Nghidn ciiu<br />
Gia d i n h va Gi6i<br />
sg 3 -2012<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Binh dang gloii trong lanh dao chinh tri of Viel Nam -<br />
Nhin tir goc do cau Hiic<br />
<br />
Le Thj Thuc<br />
Vi6n Xa hSi hpc. Hoc vien Ctiinh Iri - Hanh chinh qu6c gia H6 Chi Mmh<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Tom t a t Bai viet xem xet nhttng yeu to' mang tfnh cau triic co<br />
tac dong den binh ddng gi6i trong lanh dao chinh tri 6 Viet Nam,<br />
bao gom: trinh do phat trien kmh te - xa hoi, lao dong va viec<br />
lam, giao due va dao tao cua dd't nU5c. Cac van de nay deu bao<br />
chtta nhiing yeu to'rao can, ben canh thuan ldi, doi vdi sU tien bo<br />
cua phu nfl trong lanh dao chinh tri. Ve mat ly thuyet, vi&c phan<br />
tich cac yeu to' nay co the giup hinh dung dupe nhflng tac dong<br />
t5i nguon ttng vien ntt co kha nang dam nhan cac vi trf lanh dao<br />
chinh tri trong bo may lanh dao cua da't nu6c. Song theo tac gia,<br />
cac van de ve cau true can dUdc lUu tam giai quyet dong thcJi v6i<br />
su quan tam de'n nhflng van de thugc ve the che, chinh sach va<br />
van hoa.<br />
<br />
Tuf khoa: Binh dang gi6i trong chinh tri; Phu nfl va chinh tri;<br />
Sp tham gia lanh dao chinh tri cua phu mi.<br />
<br />
<br />
<br />
Dat van de<br />
Viet Nam dang c* trong giai doan chuye'n d6i lir ca che quan l^ tdp trung<br />
sang ccf che' thi trucfng djnh hucfng xa hpi chii nghTa, tucmg tu nhu 6 Trung<br />
QuP'c va mpt s6n\idc Trung va DPng Au. Qua trinh chuydn ddi vai U-6 gidi<br />
a Vipt Nam cung cd nhilu diem tucmg ddng vdi nhiing gi da va dang diln<br />
ra CS cac xa hdi dd, bao gdm ca nhirng bien ddi trong ddi sd'ng chinh tri.<br />
28 Nghl&n ciiXi Gia dinh vi Gidi. Quyd'n 22, so 3, tr. 27-41<br />
<br />
<br />
nhu dupc chi ra trong mpt sd nghifin ciiu thdi gian gdn ddy (Baaker. 1994;<br />
F.dwards, 2008; Inglchart and Norris, 2003; Rueschemeyer, 1998; Stefano<br />
and Pinnclli. 2004; Su. 2006). Tuy vdy, thdng lin phan dnh nhihig diiu<br />
kicn CO ban d3n de'n su thay ddi v6 su tham gia chinh trudng ctia phu nQ<br />
Viet Nam cho de'n nay vdn cdn rd't thi^u. Ro rdng Id khdng thd giai thich<br />
dupc ve thuc trang ciia Viet Nam nfi'u chi cdn cii vao nhihig bdng chiing<br />
riit ra lii cdc nghifin ciiu trong nhOng xa hdi khdc, mdc dii nhung bdng<br />
chiing dd cd thd cd nhidu didm tudng tu, thdm chi rd't gidng vdi nhirng gi<br />
difin ra trong \a hdi Vifit Nam.<br />
<br />
1. Khung ly thuyet tiep can<br />
Mpt trong nhutig khung ly thuyfi't phd bifi'n hien nay khi nghifin ciiu chu<br />
dd phu nu trong lanh dao chi'nh trj Id each nhin nhdn vd cdc rdo can theo<br />
ba nhdm yfi'u td: cdu true, thd chfi', vd vdn hda (xem thfim Ingleharl and<br />
Norris 2003). Bdi vifi't ndy tdp trung vdo nhdm ydu td ddu tifin khi xem xet<br />
vdn dd su tham gia lanh dao chinh tri cua phu nO Viet Nam. Trong bai vidt.<br />
nhdm ydu td cdu triic dupc nhin nhdn vdi tu each Id cac thdnh td tao nfin<br />
ngudn cung ve nhdn su (nu) cho cdc vj trf lanh dao. Cdc lac gia trudc ddy<br />
da su dung nhidu tfin gpi khac nhau cho nhdm ydu td tac dpng ndy, mdc<br />
du trong thuc te la tuang dd'i thd'ng nhdt vd ndi dung chuydn tai. Qidng<br />
han, theo cdc tdc gia Ingleharl va Norris (2003), nhom ye'u id nay bao gdm<br />
trinh dp phdt trien kinh td- xa hpi (dja vj kinh lfi'- xa hpi ctia phu nir), trinh<br />
dp hpc vd'n CLia phu nil, vd ty le phu nii trong cdc nghd nghifip chuyen mdn<br />
vd quan ly. Shvedova (2005) lai gpi nhdm ydu td nay Id 'cdc trd ngai kinh<br />
td - xa hpi', bao gdm hiPn tupng 'nir hda' su nghdo ddi va thdt nghifip,<br />
ganh ndng kep cua phu nir trong vific thuc hifin cac bdn phdn gia dinh va<br />
cdng viec chuyfin mdn, vd hifin tuong mil chu ciing vdi kha ndng tidp cdn<br />
han chd cua phu nfl ldi cac co hdi gido due vd nghd nghifip.<br />
Nhiing ngudi theo quan difi'm giai thi'ch su tham gia ehinh trudng cua<br />
phu nii bang cdc ydu td mang tinh cdu true cho rdng hfi thd'ng xa hdi, bao<br />
gdm cdc ydu id vd nghd nghifip, giao due, dja vi kinh tc - xa hdi eua nam<br />
gidi vd phu nir, va trinh dp phal trifi'n kinh id- xa hpi, ed vai iro rd't quan<br />
trpng quyfi't djnh sd' lupng dng vifin cho cdc vi trf lanh dao eua cac cd quan<br />
ddn cir. Putnam (1976) gpi ^ rdng nhdm tru trdi chinh trj dupc lao ra mdt<br />
each khdng ddng ddu tCr nhimg ngudi ed hpe vd'n cao va thupc mdt sd<br />
nganh nghd nhd't djnh. Theo Malland (1998) sti phal tridn cua mpt dd't<br />
nude la didm khdi ddu ddn dfi'n mpi ydu td khidn lam tdng cdc ngudn luc<br />
chinh Iri eiia phu nO va Idm giam bdt nhChig rdo can trong hoal dpng chinh<br />
trj eua hp. Tdc gia ndy cho rdng khi trinh dp phdt tridn ciia mpt dd't nudc<br />
Le Thi Thuc 29<br />
<br />
tdng Ifin, nd se lu dpng keo theo sir tidn bp ciia phu nii vd didu kifin sdng,<br />
vd hanh vi sinh san, va ve nhihig thanh qua ma hp dat dupc trong gido due<br />
vd trong luc lupng lao dpng, cung nhu nhiing tifi'n bd vi cdc thdi dp va gid<br />
tri truydn thd'ng dd'i vdi vai tro ciia ngudi phu nil. Matland tin tudng manh<br />
me rdng trinh dd phdt trifi'n tang Ifin se Idm gia ldng sd lupng phu nir cd<br />
kinh nghiem vd kha ndng ndm giii cac vi iri lanh dao chinh thiic trong bd<br />
may chinh quydn. Tac gia Reynolds (1999) da do ludng va so sdnh trinh<br />
