TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 33 (58) - Thaùng 10/2017<br />
<br />
<br />
<br />
Bảo tồn và phát huy giá trị của nghệ thuật đờn ca tài tử<br />
Nam Bộ ở nước ta hiện nay - Thực trạng và giải pháp<br />
<br />
Safeguarding and promoting the art of amateurs’ singing in South Vietnam<br />
nowadays – Patterns and solutions<br />
<br />
ThS. Lê Thị Thanh Yến,<br />
Trường Đại học Đồng Tháp<br />
<br />
Le Thi Thanh Yen, M.A.,<br />
Dong Thap University<br />
<br />
Tóm tắt<br />
Trong su t h ng ường ị h s d ng nư gi nư thế h người Vi t h ng ng ng<br />
d ng ồi p hun n n m t n n n h a gi u n s d n t th ng nh t trong a dạng Th nh<br />
u s ng tạo gi g n trao tru n a ha ng ại m t ho t ng di s n n h a t th phi t<br />
th ồ s phong ph Trong ho t ng di s n u u ngh thu t Đờn a t i t a người d n am<br />
. Bài viết n u n th trạng u t m t s gi i ph p ho i o tồn ph t hu nh ng gi trị<br />
tinh t a ngh thu t ờn a t i t am g n i ph t tri n inh tế - h i ở nư ta hi n na<br />
Từ khóa: nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ, bảo tồn, phát huy giá trị.<br />
Abstract<br />
Throughout the history of building and defending the country, Vietnamese generations have constantly<br />
built up a culture rich in national identity and united in diversity. The creation, preservation and<br />
transmission of their ancestors left a rich treasure trove of tangible and intangible cultural heritages,<br />
among whi h there is the art of amateurs’ singing of the South The arti e raises the urrent situation<br />
and proposes some solutions for the preservation and promotion of the essential values of the art of<br />
amateurs’ singing in South Vietnam in asso iation with so io-economic development in our country<br />
today.<br />
Keywords: the art of singing the South amateurs, safeguarding, promotion.<br />
<br />
<br />
<br />
1. Đặt vấn đề ết hợp tinh tế - hòa u n gi a tiếng ờn<br />
Theo hồ sơ di s n a Cụ Di s n n ời a i u diễn a ph n nh tinh hoa<br />
h a ( VH-TT&DL) Đờn a t i t n h a ng n n m n hiến a d n t ta<br />
(ĐCTT) ra ời o u i thế ỷ XIX h a mang nh ng nét trưng a người<br />
ếu tỉnh phía am nư ta sau d n ùng t phương am - ần ù nh<br />
an r ng ến tỉnh th nh phía dị h n th t ph ng ho ng nghĩa hi p<br />
Đ oại h nh ngh thu t s a an trường nhưng r t ỗi nh n n ĐCTT<br />
ùng mi t ườn s ng nư am s g n ết ng ồng th ng ua th h nh<br />
<br />
<br />
130<br />
LÊ THỊ THANH YẾN<br />
<br />
<br />
s ng tạo ngh thu t tr n ơ sở dòng nhạ sứ mạnh tổng th ho ph t tri n inh tế-xã<br />
ễ nh nhạ ung nh tri u gu ễn h i trong thời ỳ h i nh p to n ầu h a<br />
nh ng giai i u ngọt ng o s u ng a d n a nư ta trong giai oạn hi n na<br />
a mi n Trung d n a mi n am Chính vì 2. Thực trạng vấn đề bảo tồn và<br />
