bộ tổng tham mưu xô viết những năm chiến tranh - phần 2

CHƯƠNG BẢY<br /> • Ở giữa châu Âu<br /> — Đầu mối Hung-ga-ri.<br /> — Chỉ thị của Đại bản doanh.<br /> — Sự hoảng hốt trong phe Hoóc-ti.<br /> — Sức ép của Hít-le.<br /> — Chuyến đi bí mật.<br /> — Thư của các sĩ quan tù binh.<br /> — Các thủ đoạn vụng về.<br /> — Thượng tướng Be-la Mi-clốt.<br /> — Trận đánh bảo vệ Bu-đa-pét.<br /> — U. Sớc-sin và A. I-đơn ở Má-xcơ-va.<br /> — Báo cáo của nguyên soái X. C. Ti-mô-sen-cô.<br /> — Sự hy sinh của những người Liên Xô cầm cờ trắng.<br /> — Nẩy nở tình đoàn kết chiến đấu.<br /> — Tại Ba-la-tông.<br /> — «Không được kéo dài chiến tranh».<br /> Thắng lợi của chiến dịch I-át-xư - Ki-si-ni-ốp đặt ra cho bộ đội Liên Xô một trong<br /> những nhiệm vụ thực tiễn là giải phóng Hung-ga-ri.<br /> Như mọi người đều biết, về địa lý, Hung-ga-ri nằm ở giữa châu Âu, đầu mối<br /> những con đường cái chính trên lục địa. Trong những năm chiến tranh thế giới thứ<br /> hai, bọn cầm quyền ở Hung-ga-ri, đứng đầu là nhiếp chính Hoóc-ti, trở thành những<br /> tên tay sai trung thành của Hít-le. Chúng biến Hung-ga-ri thành nước chư hầu, chỗ<br /> dựa của Đế chế thứ ba. Phát-xít Đức hút dầu hỏa của Hung-ga-ri, thứ nhiên liệu sống<br /> còn đối với các lực lượng vũ trang của Đức, sau khi chúng bị mất các nguồn dầu ở<br /> Ru-ma-ni; chúng vơ vét lúa mì, thịt và các nguyên liệu nông nghiệp. Hung-ga-ri còn<br /> cung cấp cả quân lính cho chúng.<br /> Bộ tổng tham mưu chú ý tính toán tất cả những vẫn đề trên. Nhưng không chỉ có<br /> thế. Chúng ta cần nhớ rằng Hung-ga-ri giữ một vị trí đặc biệt trong những mưu toan<br /> của khối Anh-Mỹ. Mọi người đều biết rằng các nước phương Tây đang thi hành chính<br /> sách hai mặt với Hung-ga-ri. Ví dụ, họ đã phản ứng khá «độc đáo» việc Hung-ga-ri<br /> tham gia cuộc chiến tranh với Liên Xô: vừa mới cuối năm 1941 Anh đã tuyên chiến<br /> với Hung-ga-ri, còn Mỹ thì tuyên chiến muộn hơn, vào tháng Sáu 1942. Các mối quan<br /> hệ như vậy có thể đưa đến nhiều điều bất ngờ, và như chúng ta sẽ thấy, chúng có ảnh<br /> hưởng tới các kế hoạch của hai bên.<br /> <br /> Việc giải phóng Hung-ga-ri hứa hẹn mang lại cho chúng ta những thuận lợi rõ rệt<br /> về quân sự. Giải phóng được đất nước này, bộ đội Liên Xô sẽ tiến vào Tiệp Khắc là<br /> nước đồng minh với chúng ta, trực tiếp giáp giới với nước Đức Hít-le và có điều kiện<br /> đánh vu hồi mặt phía Nam vào nước Đức. Từ đây vào đến trung tâm hang ổ của bọn<br /> phát-xít chỉ còn có mấy trăm ki-lô-mét. Chúng ta còn có những ý định khác nữa. Ví<br /> dụ, Hung-ga-ri được giải phóng sẽ làm thay đổi hắn tình hình quân sự ở I-ta-li-a,<br /> Nam Tư, Hy Lạp và An-ba-ni, vì các mũi đột kích của chúng ta đe dọa phía sau lưng<br /> các cánh quân phát-xít Đức đóng tại các nước này và chặn hết mọi ngả đường rút<br /> quân của chúng về nước Đức. Tình hình đó là yếu tố mới rất quan trọng đối với tình<br /> huống chiến lược ở châu Âu.