Bốn vấn đề đảm bảo ổn định kinh tế thế giới

NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI Kinh tế - Quản lý<br /> <br /> <br /> BỐN VẤN ĐỀ ĐẢM BẢO ỔN ĐỊNH KINH TẾ THẾ GIỚI<br /> Phúc Tiến*<br /> <br /> Tóm tắt: Thế giới cần làm gì để có được một năm yên bình về chính trị, kinh tế<br /> và tài chính? Đó là câu hỏi đã được nhiều người quan tâm. Dưới đây chúng tôi xin tóm<br /> lược bài viết của Giáo sư Barry Eichengreen, cựu cố vấn cấp cao IMF, về vấn đề này.<br /> Bài tóm lược của chúng tôi có bổ sung thêm một số tư liệu tham khảo khác nhằm làm<br /> rõ hơn nhận định của tác giả.<br /> Từ khóa: Kinh tế, tài chính toàn cầu, kinh tế thế giới, thương mại.<br /> <br /> Abstract: What should the world need to do to get a year of political, economic<br /> and financial stability? It is a question that has been paid much attention to. The fol-<br /> lowing is our summary of the article by Professor Barry Eichengreen, a former senior<br /> IMF adviser, on this issue. A number of documents from other references have been<br /> added to the summary to clarify the author’s conclusion.<br /> Keywords: Global economy, finance, world economy, trade.<br /> <br /> 1. Trong ba năm tới, sự ổn định về đũa từ các đối tác thương mại của Mỹ, sản<br /> chính trị, kinh tế và tài chính toàn cầu xuất của kinh tế toàn cầu có thể bị kéo sụt<br /> sẽ phụ thuộc vào kết quả của bốn vấn đề hơn 0,8% trong hai năm tới.<br /> mà bất kể điều gì xảy ra với một trong số Thứ hai, nền kinh tế Mỹ phải tăng<br /> chúng cũng sẽ ảnh hưởng tới triển vọng trưởng ít nhất 2%. Năm 2018 kinh tế Mỹ<br /> của ba vấn đề còn lại. dự kiến tăng trưởng 3%, cao nhất trong<br /> Thứ nhất, cuộc chiến thương mại giữa 13 năm qua (chủ yếu là nhờ kết quả của<br /> Mỹ và Trung Quốc cần chấm dứt. Những nhiều yếu tố chỉ có tác dụng một lần, trong<br /> tháng cuối năm 2018, các thị trường tài đó có gói cắt giảm thuế trị giá 1,5 nghìn tỷ<br /> chính thế giới đã phản ứng tích cực với USD). Theo các nhà kinh tế, tốc độ tăng<br /> mỗi dấu hiệu cho thấy hai bên đã đạt được trưởng kinh tế Mỹ có thể sẽ giảm xuống<br /> thoả thuận và ngay lập tức phản ứng tiêu còn 2,4% năm 2019 và 2,0% năm 2020.<br /> cực khi có dấu hiệu đối đầu. Lý do đơn Đây là giới hạn tăng trưởng tối thiểu mà<br /> giản là cuộc chiến này sẽ dẫn tới tăng thuế các nhà đầu tư mong đợi. Nếu tăng trưởng<br /> quan, nhân tố gây cản trở cho dòng chảy thấp hơn con số này vì bất kỳ lý do gì,<br /> thương mại và các chuỗi cung ứng, từ đó thì các thị trường tài chính cũng sẽ bị lao<br /> ảnh hưởng tới tăng trưởng kinh tế toàn cầu. dốc, từ đó kéo theo những tác động tiêu<br /> Và không chỉ có vậy, những biến động trên cực đối với lòng tin và sự ổn định.