Bệnh dại trên động vật và phương pháp phòng, chống bệnh dại có hiệu quả ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi

Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc KINH NGHIỆM THỰC TIỄN<br /> <br /> <br /> <br /> BỆNH DẠI TRÊN ĐỘNG VẬT VÀ PHƯƠNG PHÁP PHÒNG, CHỐNG<br /> BỆNH DẠI CÓ HIỆU QUẢ Ở VÙNG DÂN TỘC THIỂU SỐ VÀ MIỀN NÚI<br /> Nguyễn Hồng Vĩ(1)<br /> Văn Đăng Kỳ(2)<br /> <br /> B ệnh dại là một bệnh lây truyền từ động vật sang động vật và truyền từ động vật sang người, qua vết<br /> cắn, cào cấu hoặc do tiếp xúc trực tiếp với nước dãi từ con bệnh. Việt Nam là một trong những quốc<br /> gia chịu ảnh hưởng của bệnh dại. Nếu như trong những năm 1990, bệnh dại có xu hướng giảm, thì từ năm 2004<br /> trở lại đây, bệnh dại có xu hướng tăng lên, đặc biệt bệnh dại do bị chó cắn. Việc phòng chống bệnh dại ở động<br /> vật truyền sang đóng một vai trò quan trọng trong việc thanh toán bệnh dại ở Việt Nam nói chung và ở vùng<br /> đồng bào dân tộc và miền núi nói riêng.<br /> Từ khóa: Bệnh dại, bệnh dại trên động vật, phương pháp phòng chống bệnh dại, phương pháp phòng<br /> chống bệnh dại ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi.<br /> <br /> Bệnh dại là một bệnh lây truyền từ động vật 1. Các biểu hiện lâm sàng của bệnh dại<br /> sang động vật và truyền từ động vật sang người,<br /> Bệnh dại thường được chia làm 2 thể: Thể<br /> qua vết cắn, cào cấu hoặc do tiếp xúc trực tiếp với<br /> dại điên cuồng và thể dại câm (bại liệt). Trong thực<br /> nước dãi từ con bệnh. Virus xâm nhập vào cơ thể<br /> tế, nhiều con chó mắc bệnh dại có thể biểu hiện cả<br /> được nhân lên và hướng tới hệ thần kinh, phá huỷ<br /> 2 dạng lâm sàng này một cách xen kẽ nhau, thời<br /> mô thần kinh, gây nên những kích động điên dại<br /> gian đầu có biểu hiện điên cuồng, bị kích động rồi<br /> và kết thúc bằng cái chết. Thời gian ủ bệnh thông<br /> sau đó chuyển sang dạng bị ức chế và bại liệt.<br /> thường từ 2 tuần đến 6 tháng, trong thời gian này<br /> con vật chưa xuất hiện triệu chứng. 1.1. Thể dại điên cuồng<br /> Thời kỳ lây truyền bệnh dại bắt đầu từ trước Được chia làm 3 thời kỳ:<br /> thời gian con vật có triệu chứng bệnh dại từ 5 đến<br /> - Thời kỳ tiền lâm sàng: Chó bị dại có dấu<br /> 10 ngày (nước bọt của chó mắc bệnh dại đã chứa<br /> hiệu khác thường như trốn vào góc tối, kín đáo, đến<br /> virus dại) đến khi con vật xuất hiện triệu chứng dại<br /> gần chủ miễn cưỡng hoặc trái lại, tỏ ra vồn vã thái<br /> và kéo dài đến khi con vật chết. Con vật bài thải<br /> quá, thỉnh thoảng sủa vu vơ, tru lên từng hồi; hoặc<br /> virus qua nước bọt và gây nhiễm cho động vật khác<br /> bồn chồn, nhảy lên đớp không khí.