<br /> Quân địch hiểu các khả năng sẽ phát triển sắp tới của các sự kiện quân sự, nên<br /> ngoan cố bám giữ lấy Hung-ga-ri. Và, chúng ta cũng cảm thấy ngay tình hình đó khi<br /> quân đội Liên Xô tiến gần đến Tơ-ran-xin-va-ni.<br /> Việc tiêu diệt quân địch ở I-át-xư và Ki-si-ni-ốp đã tạo điều kiện để có một cách<br /> nhìn khác hơn trước đây chút ít đối với việc giải quyết vấn đề về cách thức phá vỡ<br /> phòng ngự của quân phát-xít Đức và của chính phủ Hoóc-ti ở Các-pát. Bộ tổng tham<br /> mưu và Đại bản doanh suy nghĩ: liệu ta có cần tiến vào Hung-ga-ri qua dãy núi bằng<br /> mũi đột kích vỗ mặt như phương diện quân U-crai-na 4 đã chuẩn bị hay không? Tiến<br /> công như vậy thường bị tổn thất nhiều cả về người lẫn phương tiện vật chất. Vậy nếu<br /> biết lợi dụng tình hình chiến dịch phát triển nhanh ở hướng Tây - Nam để các tập<br /> đoàn quân Liên Xô tiến vào các vùng phía sau núi, tức là từ phía Nam đi vòng dãy núi<br /> qua Ru-ma-ni, có tốt hơn không? Tất nhiên là nếu không tiến công vào các vùng rừng<br /> núi và không đột phá vào tuyến phòng thủ của địch ở chính diện thì không được,<br /> nhưng dù sao nhiệm vụ chủ yếu có thể hoàn thành được thuận lợi hơn, tiết kiệm<br /> hơn, và dĩ nhiên là triệt để hơn.<br /> Bộ tổng tham mưu đã thảo luận kỹ tình huống trên, và ngày 25 tháng Tám 1944,<br /> A. I. An-tô-nốp báo cáo với Đại bản doanh phương án dự kiến hành động của các<br /> phương diện quân U-crai-na 4 và 2. Bộ tổng tham mưu được chỉ thị lấy thêm ý kiến<br /> của I. E. Pê-tơ-rốp, tư lệnh phương diện quân U-crai-na 4, rồi của R. I-a. Ma-li-nốpxki, tư lệnh phưong diện quân U-crai-na 2 và Gh. C. Giu-cốp, Phó tổng tư lệnh tối cao<br /> lúc này đang ở Ru-ma-ni.<br /> Chúng tôi đã trao đổi ý kiến ngay với I. E. Pê-tơ-rốp bằng đường điện thoại cao<br /> tần. Trong dải của phương diện quân đồng chí, trên khắp các nẻo đường vùng chân<br /> núi Các-pát, bộ đội và khí tài đang luồn núi xuyên rừng, nơi thì chiến đấu mở đường,<br /> nơi thì đánh giáp lá cà với quân địch, đang bò lên các điểm cao một cách chậm chạp<br /> như đàn kiến. Phương diện quân vừa tiến công, vừa chuẩn bị các điều kiện để vượt<br /> dãy núi Đông Các-pát ở phía Đông. Trong khi đó, bộ đội lại không có đủ các thiết bị<br /> và trang bị chiến đấu ở vùng rừng núi.<br /> <br /> Các kết quả tiến công chưa hứa hẹn được nhiều. Quân địch mặc dù phải lùi tới<br /> các điểm cao và các đèo ngang dãy núi chính, nhưng vẫn chưa chịu bỏ những vị trí<br /> quyết định. Bộ đội Liên Xô bị thiệt hại khá nhiều về người và khí tài.<br /> I. E. Pê-tơ-rốp đồng ý với những ý kiến của Bộ tổng tham mưu, nhưng có nói<br /> rằng, trước khi chờ Đại bản doanh quyết định cuối cùng, tốt hơn là nên tạm dừng<br /> cuộc tiến công của phương diện quân U-crai-na 4, vì cần để cho phương diện quân<br /> học tập thêm cách đánh ở vùng rừng núi, cải tiến việc trang bị cho bộ đội và cho bộ<br /> đội nghỉ ngơi chút ít, vì họ đã tiến công lâu rồi. Bộ tổng tham mưu không phản đối, vì<br /> tạm thời chuyển sang phòng ngự sẽ giúp cho phương diện quân chuẩn bị các chiến<br /> dịch tiến công mới được dễ dàng hơn. Chúng tôi hy vọng Tổng tư lệnh tối cao sẽ<br /> đồng ý với chúng tôi và I. E. Pê-tơ-rốp. Hơn nữa, Bộ tổng tham mưu còn nhận được<br /> một số tin tức là ở Xlô-va-ki-a đang có cuộc chuẩn bị khởi nghĩa chống Hít-le. Những<br /> tin tức ấy tuy chưa được rõ ràng, chưa thật chắc chắn, nhưng cũng không thể bỏ qua<br /> được.