thế ĐCTT a tính nh d n a mang phát huy giá trị nghệ thuật Đờn ca tài tử<br />
tính họ Nam Bộ ở nước ta hiện nay<br />
T nh ng mi n u hẻo nh ĐCTT Th t h th n i hết diễn t hết<br />
am ẫn s ng m rễ như a m m oại h nh ngh thu t ĐCTT<br />
ượ ươm mầm ua n ta h m n a am em ến Trong ĐCTT ta th t nh<br />
nh n ng Chẳng i u g tạo n n s u u hương t nư ao a; t nh u<br />
dung dị h n th t ằng nh ng t i t ờn i ứa thiết tha; t nh phụ t mẫu t thi ng<br />
ca, ban ng o i ồng ng t i tụ họp i ng ao ; t nh ạn tri ỷ g n eo<br />
nhau hơi ĐCTT trư s n nh Kh ng sơn; t nh anh em m u mũ ru t r … Gi a<br />
gian nu i dưỡng ĐCTT am ao at h nhạ gi a người a người<br />
ời na ươm mầm ho iết ao thế ờn như hòa u n o nhau rồi họ<br />
h trẻ sa m m nn ùng ồng nh tr i nổi gi a h ng gian<br />
gh thu t ĐCTT am h ng hỉ ầ h t thơ h t nhạ h t ời ĐCTT<br />
ai trò i t trong ời s ng n h a h p nh ho họ a họ th ng hoa<br />
tinh thần a người d n am m òn ũng hính họ s ng tạo n n m t ườn<br />
g p phần uan trọng m phong ph ời hoa ngh thu t tinh hiết tr n ùng t phù<br />
s ng n h a tinh thần a d n t Vi t sa m u mỡ L i hơi t i t h ng én họn<br />
Nam. Đến na ĐCTT ượ th h nh ở người hơi người nh d n ha gi i trí<br />
mọi mọi nơi: trong ễ h i ư i sinh thứ ; người gi u sang ha ẻ nghèo n n<br />
nh t họp m t Đ i i người phương T t u th hòa i u tri m th<br />
am ĐCTT m t oại h nh sinh hoạt n m ẹp m m i th m ho ườn hoa ngh<br />
h a tinh thần h ng th thiếu di s n thu t C th n i i hơi ầ thi ị a<br />
n h a phi t th u gi a ng ồng ĐCTT g p phần g i r a ụi t trong u<br />
ùng i ĐCTT ang g p phần phụ ụ s ng ời thường m tinh hiết hơn u<br />
du ị h ở ịa phương du tr s a dạng s ng ời thường<br />
n h a a u gia u tế Hi n na oại h nh ĐCTT am<br />
Tu nhi n hi h i ng m t ph t ang tồn tại dư i hai h nh thứ : M t tồn<br />
tri n éo theo nh ng ổi tha a tại dư i dạng ri ng ẻ t ng nh n trong<br />
ĐCTT trong nổi t oại h nh ngh ng ồng ư d n sinh hoạt theo ngẫu<br />
thu t n ang ượ hai th ưa hứng nh n rỗi hi ượ mời gọi H nh<br />
o tour du ị h ở nhi u tỉnh th nh thứ n mang tính h ng n ng h<br />
phía am phụ ụ du h h n i ịa ũng th ph t tri n ngh nghi p Hai tồn<br />
như u tế t dẫn ến nỗi o hi n h u tại tổ hứ ao gồm nh m u<br />
ĐCTT dần ị thương mại h a Chính ạ ĐCTT am ở p h m<br />
thế ùng i ni m t h o th n o phường thị tr n trung t m n h a p<br />
tồn ph t hu gi trị a ngh thu t tỉnh hu n thị ơ uan h i o n<br />
ĐCTT am ang trở th nh nhi m ụ th … H nh thứ n ượ tổ hứ n nếp<br />
ần thiết nhằm ph t hu n i m m ế hoạ h hoạt ng sinh hoạt ịnh ỳ<br />
<br />
131<br />
BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ CỦA NGH THUẬT ĐỜN CA TÀI TỬ NAM B Ở NƯỚC TA HI N NAY…<br />
<br />
<br />
giao ưu o tạo hịu s u n h nh t n n i nh m ĐCTT ẫn òn<br />
nư a ng nh VHTTDL go i ra òn ng t ng trong hoạt ng nh ng t<br />