<br /> thông qua vết cắn, cào, liếm sau đó động vật mắc<br /> dại bị chết. Thời gian con vật có thể sống tối đa là - Thời kỳ điên cuồng: Các phản xạ vận động<br /> 10 ngày sau khi xuất hiện triệu chứng của bệnh dại. bị kích thích mạnh, cắn sủa người lạ dữ dội, quá<br /> Thời kỳ lây truyền ở chó nhà thường là 20 ngày kể vồ vập khi chủ gọi, chỉ cần có tiếng động nhẹ cũng<br /> từ khi virus dại có trong nước bọt của con chó mắc nhảy lên sủa từng hồi dài. Vết thương nơi bị cắn<br /> bệnh dại đến khi con vật xuất hiện triệu chứng dại ngứa, chó liếm hoặc tự cắn, cào đến rụng lông,<br /> và chết. chảy máu. Chó bỏ ăn, nuốt khó, sốt, dãn đồng tử,<br /> con vật có biểu hiện khát nước, muốn uống nhưng<br /> Nguồn mang mầm bệnh dại chủ yếu là chó<br /> không nuốt được; chó bắt đầu chảy nước dãi, sùi<br /> (97%), mèo nuôi và động vật hoang dã (3%). Khi<br /> bọt mép, tỏ vẻ bồn chồn, cảnh giác, sợ sệt, cắn vu<br /> động vật mắc bệnh dại cào, cắn, liếm vào người,<br /> vơ, hay giật mình, đi lại không có chủ định, trở nên<br /> virus từ nước bọt sẽ lây truyền qua da và niêm<br /> dữ tợn, điên cuồng (từ 2 đến 3 ngày sau khi phát<br /> mạc bị tổn thương. Sau khi xâm nhập vào cơ thể<br /> bệnh). Con vật bỏ nhà ra đi và thường không trở<br /> người qua vết cắn, virus theo dây thần kinh, gây tổn<br /> về; trên đường đi, gặp vật gì lạ nó cũng cắn gặm, ăn<br /> thương thần kinh trung ương. Virus nhân lên trong<br /> bừa bãi, tấn công chó khác, kể cả người.<br /> não, rồi di chuyển theo dây thần kinh đến các cơ<br /> quan như tuyến nước bọt, thận, phổi, tim, gan. - Thời kỳ bại liệt: Chó bị liệt, không nuốt<br /> Ngày nhận bài: 5/10/2016. Ngày duyệt đăng: 10/11/2016<br /> (1)(2)<br /> Học viện Dân tộc; e-mail: nguyenhongvi@cema.gov.vn Số 16 - Tháng 12 năm 2016<br /> Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc KINH NGHIỆM THỰC TIỄN<br /> <br /> được thức ăn, nước uống, liệt hàm dưới và lưỡi nên phòng chống dại Bộ Y tế, hàng năm có gần 400.000<br /> trễ hàm, thè lưỡi ra ngoài, nước dãi chảy ra, chân người bị chó cắn phải đi tiêm dự phòng, số người bị<br /> sau liệt ngày càng rõ; chó chết trong khoảng từ 3 nhiễm virus dại do bị chó cắn và bị chết ngày một<br /> đến 7 ngày sau khi có triệu chứng đầu tiên, do liệt tăng (trung bình mỗi năm khoảng 90 người chết vì<br /> cơ hô hấp và do kiệt sức vì không ăn uống được. bệnh dại).<br /> Thể dại điên cuồng chỉ chiếm khoảng 1/4 các Nguyên nhân của tình hình trên là do là<br /> trường hợp chó dại, số còn lại là thể dại câm. người dân chưa thấy được tính chất nguy hiểm của<br /> bệnh dại, tầm quan trọng của công tác tiêm phòng.<br /> 1.2. Thể dại câm: Là dạng bệnh không có<br /> Chó nuôi chủ yếu là thả rông nên tỷ lệ tiêm phòng<br /> các biểu hiện lên cơn dại điên cuồng như thường<br /> cho đàn chó ở các vùng nông thôn, nhất là vùng<br /> thấy, chó chỉ có biểu hiện buồn rầu. Con vật có thể<br /> sâu, vùng xa của các tỉnh miền núi phía Bắc và Tây<br /> bị bại ở một phần cơ thể, nửa người hoặc 2 chân<br /> nguyên chưa đạt yêu cầu, tỷ lệ tiêm phòng chỉ đạt<br /> sau, nhưng thường là liệt cơ hàm, mồm luôn hé<br /> được 42,9% so với tổng đàn (năm 2015); công tác<br /> mở, hàm trễ xuống, lưỡi thè ra; nước dãi chảy lòng<br /> tuyên truyền, giáo dục người dân hiểu biết về tác<br /> thòng, con vật không cắn, sủa được, chỉ gầm gừ<br /> hại của bệnh dại còn chưa đủ mạnh; chính quyền<br /> trong họng. Quá trình này tiến triển từ 2 đến 3 ngày.