dp phdt trifi'n kinh td - xa hdi ciia cdc nudc trfin thd gidi thdng qua vific sir<br />
dung chi bao phal trifi'n cd tinh dfi'n yfi'u id gidi cua Lien hpp qud'c, vd chi<br />
ra rdng ed mdt md'i lien he manh me giiia trinh dp phdt tridn kinh td- xa<br />
hdi va ty lfi phu nii irong cdc nghi vifin qud'c gia.<br />
<br />
Nhidu nhd nghifin ciiu da kdl ludn rdng ly lfi phu nii trong cdc loai nghd<br />
nghifip chuyfin mdn, hanh chi'nh va quan ly la mpt ydu td' cd tde ddng<br />
manh me dfi'n sd lupng phu nO tham gia lanh dao chfnh trj. NhCitig kdt ludn<br />
nhu vdy thudng dupc nil ra tir cac nghifin ciiu so sdnh b cac ndn ddn chu<br />
phat tridn, nhu thd hifin trong cac nghifin ciixi cua Rule (1987; 1988),<br />
Nolris (1985: 1987). va Darey, Welsh va Clark (1994). Cdc lac gia nay cho<br />
rdng su tham gia ddng dao ciia phu nii trong cae linh vuc nhu ludt vd<br />
truydn thdng 6 cac xa hdi phdt tridn dd thudng mang de'n cho hp su linh<br />
hoat, cdc ngudn luc lai chi'nh, kinh nghiem, va mang ludi quan hfi xa hpi<br />
- nhutig ydu td cd the giiip hp khd nhieu trong viec tiep can cae vj tri lanh<br />
dao trong bd may chinh quydn.<br />
<br />
2. Nhiimg nen tang mang tinh cau true co tac dong den binh dang gidi<br />
trong lanh dao chinh tri d Viet Nam<br />
2.1. Trinh dp phat trien kinh te - xa hpi<br />
Trong hem hai thdp ky qua, Vifit Nam da trai qua nhiing bifi'n ddi manh<br />
me ttr kieu vdn hdnh theo co che tap trung quan lifiu sang ca chd thj irudng<br />
djnh hudng xa hdi ehu nghTa. Kd tir khi bdl ddu cdng cupc Ddi mdi do<br />
Dang Cpng san Vifit Nam khdi xudng vao ndm 1986, ddt nudc da cd<br />
nhiing lidn bp vupt bdc vd nhidu mdt, ca kinh te ldn xa hdi. So sanh vdi<br />
c h u ^ ngheo qud'c tfi', ty lfi ngheo ddi ciia Viet Nam da giam tur 58% ddn<br />
sd vao nam 1993 xud'ng con khoang 37,4% vdo ndm 1998 va 14% vao<br />
nam 2008 - mpl Urong nhflng miic giam ngheo nhanh nhdt trong khu vuc<br />
chdu A (Ngdn hdng Thd gidi et al. 2011; UNCn', 2002). Nhihig eai each<br />
manh me trong san xual ndng nghifip vdo cudi nhflng ndm 1980 da khidn<br />
Viet Nam tfir mdt nudc dang phai dd'i mdt vdi linh trang thifi'u thirc ph^m<br />
khiing khifi'p trd thdnh mpl trong nhflng nudc ddn ddu Ihd gidi vd xud't kh^u<br />
gao, ed phfi va mpl sd ndng san khac. Theo ddnh gid cua Ngdn hang Thd<br />
30 Nghien curu Gia dinh vd Gidi. Quyen 22, so 3, tr. 27-41<br />
<br />
<br />
gidi (2011). Viet Nam Id mpt trong nhflng nfin kinh id da thd hifin suphdt<br />
trifi'n ngoan muc trong khoang han mpt thdp ky gdn ddy. Tdng trudng thuc<br />
vd tdng san phdm qud'c npi (GDP) trung binh dat khoang 7.5%/ndm trong<br />
khoang thdi gian iCr 2000 ddn 2007. Thu nhdp binh qudn d^u ngudi thue td<br />
dd tdng tir 260 USD vao ndm 1995 Ifin 835 USD vao ndm 2007 va hem<br />
1000 USD vdo ndm 2009. Vdi tdc dp tdng trudng ndy, Viet Nam da gia<br />
nhdp nhdm cac nudc cd thu nhdp irung binh vdo ndm 2010, vdi vific vupt<br />
qua mflc thu nhdp binh qudn ddu ngudi 1.000 USD/ndm, mdc dCi vin con<br />
kha nhidu vd'n dd ddt ra vd vific duy tri mpt each bdn vQtig su phal tridn do.<br />
Trong bang xfi'p hang Chi sd phat tridn con ngudi ciia UNDP (HDI), Vifit<br />
Nam da nd luc cd dupe vi trf tucmg dd'i cao .so vdi vj tri xep hang vd thu<br />
nhdp cLia minh. Ndm 2005, Vifit Nam xdp thii 105 trong tdng .sd 177 nudc<br />
trong bang xdp hang. Didu ndy thd hifin mdt su tidn bp ddng kd so vdi vj<br />
tri thii 109 eua ddl nudc trong bang xdp hang eiia ndm 2004 (UNDP,<br />
2006a, 2007/2008).<br />
Chi bdo phal tridn cd linh ddn yeu id gidi ciia Vifit Nam eung thd hifin<br />
nhutig tifi'n bd ldn trong bang xdp hang eua thd gidi. Cae ehi bao quoc gia<br />
vd tudi thp binh qudn, ty lfi ttr vong ciia cac ba me, vd giao due eo ban, va<br />
vi cham sdc sflc khde ban ddu ddu ndi Ifin rdng khoang each gidi da duoc<br />
thu hep mpt each dang ke. Thfim vao dd, d Vifit Nam h^u nhu khdng cd<br />
phdn biet dd'i xii gidi d trd scf sinh, nhu the hifin trong cac ehi bao vd siic<br />
khde tre em. Nhutig didu ndy da khifi'n Viet Nam cd dupc vj tri kha cao<br />
trong bang xfi'p hang vd cdc khia canh lifin quan ddn gidi, nfi'u so sanh vcd<br />
cac nude lang gidng vd vdi cac nudc ed ciing mii'c GDP binh qudn ddu<br />
ngudi (NCFAW, 2000; UNDP, 2007/2008; United Nations Viemam,<br />
2002). Ndm 2011, xfi'p hang vfi Chi bdo phdt tridn cd tfnh ddn yfi'u gidi<br />
(GDI) cua Vifit Nam la 48, trong khi xfi'p hang vd ehi bdo phat tridn con<br />
ngudi (HDI) id 128 trong 182 nudc cua bang xfi'p hang (UNDP 2011),<br />
2006a, 2007/2008), Trong nhdm cac nudc khu vuc Ddng A - TTiai Binh<br />
Duong, Vifit Nam cd vj trf khd cao vd cac chi bao binh ddng gidi, ddt u-ong<br />
su so sanh vdi nhung thdnh tuu kinh td ciia dd't nudc. Ndm 2005. GDP binh<br />
qudn ddu ngudi ciia Vifit Nam la thd'p hem Indonesia vd dn Dd (3.071 USD,<br />
so vdi 3.843 ciia Indonesia vd 3.452 eiia d'n Dp), nhung thfl hang ciia Vifit<br />
Nam veGDI lai cao hem ca hai nudc nay (Vict Nam xfi'p thii 91, so vdi thii<br />
94 eua Indonesia va thii 113 cua d'n D6).<br />
<br />
Tuy nhifin, vd'n dd phal trifi'n bdn vung vdn la mdt thdch ihflc Idn dd'i vdi<br />
Viet Nam. Cdng cude Ddi mdi da mang lai nhung thdnh tuu vd ciing to<br />
ldn, nhung cDng ddng thdi lam tdng khoang each gifla cae nhdm ngudi<br />