<br /> Phương diện quân U-crai-na 4 hầu như không chuyển sang phòng ngự được,<br /> song, về vấn để này sẽ nói đến sau.<br /> Đêm 25 rạng ngày 26 tháng Tám, các ý kiến của Bộ tổng tham mưu và của I. E.<br /> Pê-tơ-rốp được báo cáo lên Tổng tư lệnh tối cao. Chúng tôi đã chuẩn bị từ trước bản<br /> dự thảo: chỉ thị chuyển phương diện quân U-crai-na 4 sang phòng ngự. I. V. Xta-lin<br /> ký vào văn bản và ra lệnh cho phương diện quân vì lợi ích tiến công sau này, cần xây<br /> dựng những lực lượng dự bị mạnh cần thiết cho những trận đánh ở vùng rừng núi.<br /> Để nhấn mạnh thêm ý nghĩa của quyết định trên, I. V. Xta-lin chỉ thị viết tiếp: «Đồng<br /> chí hãy hoãn mở chiến dịch (mũi đột phá qua Các-pát. — T. G.), chưa có lệnh của Đại<br /> bản doanh thì chưa tiến hành». Đoạn viết thêm đó là cần thiết, vì rằng cuộc khởi<br /> nghĩa ở Xlô-va-ki-a nổ ra thì ta cần chú ý tới các hậu quả quân sự và nhất là hậu quả<br /> chính trị của sự kiện quan trọng đó. Trước mắt chúng ta còn in sâu tấm gương của<br /> những người khởi nghĩa ở Vác-sa-va, dù Hồng quân đã tìm mọi cách giúp đỡ, nhưng<br /> vẫn không thể cứu vãn khỏi tai họa.<br /> I. E. Pê-tơ-rốp ra lệnh cho bộ đội của phương diện quân, giải thích cho các cán bộ<br /> chỉ huy trong phương diện quân biết nguyên nhân chuyển sang phòng ngự:<br /> «Chấp hành chỉ thị của Đại bản doanh Bộ tổng tư lệnh tối cao, bộ đội phương<br /> diện quân sẽ chuyển sang phòng ngự tích cực, đồng thời phải duy trì lực lượng dự bị<br /> mạnh.<br /> Sở dĩ chuyển sang phòng ngự là do các phương diện quân U-crai-na 2 và 3 hoạt<br /> động thắng lợi và do các khả năng mới tạo nên cho phép phương diện quân chúng ta<br /> hoàn thành nhiệm vụ bằng những phương pháp bớt khó khăn hơn và có hiệu quả<br /> nhiều hơn.<br /> Do đó, chúng ta phải hiểu việc chuyển sang phòng ngự, là giai đoạn chuẩn bị để<br /> tiếp tục tiến công với những mục đích kiên quyết».<br /> <br /> Ngày 4 tháng Chín, Đại bản doanh nhận được báo cáo của Gh. C. Giu-cốp và R. I-a.<br /> Ma-li-nốp-xki. Các đồng chí viết : «Chúng tôi không tin là các tập đoàn quân cận vệ<br /> 40 và 7 sẽ nhanh chóng mở những mũi đột kích vào chính diện». Các tập đoàn quân<br /> đó, do các tướng Ph. Ph. Giơ-ma-tren-cô và M. X. Su-mi-lốp chỉ huy, được quy định từ<br /> phía Nam đi vòng núi Các-pát đánh vào Hung-ga-ri.<br /> Như chúng tôi dự kiến, trong báo cáo của các đồng chí có đề nghị tiến vào Tơran-xin-va-ni bằng các mũi đột kích phối hợp từ phía Đông và phía Nam, cho các tập<br /> đoàn quân 53, 27 và tập đoàn quân xe tăng 6 từ Đa-nuýp quặt tới đây và đánh chiếm<br /> khu vực Clu-giơ, Ô-ra-đê-a - Ma-rê, Kha-txéc. «Chiếm được khu vực này, — Gh. C.