<br /> địa phương ở các cấp, chỉ đạo công tác phòng,<br /> Nói chung, thể dại câm tiến triển nhanh hơn chống bệnh dại chưa quyết liệt, chưa có các biện<br /> thể dại điên cuồng, thông thường chỉ từ 2 đến 3 pháp tích cực, mạnh mẽ; thiếu sự phối hợp chặt<br /> ngày vì hành tuỷ của con vật bệnh bị virus tác động chẽ giữa các Bộ, ngành với các địa phương. Do tập<br /> làm rối loạn hệ tuần hoàn và hô hấp sớm hơn. quán chăn nuôi chó, mèo ở nước ta thường được<br /> Mèo ít bị mắc dại hơn chó, chỉ khoảng 2, 3% nuôi thả rông nên tình trạng chó cắn người khá phổ<br /> vì mèo quen ở một mình. Bệnh dại ở mèo cũng biến, gây nỗi lo sợ cho nhân dân và tổn phí cho việc<br /> tiến triển như ở chó, mèo hay núp mình vào chỗ tiêm dự phòng vắc xin dại. Đàn chó nuôi ở nước ta<br /> vắng hoặc hay kêu, bồn chồn như khi động dục, có số lượng rất lớn (khoảng 9,5 triệu con1). Những<br /> khi người chạm vào thì nó cắn mạnh và hăng, tạo năm qua, việc tiêm phòng vắc xin cho đàn chó đã<br /> vết thương sâu. hạn chế được phần nào các ổ dịch dại. Nhưng hiện<br /> nay, do nhiều địa phương không quan tâm đến công<br /> Bệnh dại là bệnh không có thuốc điều trị, khi tác quản lý, tiêm phòng cho đàn chó nên bệnh dại<br /> đã lên cơn dại thì vô phương cứu chữa.  tồn tại và có chiều hướng gia tăng. Thêm vào đó,<br /> 2. Thực trạng bệnh dại ở Việt Nam việc thiếu kiến thức phòng, chống bệnh của cộng<br /> đồng đối với bệnh dại là nguyên nhân chính dẫn<br /> Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới<br /> đến nhiều trường hợp tử vong ở người.<br /> (WHO), bệnh dại xảy ra ở hơn 150 quốc gia và<br /> vùng lãnh thổ. Hàng năm, có hơn 15 triệu người Ở nước ta, ổ dịch dại chính là ở chó và chúng<br /> phải điều trị do bị động vật nghi mắc bệnh dại cắn; là nguồn phát tán vi rút bệnh dại trong số hơn 95%<br /> 55 đến 70 nghìn người chết vì bệnh dại. Trung bình các ca bệnh dại gây tử vong ở người. Bệnh dại đã trở<br /> cứ 10 phút lại có một người tử vong do bị bệnh dại, thành một vấn đề cấp bách hiện nay chủ yếu ở các<br /> 95% trong số này là ở khu vực Châu Á và Châu tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam và một đặc điểm<br /> Phi. Khoảng 40% số ca tử vong là ở người dưới 15 khác biệt của bệnh này liên quan đến thói quen ăn<br /> tuổi. Gần như 100% các ca mắc bệnh ở người sẽ bị thịt chó, khiến bệnh dịch này trở thành mối nguy cơ<br /> tử vong nếu không được tiêm vắc xin ngay sau bị đối với sức khỏe con người, đặc biệt là người dân<br /> cắn. Bệnh này gây ra gánh nặng kinh tế và xã hội tộc thiểu số vốn chủ yếu nuôi chó để ăn thịt.