trong mpt sd lmh vuc, trong.dd cd ITnh vuc binh ddng gidi. Nhidu ldc gia.<br />
vi du nhu Taylor (2004), da ban ludn vd su gia tdng va thd hifin ngdy cdng<br />
ro mpt .sd loai bd't binh ddng xa hpi d Viet Nam, vd Chinh phii Viet Nam<br />
eung nhdn thd'y nhung bd't binh ddng dd Id thach ihfle quan trpng. Theo bao<br />
cao kdt qua Didu tra Miie sd'ng hp gia dinh (Tdng cue Thd'ng ke, 2010), da<br />
cd nhung bdng chiing rd rfil vd su gia tdng khoang cdeh thu nhdp giua<br />
ngudi giau vd ngudi ngheo, giira khu vuc ndng thdn vd dd thi. vd giua midn<br />
niii va ddng bdng. Mdt sd' bdo cao khdc eung bay id quan ngai ve su suy<br />
giam ty le tie'p cdn ede djch vu chdm sdc y lfi', ty lfi tu vong cao cua cac ba<br />
me d mpt sd khu vue, hodc vd ty lfi suy dinh dudng cao d ca nam va nu<br />
gidi va tae ddng eua vd'n dd chi phf y td ciing nhu vific khdng dii bao hidm<br />
y tdcho ngudi ngheo (ADD. 2005; Lifin Hop Qude, 2011). Ngodi ra, mpt<br />
sd' vd'n dd khac eung gia tang trong thdi gian gdn ddy, ehdng han nhu hifin<br />
tuang sinh con thfl ba d mpt sd cdp vp chdng dd cd hai con gdi. vdi khdng<br />
ft trudng hap su dung ky thudt sieu dm xac dinh gidi linh thai nhi dd loai<br />
bd thai nhi gai. Vice ndy dang de dpa nhimg thanh iuu md ca dd't nudc da<br />
rd't nd lire dd dat dupe trong vdng vdi thdp ky qua trong linh vuc kidm sodt<br />
quy md va cdu true ddn sd'.<br />
<br />
2.2. Lao dpng va viec lam<br />
Theo ddnh gia cua Ngan hang Thd gidi (2011)(UNDR 2006b), ty le<br />
tham gia vao luc lupng lao dpng cua nfl gidi hifin nay tai Viet Nam thudc<br />
vao hdng eao nhd't trong khu vuc Tuy nhifin, dieu dang ehu y a ddy Id su<br />
khae bifit rd ret vd mdt gidi tinh trong thj trudng lao dpng - dieu cd tac<br />
ddng manh me ddn dia vj kinh td - xa hdi cila phu nfl va nam gidi va dfi'n<br />
ty le gidi ti'nh trong luc lupng ngudi cd dii ndng luc tham gia lanh dao<br />
chinh tri. Su khac biet vd mat gidi tinh nay the hien kha ro d ty le nam/ nfl<br />
tham gia trong khu vuc lao dpng hudng luang va trong cdc loai nghe<br />
nghifip ma hp thudng lam. Tfnh ehung d Vifit Nam vao ndm 2009, cd<br />
27,5% tdng sd phu nu cd vifie lam ldm vific trong khu vuc dupc tra luong,<br />
trong khi ty le nay d nam gidi la 38,9% (Ngdn hang The gidi et al., 2011)<br />
(Worid Bank, 2006). Phu nfl khdng hifin difin nhidu d cac linh vuc quan ly<br />
va khoa hpc, eung nhu trong khu vuc chinh thu'c vd trong cdc ca quan nha<br />
nude (ADB. 2002), nhung lai chifi'm sd ddng d cae loai cdng vifie ddi hdi<br />
ky ndng thdp vd luong khdng cao, nhd't Id trong khu vuc kinh td khdng<br />
chinh Ihflc (Kabeer, Tran Van Anh and Vu Manh Loi, 2005; Ngdn hang<br />
The gidi el al., 2011). Vdo nam 2009, chi ed 26,3% tdng sd phu nu ed hoal<br />
dpng kinh id la lam vifie trong khu vuc nha nudc (Pierre, 2011) (ADB,<br />
2002). Ty le can bp lanh dao nu trong cac Bd va cd quan nha nudc da giam<br />
tfl 12% trong nhiem ky 2002-2007 xudng cdn 4,6% trong nhifim ky 2007-<br />
2011 (VielNamNet/VTC, 2009). Mdt cupc khao sal do Bd Lao dpng -<br />
32 Nghidn cUu Gta dinh vA Gidl. Quyd'n 22, so 3, tr. 27-41<br />
<br />
<br />
Tliuong binh vd Xa hpi lidn hdnh (MOLISA, 1998) eho thd'y rdng ty le lao<br />
ddng nfl tha'p nhd't Id d ede doanh nghifip nhd nude (39,7%). Irong khi ty<br />
le ndy d cac doanh nghifip tu nhdn Id 55,6% vd d cdc doanh nghifip cd vdn<br />
ddu tu nudc ngodi Id 48.8%. Ddy Id didu ddng chii S trong bd'i canh ehinh<br />
phii da ban hdnh ehfnh sdeh khuyfi'n khfch cdc doanh nghifip nhd nudc sir<br />
dung thfim nhidu lao ddng nfl hdn nfla (ILO, 1998).<br />
Mpt didu ddng chii ^ nfla Id vd vj tri lanh dao, quan {•$ ciia nam gidi vk<br />
phy nfl trong cac id chflc. Vi trf trong Dang cdng san ed ^ nghTa quan trpng<br />
ddi vdi vifie dat dupc cac vi tri lanh dao ndi chung ciia phu nu. nhung trong<br />
nhifim ky 2011-2015, chi cd mdt nfl uy vifin Bd Chinh trj, hai nfl uy vifin<br />
trong Ban Bi thu gdm 10 thdnh vifin. vd 14 nfl trong sd 175 iiy vifin trung<br />
ucmg Dang (Ngdn hdng Thd gidi, et a l . 2011). Hien lai, phu nfl chi ndm<br />
gifl mdt vj tri bd irudng. 10% thfl trucmg vd tuang duang, 4,7% Chti tich<br />
Hpi ddng nhdn ddn cd'p tinh, 1,6% Chii ljch Uy ban nhdn ddn c^p tinh (P<br />
Thanh, 2011). Ty lfi nudai bidu Qude hpi mac du Id kha cao, nhung cung<br />
dang ed ehidu hudng giam lifin tifi'p trong ba nhifim ky gdn ddy, tfl 27,3%<br />
nhifim ky 2002-2007 xud'ng 25,8% nhifim ky 2007-2011. vd 24,4% nhifim<br />
ky 2011- 2016 (www.na.gov.vn). Thdm ehf ea trong eae ITtih vue nghd<br />
nghifip ma phu nfl chifi'm da sd, nhu ngdnh dfil va may mde hay trong linh<br />
vue giang day bdc tidu hpc, nam gidi cung chifi'm hdu hdt cdc vi tri lanh<br />
dao quan ly trong tflng co quan, td chiie. Nhu chi ra trong bao cao cua<br />
Ngdn hang The gidi (2006), mac du phu nfl chifi'm 71% luc lupng giao vifin<br />
cae bdc hpe, nhung vi trf hifiu trudng cdc trudng lai thudng do nam gidi<br />
ndm gifl.<br />
<br />
Thfim vao dd, vific giam bien ehd trong khu vuc nha nudc trong qua<br />
fl-inh Ddi mdi thdi ky cud'i nhimg ndm 1980 vd ddu nhung ndm 1990 da<br />
khifi'n phu nfl bj md't vific nhidu hem nam gidi (Rama, 2001). Trong giai<br />
doan 1990-1992. cd khoang 550.000 phu nfl bj md't vific do qud U-inh linh<br />
gi^n bifin ehd^eiia cdc doanh nghiep nhd nudc, trong khi con sd nay d nam<br />