<br /> thị trường tài chính không chỉ tác động tới Thứ ba, Trung Quốc phải có biện<br /> bản thân các thị trường tài chính, mà còn pháp để vấn đề tài chính của nước này<br /> gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới lòng tin không bị trầm trọng thêm. Để quản lý<br /> của người tiêu dùng và giới doanh nghiệp. được khoản nợ doanh nghiệp hiện đã lên<br /> Theo dự báo của IMF, sự leo thang của va tới 160% GDP, Trung Quốc cần tái cấu<br /> chạm thương mại cộng thêm biện pháp trả trúc một cách có lựa chọn các khoản nợ<br /> <br /> * Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội Tạp chí 54<br /> Kinh doanh và Công nghệ<br /> Số 01/2019<br /> Kinh tế - Quản lý NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI<br /> <br /> xấu, đồng thời phải có biện pháp giảm tỷ 2. Thật khó mà đảm bảo rằng cả bốn<br /> lệ nợ trên GDP. Với việc đầu tư cơ sở hạ viễn cảnh trên đều có thể đạt được một<br /> tầng còn yếu và sản lượng sản xuất suy cách trọn vẹn. Song, nếu một vài trong<br /> giảm, Trung Quốc ngày càng có khả năng số đó trở thành hiện thực, thì chúng sẽ<br /> không đạt được mục tiêu tăng trưởng ít kéo theo những viễn cảnh còn lại có thể<br /> nhất 6% mà Chính phủ nước này đề ra xảy ra. Ví dụ, nếu Tổng thống Mỹ Donald<br /> cho năm 2019. Trong trường hợp này, tăng Trump kết thúc chiến tranh thương mại<br /> trưởng chậm và vấn đề nợ ngày càng lớn với Trung Quốc, thì triển vọng tăng trưởng<br /> sẽ cùng nhau kéo triển vọng kinh tế của kinh tế của cả Mỹ và Trung Quốc sẽ trở<br /> Trung Quốc và phần lớn các thị trường nên sáng sủa. Tới lượt mình, tăng trưởng<br /> đang nổi của thế giới đi xuống. mạnh ở hai quốc gia này sẽ tạo ra môi<br /> Thứ tư, cử tri Châu Âu phải tìm cách trường thuận lợi hơn cho Châu Âu, khiến<br /> ngăn chặn chiến thắng của cánh hữu theo triển vọng kinh tế của khu vực này tươi<br /> chủ nghĩa dân tuý vốn phản đối sự hội nhập sáng hơn. Ngược lại, nếu một trong bốn<br /> của Châu Âu.Trong cuộc bầu cử Nghị viện vấn đề nêu trên đạt kết cục xấu, chắc chắn<br /> Châu Âu diễn ra vào tháng 5/2019 tới đây. sẽ ảnh hưởng tới triển vọng của ba vấn<br /> Sự tồn tại của đồng Euro khiến Liên minh đề còn lại. Chẳng hạn, nếu tăng trưởng<br /> Châu Âu (EU) không còn lựa chọn nào kinh tế Mỹ gây thất vọng, ông Trump<br /> khác ngoài việc tiến lên phía trước nhằm sẽ phải tìm người để đổ tội. Nếu không<br /> tránh bị bỏ lại phía sau. Trong thời điểm phải là Jerome Powell, Chủ tịch Cục Dự<br /> hiện nay, tiến lên phía trước nghĩa là xây trữ liên bang và những đồng nghiệp của<br /> dựng một kế hoạch bảo hiểm các khoản ông ta, thì người đó sẽ là Chủ tịch Trung<br /> tiền gửi chung cho các ngân hàng của Châu Quốc Tập Cận Bình. Trong trường hợp<br /> Âu, đưa ra ít nhất một ngân sách khiêm tốn đó, cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung<br /> cho khu vực đồng Euro và tăng cường các sẽ quay trở lại, sự ổn định tài chính và<br /> nguồn lực cho Cơ chế bình ổn Châu Âu tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc sẽ bị<br /> (Quỹ cứu trợ), nhằm bảo đảm sự ổn định tài ảnh hưởng. Nền kinh tế của Mỹ và Trung<br /> chính của khu vực này. Tuy nhiên, những Quốc đi xuống sẽ kéo theo tăng trưởng<br /> khó khăn mà Liên minh Châu Âu phải trải kinh tế ở phần còn lại của thế giới tụt dốc.