zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Kinh Tế - Quản Lý

» Luật học

Bảo đảm quyền được bồi thường thiệt hại cho người bị buộc tội tài pháp luật trong tố tụng hình sự

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Báo xấu

44
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết phân tích một số vấn đề lý luận và nêu thực trạng bảo đảm quyền được bồi thường thiệt hại về vật chất, tinh thần và phục hồi danh dự cho người bị buộc tội trái pháp luật trong tố tụng hình sự.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bảo đảm quyền được bồi thường thiệt hại cho người bị buộc tội tài pháp luật trong tố tụng hình sự

BAÂN VÏÌ DÛÅ AÁN LUÊÅT BAÃO ÀAÃM QUYÏÌN ÀÛÚÅC BÖÌI THÛÚÂNG THIÏåT HAÅI CHO NGÛÚÂI BÕ BUÖÅC TÖÅI TRAÁI PHAÁP LUÊÅT TRONG TÖË TUÅNG HÒNH SÛÅ Hoàng MinH Hội* Trong hoạt động tố tụng hình sự (TTHS) thời gian gần đây xảy ra một số vụ án oan, sai nhưng quyền được bồi thường thiệt hại (BTTH) cho người bị buộc tội trái pháp luật chưa được bảo đảm. Trong khi đó, pháp luật đã có quy định về người bị buộc tội trái pháp luật trong TTHS có quyền được BTTH về vật chất, tinh thần và phục hồi danh dự. Nhà nước có trách nhiệm thực hiện các biện pháp để đền bù, hoặc khôi phục lại những giá trị về vật chất, tinh thần bị tổn thất cho người bị buộc tội do hành vi trái pháp luật của cơ quan, người tiến hành tố tụng gây ra. Bài viết phân tích một số vấn đề lý luận và nêu thực trạng bảo đảm quyền được BTTH về vật chất, tinh thần và phục hồi danh dự cho người bị buộc tội trái pháp luật trong TTHS. 1. Khái niệm, nội dung và các yếu tố bảo bất cứ người nào trở thành nạn nhân của đảm quyền được bồi thường thiệt hại cho việc bị bắt hoặc bị giam cầm bất hợp pháp người bị buộc tội trái pháp luật trong tố đều có quyền yêu cầu được bồi thường tụng hình sự (Điều 9, Điều 14). Trên thế giới, ngày càng Quyền được BTTH về vật chất, tinh nhiều quốc gia ghi nhận quyền được BTTH thần và phục hồi danh dự cho người bị buộc về vật chất, tinh thần và phục hồi danh dự tội trái pháp luật trong TTHS là một trong phù hợp với các chuẩn mực pháp lý quốc tế những quyền cơ bản thuộc nhóm các quyền và tiến bộ xã hội. Việt Nam đã và đang triển về dân sự. Theo đó, người bị bắt, tạm giữ, khai đồng loạt các biện pháp hiệu quả nhất tạm giam, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, để thực thi tốt nhất các cam kết quốc tế bảo thi hành án trái pháp luật có quyền yêu cầu đảm quyền được BTTH về vật chất, tinh các cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức thần và phục hồi danh dự trong TTHS. Hiến nhà nước, người có thẩm quyền phải đền bù, pháp năm 2013 khẳng định: người bị bắt, hoặc khôi phục lại những giá trị về vật chất, tạm giữ, tạm giam, khởi tố, điều tra, truy tố, tinh thần, danh dự đã bị tổn thất khi tham gia xét xử, thi hành án trái pháp luật có quyền vào quan hệ TTHS do hành vi trái pháp luật được BTTH về vật chất, tinh thần và phục của cơ quan, người tiến hành tố tụng gây ra hồi danh dự. Người vi phạm pháp luật trong được quy định trong pháp luật quốc gia và việc bắt, giam, giữ, khởi tố, điều tra, truy tố, luật quốc tế. Công ước quốc tế về các Quyền xét xử, thi hành án gây thiệt hại cho người dân sự và chính trị năm 1966 khẳng định, khác phải bị xử lý theo pháp luật (khoản 5 * TS. Viện Nhà nước và Pháp luật, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. NGHIÏN CÛÁU Söë 23(327) T12/2016 LÊÅP PHAÁP 33