gidi Id khoang 300.000 ngudi (NCFAW. 2000). Dfl lieu thu dupe tfl cupc<br />
Didu tra Mflc sd'ng ddn eu ehu k^ 1992-1993 eho thd'y rdng chi ed r^t it<br />
phu nfl bj ddo thai tfl ede doanh nghifip nhd nudc cd thfi lim dupc vific lam<br />
cd tra luong khac. Da sd hp phai chuydn sang lam cdc edng viec khdng<br />
dupc tra luang (Rodgers, 1999). Trong giai doan gifla thdi ky 1992-1993<br />
va 1997-1998, tfnh trung binh luong cua phu nfltang 4%, tfl 19% Ifin 23%,<br />
nhung irung binh luong nam gidi tdng dupc 9%, tfl 32% Ifin 4 1 % (Desai,<br />
2001). Khoang cdch gidi vd lidn luang cd xu hudng giam tfl ndm 1990 ddn<br />
khoang-gifla nhflng ndm 2000, nhung dang cd xu hudng chiing lai Irong<br />
nhflng ndm gdn ddy (Pierre. 2011).<br />
LeThi Thuc 33<br />
<br />
Vd su phdn tach gidi trong khu vue kinh td, cdc kdt qua tfl cupc Didu<br />
tra mflc sd'ng ddn eu chu k^ 2 (1997/1998) va Didu tra mflc .sdng hd gia<br />
dinh (Tdng cue Thd'ng kfi, 2010) cho thd'y rdng ddy la mdt khuynh hudng<br />
phd bifi'n trong loan qud'c. Phu nfl chifi'm da sd trong cdc linh vuc khdch<br />
san, nha hang, du Ijeh, y tfi', ngdn hdng, kd todn, gido due, bdn hdng, chd<br />
bifi'n thuc ph^m, dfit may. Trong khi dd, nam gidi chifi'm da sd trong cdc'<br />
linh vuc nhu khoa hpc ky thudt, cdng nghifip ndng, ndng luong, dien tfl,<br />
xdy dung, quan ly. didu hanh.v.v. (Bales, 2000; Desai, 2001; Ngdn hang<br />
Thd gidi et al. 2011). Mdt sd nghifin cihi vd gidi vd phdt tridn d Vifit Nam<br />
cung khdng djnh su khae biet ngay edng gia ldng gifla nam va nu trong<br />
tham gia cdc ITnh vue quan trpng eua dd't nude d cd'p qud'c gia (Bui Thi<br />
Lan, 1998; Tran Thi Van Anh and Le Ngoc Hung, 1997). Khuynh hudng<br />
nay khdng cd thay ddi Idn trong nhflng ndm tidp theo. Theo nhdn dinh ciia<br />
bdo eao Ddnh gid gidi lai Viet Nam eiia Ngdn hang Thd gidi (2011:48)<br />
(GSO el al., 2005), trong qud trinh chuydn ddi co ed'u kinh te', phu nu Viet<br />
Nam ra khdi khu vue ndng nghiep chdm hon nam gidi, vdi ty le giam tfl<br />
51,5% vao nam 2007 xud'ng cdn 50% vao nam 2009, trong khi ly lfi nay<br />
d nam gidi la 47,2% va 45,2%, theo thfl tu tuang ung.<br />
Su khde bifit vd thdi gian lao dpng gifla nam vd nu eung phan anh mdt<br />
thiet thdi dang kd cua phu nfl Viet Nam. Nhu binh ludn trong bao eao ciia<br />
Ngan hang Thd^gldi va mpt sd eo quan khac (2006), phu nfl vd nam gidi<br />
Viet Nam ngay nay cd ddng gdp tuong duang nhau trong viec tao thu<br />
nhdp, nhimg lai khdng cd su chia se ngang nhau trong thuc hipn cae cdng<br />
vifie nha. Theo kfi't qua Didu tra mflc sd'ng hp gia dinh 2008, phu nfl tham<br />
gia lam cdng vific gia dinh nhidu hon nam gidi 0,7 gid mdi ngay (2,2 gid<br />
so vdi l,5gid)(NgdnhangThdgidielal., 2011:58). Theo mpl danh gia vd<br />
binh ddng gidi d Viet Nam ndm 2004, phu nfl thudng phai lam vific trung<br />
binh 13 tieng mdt ngdy, trong khi nam gidi chi lam 9 tifi'ng (Chfnh phii,<br />
2005). Trong nhieu trudng hpp, d ea ndng thdn vd thdnh thj, phu nfl thudng<br />
phai gdnh gdip ddi trach nhifim bdi vi hp khdng chi phai kifi'm sd'ng, ma cdn<br />
phai thuc hien ddy dii cac bdn phdn truydn thd'ng trong vai trd ngudi me<br />
va ngudi vp (Dallon et al., 2002). Theo thd'ng ke, trong hon mdt nfla eae<br />
gia dinh Vifit Nam, phu nii dupe mong dpi la ngudi duy nhd't chju trach<br />
nhiem cham sdc ire em, chdm sdc ngudi gid, ngudi tan lat, hodc ngudi dm<br />
(VASS, 2006). Bao eao cua Ngdn hang Thd gidi va mpt sd co quan khac<br />
(2006) eho thd'y phu nfl va nam gidi Viet Nam ngdy nay cd ddng gdp<br />
tuong duong nhau trong viec lao thu nhdp, nhung lai khdng cd su chia se<br />
ngang nhau trong thuc hifin cac cdng vific nhd. Phu nfl ludn phai chju ganh<br />
ndng edng vific ldn hem nam gidi lai bd'i k>' thdi didm nao trong cupc ddi<br />
34 Nghien cflu Gia dinh vA Gidl. Quydn 22, so 3, tr. 27-41<br />
<br />
<br />
ciia hp (Desai. 2001). Didu ndy dfln dfi'n hfi qua Id phu nfl ed rit it thdi gian<br />
ddnh cho ede hoat dpng xa hpi vd tifi'p tuc hpc Ifin eao, do dd hp rd't hifi'm<br />
khi cd ca hdi tham gi:i vdo qud trinh ra quyfi't djnh tai edng ddng.<br />
I Ion nira. trong hdu hfi't cdc ITnh vue cua xa hdi Vifit Nam, su phdn bifit<br />
dd'i xir gidi vSn cdn tdn tai. Bdo cdo eiia Ngdn hdng Thd gidi vd mpt sdeo<br />
quan khde (2006) md ta mdt thue td Id cac bdo chf thudng ddng tai cdc tin<br />
quang cdo viee Idm vdi su phdn biet dd'i xir nam nir ro rfit, bao gdm nhflng<br />
edng vific khdc nhau diinh cho cdc flng vifin nam vd nfl (thudng Id khdng<br />
nhan nfl). hodc tham chi chi vdi cflng mdt vj trf cdng viec, phu nfl bj yfiu<br />
cdu phai ddp ting nhiing yeu cdu ngat nghdo hon so vdi nam gidi vd chdt<br />
luong bang ed'p (World Bank et al., 2006). Theo phdn tich eua Kabeer vd<br />
epng su (2005). eae mdu tin quang cdo vific Idm ddng trfin bdo Lao ddng<br />
trong thdi gian 3 thang ciia ndm 2000 chfla tdi 26,7% cdc vj trf ehi ddnh<br />
cho nam gidi. Phdn Idn ede edng vifie ndy thupc ITnh vuc eo khf, edng nghe<br />
thdng tin vd ky thudt, tu dpng hda, vd cdng nghifip xu 1^ xang ddu. Cd<br />
khoang 13% cdc vj tri cdng vific chi danh eho nfl gidi, bao gdm vifie giang<br />
day, djch thudt, kd toan. tifi'p thj. va lao ddng phd thdng. Nhung quang eao<br />
mang djnh kifi'n gidi nhu vdy se Idm nan Idng ea nam gidi va phu nfl trong<br />