<br /> qua trong thập kỷ qua đã dạy cho giới lãnh Tương tự, nếu tăng trưởng chậm lại của<br /> đạo một bài học là họ không thể ép buộc kinh tế của Trung Quốc gây ra một cú sốc<br /> người dân Châu Âu phải chấp nhận những tiêu cực, thì chắc chắn nước này sẽ hạ giá<br /> biện pháp như vậy. Việc hội nhập lâu dài đồng nhân dân tệ. Điều này sẽ kích động<br /> sẽ cần sự ủng hộ của người dân và sự ủng cuộc chiến thương mại với Mỹ, gây ra<br /> hộ này phải được thể hiện trong các cuộc ảnh hưởng tiêu cực tới toàn bộ thế giới.<br /> thăm dò dư luận. (Tổng hợp)<br /> <br /> Tài liệu tham khảo:<br /> <br /> 1. Những đặc trưng của kinh tế toàn cầu và các điểm nóng chính sách. (Báo Kinh<br /> tế tham khảo, Trung Quốc). TTXVN, 1/2019.<br /> 2. Cách để thế giới tránh bão trong năm 2019. TTXVN,1/2019.<br /> 3. Kinh tế Mỹ năm 2018. VN Economy.vn, 2018.<br /> Tạp chí 55<br /> Kinh doanh và Công nghệ<br /> Số 01/2019<br /> NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI Kỹ thuật - Công nghệ<br /> <br /> <br /> XÃ HỘI SIÊU THÔNG MINH VỚI<br /> TRÍ TUỆ NHÂN TẠO TRONG XU THẾ TOÀN CẦU<br /> TS. Lê Thành Ý *<br /> <br /> Tóm tắt: Khái niệm “Xã hội 5.0” (Society 5.0) do Nhật Bản khởi xướng đã được<br /> bàn thảo tại Diễn đàn Quốc tế thường niên lần thứ 14 về khoa học và công nghệ với<br /> xã hội tổ chức đầu tháng 10/2017 tại Kyoto (Nhật Bản). Xã hội 5.0 là hình thái xã<br /> hội tiên tiến lấy con người làm trung tâm, nơi không gian ảo và thực được tích hợp<br /> và hiện thực hóa thông qua ứng dụng tiến bộ của các công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI),<br /> Internet kết nối vạn vật (IoT), công nghệ robot và dữ liệu lớn. Đây là hình thái xã hội<br /> siêu thông minh nhằm đạt được tăng trưởng kinh tế và sự thịnh vượng, đồng thời vẫn<br /> giải quyết được các thách thức xã hội. Mục tiêu của Xã hội 5.0 hướng tới trường thọ<br /> con người với một hệ thống phúc lợi xã hội hiệu suất cao dựa trên nền tảng công nghệ<br /> thông minh.<br /> Từ khóa: Xã hội siêu thông minh, công nghệ nhân tạo, công nghệ 5.0<br /> <br /> Abstract: The concept of “Society 5.0” initiated by Japan was discussed at the<br /> 14th annual international forum on science and technology with society, held in early<br /> October 2017 in Kyoto. Society 5.0 is a human-centered, socially-advanced form where<br /> virtual and real space is integrated and realized through the advanced application of<br /> artificial intelligence (AI) technologies, internet of things (IoT), technology of robot<br /> and big data. This is the super-intelligent society that aims at achieving economic<br /> growth and prosperity while dealing successfully with social challenges. The goal of<br /> the Society 5.0 is oriented to the human longevity with a social welfare system of high<br /> efficiency based on intelligent technology foundation.<br /> Key words: Super-intelligent society, artificial intelligence, technology 5.0.