BAÂN VÏÌ DÛÅ AÁN LUÊÅT Điều 31). Bảo đảm quyền được BTTH về quyền được bồi thường và cơ quan quản lý vật chất, tinh thần và phục hồi danh dự cho của cán bộ, công chức đã có hành vi trái người bị buộc tội trái pháp luật không chỉ pháp luật trong hoạt động TTHS gây ra đơn thuần bằng việc ghi nhận trong các văn những thiệt hại về vật chất và tinh thần, danh bản pháp luật, mà các cơ quan nhà nước, cán dự. Bên cạnh đó, một số cơ quan bộ, ngành bộ, công chức, người có thẩm quyền phải tổ có liên quan có trách nhiệm thực hiện pháp chức cho họ sử dụng quyền của mình trong luật về BTTH cho người bị oan, sai; các cơ thực tế. Bên cạnh đó, các chủ thể trên đây quan, tổ chức khác như Quốc hội, Mặt trận phải có trách nhiệm thi hành những nghĩa Tổ quốc và các tổ chức thành viên, cơ quan vụ, thực hiện các biện pháp trách nhiệm để báo chí trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn người bị buộc tội trái pháp luật thực hiện của mình cũng là những chủ thể có thể góp quyền của mình có hiệu quả. Từ cách tiếp phần bảo đảm quyền được BTTH về vật cận trên đây, có thể hiểu, bảo đảm quyền chất, tinh thần và phục hồi danh dự cho được BTTH về vật chất, tinh thần và phục người bị oan, sai. hồi danh dự trong TTHS là việc cơ quan nhà Về nội dung, bảo đảm quyền được nước, cán bộ, công chức, người có thẩm BTTH về vật chất, tinh thần và phục hồi quyền thực hiện các nghĩa vụ pháp lý, tổ danh dự cho người bị buộc tội trái pháp luật chức cho người bị buộc tội trái pháp luật sử trong TTHS là việc các cơ quan nhà nước, dụng quyền của mình yêu cầu Nhà nước cán bộ, công chức, người có thẩm thực hiện phải đền bù, hoặc khôi phục lại những giá các nghĩa vụ pháp lý, tổ chức cho người bị trị về vật chất, tinh thần bị tổn thất khi tham buộc tội trái pháp luật sử dụng quyền của gia vào quan hệ TTHS do hành vi trái pháp mình yêu cầu Nhà nước phải đền bù, hoặc luật của cơ quan, người tiến hành tố tụng khôi phục lại những giá trị về vật chất, tinh gây ra. thần bị tổn thất. Như vậy, bảo đảm quyền Khái niệm trên cho thấy, chủ thể được được BTTH về vật chất, tinh thần và phục bồi thường là những người bị bắt, tạm giữ, hồi danh dự cho người bị buộc tội trái pháp tạm giam, bị can, bị cáo, người bị kết án trái luật trong TTHS thể hiện trên các khía cạnh: pháp luật trong các hoạt động TTHS, họ - Chủ thể thực hiện trách nhiệm bồi phải gánh chịu những tổn thất nặng nề về vật thường tôn trọng các nguyên tắc của pháp chất, tinh thần và danh dự. Tổ chức có thể luật về quyền được BTTH về vật chất, tinh là chủ thể được bồi thường về thiệt hại; tuy thần và phục hồi danh dự cho người bị buộc nhiên, ở đây, chúng tôi chỉ phân tích chủ thể tội trái pháp luật như: Người làm trái pháp được bồi thường là những cá nhân - người luật trong việc bắt, giam, giữ, khởi tố, điều đã bị oan, sai, bị xâm phạm các lợi ích vật tra, truy tố, xét xử, thi hành án thì tuỳ theo chất, tinh thần và danh dự do cơ quan, người tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ tiến hành tố tụng gây ra trong TTHS. luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự Chủ thể có trách nhiệm bồi thường là (Điều 12 Bộ luật TTHS năm 2003). Người Nhà nước được thực hiện thông qua các cơ bị oan, bị thiệt hại do người có thẩm quyền quan nhà nước, cán bộ, công chức, những trong hoạt động TTHS gây ra có quyền được người thi hành công vụ, phải chịu trách BTTH và phục hồi danh dự, quyền lợi. Cơ nhiệm trước pháp luật về hành vi vi phạm quan có thẩm quyền trong hoạt động TTHS pháp luật trong TTHS. Chủ thể bảo đảm đã làm oan, gây thiệt hại phải BTTH và quyền được bồi thường cho người bị buộc phục hồi danh dự, quyền lợi cho người bị tội trái pháp luật trong TTHS ở đây bao gồm oan, sai; người đã gây thiệt hại có trách cơ quan nhà nước có trách nhiệm thực hiện nhiệm bồi hoàn cho cơ quan có thẩm quyền NGHIÏN CÛÁU 34 LÊÅP PHAÁP Söë 23(327) T12/2016
