Bình giảng khổ thơ sau đây trong bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi, từ: "Súng nổ rung trời giận dữ... Rũ bùn đứng dậy sáng loà"

Đề bài: Bình giảng khổ thơ sau đây trong bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi, từ: <br /> "Súng nổ rung trời giận dữ... Rũ bùn đứng dậy sáng loà"<br /> <br /> Bài làm<br /> <br /> Chúng ta biết "Đất nước" tuy là một bài thơ ngắn, nhưng lại có dáng dấp một khúc tráng  <br /> ca thu nhỏ. Không phải ngẫu nhiên mà có thể gặp ở đây bức tranh toàn cảnh về tổ quốc  <br /> Việt Nam qua những thăng trầm lịch sử: Đất nước buồn trong thu xưa, Đất nước ngày  <br /> đổi mới, Đất nước chìm trong đau thương, Đất nước vùng lên quật khởi. Mỗi phần  <br /> tương đương với một chương tráng ca. Qua những bước dài  ấy, người ta cứ  thấy ngời  <br /> lên một sức sống Việt Nam kì diệu, sức sống đã biến những người áo vải thành những  <br /> anh hùng, biến một nước Việt chân đất cần lao lam lũ thành nước Việt Nam rũ bùn đứng <br /> dậy sáng lòa.<br /> <br /> Đây là khổ thơ kết lại toàn bài thơ, chưa lúc nào, hình ảnh Đất nước lại hiện ra kì vĩ và  <br /> hoành tráng như thế:<br /> <br /> Súng nổ rung trời giận dữ<br /> <br /> Người lên như nước vỡ bờ<br /> <br /> Nước Việt Nam từ máu lửa<br /> <br /> Rũ bùn đứng dậy sáng lòa<br /> <br /> Dẫu bốn câu thơ được viết rất chặt chẽ, chúng ta vẫn có thể thấy tự nó đã chia thành hai  <br /> phần khá rõ rệt. Hai câu trên phác ra khung cảnh để  làm phông nền, hai câu dưới tập  <br /> trung khác hoạ  hình  ảnh Đất nước nối hình nối khối hằn lên trên cái nền  ấy. Nếu nửa <br /> trên có phần nghiêng về tả thực, thì nửa dưới lại đẩy tính khái quát, hình tượng hiện ra  <br /> vừa kì ảo vừa kì vĩ.<br /> <br /> Ở  chương Đất nước (trích trường ca "Mặt đường khát vọng"), khi hình dung về  đất <br /> nước, Nguyễn Khoa Điềm thường tựa vào hai bình diện, hai hình  ảnh chính là Đất và <br /> Nước (Đất là nơi anh đến trường / Nước là nơi em tắm... đất là nơi con chim phượng  <br /> hoàng bay về  hòn núi bạc / nước là nơi con cá ngư  ông móng nước biển khơi... Đất là  <br /> nơi chim về? Nước là nơi rồng  ở). Trong khi đó, hai bình diện chính, hai hệ  thống  ảnh <br /> chính mà Nguyễn Đình Thi lấy làm điểm tựa để  hình dung về  một Đất nước toàn vẹn, <br /> lại là Đất và Trời (Đất nước đổi đời: Gió thổi rừng tre phấp phới / Trời thu thay áo <br /> mới... Đất nước giành lại chủ quyền: Trời xanh đây là của chúng ta / Núi rừng đây là của  <br /> chúng ta.. Đất nước đau thương: Ôi những cánh đồng quê chảy máu? Dây thép gai đâm <br /> nát trời chiều...), Ở đây cũng thế, hình ảnh đất nước Việt Nam vùng lên được nhìn nhận <br /> ở cả hai phía Bầu trời và Mặt đất:<br /> <br /> Súng nổ rung trời giận dữ<br /> <br /> Người lên như nước vỡ bờ<br /> <br /> Cả hai hợp lại thành một Tổ quốc Việt Nam tràn đầy hào khí. Nguyễn Đình Thi đã dụng  <br /> công trong việc tiết chế ngòi bút dồn khí lực vào bên trong