<br /> <br /> Xã hội siêu thông minh - những giá xã hội công nghiệp. Máy tính ra đời và sử<br /> trị phát triển mới dụng phổ biến từ cuối thế kỷ XX đã thúc<br /> Trong hàng nghìn năm tồn tại, loài đẩy mạnh phát triển xã hội thông tin. Sự<br /> người đã trải qua những giai đoạn phát phát triển nhanh của máy tính và các thiết<br /> triển khác nhau.Theo các nhà nghiên cứu, bị thông minh đã sản sinh một lượng dữ<br /> con người xuất hiện cùng với tự nhiên liệu thông tin “khổng lồ”; nếu được phân<br /> trong xã hội nguyên thủy. Nhờ phát triển tích, xử lý thích hợp chúng có thể tạo nên<br /> kỹ thuật tưới tiêu và định cư ổn định, xã hội sự phát triển kỳ diệu trong cải thiện đời<br /> nông nghiệp được hình thành từ 13 nghìn sống con người. Với đà gia tăng của trí tuệ<br /> năm trước công nguyên. Cuối thế kỷ thứ nhân tạo, bước vào thế kỷ XXI, loài người<br /> XVIII, phát minh đầu máy hơi nước và đang hướng tới xây dựng một xã hội siêu<br /> sản xuất hàng loạt đã thúc đẩy hình thành thông minh (xem sơ đồ 1).<br /> <br /> * Hội Khoa học phát triển nông thôn Việt Nam Tạp chí 56<br /> Kinh doanh và Công nghệ<br /> Số 01/2019<br /> Kỹ thuật - Công nghệ NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI<br /> <br /> Trong một thế giới CNTT&TT phát nghệ thông tin được kỳ vọng sẽ phát triển<br /> triển với việc tận dụng tối đa IoT, những để mọi hoạt động riêng biệt đều có thể<br /> nỗ lực của nhiều quốc gia đều hướng đến kết nối thành các “hệ thống không gian<br /> hợp tác giữa chính phủ và tư nhân trong mạng” phối hợp và cộng tác để mở rộng<br /> cuộc Cách mạng công nghiệp mới. Công phạm vi tự chủ và tự động hóa….<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Sơ đồ 1. 5 giai đoạn phát triển theo khái niệm Xã hội 5.0 Nhật Bản<br /> (Hunting Society Xã hội nguyên thủy; Agrarian Society Xã hội nông nghiệp;<br /> Industrial Society Xã hội công nghiệp; Information Society Xã hội Thông tin; Super<br /> Smart Society Xã hội siêu Thông minh)<br /> <br /> Xã hội “siêu thông minh” thể hiện Xã hội siêu thông minh được mô tả<br /> ở vật dụng được liên kết qua internet để là một xã hội có khả năng cung cấp hàng<br /> phục vụ tối ưu con người. Kết hợp thế hóa và dịch vụ cho người dùng vào đúng<br /> giới thực (không gian vật lý) với không thời điểm và đủ khối lượng; có khả năng<br /> gian ảo bằng cách tận dụng tối đa công đáp ứng chính xác đến nhiều nhu cầu. Mọi<br /> nghệ thông tin là hình thức lý tưởng để người đều có thể vượt qua sự khác biệt để<br /> xây dựng xã hội phục vụ lợi ích con nhận được những dịch vụ chất lượng cao<br /> người. Những kết hợp được thực hiện có trong cuộc sống. Hướng tới phục vụ cho<br /> thể mang lại sự chuyển hóa hàng loạt cấu con người, trong Xã hội 5.0, nơi các nhu<br /> trúc công nghiệp như sản xuất, hậu cần, cầu cơ bản về vật chất (nhà cửa, đường sá,<br /> bán hàng, vận chuyển, y tế và chăm sóc giao thông… ) và nhu cầu giải trí, nghệ<br /> sức khỏe, tài chính và dịch vụ nhằm tạo ra thuật, sức khỏe… được đáp ứng đầy đủ.