bệnh của ngựa ở việt nam và kỹ thuật phòng trị: phần 2

Chương n i<br /> BỆNH NỘI KHOA VÀ SINH SẢN<br /> CỦA NGỰA<br /> BỆNH ĐAU BỤNG NGỰA<br /> <br /> 1. Tình hình<br /> <br /> Bệnh thường xảy ra phổ biến ở ngựa với triệu chứng<br /> điển hình: ngựa nằm lăn lộn, giãy giụa và kêu rống trên<br /> mặt đất. Nếu không được điều trị kịp thời ngựa mắc bệnh<br /> sẽ chết rất nhanh, do bị rối ruột và tắc ruột.<br /> Ở nước ta, bệnh thường gặp ở những vùng nuôi nhiều<br /> ngựa như: các tỉnh miền núi phía Bắc và các tỉnh Tây<br /> Nguyên.<br /> 2. Nguyên nhân<br /> <br /> Có 3 nguyên nhân đã được xác định:<br /> - Thức ăn và nước uống bị nhiễm vi khuẩn thương hàn<br /> (Salmonella spp.)- các chủng vi khuẩn E.coli có độc bậc<br /> cao gây ra hiện tượng viêm ruột, viêm manh tràng của<br /> ngựa.<br /> - Ngựa bị nhiễm một sô' loài giun tròn ở đuờng ruột,<br /> đặc biệt là ở manh tràng, trong đó có 3 loài giun tròn<br /> thường gặp là: Strongylus equinus, Alíòrtia edentata,<br /> 73<br /> <br /> Delafondia vulgaris. Ấu trùng của các loài giun này phát<br /> triển ở ngoài môi trường tự nhiên, xâm nhập vào đường<br /> tiêu hóa của ngựa, di hành đến manh tràng và ruột già, lột<br /> xác thành ấu trùng 4. Các ấu trùng này tạo các u nhỏ ở<br /> manh tràng, gây tắc các mao mạch, phình ra thành các u<br /> máu có thể to như ngón tay, bằng quả ổi, chèn ép và gây<br /> co thắt manh tràng, dẫn đến hiện tượng đau bụng ngựa.<br /> Thức ăn bị mốc, đặc biệt là các loại thức ăn tinh hoặc<br /> thức ăn có lẫn độc chất như: các hóa chất bảo vệ thực vật,<br /> đều gây ra hiện tượng nhiễm độc đường tiêu hóa, tạo ra<br /> các cơn co thắt dạ dày, ruột và manh tràng dẫn đến bệnh<br /> đau bụng ngựa.<br /> 3. Triệu chứng<br /> Ban đầu, ngựa ngừng ăn, đi lại bồn chồn, chảy dãi dớt,<br /> đôi khi có hiện tượng nôn mửa, hay quay đầu nhìn về phía<br /> bụng.<br /> Sau đó, ngựa đột ngột lên cơn đau dữ dội, lăn lộn, giãy<br /> giụa trên mặt đất, kêu rống lên từng hồi, chảy dãi liên tục.<br /> Bụng bắt đầu căng hơi do ruột bị rối và bị tắc. Ngựa thở khó<br /> tăng dần do bụng bị căng hơi chèn ép lên xoang ngực. Lúc<br /> sắp chết, ngựa rên ri, hậu môn đôi khi có chảy máu tươi.<br /> Thời gian từ khi phát bệnh đi khi chết khoảng 1 - 2<br /> giờ.<br /> 4. Bệnh tích<br /> <br /> Khi mổ khám ngựa chết, thấy ruột bị rối và tắc, tùng<br /> đoạn bị căng hơi, đặc biệt là manh trùng. Niêm mạc ruột bị<br /> xung huyết. Ở trực tràng thường có chảy máu.<br /> 74<br /> <br /> ■Chẩn đoán<br /> <br /> Căn cứ vào các triệu chứng của ngựa bệnh: đau<br /> ớn, lăn lộn, giãy giụa, chảy rãi rớt và kêu rống như<br /> lô tả ở phẩn triệu chứng.<br /> , Điều trị<br /> a) Cẩn sứ dạng ngay loại thuốc làm gidm các cơn co thắt<br /> <br /> lột và manh tràng<br /> Tiêm Atropin theo liều 2 ống X 5ml cho ngựa trưởng<br /> <br /> lành (200 - 250 kg). Ngựa con tiêm bằng 1/2 ngựa trưởng<br /> lành. Sau một giờ, tiêm tiếp 1 ống Atropin 5ml.<br /> b) Trợ sức cho ngựa<br /> <br /> - Tiêm long não nước: 2 ống X 5 ml; vítamin Bl,<br /> itamin c cho ngựa trưởng thành. Ngựa con tiêm nửa liều<br /> ên.<br /> - Nếu ngựa quá mệt: Truyền huyết thanh mặn 9%0 và<br /> uyết thanh ngọt đẳng trương 5%. Mỗi ngày truyền tĩnh<br /> lạch từ 1000 - 2000 ml/ngựa trưởng thành. Ngựa con<br /> uyền bằng 1/2 liều trên.<br /> c) Nâng ngựa đứng dậy từ từ theo tư thế bình thường<br /> ể chống hiện tượng rối ruột. Nếu cần có thể dùng võng<br /> áng bụng ngựa và cột vào thành chuồng.<br /> d) Bụng ngựa bị chướng hơi không thoát ra được thì<br /> ùng rơm trà xát hai bên thành bụng. Nếu bụng vẫn căng<br /> ơi manh tràng thì dùng kim dài 15cm hoặc trôca chọc vào<br /> lanh tràng để cho hơi thoát ra ngoài. Chú ý: dụng cụ phải<br /> 75<br /> <br /> vô trùng cẩn thận và sau khi chọc hoi manh tràng cần tiêm<br /> kháng sinh: Penicillin + Streptomycin để chống nhiễm<br /> trùng.<br /> e) Điều trị nguyên nhân<br /> <br /> Sau khi ngựa hết cơn đau cấp tính cần tìm hiểu nguyên<br /> nhân dẫn đến đau bụng và điều trị:<br /> - Do nhiễm khuẩn, gây viêm ruột: dùng Bisepton viên<br /> theo liều 30 - 50 mg/kg thể trọng ngựa; cho uống thuốc<br /> liên tục 3 ngày liền; phối hợp tiêm Kanamycin theo liều 20<br /> mg/kg thể trọng, cũng trong 3 ngày liền.<br /> - Do thức ăn bị ôi mốc hoặc có độc chất thì ngừng lại<br /> ngay, thay thức ăn tốt; truyền dung dịch huyết thanh mặn<br /> ngọt đẳng trương, tiêm Cafein và vitamin BI để trợ sức và<br /> giúp ngựa thải độc.<br /> - Do các loài giun trên ký sinh ở manh tràng và ruột<br /> già thì dùng thuốc tẩy giun bằng 1 trong 2 loại sau:<br /> Mebendazol (Mebenvet): theo liều 30 mg/kg thể trọng;<br /> dùng 2 liều cho ngựa uống vào hai buổi sáng.<br /> Tetramisol: 30 mg/kg thể trọng, có thể dùng thuốc bột<br /> cho uống hoặc dung dịch tiêm.<br /> 7. Phòng bệnh<br /> <br /> - Không dùng thức ăn ôi mốc cho ngựa ăn. Khi cho ân<br /> phải kiểm tra thức ăn (cỏ xanh) xem có mùi thuốc trừ sâu<br /> không, nếu có phải hủy bỏ ngay thức ăn.<br /> - Định kỳ tẩy giun tròn cho ngựa cứ 4 tháng/lần bằng 1<br /> trong 2 loại thuốc.<br /> 76<br /> <br /> + Mebenvet: 30 mg/kg thể trọng, tẩy 2 liều vào hai<br /> buổi sáng.<br /> + Tetramisol: 12 mg/kg thể trọng, cho uống hoặc tiêm;<br /> chỉ dùng 1 liều.<br /> - Thực hiện vệ sinh thú y: đảm bảo chuồng trại và khu<br /> chăn thả luôn sạch sẽ, không bị ô nhiễm.<br /> HỘI CHỨNG NGỘ ĐỘC THỨC ĂN<br /> <br /> (Toxicologic Syndrome)<br /> 1. Tình hình<br /> <br /> Hội chứng ngộ độc thức ăn cũng thường gặp trong<br /> chăn nuôi gia súc, trong đó có ngựa.<br /> Hiện tượng ngộ độc thức ăn ở ngựa diễn ra rất nhanh<br /> và rất nặng, nếu không xử trí kịp thòi và tích cực thì ngựa<br /> sẽ bị chết rất nhanh với tỷ lệ cao.<br /> 2. Nguyên nhân<br /> Các độc chất thường gặp gây ngộ độc cho ngựa và các<br /> gia súc khác:<br /> - Các loại thuốc bảo vệ thực vật lẫn vào rơm cỏ cho<br /> ngựa hoặc ngựa chăn thả trong khu vực mới phun các loại<br /> thuốc: Dipterex, Bòrdeau, Thần Nông 1, Thần Nông 2,<br /> Wofatox, 2,4 D (thuốc diệt cỏ)...<br /> - Các loại thuốc diệt lẫn trong thức ăn và nguồn nước<br /> do sau khi đánh bả chuột, không dọn sạch, như: Photphua<br /> kẽm, thuốc bả chuột Trung Quốc...<br /> 77<br /> <br />