<br /> nghiêm trọng ở nhiều nước trên thế giới. Giữa các năm 2007-2010, mỗi năm có<br /> Việt Nam là một trong những quốc gia chịu khoảng 94 người chết vì bệnh dại ở 30 tỉnh (trên 63<br /> ảnh hưởng của bệnh dại. Nếu như trong những tỉnh, thành phố), trong số đó 05 tỉnh có số người tử<br /> năm 1990, bệnh dại có xu hướng giảm, thì từ năm vong cao nhất là Phú Thọ, Yên Bái, Hà Nội, Tuyên<br /> 2004 trở lại đây, bệnh dại có xu hướng tăng lên, đặc Quang và Gia Lai. Khoảng 400.000 người được<br /> biệt bệnh dại do bị chó cắn. Theo báo cáo của Ban 1<br /> . Theo số liệu của Tổng cục Thống kê năm 2015.<br /> <br /> <br /> Số 16 - Tháng 12 năm 2016 51<br /> Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc KINH NGHIỆM THỰC TIỄN<br /> <br /> điều trị sau khi bị cắn và vắc xin giúp làm giảm số biến làm cho số người bị chó cắn tăng cao. Nhiều<br /> ca tử vong nhưng gây ảnh hưởng đến năng suất lao người bị chó cắn còn thiếu hiểu biết về tính chất<br /> động, sức khỏe và trí tuệ. nguy hiểm của bệnh dại, chủ quan không đến cơ sở<br /> Bệnh dại là một bệnh virus cấp tính và gần y tế để tiêm phòng, nên nhiều người bị phát bệnh<br /> như luôn gây tử vong ở động vật nuôi, động vật dại và tử vong. Chó không tiêm phòng, thả rông là<br /> hoang và ở người. Bệnh này hiện vẫn tiếp tục là nguyên nhân chính trong việc tạo điều kiện để bệnh<br /> một mối đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe và dại lưu hành tại các địa phương.<br /> đời sống của người dân thuộc nhiều nơi ở châu Á, Việc phòng chống bệnh dại ở động vật đóng<br /> trong đó có Việt Nam và nếu thực hiện những bước một vai trò quan trọng trong việc thanh toán bệnh<br /> đi đúng đắn, có thể kiểm soát hoàn toàn bệnh dại, dại. Động vật là nguồn lây bệnh dại chính sang<br /> và xóa hẳn các ca nhiễm bệnh ở người. Bệnh dại người. Các kết quả của việc giám sát và điều tra<br /> cũng là một bệnh không được quan tâm ở các cộng trong vài năm vừa qua đã xác định nguồn lây lan<br /> đồng dân cư nghèo và dễ bị tổn thương. Điều này bệnh dại chính ở Việt Nam là từ chó. Tuy bệnh<br /> chủ yếu xảy ra ở các cộng đồng nông thôn vùng dại là một loại dịch bệnh nguy hiểm, nhưng bệnh<br /> sâu, vùng xa, những nơi mà các biện pháp ngăn dại có thể phòng chống được bằng vắc xin. Chiến<br /> ngừa việc lây lan từ chó sang người không được lược phòng bệnh dại ít tốn kém nhất để phòng ngừa<br /> thực hiện. bệnh dại ở người chính là bằng việc tiêm vắc xin<br /> Hàng năm ngành thú y đã tổ chức tiêm phòng dại cho chó. Việc tiêm vắc xin cho động vật<br /> phòng, tuy nhiên kết quả tiêm phòng đạt tỷ lệ thấp đã giúp làm giảm số lượng các ca bệnh dại ở người<br /> so với tổng đàn. Ở một số thành phố, thị xã, thị trấn, (và động vật) ở một vài quốc gia, nhất là ở đảo Bali,<br /> kết quả tiêm phòng vắc xin dại đạt trên 70% so với Indonesia. Việc ngăn ngừa bệnh dại thông qua việc<br /> tổng đàn, song hầu hết ở vùng nông thôn, đặc biệt là phòng chống bệnh dại ở chó nuôi là một mục tiêu<br /> vùng sâu, vùng xa, các tỉnh miền núi phía Bắc, Tây hiện thực và về mặt tài