dạng ĐCTT am trong gia nh m t p n sinh GS Trần V n Kh ho rằng:<br />
ph n trong i th ng tin n ngh p “Kh ng th mang ĐCTT am m du<br />
hu n thị phường thị tr n. ị h ượ Trong 10 ph t o n du ị h<br />
Theo iến a nhi u nh nghi n ứu ghé ại m nghe 2 - 3 n th m ho<br />
hi n na tính ngu n n n g a ĐCTT gi m gi trị Trong uổi ờn<br />
ĐCTT mang m gi trị n h a trưng người ờn u ui h o hứng m ờn<br />
a người d n am ang ị em nhẹ Họ ờn ti n Đ u ph i m như<br />
nhi u tha ổi Th m o i mà gi p ĐCTT tiến ượ Cho n n h<br />
tru n ngh ờn a t i t hưa hiến ẩn th n ng iến m nhạ t i t th nh<br />
ượ s u r ng ượng người tham gia òn ít m t m n s n h u ng iến n<br />
thiếu hu n m n Đa phần người hơi th nh m t m n h ng”<br />
nhạ t i t iết hơi th ng ua i họ Soạn gi Huỳnh Anh t ng ho iết<br />
m ho ượ tru n dạ trong gia ngh nh n trong an nhạ ĐCTT ở<br />
nh hưa ượ o tạo i n hính nhi u i m du ị h ng n ờn r t giỏi<br />
ượng soạn gi ũng như ngh hơi ượ nhi u nhạ ụ nhưng th tế<br />
nh n ở ĩnh n ếu h t ượng ũng ho th ẫn òn m t s nhạ ng<br />
thiếu s ượng ếu tiếng ờn hưa huẩn nhịp òn<br />
Vi o tồn ph t hu gi trị a sai h nh n h rung òn ụng hỉ<br />
ngh thu t ĐCTT hi n na ũng ang g p ờn ượ i a i nhỏ hưa t ng ụng<br />
h ng ít h h n ngh nh n nòng t i i tổ tr nh nhạ ng trong<br />
t phần nhi u n tuổi i tru n dạ d n nhạ h ng ồng u<br />
ho thế h trẻ hưa nhi u nh t ngh Trong hi nhạ sĩ gu ễn Thanh<br />
nh n n C C u ạ ĐCTT hầu hết t h n hia sẻ ịa i m du ị h tại Th i<br />
th n n ng hính ho n n h ng ít Sơn (Ti n Giang) h ng d n nhạ<br />
u ạ ang g p nhi u h h n trong n o tứ tu t ( m ò tranh ầu) Đờn<br />
du tr sinh hoạt Trong hi nguồn hỗ trợ ghi-ta phím õm th an n o ũng<br />
ầu tư t ng n s h nh nư hưa p ứng nhưng ờn m th r t hiếm Theo các<br />
ịp thời ng t n ng h i h a òn hu n gia i ờn ếu a dở a ngh sĩ<br />
hạn hế… ĐCTT ở i m tour du ị h sẽ g ra<br />
Trư hi ĐCTT ượ inh danh tầm m t t hại to n Trư hết n ph n nh<br />
nh n oại oại h nh ngh thu t n ượ h ng ng gi trị h t ượng a ngh<br />
tỉnh th nh ùng T am ưa o thu t ĐCTT Ch ng ta ờn a ua oa<br />
nh ng tour i m du ị h i nhi u h nh hiếu hỉ ti n t nh m u<br />
thứ : ờn a tr n s ng (ghe t u du ị h) mờ nh ng gi trị n s a di s n<br />
trong ườn tr i nh h ng H nh thứ ĐCTT Đ i i du h h nư ngo i<br />
n nhi u n m ua ph t tri n mạnh ở h ng héo i tr nh ờn a h ng t t<br />
tỉnh Long An Ti n Giang ến Tre Vĩnh sẽ hạ th p gi trị nh ng tinh t ngh thu t<br />
Long Cần Thơ ạ Li u Tu nhi n ad nt i i h h nư ngo i<br />
hoạt ng ĐCTT phụ ụ du h h trong T nh ng th tế tr n ph n nh ĐCTT<br />
tour i m du ị h n hưa s ồng hi n na ang ứng trư nhi u s t<br />
<br />
132<br />
LÊ THỊ THANH YẾN<br />
<br />
<br />
ng dù oại h nh di s n n ẫn ang làm gì?<br />
ượ o tồn g n gi V u ầu t Trong hương tr nh h nh ng u<br />
ra i i thế h h ng ta hi n na gia o ngh thu t ờn a t i t am<br />