BAÂN VÏÌ DÛÅ AÁN LUÊÅT theo quy định của pháp luật (Điều 29, Điều thường khi họ bị buộc tội sai; trách nhiệm 30 Bộ luật TTHS năm 2003). của Nhà nước, người tiến hành tố tụng phải - Bảo đảm quyền được BTTH về vật thực hiện nghĩa vụ để bồi thường những chất, tinh thần và phục hồi danh dự cho thiệt hại do hành vi vi phạm TTHS dẫn đến người bị buộc tội thông qua các biện pháp oan, sai. Pháp luật là phương tiện, công cụ trách nhiệm của người tiến hành tố tụng đã để công dân sử dụng và bảo vệ quyền lợi của có hành vi vi phạm pháp luật. Ví dụ, Điều mình khi quyền bị xâm phạm. Chính vì vậy, 35 Bộ luật TTHS năm 2003 ghi nhận trách muốn bảo đảm tốt quyền được BTTH về vật nhiệm của Điều tra viên; tại Điều 37, Điều chất, tinh thần và phục hồi danh dự cho 83 Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân người bị buộc tội trái pháp luật, nhiệm vụ năm 2014 quy định trách nhiệm của Kiểm hàng đầu là phải hoàn thiện pháp luật. Yếu sát viên khi để xảy ra oan, sai trong TTHS. tố về kinh tế (kinh phí) để bồi thường những Điều 76 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm thiệt hại về vật chất đóng vai trò quan trọng 2014 quy định trong quá trình tiến hành tố đáng kể trong việc đảm bảo quyền của tụng, cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến người bị buộc tội do hành vi trái pháp luật hành tố tụng phải nghiêm chỉnh thực hiện trong hoạt động TTHS. Yếu tố xã hội thể những quy định của pháp luật và phải chịu hiện qua thái độ, dư luận xã hội lên án các trách nhiệm về những hành vi, quyết định hành vi trái pháp luật gây thiệt hại cho người của mình. bị buộc tội, góp phần đấu tranh buộc các cơ - Bảo đảm quyền được BTTH về vật quan gây ra oan, sai phải thừa nhận vi phạm chất, tinh thần và phục hồi danh dự cho của họ và thừa nhận trách nhiệm bồi thường người bị buộc tội trái pháp luật thông qua về vật chất, tinh thần và danh dự cho người các biện pháp tổ chức thực hiện pháp luật về bị buộc tội trái pháp luật. trách nhiệm bồi thường của Nhà nước theo 2. Thực trạng bảo đảm quyền được bồi Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước thường thiệt hại cho người bị buộc tội trái (TNBT CNN) hiện hành. Cơ quan nhà nước pháp luật trong tố tụng hình sự phải xác định căn cứ bồi thường, thiệt hại Theo Báo cáo tổng kết 6 năm thi hành được bồi thường; trách nhiệm của cơ quan, Luật TNBT CNN do Bộ Tư pháp thực hiện, cán bộ, công chức đã gây thiệt hại; thực hiện tính từ khi Luật TNBT CNN có hiệu lực trình tự, thủ tục thực hiện quyền bồi thường; (ngày 1/1/2010) đến ngày 31/12/2015, các phổ biến, tuyên truyền giáo dục pháp luật cơ quan có trách nhiệm bồi thường đã thụ lý cho cá nhân về quyền được BTTH về vật 258 vụ việc yêu cầu BTTH, trong đó đã giải chất, tinh thần và phục hồi danh dự cho quyết được 204 vụ việc (đạt tỷ lệ 79%) với người bị buộc tội trái pháp luật trong TTHS. tổng số tiền bồi thường trên 111,149 tỷ Các yếu tố bảo đảm: Bảo đảm quyền đồng; 54 vụ việc còn lại vẫn đang tiếp tục được BTTH về vật chất, tinh thần và phục giải quyết. Đến nay, ông Lương Ngọc Phi hồi danh dự cho người bị buộc tội trái pháp (Thái Bình) là cá nhân nhận được số tiền bồi luật có các yếu tố như pháp lý, kinh tế, xã thường oan, sai lớn nhất (gần 30 tỷ đồng)1. hội. Yếu tố pháp lý thể hiện ở việc pháp luật Theo Báo cáo kết quả giám sát về “Tình ghi nhận quyền của cá nhân được bồi hình oan, sai trong việc áp dụng pháp luật 1. Xem: Thế Kha, “Nhà nước bồi thường 111 tỷ, cán bộ làm sai chỉ hoàn trả... 677 triệu (!)”, nguồn: http://dantri.com.vn: truy cập ngày 07/01/2016. NGHIÏN CÛÁU Söë 23(327) T12/2016 LÊÅP PHAÁP 35