chính là rất đúng đắn bởi sẽ<br /> nguyên tỷ lệ tiêm phòng rất thấp hơn 40% so với không tốn các khoản chi cho việc điều trị bệnh dại<br /> tổng đàn. Mặc dù, ngày 09/01/2007 Chính phủ Việt sau phơi nhiễm cho người, cũng như không có tác<br /> Nam đã có Nghị định 05/2007/NĐ-CP, trong đó, có động của bệnh dịch đối với an ninh lương thực, an<br /> đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và ninh kinh tế và đời sống người dân.<br /> Bộ Y tế phối hợp xây dựng Chương Quốc gia phòng Để tiêm phòng bệnh dại cho động vật đạt tỷ<br /> khống chế là loại trừ bệnh dại vào năm 2020. lệ đạt trên 70% so với tổng đàn, phải có sự vào<br /> 3. Phương pháp phòng, chống bệnh dại có cuộc của Chính quyền các cấp, Ban chỉ đạo phòng,<br /> hiệu quả ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và chống dịch bệnh của huyện sẽ chỉ đạo các ban,<br /> miền núi ngành, UBND các xã, thị trấn triển khai tiêm phòng<br /> cho chó hàng năm vào tháng 3, 4 và hàng tháng có<br /> Ngày 07/11/2011 Bộ Nông nghỉệp và Phát tiêm phòng bổ xung cho những chó mới lớn, chó có<br /> triển nông thôn đã phê duyệt Chương trình quốc chửa, chó ốm, chó mua từ nơi khác chưa được tiêm<br /> gia khống chế và loại trừ bệnh dại năm 2011- 2015. phòng, chó vì lý do gì đó chưa được tiêm phòng để<br /> Tuy nhiên, Chương trình quốc gia đã thực hiện tạo miễn dịch cho đàn chó.<br /> xong giai đoạn 1 (2011-2015), các mục tiêu vẫn<br /> chưa đạt, hầu hết các tỉnh chưa triển khai được Công tác truyền thông rất quan trọng, để<br /> công tác quản lý đàn chó. nâng cao nhận thức cho cộng đồng về dịch bệnh<br /> nguy hiểm này. Ngoài tuyên truyền phòng bệnh dại<br /> Do không quản lý được đàn chó nên hiện ở cấp trung ương, mỗi địa phương cần triển khai<br /> tượng chó nuôi thả rông, không nhốt, xích trong công tác truyền thông phù hợp với điều kiện hoàn<br /> khuôn viên gia đình, chó thường xuyên ra khỏi nhà cảnh của địa phương mình, truyền thông cho chủ<br /> dễ tiếp xúc với mầm bệnh ngoài môi trường, dễ lây vật nuôi, học sinh phổ thông, những người tham<br /> bệnh dại. Ở thành phố, thị xã, thị trấn, khu đông gia buôn bán, vận chuyển, giết mổ chó, thậm chí<br /> dân cư, khi chó ra đường không có dân dẫn, chó truyền thông cho lãnh đạo chính quyền các cấp bởi<br /> dữ không đeo rọ mõm, chó cắn người vẫn còn phổ họ là những người có vai trò quan trọng trong công<br /> <br /> <br /> 52 Số 16 - Tháng 12 năm 2016<br /> Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc KINH NGHIỆM THỰC TIỄN<br /> <br /> tác phòng, chống bệnh dại. Phương thức truyền tập huấn cho đội ngũ đi tiêm phòng.