<br /> Giu-cốp và R. I-a. Ma-li-nốp-xki viết, — chúng ta sẽ tạo được mối uy hiếp bao vây<br /> quân Đức và Hung-ga-ri đang chống lại các tập đoàn quân của Giơ-ma-tren-cô và Sumi-lốp, sẽ giúp cho các tập đoàn quân nhanh chóng tiến ra tuyến Đe-giơ, Clu-giơ để<br /> sau đó sẽ hành động tới Xa-tu - Ma-rê hiệp đồng với phương diện quân U-crai-na 4».<br /> Như vậy ý kiến của Bộ tổng tham mưu càng được củng cố thêm.<br /> Đại bản doanh chú ý nghiên cứu mọi ý kiến, và tôi hôm sau lệnh cho phương diện<br /> quân U-crai-na 2 sửa chữa lại kế hoạch chiến dịch trước đây của phương diện quân.<br /> Ý nghĩa của các chỉ thị như sau: đi vòng phía Nam núi Các-pát, kết hợp mở những<br /> mũi đột kích vào chính diện với những mũi đánh bọc của một số tập đoàn quân; chi<br /> viện cho phương diện quân của I. E. Pê-tơ-rốp; không được phân tán lực lượng.<br /> Các tập đoàn quân của phương diện quân U-crai-na 2 đánh quặt xuống đã làm<br /> phá sản mọi dự đoán và những lời đồn đại của các nước ngoài, cho rằng Liên Xô vẫn<br /> sẽ theo đuổi mục đích cũ của nước Nga sa hoàng đối với Bô-xpho và Đác-đa-nen.<br /> Riêng Hít-le thì cho rằng, Hồng quân sẽ tung mọi lực lượng của mình ra hướng này<br /> và chỉ để lại ở Các-pát một số ít lực lượng để yểm hộ. Điều đó cũng được chứng minh<br /> trong cuốn sách «Những trận đánh thất bại» của tướng G. Phrít-xne, chỉ huy Cụm tập<br /> đoàn quân «Nam U-crai-na» đã bị bộ đội Liên Xô đánh cho tơi tả. Lầm lẫn đó của<br /> quân địch rất quan trọng, nó khiến chúng phải chú ý bố trí lại các đơn vị của chúng,<br /> tăng cường cho khu vực mặt trận ở hướng Nam Các-pát, chứ không phải ở phía Tây<br /> — hướng chiến lược rất quan trọng và có hiệu lực nhất.<br /> Tôi còn nhớ, trong chỉ thị lần đầu tiên có nói tới khu vực Đê-brê-xen — lúc này<br /> chỉ là mục tiêu hoạt động của kỵ binh; ta dự định sử dụng kỵ binh để mở rộng mũi<br /> đột kích của phương diện quân. Bộ đội Liên Xô tiến vào Đê-brê-xen có lợi cho hình<br /> thái tiến công trên mấy hướng: hướng Đông, và Đông-Bắc — tiến vào phía sau lưng<br /> tuyến phòng thủ của địch ở Các-pát; hướng Bắc — để chặn đường rút lui của quân<br /> phát-xít Đức; hướng Tây-Bắc — để chi viện cho cuộc khởi nghĩa có thể xẩy ra ở Xlôva-ki-a; hướng Tây — để đột kích vào Bu-đa-pét. Mũi đột kích theo dự tính của Đại<br /> bản doanh sâu hơn là mũi đột kích theo đề nghị của tư lệnh phương diện quân Ucrai-na 2; nó chứa đựng nhiều khả năng để tiếp tục phát triển chiến dịch, tạo nên<br /> mối uy hiếp bao vây quân địch đang phòng ngự ở vùng U-crai-na phía sau Các-pát và<br /> Tơ-ran-xin-va-ni.<br /> <br /> Trong chỉ thị ấy, Bộ tổng tư lệnh tối cao đề ra các nguyên tắc hiệp đồng giữa bộ<br /> đội Liên Xô và bộ đội Ru-ma-ni lúc này đã quay súng chống lại nước Đức phát-xít.<br /> Đại bản doanh đề nghị Bộ chỉ huy Ru-ma-ni tách ra 2-3 sư đoàn bộ binh để phòng<br /> thủ Đa-nuýp và trên dưới 3 sư đoàn để phòng thủ khu vực Xe-ghét, Tuốc-nu - Xê-vêrin. Tập đoàn quân Ru-ma-ni 1 được dùng làm cơ sở cho các đơn vị nói trên. Ta đề<br /> nghị sử dụng các đơn vị của tập đoàn quân Ru-ma-ni 4 do tướng G. A-bra-me-xcu chỉ<br /> huy và các đơn vị Ru-ma-ni khác ở khu vực Bra-sốp và Tơ-ran-xin-va-ni phối hợp<br /> với Hồng quân tiến công vào Clu-giơ.