BAÂN VÏÌ DÛÅ AÁN LUÊÅT về hình sự, TTHS và việc BTTH cho người (tăng 2 tỷ 033 triệu 452 nghìn đồng so với bị oan, sai trong hoạt động TTHS theo quy năm 2014), còn 21 vụ việc đang giải quyết. định của pháp luật”, từ ngày 01/10/2011 đến Ngành Công an đã thụ lý, giải quyết 6 vụ ngày 30/9/2014, các cơ quan giải quyết việc (tăng 03 vụ việc so với năm 2014), quyền được BTTH vật chất, tinh thần và trong đó có 03 vụ việc thụ lý mới (tăng 02 phục hồi danh dự cho người bị oan, sai như vụ việc so với năm 2014), đã giải quyết sau: Cơ quan điều tra thụ lý 15 đơn yêu cầu xong 02/6 vụ việc, với tổng số tiền phải bồi bồi thường, đã giải quyết 05 trường hợp với thường là 711 triệu 153 nghìn đồng (tăng số tiền 452.578.000 đồng, 08 trường hợp 448 triệu 852 nghìn đồng so với năm 2014)3. đang giải quyết, 02 trường hợp không thuộc Đối với cơ quan tiến hành tố tụng, để diện bồi thường. Viện Kiểm sát nhân dân bảo đảm quyền được BTTH về vật chất, tinh các cấp thụ lý 78 đơn yêu cầu bồi thường, thần và phục hồi danh dự cho người bị oan, đã giải quyết 69 đơn: bồi thường 62 trường sai trong TTHS, Tòa án nhân dân tối cao, hợp với số tiền: 11.360.264.068 đồng (58 Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã quan tâm trường hợp thương lượng xong, 04 trường chỉ đạo, thực hiện công tác bồi thường nhà hợp đương sự khởi kiện ra Tòa án), 02 nước; đồng thời phối hợp với cơ quan quản trường hợp không yêu cầu bồi thường về lý nhà nước về bồi thường nhà nước (Bộ Tư tiền, 05 trường hợp trả lại hoặc đương sự tự pháp) giải quyết kịp thời những vụ việc yêu rút đơn yêu cầu. Đang tiến hành giải quyết cầu bồi thường phức tạp, kéo dài. Sau khi 9 trường hợp. Tòa án nhân dân các cấp thụ Hiến pháp năm 2013 được ban hành, Quốc lý 22 đơn yêu cầu bồi thường, 06 đơn khởi hội đã thành lập Đoàn giám sát để giám sát kiện. Đã giải quyết 19 trường hợp với số tình hình oan, sai trong việc áp dụng pháp tiền: 27.792.190.994 đồng, trả lại 03 đơn, 06 luật về hình sự, TTHS và việc BTTH cho đơn đang trong quá trình giải quyết2. người bị oan, sai trong hoạt động TTHS theo Năm 2015, trong hoạt động TTHS, theo quy định của pháp luật; đồng thời Quốc hội Báo cáo về công tác bồi thường của Nhà đã có chủ trương nghiên cứu, xây dựng Dự nước của Chính phủ, Tòa án nhân dân các án Luật TNBT CNN (sửa đổi), Bộ Tư pháp cấp đã thụ lý, giải quyết 14 vụ việc (tăng 02 được giao chủ trì phối hợp với các cơ quan vụ việc so với năm 2014), trong đó có 07 vụ có liên quan xây dựng Dự án Luật TNBT việc thụ lý mới (giảm 04 vụ việc so với năm CNN (sửa đổi). 2014), đã giải quyết xong 12/14 vụ việc, với Bên cạnh những kết quả đạt được như số tiền phải bồi thường là 9 tỷ 661 triệu 120 đã nêu, thực trạng bảo đảm quyền được nghìn đồng (tăng 8 tỷ 526 triệu 559 nghìn BTTH về vật chất, tinh thần và phục hồi đồng), còn 02 vụ việc đang giải quyết. Viện danh dự cho người bị buộc tội trái pháp luật kiểm sát nhân dân các cấp đã thụ lý, giải trong TTHS còn có những bất cập, hạn chế: quyết 36 vụ việc (giảm 10 vụ việc so với Một số trường hợp, cơ quan nhà nước năm 2014), trong đó có 17 vụ việc thụ lý thực hiện quyền bồi thường cho cá nhân bị mới (tương đương năm 2014), đã giải quyết oan, sai chậm, có những vụ kéo dài. Ví dụ, xong 15/36 vụ việc, với tổng số tiền phải bồi vụ bồi thường thiệt hại cho ông Lương Ngọc thường là 03 tỷ 984 triệu 475 nghìn đồng Phi (tỉnh Thái Bình), cuối năm 2015 vẫn 2. Xem: Ủy ban thường vụ Quốc hội (2015), Báo cáo kết quả giám sát về “Tình hình oan, sai trong việc áp dụng pháp luật về hình sự, TTHS và việc BTTH cho người bị oan, sai trong hoạt động TTHS theo quy định của pháp luật” của Quốc hội khóa XIII, tr. 17. 3. Xem: Chính phủ (2015), Báo cáo số 552/BC-CP về công tác bồi thường của Nhà nước năm 2015, tr. 3. NGHIÏN CÛÁU 36 LÊÅP PHAÁP Söë 23(327) T12/2016