<br /> thông có nhiều hình thức như: truyền thông trên các Có ba hình thức tiêm phòng hiện đang thực<br /> phương tiện thông tin đại chúng, tổ chức các cuộc hiện ở các địa phương. Hình thức thứ nhất là tiêm<br /> hội thảo, giáo dục học đường, dùng các panô, áp đồng loạt. Mỗi huyện tập trung tiêm phòng trong<br /> phích, tờ rơi phân phát cho người dân. Phương thức 2-3 ngày là hoàn thành, trước khi tiêm phòng yêu<br /> truyền thông tốt nhất là thường xuyên phát trên các cầu thú y thôn, bản, xã phải thống kê tổng đàn chó<br /> loa phóng thanh của các huyện, thị và xã, phường để Trạm Thú y huyện chuẩn bị cung ứng vắc xin,<br /> vào các thời điểm thích hợp. Trước khi triển khai sau đó Thú y xã thống nhất với chính quyền địa<br /> tiêm phòng từ 3 đến 7 ngày truyền thông cho chủ phương xác định các điểm tiêm phòng, trước 3-7<br /> vật nuôi ngày tiêm phòng, địa điểm tiêm phòng để ngày thông báo cho các hộ gia đình ngày, giờ mang<br /> Chủ vật nuôi đưa chó đến điểm tiêm phòng. Nếu là chó đến điểm tiêm. Trong thời gian tiêm phòng,<br /> phương thức tiêm phòng mà các Đội tiêm đến từng thành lập các Đoàn kiểm tra, đôn đốc, giám sát<br /> nhà, thì Chủ vật nuôi phải có người ở nhà bắt giữ công tác tiêm phòng, hàng ngày họp và rút kinh<br /> chó, hỗ trợ cho Đội tiêm phòng, đưa phiếu đăng nghiệm khắc phục khó khăn tại các địa phương,<br /> ký chó cho đội tiêm ghi chép, theo dõi, nhận giấy hỗ trợ cho công tác tiêm phòng. Cuối các đợt tiêm<br /> chứng nhận tiêm phòng. phòng họp rút kinh nghiệm, nếu chưa đạt yêu cầu<br /> Công tác quản lý đàn chó nuôi cũng rất cần tiêm phòng bổ xung ngay. Hình thức tiêm phòng<br /> thiết và cần được quan tâm nhiều hơn ở các địa này đã thực hiện ở tỉnh Thái Nguyên, trong thời<br /> phương. Để công tác quản lý đàn chó được tốt, gian 2 tuần toàn tỉnh đã tiêm phòng xong và đạt<br /> chúng ta cần truyền thông và khuyến cáo cho Chủ tỷ lệ >70% so với tổng đàn. Hình thức thứ 2 là<br /> vật nuôi: Khi mới nuôi chó, chó cần được huấn tiêm phòng cuốn chiếu: các huyện thành lập các<br /> luyện từ đầu, chó mới mua về, gia đình phải có đội tiêm phòng đến tiêm phòng từ xã này đến xã<br /> vòng đeo cổ hoặc có dây buộc cổ để chó có thói khác; chó được tập trung đến các điểm tiêm của<br /> quen đeo vòng, có xích chó hoặc dây buộc chó, để thôn theo quy định của từng thôn, công tác tiêm<br /> được quản lý trong nhà, khi đến đợt tiêm phòng phòng này thường kéo dài từ 1-1,5 tháng tùy theo<br /> chủ vật nuôi dễ dàng dắt chó đi tiêm phòng. Chủ địa bàn địa phương rộng hay hẹp và địa hình miền<br /> nuôi chó cần khai báo với Trưởng thôn để có phiếu núi, trung du hay đồng bằng. Hình thức thứ 3 là<br /> đăng ký nuôi chó và cam kết với chính quyền địa các xã thành lập đội tiêm phòng và đến từng nhà<br /> phương thực hiện 5 không: để tiêm, phương thức tiêm phòng này thường áp<br /> - Không nuôi chó, mèo chưa khai báo với dụng cho vùng sâu vùng xa, chó nuôi thả rông,<br /> chính quyền địa phương ; phải dùng vợt bắt chó mới tiêm phòng được, thời<br /> - Không nuôi chó, mèo không tiêm phòng gian tiêm phòng từ 1 đến 2 tháng. Qua kiểm tra,<br /> bệnh dại; đôn đốc, giám sát công tác tiêm phòng cho thấy:<br /> - Không nuôi chó thả rông; hình thức tiêm phòng thứ nhất cho kết quả tiêm<br /> - Không để chó cắn người; phòng tốt nhất, thời gian ngắn có sự tham gia của<br /> - Không nuôi chó, mèo gây ô nhiễm môi trường chính quyền các cấp, các ban ngành và cộng đồng.