<br /> Thực hiện chỉ thị của Đại bản doanh, bộ đội sườn trái thuộc phương diện quân<br /> của R. I-a. Ma-li-nốp-xki vận động quay lên phía Bắc. Tập đoàn quân xe tăng 6 của<br /> tướng A. G. Cráp-tsen-cô có 262 xe tăng và 82 pháo tự hành tiến quân ở giữa. Ngày<br /> 14 tháng Chín, khi tiến đến khu vực Tuốc-đa, tập đoàn quân đã bước vào giao chiến<br /> quyết liệt với xe tăng và bộ binh địch tổ chức phản kích mạnh ở đây nhằm phá các<br /> chiến dịch của ta.<br /> Sự thất bại nặng nề của Cụm tập đoàn quân «Nam U-crai-na» ở I-át-xư và Ki-sini-ốp đã có ảnh hưởng lớn đến tình hình chính trị và quân sự ở Hung-ga-ri. Những<br /> tên thủ lĩnh của chế độ phát-xít trong nước cảm thấy đất bắt đầu bị rung chuyển<br /> dưới chân chúng. Mặc dầu quân phát-xít Đức đến chiếm đóng Hung-ga-ri từ tháng<br /> Ba 1944, nhưng cho đến bây giờ chúng vẫn không thể đảm bảo sự phòng thủ vững<br /> chắc của Hung-ga-ri trước sự tấn công của bộ đội Liên Xô. Chính sách của các giai<br /> cấp thống trị phản động và các chính phủ phản cách mạng, chính sách phản bội<br /> quyền lợi dân tộc và bóc lột nhân dân đã dẫn đất nước Hung-ga-ri tới thảm họa.<br /> Trong khi bọn phát-xít hò hét đến sùi bọt mép về «thắng lợi cuối cùng» và về «vũ khí<br /> kỳ diệu» của Hít-le thì ở Hung-ga-ri đã diễn ra một sự cưỡng bức đi những công<br /> nhân và chuyển những thiết bị nhà máy, dự trữ nguyên liệu, máy móc nông nghiệp<br /> và sản phẩm về nước Đức. Hung-ga-ri ngày càng phụ thuộc vào tên độc tài phát-xít<br /> Đức vì Hít-le đưa vào Hung-ga-ri mấy sư đoàn Đức, nhưng lại lấy đi các lực lượng<br /> chủ yếu có khả năng chiến đấu của quân đội Hung-ga-ri.<br /> Ngay sau khi tiêu diệt quân phát-xít Đức bị bao vây ở I-át-xư - Ki-si-ni-ốp, bộ đội<br /> Liên Xô tiến đến biên giới Hung-ga-ri, Nam Tư và Bun-ga-ri thì phe phải của Hoóc-ti<br /> mới bắt đầu vội vã tìm đường thoát khỏi thảm họa đang đe dọa chủ nghĩa phát-xít ở<br /> Hung-ga-ri. Nhưng cả lúc này, khi lòng tin mù quáng của các giới cầm quyền Hungga-ri vào sức mạnh của vũ khí Hít-le bị phá sản, thì Hoóc-ti và tập đoàn của y lại hoàn<br /> toàn không nghĩ tới việc đầu hàng vô điều kiện. Muốn tránh khỏi sụp đổ, bọn chúng<br /> định dựa vào Anh và Mỹ. Bọn Hoóc-ti nghĩ rằng, các cường quốc phương Tây sớm<br /> muộn rồi cũng sẽ thỏa hiệp với nước Đức phát-xít ở sau lưng Liên Xô, và Đức sẽ cho<br /> quân Anh-Mỹ tiến vào đất Hung-ga-ri trước khi bộ đội Liên Xô vượt qua được dãy<br /> núi Các-pát. Những hy vọng đó của bọn chúng là có căn cứ. «Tôi rất muốn, — U. Sớcsin nói, —chúng ta sẽ vượt trước người Nga ở một số vùng Trung Âu. Ví dụ, giới cầm<br /> quyền ở Hung-ga-ri có ý định chống lại việc tiến công của Liên Xô, nhưng nếu như<br /> quân Anh đến kịp thì họ sẽ đầu hàng quân Anh»[10]. Bè lũ Hoóc-ti cảm thầy đầu hàng<br /> <br />