vifie tim kie'm ca hdi nghd nghiep khac vdi djnh kidn gidi phd bidn. Hodc<br />
cd m^u quang cdo tuyfin bd thdng rdng ca nam va nfl ddu cd thd npp don<br />
xin vifie, nhung flng vifin nfl phai cd bang "Kha" hodc "Gidi", trong khi<br />
nam gidi thi cd thd dupc chdp nhdn chi vdi bdng 'Trung binh". Theo each<br />
nhu vdy, thai dp phdn bifit gidi ciia cdc nha tuyfi'n dung da khep iai rdt<br />
nhidu CO hpi eua phu nfl trong vific tim kifi'm mdi cdng vific dupe tra luong.<br />
<br />
Cae chinh sdch bao hp phu nfl trong edng vific cflng khidn hp gdp nhidu<br />
khd khan han trong tifi'p cdn cae co hdi viec lam mpt each binh ddng, mdc<br />
dii ehiing dupe tao ra dd bao vfi phu nfl. Tfl khi dd't nude chuydn sang thdi<br />
ky kinh tdthj trudng, cdc chinh saeh ddnh eho phu nfl nhu nghi sinh eon,<br />
nghi chdm con d'm, v.v da trd thdnh gdnh ndng dd'i vdi cae doanh nghifip<br />
ngoai nhd nudc. Do vdy, ede doanh nghifip nay thudng nd U-anh viec thdu<br />
nap phu nu vao luc lupng lao dpng eiia minh.<br />
Ndi ngdn gon. ndu so sdnh vdi ihflc id la khdng cd mpl ngudi phu nfl<br />
ndo Idm vific trong bd may chinh quydn thdi ky trudc nam 1945 (United<br />
Nations Vietnam, 2002), thi sir tham gia lam viec trong khu vuc cdng ciia<br />
phu nfl trong nfla thd ky tidp theo da thd hifin mpt su lidn bd vuol bde. Tuy<br />
nhifin, su phdn tach gidi trong lue lupng lao ddng hifin nay vdi nhung dinh<br />
kifi'n gidi manh me da lam md't di nhidu tidn bd ehinh Irj eiia phu nfl. Didu<br />
ndy dupc ddt trong bd'i eanh thue id Id hdu hdt cae nha lanh dao chi'nh trj<br />
LeThi Thuc 35<br />
<br />
cua Viet Nam da bdt ddu su nghifip lanh dao cua minh tfl edng vific trong<br />
bp may ehinh quyen, va su hifin difin ban chd ciia phu nfl trong luc lupng<br />
lao ddng khu vuc cdng rd rang la mpl bd't lpi Idn dd'i vdi hp. Mpt tac dpng<br />
tifiu cue nfla dd'i vdi su tidn bd cua phu nfl trong lanh dao chinh trj cung<br />
bdt ngudn tfl vific cd qua ft phu nfl trong cdc loai ngdnh nghd ma tfl dd hdu<br />
he't cac nhd lanh dao chinh tri cua dd't nudc da xud't hien va trudng thanh,<br />
chang han nhu eae nganh khoa hpc va edng nghfi, edng nghifip nang. ndng<br />
lupng. hdnh ehinh, quan ly, vd luc lupng vu trang.<br />
<br />
2.3. Giao due va dao tao<br />
Trong qua khfl, vific ed dupc bdng cdp Id each duy nhd't dd dupc cdng<br />
nhdn vd dupe ihdng tifi'n trong bp mdy chfnh quydn phong kidn d Viet<br />
Nam. Tuy nhifin, ehi ed nam gidi la ed thd nghT dfi'n tham vpng ndy, do quy<br />
dinh cam phu nfl tham gia he thd'ng gido due ehfnh thflc ciia chd dp phong<br />
kien. Nhu dd cap trong bdo cao ciia Lien hop qud'e lai Viet Nam (2002),<br />
irudng dai hpc ddu lien cua Vifit Nam, Qud'c Tfl Giam, duac thdnh ldp vao<br />
ndm 1070 dudi thdi nha Ly, danh dd dao tao cae hoang tfl, con trai cua cac<br />
gia dinh quan lai. vd nhiing hpc sinh nam xud't sdc trong ddn chung. Vific<br />
tham gia cdc trudng va ldp hpc lai cae dia phucmg eiing ehi ban chd trong<br />
ddi tuong nam gidi. Trong sud't thdi ky phong kie'n d Vifit Nam. ehi cd<br />
nhflng Idp bpc ddc biet ddnh cho hpc sinh nfl la cdc Idp dupc td chflc rieng<br />
cho ede edng chiia, con gai cac quan lai, va con gai ciia cae gia dinh rd't<br />
giau cd (United Nations Viemam, 2002).<br />
<br />
O cac tang ldp xa hpi thd'p ban, con gai cua cdc gia dinh giau cd cung<br />
dupe hpe mpt sd ldp nao dd, nhung hp vdn khdng thd vupt ra khdi ranh<br />
gidi dja vj thd'p kem ciia minh bdi sir thd'ng tri cua tu tudng Nho gido ve<br />
phu ntt: "Phu nhdn nan hod". Tae gia Andaya (2006) dua ra nhdn xet rdng<br />
quan didm nhu vdy tdn lai mpt each dai ding trong td't ca eae xa hpi vung<br />
Ddng Nam A. He qua la, phu nfl khdng hd cd mat trong bp mdy chinh<br />
quydn phong kie'n.<br />
He thd'ng giao due Phap thay the he thdng giao due phong kidn, cho du<br />
vd nguyen tdc la ed nhdn hpe sinh nfl, nhung vdn khdng thd thay ddi dang<br />
kd tnnh dp hpe va'n ciia phu nfl trong thue tfi'. Den tdn ddu thdky XX, quan<br />
nifim phd bidn vd gido due dd'i vdi phu nfl vdn la giu hp trong vdng bua<br />
vdy cua su mu ehfl va khdng hidu bifi't, nhdm tranh cho hp khdi bj 'hu<br />
hdng' (Marr, 1981). Cho den tdn ndm 1918, trong xa hdi Viet Nam ehi cd<br />
rd't it phu nfl cd the dpc ltru lodt chu qudc ngfl. chfl Hdn, hodc chfl Phap<br />
(Marr, 1981; McHale, 1995). Vao ndm 1938-1939, ndm ma chd dp thue<br />
ddn ddu tu nhidu nhd't eho giao due, chi cd 17% nfl trong tdng sd 567.000<br />
36 Nghidn cOru Gia dinh vA G)di. Quy^n 22, sd' 3. tr. 27-41<br />
<br />
<br />
hpe sinh hoc trong cac trudng. Dfi'n nam 1945, ehi ed vdi sinh vifin nil<br />
trong 1.000 sinh vifin dai hpc eiia ca nude (Eisen. 1984; United Nations<br />
Vietnam, 2002).<br />
Tfl khi dd't nude gidnh dude ddc lap vdo nam 1945, chinh phu nude Vifit<br />
Nam Ddn chu Cdng hda da cd nhflng n6 lire rd't ldn trong eai thifin trinh<br />
dd hpc vdn cho nhdn ddn, ddc bifit Id cho phu nfl. Trong nhiing ndm dSu<br />
sau Cdch mang Thdng Tam mfl chfl dupc coi Id mdt trong ba thfl gide nguy<br />
hidm nhd't lue dd cua dd't nudc (hai thfl gide edn lai Id gide ddl vd giac<br />
ngoai xdm). Phu nu dupe khuydn khich tham gia cdc Idp hpc xda mu chu<br />
vd tham gia cdc ldp cd trinh d6 cao hon (Tran Thi Van Anh. 2000). Kdt<br />