<br /> Hai hình thức tiêm phòng cuốn chiếu và đội tiêm<br /> Hàng năm thực hiện tiêm phòng định kỳ phòng đến từng hộ nuôi chó, hiệu quả không cao,<br /> cho đàn chó, kinh nghiệm cho thấy chó được tiêm thời gian tiêm phòng kéo dài, hai hình thức này chỉ<br /> phòng hàng năm sẽ không có bệnh dại. Tuy nhiên, áp dụng ở vùng sâu vùng xa, chủ vật nuôi không<br /> tiêm phòng đạt tỷ lệ > 70% so với tổng đàn không mang chó đến điểm tiêm được, nhưng muốn đạt kết<br /> hề dễ thực hiện. Để tiêm phòng có kết quả tốt cần quả theo mong muốn cần có sự hợp tác của chủ vật<br /> có sự chuẩn bị kỹ càng và rất cần có sự quan tâm nuôi: nhốt chó, bắt giữ chó khi có đội tiêm phòng<br /> của các cấp chính quyền. Các chủ vật nuôi phải đến và hỗ trợ cho đội tiêm phòng, thì kết quả mới<br /> nhận thức được nuôi chó là phải tiêm phòng, nếu đạt tỷ lệ cao trên 70% so với tổng đàn.<br /> không tiêm phòng, chó của gia đình mình sẽ bị dại<br /> và ảnh hướng đến sức khỏe của gia đình mình và Ngoài công tác tiêm phòng, công tác giám<br /> cộng đồng. Trước các đợt tiêm phòng cần có lớp sát đàn chó rất quan trọng, giám sát tình hình sức<br /> khỏe của đàn chó, khi thấy đàn chó có biểu hiện<br /> <br /> Số 16 - Tháng 12 năm 2016 53<br /> Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc KINH NGHIỆM THỰC TIỄN<br /> <br /> khác thường như: chó bị thể điên cuồng, cho hung gia đình sẽ giảm nguy cơ chó cắn người, khi cần<br /> dữ khác thường, hàm trễ, thè lưỡi ra ngoài, chảy thiết là xích nhốt chó, khi có đợt tiêm phòng có thể<br /> nhiều nước dãi, sùi bọt mép, giọng sủa khàn, mắt dắt chó đến điểm tiêm phòng bệnh dại dễ dàng. Khi<br /> đỏ, đi lại siêu vẹo, sợ gió, sợ nước. Chó thể bại chó có biểu hiện khác thường hoặc cắn người phải<br /> liệt (thể câm) chó buồn bã, thích nằm trong tối, liệt báo cáo ngay cho Trưởng thôn, cán bộ thú y, người<br /> hàm dưới, liệt chi, toàn thân và chết. bị chó cắn, tiếp xúc với chó nghi bệnh dại phải rửa<br /> Vì vậy, chủ vật nuôi khi thấy có chó có biểu vết thương bằng nước xà phòng đặc dưới vòi nước<br /> hiện khác thường, cắn người cần sớm báo cáo cho chảy ít nhất 15 phút và đến Trung tâm y tế huyện<br /> cơ quan thú y và Trưởng thôn để phản ứng kịp để được tư vấn tiêm dự phòng vắc xin dại và kháng<br /> thời như nhốt xích chó theo dõi, nếu chó có triệu huyết thanh phòng chống dại. Việc khống chế và<br /> chứng nghi bệnh dại lấy mẫu bằng việc cắt đầu loại trừ bệnh dại phải có sự vào cuộc của chính<br /> chó gửi phòng xét nghiệm dại, chẩn đoán xác định quyền các cấp, có sự phối hợp chặt chẽ của ngành<br /> bệnh, xử lý chó nghi mắc bệnh, tiêm phòng bao thú y và y tế, phải nêu cao trách nhiệm của chủ vật<br /> vây ổ dịch, khuyến cáo những người tiếp xúc với nuôi. Với thông điệp chó được quản lý, nhốt xích,<br /> chó nghi dại, bị chó cắn đi