<br /> những giá trị mới cho toàn xã hội. Con người cùng robot và trí tuệ nhân tạo sẽ<br /> <br /> Tạp chí 57<br /> Kinh doanh và Công nghệ<br /> Số 01/2019<br /> NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI Kỹ thuật - Công nghệ<br /> <br /> tồn tại và lao động phục vụ cho chính mình; hội siêu thông minh. Theo đó, công nghệ<br /> những bất đồng về ngôn ngữ, khoảng cách cơ bản để xây dựng nền tảng dịch vụ xã<br /> địa lý và giới tính sẽ dần được xóa nhòa hội được cho là những nội dung thiết yếu<br /> nhờ sự phát triển của khoa học. liên quan đến phân phối, xử lý và tích lũy<br /> Với những nỗ lực hướng tới xã hội trong không gian ảo (NASATI 2017-1).<br /> siêu thông minh, con người không chỉ dự Tương lai của trí tuệ nhân tạo với<br /> báo được khả năng tích hợp của hệ thống phát triển kinh tế và vai trò cốt lõi trong<br /> năng lượng, vận tải, sản xuất và dịch vụ, Xã hội 5.0<br /> mà còn tích hợp được cả các chức năng Trí tuệ hay trí thông minh nhân tạo<br /> quản lý, tổ chức như nhân sự, kế toán, (artificial Intelligence-AI) là trí tuệ được<br /> pháp luật, cũng như giá trị công việc do biểu hiện trong bất cứ một hệ thống nào<br /> con người thực hiện với những ý tưởng do con người tạo ra. Được lập trìnhvới<br /> sáng tạo. Điều này sẽ dẫn đến việc tạo ra mục tiêu giúp máy tính tự động hóa các<br /> giá trị gia tăng tiếp theo lớn hơn nhiều lần hành vi thông minh, AI là một ngành<br /> (NASATI 2017-1) trọng yếu của tin học, đã trở thành ngành<br /> Để xây dựng xã hội siêu thông minh, học cung cấp lời giải cho những vấn đề về<br /> “vạn vật” cần được kết nối qua mạng. Tích cuộc sống. Ngày nay, AI đã được sử dụng<br /> hợp cho phép nhiều dữ liệu khác nhau thường xuyên trong kinh tế, y dược, kỹ<br /> cùng được thu thập, phân tích và xử lý trên thuật quân sự, cũng như phần mềm máy<br /> các hệ thống phối hợp để liên tục tạo ra các tính thông dụng trong gia đình và trò chơi<br /> giá trị và dịch vụ mới. Hướng tới mục tiêu điện tử (Wikipedia 2017). AI được định<br /> này, những hệ thống được xác định và ưu nghĩa như một ngành khoa học máy tính<br /> tiên phát triển dựa trên các vấn đề kinh tế liên quan đến tự động hóa hành vi thông<br /> và xã hội đòi hỏi phải có sự nỗ lực mạnh minh. Nhiều năm qua, việc ứng dụng AI<br /> mẽ từ mọi quốc gia. mới ở mức độ dùng máy tính hoặc siêu<br /> Nhờ khả năng tăng nhanh sự phối hợp máy tính để xử lý những công việc như<br /> của nhiều hệ thống, năng lực cạnh tranh điều khiển một ngôi nhà, nhận diện hình<br /> công nghiệp sẽ được cải thiện. Các hệ ảnh, xử lý dữ liệu bệnh nhân để đưa ra<br /> thống “giao thông thông minh”, “tối ưu phác đồ đều trị hoặc xử lý dữ liệu để tự<br /> hoá chuỗi giá trị năng lượng” và “sản xuất học hỏi…(Khoahoc.tv 2017)<br /> mới” sẽ được phát triển để trở thành những Là tập hợp hệ thống máy tính có thể<br /> hệ thống cốt lõi. Ngoài ra, tương tác giữa cảm nhận được môi trường, suy nghĩ, học<br /> các hệ thống “chăm sóc cộng đồng