Bí ẩn nền văn minh Olmec qua những bức tượng đầu đá khổng lồ

Bí ẩn nền văn minh Olmec qua những bức tượng<br /> đầu đá khổng lồ<br /> Nếu Aztec là nền văn minh nổi tiếng bắt nguồn từ Mexico, thì Olmec là nền văn minh<br /> lâu đời, bí ẩn và tinh xảo từng hiện diện trên vùng đất này trước đó đến 1.000 năm.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Mặc dù trước Olmec từng tồn tại nhiều nền văn hóa khác, nhưng văn minh Olmec vẫn<br /> được gọi là madre cultura, tức “văn hóa nguồn cội” (mother culture), tại vùng Trung Mỹ.<br /> Nói cách khác, nhiều nét đặc trưng độc đáo của nền văn minh Trung Mỹ sau này có<br /> nguồn gốc từ nền văn minh Olmec. Vậy người Olmec có nguồn gốc từ đâu và nền văn<br /> hóa của họ như thế nào?<br /> Nền văn minh Olmec phát triển mạnh khoảng từ năm 1200 đến năm 400 trước Công<br /> Nguyên, thời điểm hình thành Trung Mỹ. Khu vực tồn tại nhiều vết tích của văn minh<br /> Olmec được tìm thấy chủ yếu ở bờ biển phía nam vịnh Mexico, đặc biệt là các bang<br /> Veracruz và Tabasco. Mặc dù Olmec có một hệ thống chữ viết nhưng rất ít văn tự còn sót<br /> lại. Hơn nữa, các nhà khảo cổ cũng không tìm thấy đủ nguyên bản để có thể giải mã loại<br /> ngôn ngữ này. Do vậy, con người ngày nay chỉ có thể tìm hiểu về nền văn minh Olmec<br /> thông qua các vết tích khảo cổ.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Các trung tâm Olmec / Zapotec, Monte Albán, gần thành phố Oaxaca, Mexico. (Nguồn<br /> BigStockPhoto)<br /> Manh mối ban đầu xuất phát từ những công trình nghệ thuật mà người Olmec để lại. Nổi<br /> tiếng nhất trong những tác phẩm này là ‘Đầu đá khổng lồ’. Những đầu đá này được chạm<br /> khắc từ đá bazan, và hiện nay có khoảng mười bảy tác phẩm như thế đã được tìm thấy.<br /> Chúng có chiều cao từ một đến ba mét, miêu tả con người theo những đặc điểm sau: đàn<br /> ông trưởng thành với má phệ, mũi tẹt và đôi mắt hơi xếch. Một điều khá trùng hợp khi đó<br /> lại là đặc điểm chung của cư dân bang Veracruz và Tabasco, theo đó những đầu đá này<br /> có thể chính là thể hiện khuôn mặt của người Olmec.<br /> Căn cứ theo mức độ đầu tư cho những công trình như vậy, người ta suy đoán tượng đầu<br /> đá này miêu tả người có địa vị hay thủ lĩnh của tộc Olmec, và nó được xem như một biểu<br /> tượng của quyền lực. Đầu đá Olmec cũng có thể giống với tượng đá khổng lồ của<br /> Jayavarman VII tại Angkor Thom, Campuchia<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Đầu đá khổng lồ của người Olmecs. (Ảnh BigStockPhoto)<br /> Ngoài ra, người Olmec cũng khắc tạc những bức bích họa nhỏ hơn về những đầu đá khổng lồ<br /> này. Một trong những cổ vật được tìm thấy là ‘mặt nạ đá’ đặt ở Bảo tàng Anh. Khác với đầu đá<br /> Olmec, mặt nạ này được tạo ra từ đá serpentin cao khoảng 13 cm, nhưng lại có đặc điểm khuôn<br /> mặt tương tự.<br /> Mặc dù hậu duệ của người Olmec vẫn còn lưu giữ những đặc điểm này, nhưng một số học giả đã<br /> suy đoán chiếc mặt nạ miêu tả khuôn mặt của người châu Phi hay Trung Quốc, thậm chí là người<br /> Địa Trung Hải.<br />  Chiếc ‘mặt nạ đá’ đặt ở Bảo tàng Anh.<br /> Chiếc mặt nạ cũng có bốn lỗ đằng trước giống với bốn hướng chính của la bàn. Người cai trị<br /> Olmec được cho là những nhà lãnh đạo giữ vai trò tối cao của trung tâm thế giới thời đó. Có giả<br /> thuyết cho rằng chiếc mặt nạ đại diện cho người thống trị của Olmec. Hơn nữa, có rất nhiều lỗ<br /> tròn trên mặt, cho thấy người Olmec có thể đã sử dụng khuyên. Do không tìm thấy xương của<br /> người Olmec (có thể bị phân hủy trong môi trường đất axit ở những khu rừng nhiệt đới), người<br /> ta chỉ có thể căn cứ trên chiếc mặt nạ này để hình dung về người Olmec.<br /> Trước năm 400 trước Công Nguyên, nền văn minh Olmec biến mất một cách bí ẩn chưa rõ<br /> nguyên do. Mặc dù các nhà khảo cổ mới phát hiện ra nền văn minh Olmec sau Thế Chiến II,<br /> nhưng nó không hề bị lãng quên.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Tượng một đứa trẻ người Olmec đang bò, 1200-900 TCN, Las Bocas, Mexico. (Wikimedia Commons)<br /> Sau đó, từ Olmec (nghĩa là “người cao su”) được tìm thấy trong ngôn ngữ của người Aztec. Khi<br /> người Tây Ban Nha xâm chiếm Aztec, họ phát hiện rằng người Olmec có thể đã chế ra “trò chơi<br /> bóng Trung Mỹ” thời xưa. Trò chơi này dùng một quả bóng cao su, điều này lý giải vì sao người<br /> Aztec gọi tộc người này với cái tên là Olmec.<br /> Trò chơi bóng và một số nét đặc trưng của văn minh Olmec vẫn hiện diện trong văn hóa Trung<br /> Mỹ, theo đó nền văn minh Olmec đã tạo ra một số ảnh hưởng nhất định.<br /> Ngày nay, thông tin về người Olmec dường như rất ít, chúng ta cần nghiên cứu sâu hơn để thật<br /> sự thấu hiểu và đánh giá đúng tầm quan trọng tộc người cổ xưa này đối với sự thịnh vượng của<br /> xã hội Trung Mỹ.<br />