tiêm phòng để giảm rủi được tiêm phòng vắc xin sẽ không có bệnh dại,<br /> ro, cần có sự phối hợp các 2 ngành Thú y và y tế, không có bệnh dại trên đàn chó sẽ không có bệnh<br /> như chia sẻ thông tin, phối hợp điều tra ổ dịch và dại trên người, tiêm phòng bệnh dại hàng năm sẽ<br /> cùng nhau phòng, chống dịch. Qua theo dõi cho bảo vệ bạn, gia đình bạn và chó của bạn, toàn dân<br /> thấy địa phương nào giám sát tốt bệnh dại trên đàn “Hãy chung tay phòng, chống bệnh dại”.<br /> chó đã phát hiện sớm các ổ dịch dại, tiêm phòng TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> bao vây vắc xin dại xung quanh ổ dịch, khuyên<br /> cáo người dân có nguy cơ mắc bệnh dại để các 1. Bộ Y tế, Viện Pasteur TPHCM (2010), Tài<br /> điểm tiêm để được tư vấn, đã giảm được nguy cơ liệu tập huấn Nâng cao chất lượng phòng chống<br /> mắc bệnh dại. bệnh dại khu vực phía Nam, năm 2010.<br /> Bệnh dại là bệnh lây truyền từ động vật sang 2. Bộ Y tế, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương<br /> người là bệnh rất nguy hiểm, hàng năm cả nước có (2010), Lớp tập huấn Kiểm soát và phòng chống<br /> hàng trăm người tử vong. Những năm gần đây, bệnh bệnh Dại ở Việt Nam.<br /> dại có xu hướng gia tăng do người dân chưa nhận 3. Thiên Chương (2007), Liệt toàn thân<br /> thức được tính chất nguy hiểm của bệnh, nuôi chó sau khi tiêm phòng dại, http://vnexpress.net/gl/<br /> không có vòng cổ, nuôi chó thả rông không nhốt doisong/2007/06/3b9f228/,20/10/2010.<br /> xích, đàn chó không quản lý được, không biết được<br /> 4. Chương trình phòng chống bệnh dại, Viện<br /> số lượng tổng đàn, chủ vật nuôi nuôi chó không<br /> Vệ sinh dịch tễ Trung Ương.<br /> tiêm phòng và không có trách nhiệm với việc để<br /> chó cắn người. Muốn chó là con vật nuôi có ích, 5. Dự án phòng chống dại khu vực phía Nam,<br /> không mang bệnh cần phải tập cho chó có thói quen Viện Pasteur TPHCM, http://www.pasteur-hcm.org.vn/<br /> đeo vòng cổ và xích chó, nuôi trong khuôn viên của ytecongcong/chongdich/dai.htm, 12/10/2010.<br /> <br /> <br /> ABSTRACT<br /> RABIES IN ANIMALS AND METHODS OF EFFECTIVE RABIES PREVENTION IN THE<br /> ETHNIC MINORITIES AND MOUNTAINOUS EREAS<br /> Rabies is a disease transmitted from animal to animal and from animal to human, transmission by the<br /> bite, scratch or by direct contact with saliva from the patients. Vietnam is one of the countries affected by<br /> rabies. If in the 1990s, rabies tends to decrease, then from 2004 onwards, rabies tends to increase, particularly<br /> rabies due dog bites. Preventing transmission of rabies in animals to play an important role in the eradication<br /> of rabies in Vietnam in general and in ethnic minority and mountainous areas in particular.<br /> Keywords: Rabies, Rabies in animals, methods of prevention of rabies, rabies prevention methods in<br /> ethnic minority and mountainous areas.<br /> <br /> 54 Số 16 - Tháng 12 năm 2016<br />