ph i t m ra nh ng gi i ph p h nh ng phù (2014 – 2020) V n h a Th thao<br />
hợp nhằm o tồn ph t hu di s n n Du ị h p ến n n Th<br />
m t h hi u u ng hư ng ứng tư ng gu ễn T n Dũng n i: “Đ t nư<br />
ng i danh hi u Di s n n h a phi t ta nh n d n ta ang s ng trong thời ại<br />
th ại di n a nh n oại như U ESCO to n ầu h a h i nh p u tế ng ng<br />
ng nh n s u r ng Ch ng ta ng ph i gi g n un<br />
3. Đề xuất các giải pháp cho việc bảo p ph t hu nh ng gi trị tru n th ng<br />
tồn và phát huy giá trị của nghệ thuật t t ẹp m ng ha ta ằng mồ h i<br />
Đờn ca tài tử Nam Bộ ở nước ta nư m t m u ương d ng<br />
Tha m t Tổ hứ Gi o dụ Khoa họ trao tru n ại Ph i ằng h nh thứ<br />
V n h a a Li n Hi p Qu thiết th sinh ng hi u u nh ng<br />
(UNESCO), bà Katherine Muller Marin, gi trị n h a ùng u gi ad nt<br />
Trưởng ại di n V n phòng U ESCO H ta th m s u o tư du t nh m a mỗi<br />
i trao ằng inh danh gh thu t người gười Vi t am ta dù ở trong nư<br />
Đờn a t i t am trở th nh di s n n ha ang m n sinh s ng ở nư ngo i<br />
h a phi t th thứ a Vi t am ượ u mang trong m nh dòng m u Lạ Hồng<br />
U ESCO ng nh n Di s n V n h a ại u u n u n hư ng i nguồn hung<br />
di n a nh n oại ượ o ở p sứ ồng òng d ng non s ng t<br />
u tế th hi n s tr n trọng ngưỡng nư Ch ng ta h ùng nhau g n gi<br />
m a ng ồng u tế i i oại h nh ph t tri n n n n h a Vi t am ti n tiến<br />
ngh thu t on a Vi t am m ns d nt Đ n n V n hiến<br />
Katherine Mu er Marin nh n mạnh Vi t am rạng danh mu n thuở Đ tinh<br />
m t minh hứng sinh ng sứ an tỏa hoa n h a Vi t am hòa u n tỏa<br />
a n ho tru n th ng Vi t am trong s ng ùng tinh hoa n h a nh n oại” ụ<br />
dòng h h i nh p a n h a thế gi i, th h ng ta ần:<br />
tạo ơ h i người d n tr n to n thế gi i 1 Đẩ mạnh hoạt ng tu n<br />
ni m h n hạnh ượ thưởng thứ hi u tru n gi o dụ nhằm n ng ao nh n thứ<br />
rõ hơn n n n h a tươi ẹp phong a to n h i i t thế h trẻ i<br />
ph a Vi t am U ESCO nh gi ao i i o ph t hu gi trị di s n<br />
th nh ng a Vi t am trong nỗ o n h a n i hung ngh thu t ờn a t i t<br />
n h a phi t th o hính s h am n i ri ng<br />
u gia trong hơn m t th p ỷ ua nhằm 2 Tạo i u i n thu n ợi ho i th<br />
n ng ao nh n thứ h nh ng th hi n h nh s ng tạo tru n dạ ngh thu t ờn<br />
C ng ư 2003 a U ESCO o di at it am trong gia nh nh<br />
s n nh a trường u ạ ng ồng nhằm n ng<br />
V i nghĩa tầm uan trọng a ờn ao ời s ng n h a tinh thần a ng<br />
a t i t trong ời s ng h i a người ồng nh n d n ịa phương.<br />
am n i hung o tồn ph t hu 3 T ng ường nghi n ứu ứng dụng<br />
oại h nh ngh thu t n h ng ta ần ph i hoa họ ng ngh nhằm n ng ao h t<br />
<br />
133<br />
BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ CỦA NGH THUẬT ĐỜN CA TÀI TỬ NAM B Ở NƯỚC TA HI N NAY…<br />
<br />
<br />