BAÂN VÏÌ DÛÅ AÁN LUÊÅT chưa giải quyết xong4. Thậm chí vì pháp luật thường những thiệt hại về vật chất, tinh thần, quy định có nhiều cơ quan chịu trách nhiệm phục hồi danh dự, nhân phẩm. bồi thường nên có những trường hợp “đùn Pháp luật quy định số tiền mà cán bộ, đẩy trách nhiệm giải quyết bồi thường giữa công chức phải bồi thường, hoàn trả cho các cơ quan tố tụng làm kéo dài việc bồi Nhà nước khi họ gây oan, sai trong TTHS thường, ảnh hưởng đến quyền lợi của người rất thấp, chưa đủ sức răn đe trong hoạt động bị oan, sai như vụ ông Phan Văn Lá (tỉnh công vụ. Điều 16 Nghị định số Long An) đã 21 năm làm “bị can”5, đến cuối 16/2010/NĐ-CP của Chính phủ hướng dẫn năm 2015 chưa được bồi thường. một số điều của Luật TNBT CNN năm 2009 Quyền được BTTH về vật chất, tinh quy định: Trường hợp người thi hành công thần và phục hồi danh dự cho người bị buộc vụ có lỗi cố ý gây ra thiệt hại, nhưng chưa tội trái pháp luật là quyền hiến định, được đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự, thì ghi nhận tại khoản 5 Điều 31 Hiến pháp năm cơ quan có trách nhiệm bồi thường căn cứ 2013. Những trường hợp chậm trễ, hay cản vào mức độ thiệt hại gây ra, điều kiện kinh trở việc thực hiện quyền này đều là những tế của người đó để quyết định họ phải hoàn hành vi vi hiến. Trên thực tế, nhiều vụ việc trả một khoản tiền nhất định, nhưng tối đa người bị oan, sai gặp khó khăn khi yêu cầu không quá 36 tháng lương của người đó tại cơ quan nhà nước thực hiện bồi thường cho thời điểm quyết định việc hoàn trả. Trường dù họ đã có quyết định minh oan. Hơn nữa, hợp người thi hành công vụ có lỗi cố ý gây người bị thiệt hại phải có đơn đề nghị Nhà ra thiệt hại mà bị truy cứu trách nhiệm hình nước và phải tự mình chứng minh những sự do việc thực hiện hành vi trái pháp luật thiệt hại rồi mới được bồi thường. Khoản 3, gây ra thiệt hại đó thì phải hoàn trả toàn bộ Điều 34 Luật TNBT CNN năm 2009 quy số tiền mà Nhà nước đã bồi thường. Trong định: “Kèm theo đơn yêu cầu bồi thường trường hợp người thi hành công vụ có lỗi vô phải có bản án, quyết định xác định người ý thì mức bồi hoàn tối đa cũng không quá 3 đó thuộc một trong các trường hợp được bồi tháng lương của người đó tại thời điểm thường quy định tại Điều 26 của Luật này quyết định việc hoàn trả. Luật quy định cụ và tài liệu, chứng cứ có liên quan đến việc thể như vậy nhưng trên thực tế xác định lỗi yêu cầu bồi thường”. Quy định này sẽ gây cố ý và lỗi vô ý là rất khó và thường là xem khó cho người bị oan, sai vì việc đưa tài liệu, xét việc cán bộ, công chức gây ra oan, sai là chứng cứ có liên quan là những gì không cụ do năng lực hạn chế. thể6. Như vậy, thay vì cơ quan tố tụng phải Trách nhiệm hoàn trả của công chức có có trách nhiệm chứng minh những thiệt hại hành vi gây thiệt hại rất thấp so với số tiền mà người bị oan, sai đã gánh chịu thì pháp mà ngân sách nhà nước phải chi trả. Luật luật quy định người bị oan, sai phải tự chứng quy định cán bộ, công chức thực hiện trách minh những thiệt hại để đòi bồi thường. nhiệm bồi thường (nếu khi có lỗi cố ý) trả Những quy định này làm cho người dân mệt tiền bằng cách trừ dần vào lương hàng tháng mỏi, kiệt sức trên những chặng đường tìm của người thi hành công vụ, mức tối thiểu kiếm công lý: kêu oan, sai, yêu cầu được không dưới 10% và tối đa không quá 30% minh oan, sai và yêu cầu được Nhà nước bồi thu nhập từ tiền lương hàng tháng. Về 4. Xem: Ủy ban thường vụ Quốc hội (2015), Tlđd, tr. 18. 5. Xem: Ủy ban thường vụ Quốc hội (2015), Tlđd, tr. 18. 6. Xem: Lê Chân Nhân, “Đừng hành hạ người bị oan bằng thủ tục bồi thường”. nguồn:http://dantri.com.vn/blog/dung-hanh- ha-nguoi-bi-oan, sai-bang-thu-tuc-boi-thuong-1409124594.htm, truy cập 21/08/2014. NGHIÏN CÛÁU Söë 23(327) T12/2016 LÊÅP PHAÁP 37