qua Id. sir tidp cdn cua phu nfl tdi cac hoat ddng gido due vd ddo tao da<br />
tdng Ifin mdt each ddng kd, ndu so sdnh vdi ede Ihdi k>' trude. Ddn ndm<br />
1981, phu nfl da chidm ty le 50% trong todn bp hpe sinh thude cdc bde ddo<br />
tao ca ban vd 5 1 % hpc sinh sinh vifin ede trudng day nghd. Tai eae trudng<br />
ky thudt chuyfin nghifip vd cdc trudng dai hpe, sinh vifin nfl chidm khoang<br />
38- 40%, ifly tflng chuyen nganh (Eisen, 1984).<br />
<br />
Ngay nay, Vifit Nam dang tidp tuc thd hien td't trong vifie thue hifin muc<br />
tifiu eiia ehinh phu vd xda bd khoang each gidi trong gido due phd thdng.<br />
Da cd nhflng thanh tuu to ldn trong vific mang dfi'n co hdi hpc hanh eho ea<br />
nam va nfl. Nfiu so sanh vdi cdc nudc dang phat tridn khdc, Viet Nam da<br />
dat dupe trinh dp hpc vd'n rat eao eho ca hai gidi nain vd nfl. Trong sd cac<br />
nudc Ddng Nam A, ty lfi nfl so vdi nam trong sd sinh vifin dai hpc 6 Vifit<br />
Nam la khd gdn vdi ty lfi ndy d cdc nudc nhu Thai Lan. Indonesia,<br />
Malaysia, va Philippines, ldn ban ty lfi ndy cua Han Qud'c va eae nudc<br />
Nam A (UNDP, 2003). Gdn ddy d Viet Nam, ty lfi bifi't chfl d ngudi ldn ehi<br />
edn su khac bifit khdng ddng kd giua nam vd nfl, 96% so vdi 91% (GSO,<br />
2004). Sd lifiu vd tinh hinh nhdp hpc cho tha'y khdng cd nhidu khdc bifit<br />
gifla nam vd nfl. Chdng ban, vao ndm 2006 cd khoang 9 1 % cdc em gai vd<br />
92% cac em trai nhdp hpc d bdc tidu hpe va trung hpe ea sd (UNDP, 2006).<br />
Ty lfi nhap hpe bdc trung hpe phd thdng cua ede em gai Id tuong duong<br />
vdi ty le dd eua eae em trai vdo ndm 2003- 2004. khoang 45% so vdi 46%<br />
(GSO et al.. 2005). Vifit Nam eung da vuol qua miic tifiu 30% sd bdng sau<br />
dai hpe thupe vd nfl (MPI and NCFAW, 2006).<br />
<br />
Mdc dfl da dat dupc nhung thdnh tuu nhu vdy. nhimg vdn cd nhflng bd't<br />
binh ddng gidi dang kd trong gido due, nhd't la d nhflng bde hpc cao. Vdo<br />
ndm 1999, tinh chung cho td't ca cac nhdm ddn cu, ty lfi nfl chidm 70%<br />
trong todn bp eae trudng hop bd hpe (NCFAW, 2000: 29). Hifin tupng nay<br />
la nghifim trpng hem d khu vue ndng thdn, d nhdm ngudi nghdo, d cac<br />
LeThi Thuc 37<br />
<br />
nhdm ddn tpc thidu sd', vd d cdc bde hpc cao hon trong trudng (GSO et al.,<br />
2005; United Nations Vietnam. 2002). Hifin nay, trong nhdm tudi 15-17,<br />
chi ed 53% nu dupe di hpe trong khi ty lfi ndy d nam gidi Id 68% (Ngdn<br />
hang Thdgidiet ah, 2011).<br />
Cdc ehinh saeh eai cdch da ldm gia tdng khoang cdch gidi trong gido<br />
due. bdi nhiing ehinh sdeh nay da Idm tdng ehi phi eho ede gia dinh. vdi<br />
vific dp dung nguyen tdc ddng hpe phi. Cdc em gai thudng bj md't co hdi<br />
tidp tuc hpe ndu cha me khdng du tidn dd ndp hpc phf cho td't ea eon cdi<br />
eua minh, bdi trie't ly phu quydn, uu tifin con trai dang tdn tai phd bidn<br />
U-ong xa hpi. Them vdo dd, ehi phi co hdi cua vific cdt bdt lao ddng tre em<br />
trong hoat dpng kinh tdgia dinh eung khie'n cdc gia dinh ngheo cat giam<br />
ddu tu cho giao due, nhd't la ddu tu eho cac em gai (ADB, 2002).<br />
He qua cua tinh trang dd Id cdng Ifin bdc hpc cao, ly le nfl cang giam.<br />
Theo thd'ng ke cua Bd Lao ddng - Thucmg binh vd Xa hpi (2010), vdo ndm<br />
2007, chi ed 30,5% bdng thac sy vd 17,1% bang tifi'n sy dupc trao cho phu<br />
nfl. Tinh chung, phu nfl chidm 61% nhirng ngudi cd trinh dp cao ddng,<br />
34% nhflng ngudi cd trinh dd dai hpe, 30% nhung ngudi cd trinh dd thac<br />
sy, 21% nhflng ngudi ed trinh dp tifi'n sy va 4% nhung ngucri cd trinh dp<br />
tifi'n sy khoa hpc cua ca nude.<br />
Nhu vdy, vific tm tifin khdc nhau dd'i vdi cdc em trai va cae em gai trong<br />
gido due va dao tao phan anh nhimg mong dpi xa hdi khac nhau dd'i vdi<br />
nam va nu gidi, va do dd, nd ed vai trd dinh dang sir phdn tach gidi trong<br />
cac loai nghd nghiep sau nay. (^c nha nghifin ciiu va cdc td chflc khdc nhau,<br />
chdng han nhu Desai (2001), Ngdn hang Phat tridn Chdu A (ADB, 2002),<br />
va Uy ban qud'c gia Vi su tifi'n bd ciia phu nfl (NCTAW, 2000) da bay td lo<br />
ngai vd vific eae khuynh hudng uu tifin khac nhau ndy cd thd khifi'n dinh<br />
kidn gidi trd nen sdu sde hon. Hon nua, khuynh hudng ndy cd ve trd nen<br />
trdm trpng ban kd tfl khi Ddi mdi (ADB. 2002; MOET 2000). Dfl lieu tfl<br />
eupc Dieu tra mflc sd'ng ddn eu Vifit Nam chu k^- 2 (VLSS 98) dupc tridn<br />
khai ndm 1997-1998 (Desaim, 2001), eho thdy rdng eae em gai thudng tdp<br />
trung trong cac nganh nhu su pham, khoa hpc xa hpi, va ngdn ngfl, trong<br />
khi eae em trai thudng tdp trung trong cac ngdnh khoa hpc ky thudt vd khoa<br />
hpc ung dung. Xu hudng phdn bd ngdnh nghe nhu vdy vin tidp didn trong<br />
thdi gian gdn day (Bd Lao ddng - Thuong binh va Xa hdi. 2010).<br />
<br />
Rd rang la su phdn tdch gidi trong giao due da ddy phu nfl ra khoi cac<br />
vj tri cdn bdng cdp cao hdn, eung nhu tao tidm ndng diy hp ra khdi viec<br />
tham gia ddy dii vdo cac ITnh vue va nganh nghe ma tfl dd cac nhd lanh<br />
dao thudng xud't hien. Nhflng thanh tuu ma dd't nudc dat dupe Irong vifie<br />
38 Nghl&n cflu Gia dinh vk Gidi. Quy^n 22, so 3, tr. 27-41<br />
<br />
mung lai eho ddng dao ddn ehiing ndn tang gido due ca ban, bidt dpc vd<br />
bifi't vifii. Id cdn each xa ,s() vdi mue tifiu trao quydn chfnh trj cho phu nu.<br />
Phu nfl cdn ft tifip can dfldc tdi gido due d nhflng bdc hpc cao, vd viee ft<br />