ượng hi u u hoạt ng i m sưu n ph i gi i thi u tiết mụ n o nhạ<br />
tầm tư i u h a tru n dạ tr nh diễn t i t i n o tiết mụ phụ h ng<br />
o tồn ph t hu gi trị ngh thu t ờn m “ iến dạng” i h t ri ng n a<br />
ca t i t am ; ưa ngh thu t ờn a t i dòng nhạ d n t Vi t trong òng du<br />
t am o n i dung o tạo ồi h h n phương.<br />
dưỡng tại ơ sở o tạo hu n ng nh Ngoài ra oại h nh ngh thu t ờn<br />
4 Hỗ trợ ng ồng phụ hồi ưu a t i t i n tụ ph t tri n mỗi ịa phương<br />
tru n “ i Tổ” t p u n h i ần nh ng i m ụ th ần thiết<br />
tín ngưỡng ễ h i i n uan ến ngh h như: i d ng Đ n o tồn<br />
thu t ờn a t i t am ; mở r ng ph t hu ngh thu t ờn a t i t ; h i<br />
h nh thứ m i trường sinh hoạt m i phù h a mạnh mẽ ở ĩnh n như hu ến<br />
hợp i mụ ti u o ph t hu gi trị hí h ngh nh n ngh sỹ mở p<br />
ngh thu t ờn a t i t am trong u dạ ờn dạ a t i t tư gia; Thường<br />
s ng ương ại u n tổ hứ u thi i n hoan p<br />
5 Ph i hợp i ơ uan tru n tỉnh hu n ; tổ hứ u thi iết<br />
th ng h i ngh nghi p tổ hứ thường ời m i ho 20 i n Tổ … … V<br />
u n ịnh ỳ hương tr nh gi i i t ần s uan t m s u s hơn ến<br />
thi u u ng ngh thu t ờn a t i t i ngh nh n t i t ờn t i t a<br />
am dư i nhi u h nh thứ nhằm gi o … …<br />
dụ thẩm mỹ m thụ ngh thu t ờn a g 25/6/2014 Chính ph an<br />
t it am t i ng h ng i t h nh ghị ịnh s 62/2014/ Đ-CP quy<br />
thế h trẻ ịnh i ét t ng danh hi u gh nh n<br />
6 C hính s h i ng hen thưởng nh n d n gh nh n ưu t trong ĩnh<br />
phong t ng danh hi u inh d nh nư di s n n h a phi t th Đ m t trong<br />
ho ngh nh n ờn a t i t nhi u nh ng h trương a Đ ng h nư<br />
ng g p u t s trong i o th hi n s uan t m ến oại h nh ngh<br />
ph t hu gi trị ngh thu t ờn a t i t thu t n ũng như s uan t m ến nh ng<br />
7 Tạo mọi i u i n ngh thu t người ng hiến to n ti u i u ho s<br />
ờn a t i t am nhi u ơ h i giao nghi p o tồn ph t hu gi trị n h a<br />
ưu tr nh diễn ở nư ngo i; thường u n phi t th a nư a ịa phương<br />
tổ hứ i n hoan ngh thu t ờn a t i t trong oại h nh Đờn a t i t .<br />
am ở ịa phương; ịnh ỳ 3 n m 4. Kết luận và kiến nghị<br />
m t ần tổ hứ Li n hoan ngh thu t ờn V i nh ng gi trị s t n<br />
at it am to n u ĐCTT am - di s n n h a phi t th<br />
Đ ĐCTT h ng ị mờ nhạt trong a nh n oại ang trở th nh “m n n”<br />
hi ết hợp i du ị h th n n d ng o h ng th thiếu i i người d n<br />
hương tr nh h d n d ng họn am n i ri ng nư Vi t am n i<br />
ọ thời ượng a ph i i nh ng i hung Vi o tồn ph t hu nh ng gi<br />
n phù hợp phụ ụ du h h ĐCTT trị nổi t a Đờn a t i t h ng hỉ ần<br />
hính th ng th h ng th nh ng i s g ng nỗ t phía hính u n<br />
i n i ương nhưng i ĐCTT phụ tổ hứ h i m òn ở ng ồng d n ư<br />
ụ h h du ị h n n gia gi m u ịnh trong m i i n h m t thiết i n h a<br />
<br />
134<br />
LÊ THỊ THANH YẾN<br />
<br />
<br />