để  cuối cùng bùng lên thành <br /> sự công phá. Tương  ứng với điều này là hình tượng một nước Việt Nam nung nấu đau <br /> thương, tích tụ  căm hờn, âm thầm biến tất cả  thành sức mạnh để  cuối cùng quật khởi <br /> vùng lên. Ban đầu là cái nấu nung bên trong phát lộ ra thành nỗi bồn chồn: "những đêm <br /> dài hành quân nung nấu bỗng bồn chồn nhớ mắt người yêu". Nó bật lên thành tiếng: "Từ <br /> gốc lúa bờ  tre hồn hậu đã bật lên những tiếng căm hờn". Rồi nó phát lộ  ra thành tiếng <br /> kèn gọi quân: "Kèn gọi quân văng vẳng cánh đồng", nó hiện ra trong vầng trán cháy rực:  <br /> "Trán cháy rực nghĩ trời đất mới"... Đó là quá trình chuyển hoá kì diệu bên trong của sức  <br /> sống dân tộc, quá trình những người áo vải hoá thành những anh hùng : "Ôm đất nước  <br /> những người áo vải / Đã đứng lên thành những anh hùng". Nhưng tất cả những điều đó <br /> chỉ nhằm vào cái đích cuối cùng là quật cường đồng khởi. Bốn câu cuối cùng này là đỉnh <br /> điểm của cảm xúc thơ, cũng là những nét vẽ  cuối cùng hoàn tất hình tượng đất nước <br /> của ngòi bút Nguyễn Đình Thi. Có nhìn như  thế, mới thấy giá trị  nghệ  thuật của hai  <br /> tiếng súng nổ. Nó đâu chỉ là một sự kiện chiến trận được tả  thực. Nó còn là hiệu lệnh <br /> quật khởi. Hơn thế nữa, nó chính là cái khối chất nổ tích tụ bao năm trong lòng một dân <br /> tộc bị dày xéo giờ đang bùng nổ thành sức công phá mãnh liệt, thành hào khi xung trận vũ <br /> bão, thành hào khí chiến thắng.<br /> <br /> Bức tranh hoành tráng sử thi về đất nước được vẽ bằng những nét bút lớn, đầy tính khái  <br /> quát tượng trưng: Súng nổ rung trời giận dữ. Lời thơ cũng đạt đến một độ  hàm súc cao.  <br /> Hai chữ giận dữ khiến cho ý thơ thật đa nghĩa. Bởi nó có tới hai chữ từ. Đó là tiếng súng  <br /> giận dữ của con người hay bầu trời cũng đang nổi giận với kẻ thù? Có lẽ là cả hai. Tội  <br /> ác của chúng gieo rắc bao năm khiến cho trời không dung đất không tha.<br /> <br /> Nếu câu thứ nhất mở lên chiều cao, thì câu thứ  hai lại trải ra bề rộng. Hình ảnh Người <br /> lên như  nước vỡ bờ  được gợi hứng trực tiếp từ những biển người tràn lên cướp chính  <br /> quyền trong Cách mạng tháng Tám và lớp lớp chiến sĩ xông lên phá bốt diệt đồn giành <br /> lại đất đai trong những năm kháng chiến. Những  ấn tượng thực  ấy được tái tạo cùng  <br /> một thành ngữ quen thuộc: Tức nước vỡ bờ. Cả hai hòa vào nhau trong một câu thơ vừa <br /> có sức gợi tả  vừa cách điệu tượng trưng. Người đọc có thể  hình dung một biển người  <br /> đang vùng lên, một khí thế  mạnh mẽ  cứ  tràn đi cuốn phăng tất cả. Thật ít có hình ảnh <br /> nào thể hiện sức mạnh của chiến tranh nhân dân bằng hình ảnh nước vỡ bờ như thế.