hiCn dien eiia hp trong mdt sd' ITnh vue ddo tao nha't djnh da tao nen nhflng<br />
rdo c;in dang kd vd mdt ed'u true dd'i vdi su tham gia lanh dao chinh trj cua<br />
phu nfl Viet Nam.<br />
<br />
<br />
<br />
Vd mdt l^ thuyfi't, cd thd ndi rdng nhdm cdc ydu td nfin tang mang tinh<br />
cdu true cua vd'n dd binh ding gidi d Viet Nam da gdp phdn giai thich<br />
tuong dd'i td't vd cdc nguyfin nhdn d3n dfi'n tinh trang bd't binh dang gidi ndi<br />
chung, bd't binh ddng gidi trong lanh dao chinh tri ndi rifing. Vific phdn<br />
tfch cdc yfi'u td ndy ed thd giflp hinh dung dupc cac ludng yfi'u td lae ddng<br />
tdi ngudn ung vifin nfl cd kha ndng dam nhdn cdc vj tri lanh dao chinh trj<br />
trong bd may lanh dao cua dd't nudc. Tuy nhifin, didu edn Iuu y la nfi'u chi<br />
dua vdo nhdm yeu id mang linh ed'u true nay thi se ehua the dua ra dupc<br />
eai nhin todn dipn vd nguyen nhdn eiia tinh trang bdt binh ddng gidi trong<br />
ddi sd'ng chi'nh tri. Ngudi nghifin eun cdn cd cai nhin bao quat hon vd ca<br />
ba nhdm yfi'u id (cdu true, thd chdvd vdn hda) Irong khung ly thuydt tidp<br />
cdn, vd ke't hop ba nhdm ydu td dd mdt each hop 1^ dd cd Ihd giai thfch<br />
thda dang vin di nay trong bd'i canh xa hdi Vifit Nam hifin dai.<br />
Vd mdt thuc tifin, phdn tieh eho thd'y cdc vin di cua su phat tridn kinh<br />
td xa hpi, trong lao ddng va viee Idm, va trong giao due vd ddo tao cua ddt<br />
nude ddu bao chfla nhung yfi'u td rdo can, bfin canh thudn loi dd'i vdi su tidn<br />
bp cua phu nfl trong lanh dao chinhfl-j.Mue tifiu cd trfin 30% phu nfl uong<br />
sd dai bidu cua Qud'c hdi vdn dang Id rfi't thaeh thflc dd'i vdi ca he thdng<br />
chinh tri. Di thue hien dupe mue tieu ndy, edn nhanh chdng thuc ddy viee<br />
giai quyfi't va thao gd ddng bd cac rdo can, cflng vdi vific phat huy nhung<br />
thudn loi sdn ed nhdm thiie ddy tfnh tfch cue vd gidi trong hdnh vi ung xii<br />
ciia edng ddn. Cdc vd'n dd vd ed'u true cdn dupe luu tdm giai quyfi't ddng<br />
thdi vdi su quan tdm dfi'n nhung vd'n dd thupe vd thd chfi', ehinh sach, va<br />
quan trpng hon nua la vd van hda - yfi'u td ddng vai trd quan trpng trong<br />
didu khidn hdnh vi bdu cfl va ung cu eua cae cdng ddn Vifit Nam.H<br />
<br />
<br />
Tai lieu tham khao<br />
ADB. 2002. "Women in Vietnam" Manila. Philippines: Asian Development Bank.<br />
ADB. 2005. "Vietnam: Gender Situation Analysis" Asian Development Bank.<br />
Andaya, B,W. 2006, The Flaming Womb: Repositioning Women in Early Modern<br />
LeThi Thuc 39<br />
<br />
Southeast Asia. Honolulu University of Hawaii Press,<br />
Baaker. 1.1994. Strategic Silence: Gender and Economic Policy. London: Zed Books.<br />
Bales. S. 2000, "Vietnam's Labor Situalion and Trends - Analysis Based on 1992-<br />
93 and 1997-98 Vietnam Living Standards Survey Data, background paper<br />
to the Vietnam Development Report 2000." Hanoi: World Bank.<br />
Bo Lao dpng • ThUcfng bmh va Xa hpi. 2010. Xu hudng viec Idm Viet Nam, H& N6i.<br />
Bui Thi Lan, 1998. Overview of the Recent Forestry Land Use and Management<br />
Policies in Vietnam and Gender Impacts. Hanoi: Committee for Women's<br />
Advancement. MARD,<br />
Dalton. R.J.. Pham Minh Hac. Pham Thanh Nghi. and Ong T Nhu-Ngoc. 2002,<br />
"Social Relations and Social Capital in Vietnam Findings from the 2001<br />
World Values Survey", Compaiative Sociology l(3-4):370-386.<br />
Dang Thanh Le. 2000. "Hanh trinh qua 5 thflp ky va kha nang phat irien cua cac<br />
nha khoa hoc nu [The journey of 5 decades and the potenlial development of<br />
the female intelecluals]." Pp. 1-6 in Nhffng vdn de ciia dpi ngu chuyen gia<br />
khoa hpc ml the ky XX qua nhiing dong tU bach (Issues of the female intel-<br />
lectuals of the 20th century via self-expiessionsj. Ha Noi: Trung ISm nghien<br />
cflu phu nfl. Dai hoc quoc gia Ha Noi.<br />
Darcy. R.. S. Welsh, and J. Clark. 1994. Women. Elections and Representation.<br />
Lincoln: University of Nebraska Press.<br />
Desai. J. 2001. Vietnam through the Lens of Gender: Five Years Later. Results<br />
fiom the Second Vietnam Living Standards Survey. Pp. i-4. Hanoi: FAO.<br />
Edwards. L. 2008. Gender. Politics, and Democracy: Women's Suffrage in<br />
China. Stanford. Calif.: Stanford University Press.<br />
Eisen. A. 1984, Women and Revolution in Vietnam. London: Zed Books.<br />
FAOand UNDR 2002. Gender Differences in the Transitional Economy of<br />
Vietnam. Key Gender Findings: Second Vietnam Living Standards Survey,<br />
1997-98. Hanoi: FAO and UNDP.<br />
GSO. 2000. 1997 - 1998 Vietnam Living Standards Survey. Hanoi: Statistical<br />
Publishing House.<br />
GSO. 2004. Vietnam Household Living Standards Surveys. Hanoi; General<br />
Stalistics Office.<br />
GSO. NCFAW. UNDP, and RNE. 2005. Vietnam Gender Statistics in The Early<br />
Years of 21st Century. Hanoi. Women's Publishing House,<br />
Ingleharl, R.and P. Norris. 2003. Rising Tide: Gender Equality and Cultural<br />
Change Around The World. Cambridge. UK New York: Cambridge<br />
University Press.<br />
Kabeer. N., Tran Van Anh, and Vu Manh Loi. 2005. Preparing for the Future-<br />
Forwardlooking Strategies to Promote Gender Equality in Vietnam. Hanoi.<br />
United Nations Development Program and World Bank.<br />
Lien Hdp quoc. 2011. Bdo cdo Phdt triin Thien nien ky.<br />