am Thiết nghĩ nếu nh ng gi i TÀI LIỆU THAM KHẢO<br />
ph p ồng t p ùng i s t m<br />
1. V n h a th thao Du ị h (2011) Nghệ<br />
hu ết u ết t m a nh ng th nh i n thuật đờn ca tài tử và những lối hòa đàn ngẫu<br />
am m ngh thu t Đờn a t i t h ọng hứng Kỷ ếu H i th o u tế TP.HCM,<br />
i o tồn ph t tri n ngh thu t tru n ngày 09-11/01/2011.<br />
th ng sẽ nh ng ư hu n m i GS- 2. Giá trị văn hoá của Đờn ca tài tử Nam Bộ, tham<br />
lu n Kỷ yếu H i th o khoa họ “T m hi u c<br />
TS Trần V n Kh hẳng ịnh: “Dẫu trưng di s n n ho – n ngh dân gian Tây<br />
U ESCO ng nh n ngh thu t Đờn a Nam B ” hoa học xã h i, 2004.<br />
t it di s n n h a phi t th th hính 3. Ho i Linh Trương ính Tòng (200 ) Từ<br />
h ng ta hứ h ng ph i ai h ph i Đờn ca tài tử đến nghệ thuật cải lương, Nxb<br />
V n ngh TP.HCM.<br />
tr h nhi m o tồn ph t hu nh ng tinh 4. Qu n n ho trong o tồn và phát huy<br />
hoa m ng ha ại” Đờn ca tài t Nam B , thông báo khoa học s<br />
Tu nhi n nh ng gi i ph p o tồn 5-7, Vi n ghi n ư V n ho ngh thu t,<br />
ph t hu gi trị a ĐCTT am ượ 2002.<br />
5. Hà V n Siêu (2014), Bảo tồn và phát huy giá<br />
th thi mang ại ợi í h thiết th ho trị di sản văn hóa phi vật thể Đờn ca tài tử<br />
ph t tri n inh tế - h i th nh t thiết h Nam Bộ, tham u n ph t tri n du ị h tại H i<br />
nư ần hính s h hương tr nh th o hoa họ ở T P ạ Li u ng 23/4/2014.<br />
(http://www.itdr.org.vn/vi/nghiencuu-<br />
hu ến hí h hỗ trợ o m m i<br />
traodoi/779-giai-phap-dua-don-ca-tai-tu-den-<br />
trường i u i n ần thiết o tồn gi voi-du-khach-va-phat-trien-san-pham-du-lich-<br />
trị í h th to n ẹn i i di s n ờn dac-thu-dua-vao-don-ca-tai-tu.html)<br />
a t i t ; tạo i u i n thu n ợi ho du ị h 6. Sở V n h a th thao Du ị h (2010) Bảo<br />
tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật<br />
ph t tri n hư ng ho nh n d n thụ hưởng<br />
thể nghệ thuật đờn ca tài tử Kỷ ếu tọa m<br />
nh ng gi trị tinh hoa n h a d n t hoa họ – th tiễn TP HCM th ng 12/2010<br />
trong ờn a t i t ; ẩ mạnh hơn 7. Huỳnh Qu Th ng (2011) “V n o tồn<br />
n a ng t tiến u ng ho di s n; ph t hu gi trị ngh thu t a nhạ t i t<br />
s n h u i ương” Tạp hí Khoa học xã hội<br />
h nư ần gi i u ết t t m i uan h s 2 (150) – 2011.<br />
gi a o tồn ph t tri n ở o tồn 8. T Đờn ca tài t ến ngh thu t c i ương<br />
m trọng i trư m t ư ; ồng thời Tạp hí V n ho ngh thu t s 11, 2000.<br />
ph t tri n m ng o tồn; du 9. L m Tường Vân (2003), Đờn ca tài tử Nam<br />
bộ Mũi C Mau<br />
ị h tr h nhi m i di s n phương 10. V vi c b o tồn ph t hu Đờn ca tài t<br />
thứ h u hi u ph t hu gi trị di s n n Nam b , Tạp hí V n ho ngh thu t s 11,<br />
ng trong ờn a t i t / 2003.<br />
<br />
<br />
<br />
Ngày nh n bài: 20/9/2017 Biên t p xong: 15/10/2017 Duy t ng: 20/10/2017<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
135<br />