tích hỏi và hành động để đáp ứng những gì<br /> hợp”, “chuỗi thực phẩm thông minh” và cảm nhận được; các dạng AI ngày nay hoạt<br /> “sản xuất thông minh”… cũng tạo thuận động theo 4 cách, đó là: tự động hóa các<br /> lợi để sớm hình thành những giá trị mới công việc thủ công (tự động thông minh);<br /> trong nền kinh tế và mọi hoạt động xã hội. giúp con người thực hiện công việc nhanh<br /> Thông qua hợp tác giữa ngành công và tốt hơn (hỗ trợ thông minh); nâng cao<br /> nghiệp, nghiên cứu hàn lâm và chính phủ, trí thông minh, giúp đưa ra quyết định tốt<br /> kế hoạch cơ bản lần thứ năm về phát triển hơn và tự động hóa quá trình ra quyết định,<br /> KH&CN của Nhật Bản đã tập trung vào không cần có sự can thiệp của con người<br /> thúc đẩy xây dựng nền tảng dịch vụ và sử (trí thông minh tự trị).<br /> dụng hiệu quả IoT để thực hiện một xã Phân tích tiềm năng kinh tế của AI,<br /> Tạp chí 58<br /> Kinh doanh và Công nghệ<br /> Số 01/2019<br /> Kỹ thuật - Công nghệ NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI<br /> <br /> các nhà khoa học thuộc Công ty kiểm toán đã thâm nhập sâu vào đời sống; các hoạt<br /> quốc tế Pricewaterhouse Coopers (PwC) động từ sản xuất đến bán lẻ và chăm sóc<br /> nhận định: mặc dù AI còn trong giai đoạn sức khỏe ngày càng được số hóa. Theo<br /> phát triển ban đầu, song đến năm 2030, lĩnh các nhà phân tích, thời gian tới đây, dữ<br /> vực này được dự báo có thể đóng góp tới liệu được tạo ra từ Internet kết nối vạn<br /> 15.700 tỷ USD vào nền kinh tế toàn cầu. vật (IoT) sẽ vượt xa nhiều lần dữ liệu IoP.<br /> Tác động kinh tế của AI được thúc đẩy bởi Dữ liệu gia tăng cùng với tiêu chuẩn hóa,<br /> năng suất nâng cao nhờ các quy trình tự cá nhân hóa sản phẩm và dịch vụ đặt ra<br /> động hóa doanh nghiệp; năng suất tăng lên những yêu cầu đòi hỏi AI phải khai thác<br /> do doanh nghiệp thay thế lực lượng lao dữ liệu số cả từ con người lẫn đồ vật để tự<br /> động bằng công nghệ AI. Mặt khác, tác động hóa và hỗ trợ hiệu quả cho việc làm<br /> động của AI còn do nhu cầu tiêu dùng sản hiện tại cũng như tìm ra cách làm mới cho<br /> phẩm và dịch vụ có hàm lượng trí tuệ toàn tương lại (NASATI 2017-2).<br /> cầu sẽ gia tăng cao. Tiềm năng kinh tế của IoT vào năm<br /> Trong tương lai, tăng trưởng kinh tế từ 2025 được ước tính đạt đến 6.200 tỷ USD.<br /> AI có thể nhờ vào cải thiện năng suất thông Những ngành chịu tác động lớn nhất là<br /> qua tác vụ thông thường hoặc tăng cường lĩnh vực chăm sóc sức khỏe và sản xuất<br /> năng lực của nhân viên để tập trung vào chế tạo. Lợi ích lớn nhất trong chăm sóc<br /> những việc làm có giá trị cao và hấp dẫn y tế là có thể nâng cao chất lượng điều<br /> hơn. Theo PwC, năng suất được cải thiện trị cho bệnh nhân mãn tính với mức chi<br /> nhờ AI có thể chiếm trên 55% giá trị gia phí giảm xuống chỉ còn từ 10% đến 20%<br /> tăng của GDP trong giai đoạn 2017-2030. giá trị thực. Trong sản xuất chế tạo, công<br /> Khi công nghệ mới được chấp nhận, nghệ IoT sẽ cải thiện được hiệu suất làm<br /> người tiêu dùng tăng nhu cầu sản phẩm việc theo nhiều cách. Thiết bị cảm biến<br /> cải tiến và tác động từ đổi mới sản phẩm có thể theo dõi, cung cấp thông tin ở thời<br /> sẽ tăng lên theo thời gian. Cũng theo gian thực mới nhất về trạng thái thiết bị,<br /> PwC, hành vi của người tiêu dùng và có thể giảm thời gian chết, giám sát lưu<br /> tiêu thụ sản phẩm từ AI sẽ vượt qua mức lượng hàng hóa tồn kho trong sản xuất.<br /> tăng năng suất, để bổ sung thêm 9.000 tỷ Với tổng chi phí sản xuất toàn cầu khoảng<br /> USD cho GDP toàn cầu vào năm 2030 25.000 tỷ USD mỗi năm và ước tính lên<br /> (NASATI 2017-2). 47.000 tỷ USD vào năm 2025. Nhờ giá<br /> Cuộc cách mạng tiêu dùng do AI mở thành thiết bị cảm biến thấp, việc sử dụng<br /> đường được cho là sự bứt phá mạnh mẽ khi rộng rãi IoT có thể mang lại tác động kinh<br /> các doanh nghiệp thúc đẩy đổi mới và phát tế tiềm năng từ 900 tỷ đến 2.300 tỷ USD<br /> triển những mô hình kinh doanh mới dưới hàng năm. Ngoài ra, IoT còn là công cụ<br /> tác động của AI. Người đi tiên phong trong có khả năng quản lý tốt hơn hệ thống kết<br /> sử dụng AI sẽ tạo được lợi thế cả về thu hút cấu hạ tầng và dịch vụ thành thị, bao gồm<br /> khách hàng lẫn lợi thế cạnh tranh để nắm cả các hệ thống giao thông, nước sạch,<br /> bắt thị trường, nâng cao khả năng khai thác nước thải và an toàn công cộng.<br /> và điều chỉnh sản lượng phù hợp. Trong nông nghiệp, thiết bị cảm biến<br /> Trong thập kỷ qua, làn sóng kỹ thuật lá cây có thể đo được ứng suất trong thân<br /> số lần thứ nhất được gọi là Internet kết cây dựa vào các cấp độ hơi ẩm; cảm biến<br /> nối con người (Internet of People-IoP) đất có thể tập hợp thông tin chung về<br /> Tạp chí 59<br /> Kinh doanh và Công nghệ<br /> Số 01/2019<br /> NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI Kỹ thuật - Công nghệ<br /> <br /> lượng nước điều tiết vào đồng ruộng… đều được hưởng lợi, nhưng những nền<br /> giúp người nông dân tối ưu hóa điều kiện kinh tế có tiềm năng về AI sẽ thu nhiều<br /> canh tác, tránh được những thiệt hại về lợi ích hơn cả về giá trị tuyệt đối và tương<br /> mùa màng; IoT có nhiều tiềm năng tạo ra đối. Nghiên cứu mô hình kinh tế động, xây<br /> giá trị gia tăng đáng kể. (Cục Thông tin dựng trên cơ sở dữ liệu của dự án Phân<br /> khoa học và công nghệ quốc gia 2017). tích thương mại toàn cầu (GTAP) trên quy<br /> Trong xã hội siêu thông minh, việc mô 57 lĩnh vực giao thương qua các chuỗi<br /> vận dụng công nghệ “không có con người cung ứng ở 140 quốc gia, giới nghiên cứu<br /> trong quy trình” đồng nghĩa với một số vị đã rút ra: Trung Quốc và Bắc Mỹ thể hiện<br /> trí công việc trở nên dư thừa, nhưng lại có rõ rệt tác động từ AI; còn các nước đang<br /> nhiều việc làm mới được tạo ra do yêu cầu phát triển, do chậm tiếp nhận công nghệ<br /> nâng cao năng suất và nhu cầu tiêu dùng nên có mức gia tăng khiêm tốn (Bảng 1).