BAÂN VÏÌ DÛÅ AÁN LUÊÅT nguyên tắc, Nhà nước vẫn phải đứng ra bồi việc đó phải kéo dài vì lại phải thực hiện thường và quyền lợi của người bị oan, sai theo trình tự khởi kiện và phải chờ phán phải được bảo đảm. Song để không còn án quyết của Tòa án. Qua 6 năm (tháng 1/2010 oan, sai và Nhà nước không phải chi ngân - tháng 12/2015), chỉ có 258 vụ việc được sách bồi thường thì công tác cán bộ một lần thụ lý, giải quyết là chưa phản ánh đúng nữa phải đặt ra. Bởi nếu không có sự chấn thực chất TNBT CNN với các hành vi trái chỉnh mà vẫn để lọt những người không pháp luật. Có đến 20 bộ, gần 50 UBND cấp xứng đáng vào bộ máy thì tất cả những yếu tỉnh chưa có vụ việc phát sinh, trong khi kém trong quá trình công tác đó Nhà nước hàng năm các bộ, ngành, địa phương giải và người dân phải chịu7. Như vậy, từ khi quyết hàng nghìn vụ việc khiếu nại, tố cáo. triển khai thực hiện Luật TNBT CNN (năm Trong số các vụ đã thụ lý giải quyết, còn ¼ 2010) đến hết năm 2015, trong tổng số 258 vụ việc các cơ quan có trách nhiệm giải vụ việc với mức bồi thường hơn 111 tỷ đồng quyết chưa thoả đáng, khiến người thiệt hại năm 2015, số vụ việc thực hiện hoàn trả mới khởi kiện ra toà9. đạt hơn 676 triệu đồng, số tiền còn lại là do Thời gian vừa qua, Nhà nước bồi ngân sách cấp phát8. Trong các vụ việc này thường cho người bị oan, sai trong TTHS chưa có những vụ nào xác định lỗi cố ý, phải mới chủ yếu bồi thường những thiệt hại về bồi hoàn 100% tiền Nhà nước đã bồi thường vật chất. Trong khi đó, về nguyên tắc, người cho người bị oan, sai, do đó tính răn đe bị oan, sai phải được bồi thường những thiệt không cao. hại cả về vật chất, tinh thần và phục hồi danh Mô hình tổ chức của cơ quan đứng ra dự, nhân phẩm. Trên thực tế, người bị oan, thực hiện nhiệm vụ bồi thường do hành vi sai trong TTHS mới chỉ được bồi thường vi phạm pháp luật của người tiến hành tố những thiệt hại như tài sản, thu nhập bị mất, tụng gây ra trong TTHS còn nhiều bất cập. những chi phí phát sinh từ những hành vi có Cụ thể, thay vì có đội ngũ biên chế, cơ quan lỗi của Nhà nước. Khó khăn hơn khi người chuyên trách thực hiện nhiệm vụ này thì bị oan, sai phải tự mình đi tìm lại những hóa pháp luật quy định cơ quan tố tụng đã gây đơn, chứng từ, các loại loại giấy tờ chứng ra oan, sai có trách nhiệm giải quyết bồi minh cho những thiệt hại của mình trong khi thường. Điều này dẫn đến thực tế: i) tình tâm lý của những người bị oan, sai ngại đối trạng “vừa đá bóng, vừa thổi còi”, dễ gây ra diện với cơ quan nhà nước. tâm lý “thù hận” đối với cơ quan tố tụng đã Bên cạnh những thủ tục còn phức tạp, làm oan, sai; ii) các cơ quan tố tụng né tránh, phiền hà, gây khó khăn cho người bị buộc đùn đẩy trách nhiệm cho nhau, những vụ bồi tội trái pháp luật được BTTH, Luật TNBT thường bị kéo dài; iii) người bị thiệt hại CNN hiện hành chưa quy định về trình tự, thiếu niềm tin đối với cơ quan đã làm oan, thủ tục và các hình thức, biện pháp trách sai họ. Trên thực tế có những vụ việc bị kéo nhiệm người đứng đầu và cơ quan quản lý dài là do người bị oan, sai không chịu cán bộ, công chức thực hiện công vụ đã gây thương lượng với cơ quan tố tụng nên vụ thiệt hại phải xin lỗi công khai. Có ý kiến 7. Xem: “Cán bộ gây oan sai, ngân sách Nhà nước vẫn phải chi bồi thường?”; nguồn http://vov.vn/phap-luat, truy cập ngày 07/12/2015. 8. Xem Báo Tuổi trẻ:“Dừng công tác đối với công chức gây oan sai”, nguồn http://tuoitre.vn/tin/phap-luat/20160108/dung- cong-tac-doi-voi-cong-chuc-gay-oan-sai/1034599.html; truy cập ngày 08/01/2016. 9. Xem: “Thi hành luật bồi thường nhà nước: chưa đủ răn đe với công chức sai phạm”, nguồn http://thoibaotaichinhvietnam.vn/pages/thoi-su/2016-01-07/thi-hanh-luat-boi-thuong-nha-nuoc-chua-du-ran-de-voi-cong- chuc-sai-pham-27678.aspx, truy cập ngày 07/01/2016. NGHIÏN CÛÁU 38 LÊÅP PHAÁP Söë 23(327) T12/2016