40 Nghidn cOfU Gia dinh vi Gidi. Quydn 22, so 3, tr. 27-41<br />
<br />
<br />
Marr, D.G. 1981. Vietnamese Tradition on Trial. 1920-1945. Berkeley:<br />
University of California Press.<br />
Malland, R.E. 1998, "Women's Representation in National Legislatures:<br />
Developed and Developing Countries." Legislative Studies Quarterly 23<br />
(1):109-125.<br />
McHale. S. 1995. "Printing and Power: Vietnamese Debates over Women's Place<br />
in Society, 1918-1934," Pp. 173- 194'in Es,says into Vietnamese Pasts, ed'\l-<br />
ed by K.W, Taylor and J.K, Whilmore, Ithaca, New York: Southeast Asia<br />
Program, Cornell University.<br />
MOET 2000. Statistics for 1997 • 1998. Hanoi: Minisliy of Education and Training.<br />
MPI and NCFAW. 2006. Review of the Plan of Action for the Advancement of<br />
Women 200}-2005and Orientation for POA-3. Hanoi: Ministry of Planning<br />
and Investment and the National Committee for the Advancemenl of<br />
Women.<br />
NCFAW. 2000. Situation Analysis and Policy Recommendations: Advancemenl<br />
of Women and Gender Equality in Vietnam. Hanoi: VIE/96/011 Project.<br />
NCFAW,<br />
Ngan hang The'gidi, AusAID, UKaid. and UN Women. 2011. Ddnh gid gidi tai<br />
Viet Nam. Pp. 111. Hd N6i, Ngdn hdng The'gidi.<br />
Norris. P. 1985. "Women in European Legislative Elites". West European<br />
Politics & (4): 90-101.<br />
Norris. P. 1987. Politics and Sexual Equality. Boulder, Co: Rienner.<br />
P. Thanh. 2011 "Nfl dai bidu Qud'c h6i phai vupt qua nhidu thach thflc." in Dfln<br />
tri. http://m.dantri.com.vn/c25/s20-472869/nu-dai-bieu-quoc-hoi-phai-vuot-<br />
qua-nhieu-thach-thuc.htm. Truy cap ngay 1/3/2012.<br />
Pierre, G. 2011. "Hoat dpng ciia thj tnrPng lao dpng a Vifit Nam trong thcri gian<br />
g^n day nhin qua iSng kmh gidl." Hoat dpng ciia thj irudng lao dpng VCGS.<br />
Putnam. R.D. 1976. The Comparative Study of Political Elites: Prentice-Hall.<br />
Rama, M. 2001. "The Gender Implicalions of Public Sector Downsizing: The<br />
Reform Program of Vietnam", in Policy Research on Gender and<br />
Development. Working Paper Series No. 19. Washington, DC: World Bank,<br />
Reynolds, A. 1999. "Women in the Legislalures and Executives of Ihe World:<br />
Knocking at the Highest Glass Ceiling", World Politics 51 (4): 547-572.<br />
Rodgers, Y.vd.M. 1999. Protecting Women and Promoting Equality in the Labor<br />
Market. Theory and Evidence. Washington. DC: World Bank.<br />
Rueschemeyer. M. 1998. Women and the Politics of Postcommunist Eastern<br />
Europe. New York: M.E. Sharpe.<br />
Rule. W. 1987. "Electoral System, Contextual Factors and Women's Opportunity<br />
for Election to Parliarment in Twenty-Three Democracies". Western<br />
Political Quarterly 40: 477-498.<br />
Rule, W. 1988. "Why Women Don't Run: The Critical Contextual Factors in<br />
LeThi Thuc 41<br />
<br />
Women's Legislative Recruitment", Western Political Quarterly 34:60-77.<br />
Shvedova. N. 2005. "Obstacles to Women's Participation in Pariiament", Pp. 33-<br />
50 in Women in Parliament: Beyond Numbers, edited by J. Ballinglon and<br />
A. Karam. Stockholm; International IDEA.<br />
Stefano. G.D.and A. Pinnelli. 2004. "Demographic Characteristics and Family<br />
Life". Curreiu Sociology 52 (3); 339-369.<br />
Su, F. 2006. "Gender Inequality in Chinese Politics: An Empirical Analysis of<br />
Provincial Elites". Politics and Gender 2:143-163.<br />
Taylor. P. 2004. "Introduction' Social Inequality in a Socialist State", Pp, 1-40 in<br />
Social Inequality in Vietnam and The Challenges to Reform, ediled by P,<br />
Taylor. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies.<br />
Tdng cue ThPng ke. 2010. Dieu tra mdc sdng hd gia dinh. Hd Npi: ThPng ke,<br />
Tran Thi Van Anh. 2000. Situation Analysis Report, Education Sector. Hanoi,<br />
UNDP/NCFAW.<br />
Tran Thi Van Anh and Le Ngoc Hung. 1997. Women and Doi moi in Vietnam.<br />
Hanoi. Woman Publishing House.<br />
UNCT. 2002. IDTIMDG Progress in Vietnam. Hanoi. United Nations Country<br />
Team. UNCT Hanoi.<br />
UNDR 2003. Human Development Indicators 2003. URL:<br />
www.undp.org/hdr2003/indicators. Accessed on 28 July 2008.<br />
UNDP. 2006. "Mai's Journey Chapler 3 - Promote Gender Equality and Empower<br />
Women (MDG 3)." UNDP URL:<br />
http://www.un.org. vn/index.php?oplion=com_content&task=view&id=294<e<br />
mid=263. Accessed on 1st April 2009.<br />
UNDR 2007/2008. Human Development Report 2007/2008. New York: United<br />
Nations,<br />
UNDP. 2011. Human Development Report 2011. New York: United Nations.<br />
United Nations Vietnam. 2002. Gender Briefing Kit. Hanoi. United Nations<br />
Development Programme.<br />
VASS, 2006. Household Survey on Men and Women in Vietnam. Hanoi. Vietnam<br />
Academy of Social Sciences.<br />
VietNamNet/VTC. 2009. "Women in Leadership Fall 2/3". in Look at Vietnam.<br />
URL: http://www,lookatvietnam,com/2009/02/women-in-leadership-fall-<br />
23.html. Accessed on 16th Mar. 2009.<br />
World Bank. 2006. Gender Analysis of the 2004 Vietnam Household Living<br />
Standard Survey. Hanoi, World Bank.<br />
World Bank. ADB, DFID. and QDA. 2006. Vietnam Country Gender Assessment.<br />
Hanoi; URL: http;//www.adb.org/Documents/Reports/Counlry-Gender-<br />
Assessments/cga-2006-vie.pdf. Accessed on 6lh July 2007.<br />