<br /> <br /> Trên cái phông nền ấy, hình tương đất nước hiện lên như một thực thể vừa kì ảo vừa kỳ <br /> vĩ:<br /> <br /> Nước Việt Nam từ máu lửa<br /> <br /> Rũ bùn đứng dậy sáng lòa<br /> <br /> Nguyễn Đình Thi từng "tiết lộ" về xuất xứ của hình ảnh này trong chiến dịch Điện Biên, <br /> ông đã từng chứng kiến cảnh những chiến sĩ của ta dám nửa mình trong bùn dưới giao <br /> thông hào. Đến khi được lệnh tấn công, họ  đã nhất tề  vượt lên trên miệng giao thông <br /> hào, bùn bắn tung toé. Cảm quan thi sĩ liền nhận ra đây là một tư thê lẫm liệt, một biểu  <br /> trưng cao đẹp. Thế là. từ hình ảnh thật vẽ một chiến sĩ, thi sĩ đã nâng tầm vóc lên thành  <br /> hình ảnh của cả đất nước. Nói rõ hơn, bằng lối tư duy đậm chất huyền thoại, người làm <br /> thơ  đã làm cho hình  ảnh cá biệt nhỏ  nhoi thành một hình tượng khổng lồ, kì ảo, hoành <br /> tráng. Nếu máu lửa là nỗi đau thương, thì bùn đen là nỗi nhục nhằn nô lệ. Hình ảnh thơ <br /> diễn tả  một nước Việt Nam bị vùi trong đau thương, bị  nhấn sâu xuống bùn đen nô lệ <br /> vụt đứng lên như một thiên thần. Rũ bỏ  bùn nhơ, tỏa sáng hào quang. Đây là quy luật kì  <br /> diệu của sức sống Việt Nam khi đương đầu với ngoại xâm. Đâu phải ngẫu nhiên, sau  <br /> này, khi kết thúc cuộc kháng chiến chống Mĩ, Nhà thơ Tố Hữu cũng viết:<br /> <br /> Ôi Việt Nam từ trong biển máu<br /> <br /> Người vươn lên như một thiên thần<br /> <br /> Phải nói rằng, chất liệu ngôn từ  đã được Nguyễn Đình Thi sử  dụng rất thành công. <br /> Người đọc không thể  không thấy hệ thống những động từ, tính từ  được sử  dụng ở  đây <br /> đều thuộc cường độ  mạnh mẽ  chói gắt: nổ  rung trời, vỡ  bờ, giận dữ, máu lửa, sáng  <br /> lòa ... Và dường như chúng đều từ những cảm xúc mang tính trực quan mà được tượng  <br /> trưng hoá. Nếu không có nguồn ngữ liệu ấy, hình tượng thơ khó vượt khỏi tầm mức tả <br /> thực để có được tầm vóc tượng trưng kì vĩ như thế.<br /> <br /> Làm nên thành công của khổ  thơ  này, không thể  không tính công cho thể  loại thơ  lục <br /> ngôn. Trong toàn thi phẩm, thể lục ngôn được dùng tới hai lần (Trước đó là khổ thơ  lên  <br /> án tội ác của thằng giặc Tây, thằng chúa đất). Nhưng đắc dụng hơn cả  vẫn là lần này.  <br /> Cả nhịp chân lẫn nhịp lẻ của thể lực ngôn đều được phát huy đúng lúc.<br /> <br /> Hai câu đầu nghiêng về  nhịp chẵn. Đến câu thứ  ba. nó bất ngờ  thay đổi nhịp 2/2/2 dàn  <br /> trải dừng lại Nhịp 3/3 bật sức trỗi lên:<br /> <br /> Nước Việt Nam / từ máu lửa<br /> <br /> Khác nào một đột biến không có nhịp điệu ấy thật khó mà biểu hiện cho sắc nét cú đột  <br /> khởi vươn mình thành khổng lồ, thành thiên thần của hình tượng Đất nước. Hình và <br /> Nhạc đã hỗ trợ nhau hay đã hóa thân vào nhau, thật khó mà phân biệt được.<br /> <br /> Bài thơ  mở  đầu bằng hương cốm hiền hòa trong những sáng thu muôn thuở  để  rồi kết  <br /> thúc bằng hình  ảnh quật cường, vừa dữ  dội vừa oai hùng. Chỉ  riêng điều đó dù cho ta  <br /> thấy sức sống kì diệu nào đã biến một nước Việt Nam hiền hoà thành một nước Việt  <br /> Nam bất khuất. Khổ thơ kết này chính là cái thời điểm chót cùng của cuộc hoá thân màu  <br /> nhiệm đó<br /> <br />  <br />