BAÂN VÏÌ DÛÅ AÁN LUÊÅT đúng khi nhận định: “trình tự, thủ tục xin lỗi hành vi không cấu thành tội phạm không như thế nào, người bị oan, sai có được phát được các Viện kiểm sát các cấp tính vào diện biểu cảm tưởng hay không, thời gian diễn ra được BTTH11. Vụ ông Nguyễn Văn Thêm buổi lễ xin lỗi là bao nhiêu… thì chẳng thấy kiện đòi cơ quan điều tra Công an huyện cơ quan nào giải thích hay hướng dẫn. Vì Hồng Ngự (Đồng Tháp) bồi thường oan, sai vậy, mỗi nơi làm một kiểu, có nơi làm qua hơn 3,8 tỷ đồng nhưng chưa được giải quyết quýt, vội vàng khiến người bị oan, sai tủi vì chưa có đủ điều kiện khởi kiện với lý do thân như khi bị hàm oan, sai”10. Do vậy, một là trong hồ sơ khởi kiện của ông Thêm chưa số vụ việc, cơ quan, người có thẩm quyền có văn bản nào của cơ quan nhà nước có tiến hành xin lỗi người bị thiệt hại do oan, thẩm quyền xác định hành vi của người thi sai rất hình thức, chưa thể hiện sự cầu thị, hành công vụ là trái pháp luật12. Việc pháp trách nhiệm và sự trang nghiêm của cơ quan luật quy định người bị thiệt hại phải có đơn nhà nước đối với người bị oan, sai. yêu cầu bồi thường, cung cấp tài liệu, giấy Hoạt động giáo dục, tuyên truyền, phổ tờ chứng minh bị thiệt hại rồi mới được bồi biến pháp luật về BTTH về vật chất, tinh thường cũng là gây khó khăn cho người dân, thần và danh dự cho người bị buộc tội trái tạo điều kiện cho một số cán bộ sách nhiễu. pháp luật được tiến hành chủ yếu đến các Quy trình, thủ tục thẩm định hồ sơ để đối tượng là cán bộ, công chức nhà nước, xem xét, ra quyết định BTTH cho người bị chưa quan tâm đến những cá nhân và tổ oan, sai còn rườm rà, nhiều thủ tục, có nhiều chức khác nên ý thức pháp luật của một bộ cơ quan tham gia, với nhiều cấp từ địa phận người bị buộc tội trái pháp luật chưa phương đến trung ương trong khi chưa có cao, dẫn đến nhiều vụ việc khó đạt được quỹ tiền cho việc chi trả BTTH gây ra trong thương lượng giữa người bị oan, sai và cơ tố tụng. Việc chi trả tiền bồi thường cho quan có trách nhiệm bồi thường. Việc BTTH người bị thiệt hại tiến hành chậm, ảnh hưởng vì thế mà bị kéo dài. đến quyền lợi của người bị thiệt hại. Nguyên nhân Chưa có những quy định về cách xác Nguyên nhân khách quan: Một số quy định những thiệt hại về danh dự, nhân phẩm, định của pháp luật có sự mâu thuẫn, chồng uy tín cũng như chưa có những quy định về chéo, gây khó khăn cho người được BTTH. phương án thỏa thuận để giải quyết những Ví dụ, khoản 3 Điều 2 Thông tư liên tịch số thiệt hại về tinh thần cho người bị thiệt hại 05 ngày 02/11/2012 của Viện Kiểm sát nhân trong khi Hiến pháp năm 2013 đã khẳng dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao, Bộ định người bị buộc tội trái pháp luật được Công an, Bộ Tài chính và Bộ Tư pháp quy quyền bồi thường không chỉ những thiệt hại định người được bồi thường phải có quyết về vật chất mà còn tinh thần và danh dự định của cơ quan nhà nước chứng minh họ (khoản 5 Điều 31). không có hành vi vi phạm pháp luật trong Cơ chế giải quyết bồi thường của Nhà khi khoản 2 Điều 26 Luật TNBT CNN quy nước cho người bị buộc tội trái pháp luật định “người bị tạm giam không có hành vi trong TTHS chưa tập trung, thiếu thống phạm tội”. Vì vậy, những trường hợp tạm nhất, chưa bảo đảm tính chuyên nghiệp, giam sau đó chuyển xử lý hành chính do thậm chí nhiều vụ việc khó xác định cơ quan 10. Đinh Văn Quế (2015), Hành trình “được vạ má sưng”, nguồn http://phapluattp.vn, truy cập ngày 16/8/2015. 11. Xem: Ủy ban thường vụ Quốc hội (2015), Tlđd, tr. 18. 12. Xem:Thu Phương, “Thu gọn đầu mối giải quyết bồi thường Nhà nước”, nguồn: http://baotintuc.vn/xa-hoi/thu-gon-dau- moi-giai-quyet-boi-thuong-nha-nuoc-20160108214213096.htm, truy cập ngày 08/01/2016. NGHIÏN CÛÁU Söë 23(327) T12/2016 LÊÅP PHAÁP 39
BAÂN VÏÌ DÛÅ AÁN LUÊÅT có trách nhiệm bồi thường nên người bị thiệt sai và bảo đảm bồi thường cho người bị thiệt hại phải chờ đợi cơ quan có thẩm quyền ra hại trong hoạt động TTHS” theo tinh thần: quyết định xác định cơ quan và trách nhiệm khi đã xác định có oan, sai thì phải kịp thời thực hiện bồi thường. minh oan, sai cho người bị oan, sai, bồi Nguyên nhân chủ quan: một bộ phận thường cho người bị thiệt hại theo quy định cán bộ, công chức chưa nhận thức được ý của pháp luật; xử lý nghiêm minh đối với nghĩa, tầm quan trọng và quyền được BTTH người mắc sai phạm, xem xét trách nhiệm về vật chất, tinh thần và phục hồi danh dự hoàn trả đối với người thi hành công vụ đã cho người bị buộc tội trái pháp luật trong gây ra thiệt hại theo Luật TNBT CNN; xử TTHS. Một số cán bộ thực hiện công tác bồi lý trách nhiệm liên đới của người đứng đầu thường nhà nước yếu về kỹ năng, nghiệp vụ, cơ quan gây nên oan, sai, để xảy ra bức thiếu kinh nghiệm. Việc bảo đảm quyền cung, dùng nhục hình. được BTTH về vật chất, tinh thần và phục Ba là, nghiên cứu, xây dựng mô hình tổ hồi danh dự cho người bị oan, sai trong chức cơ quan chuyên trách về BTTH đối với TTHS liên quan đến nhiều cơ quan, ban người bị buộc tội trái pháp luật trong TTHS. ngành nhưng chưa có cơ chế phối hợp giải Nghiên cứu, thành lập Quỹ Bồi thường nhà quyết tốt giữa các cơ quan trong việc thực nước, quy định rõ ràng, cụ thể về tổ chức và hiện nhiệm vụ này. hoạt động của Quỹ nhằm đẩy nhanh và bảo 3. Một số kiến nghị đảm quyền được bồi thường cho người bị Một là, Hiến pháp năm 2013, một số buộc tội trái pháp luật trong TTHS. văn bản luật mới như Bộ luật TTHS năm Bốn là, tiếp tục nâng cao hiệu quả công 2015, Bộ luật Hình sự năm 2015, Luật Tổ tác phổ biến, tuyên truyền, giáo dục pháp chức Tòa án nhân dân năm 2014, Luật Tổ luật về TNBT CNN nhằm nâng cao ý thức chức Viện Kiểm sát nhân dân năm 2014, Bộ pháp luật cho cán bộ, công chức nhà nước luật Tố tụng dân sự năm 2015 đã được ban nói chung và cán bộ, công chức làm công hành nên nhiều quy định của Luật TNBT tác bồi thường nhà nước. Xây dựng, kiện CNN năm 2009 không phù hợp, thậm chí có toàn đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác sự mẫu thuẫn, nên cần nghiên cứu, sửa đổi, bồi thường nhà nước; đồng thời có biện bổ sung văn bản luật này theo hướng: pháp tăng cường và phát huy vai trò của các - Tiến hành rà soát, sửa đổi, bổ sung một cơ quan báo chí, các tổ chức trợ giúp pháp số quy định của văn bản pháp luật hướng lý, luật sư trong việc bảo đảm quyền được dẫn thực hiện Luật TNBT CNN trái với quy bồi thường cho người bị bị buộc tội trái pháp định của Luật. luật trong TTHS. Thường xuyên đôn đốc, - Rà soát những thủ tục gây khó khăn kiểm tra và kịp thời uốn nắn, xử lý vi phạm cho người bị thiệt hại, bảo đảm cho họ được đối với những trường hợp gây khó khăn, hay quyền yêu cầu cơ quan nhà nước thực hiện cản trở việc thực hiện quyền được bồi trách nhiệm bồi thường nhanh chóng, tiện thường cho người bị buộc tội trái pháp luật lợi phù hợp với các Công ước quốc tế mà trong TTHS. Việt Nam đã tham gia. Năm là, xây dựng cơ chế phối hợp giải - Cần có quy định về trình tự, thủ tục về quyết tốt giữa các cơ quan trong việc thực hình thức xin lỗi công khai và phục hồi danh hiện nhiệm vụ bồi thường cho người bị buộc dự cho người bị buộc tội trái pháp luật trong tội trái pháp luật trong TTHS. Tăng cường TTHS. cơ sở vật chất, phương tiện, kinh phí cần Hai là, có biện pháp triển khai Nghị thiết cho việc triển khai thực hiện nhiệm vụ quyết số 96/2015/QH13 của Quốc hội “về bồi thường cho người bị buộc tội trái pháp tăng cường các biện pháp phòng, chống oan, luật trong TTHS n NGHIÏN CÛÁU 40 LÊÅP PHAÁP Söë 23(327) T12/2016

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.