<br /> phát sinh từ AI. Mặc dù mọi nền kinh tế<br /> <br /> Bảng 1. Mức độ gia tăng lợi ích từ trí tuệ nhân tạo của một số khu vực vào năm 2030<br /> Đơn vị tỷ USD, %<br /> Khu vực kinh tế Mức gia tăng so với GDP (%) Tổng giá trị (Tỷ USD)<br /> Trung Quốc 26,1 7.000<br /> Bắc Mỹ 14,5 3.700<br /> Nam Âu 11,5 700<br /> Các nước phát triển châu Á 10,4 900<br /> Bắc và Tây Âu 9,9 1.800<br /> Châu Phi, Đại dương và<br /> 5,5 1.200<br /> thị trường ChâuÁ <br /> Mỹ La tinh 5,4 500<br /> Nguồn PwC 2017<br /> <br /> Giải pháp khoa học và công nghệ Từ khái niệm bảo mật, trong thực<br /> trong xây dựng xã hội siêu thông minh hiện chiến lược phối hợp nêu ra, vấn đề<br /> Nhật Bản quan trọng là quảng bá sáng kiến kết hợp<br /> Để thực hiện được một xã hội siêu bảo mật vào hệ thống tổng thể ngay từ<br /> thông minh, những vật dụng khác nhau giai đoạn lập kế hoạch. Thông qua mức<br /> cần được kết nối qua mạng nhằm tạo ra độ tinh vi của các hệ thống ưu tiên, chính<br /> những hệ thống tích hợp tiên tiến có thể phủ Nhật Bản đã hướng tới sự phối hợp và<br /> phối hợp và cộng tác với nhau, nhằm liên hợp tác hiệu quả giữa các tổ chức có liên<br /> tục tạo ra các giá trị và dịch vụ mới. Hướng quan. Trước hết, đó là quan hệ giữa công<br /> tới mục tiêu này, Kế hoạch cơ bản lần thứ nghiệp với tổ chức nghiên cứu, chính phủ<br /> 5 về KH&CN Nhật Bản đã xác định ưu và các bộ, ngành cần được tăng cường,<br /> tiên chiến lược phát triển toàn diện trên nhằm liên tục nâng cao mức độ tinh vi<br /> nền tảng kinh tế và xã hội để có những nỗ của 11 hệ thống dựa trên nhiệm vụ đặt ra.<br /> lực quốc gia mạnh mẽ (Hộp 1). Những trường hợp thành công và vướng<br /> <br /> Tạp chí 60<br /> Kinh doanh và Công nghệ<br /> Số 01/2019<br /> Kỹ thuật - Công nghệ NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI<br /> <br /> Hộp 1. Nội dung ưu tiên phối hợp chiến lược thực hiện xã hội siêu thông minh<br /> của Nhật Bản<br /> <br /> Tối ưu hóa chuỗi giá trị năng lượng.<br /> Xây dựng nền tảng thông tin môi trường toàn cầu.<br /> Duy trì và nâng cấp kết cấu hạ tầng hiệu lực và hiệu quả.<br /> Đạt được một xã hội chống lại thiên tai.<br /> Hệ thống giao thông thông minh.<br /> Hệ thống sản xuất mới.<br /> Các hệ thống phát triển vật liệu tích hợp.<br /> Phát triển các hệ thống tích hợp chăm sóc cộng đồng.<br /> Hệ thống khách sạn.<br /> Hệ thống chuỗi thực phẩm thông minh.<br /> Hệ thống sản xuất thông minh.<br /> Nguồn: 5th Science and Technology Basic Plan, Japan<br /> <br /> mắc nảy sinh đều được chia sẻ trong sáng và triển khai thử nghiệm, việc chia sẻ công<br /> kiến áp dụng chéo trong toàn bộ hệ thống. nghệ an ninh có độ tinh xảo cao cho tất cả<br /> Bên cạnh sáng kiến riêng lẻ, một nền tảng các hệ thống đã được triển khai nhằm thực<br /> chung cũng được xây dựng nhằm phối hợp hiện hợp lý chức năng quản lý rủi ro.<br /> và hợp tác giữa nhiều hệ thống sử dụng các Ngoài những thông tin được cung cấp<br /> dịch vụ khác nhau, bao gồm cả các dịch vụ bởi hệ thống nền tảng như dữ liệu định vị ba<br /> mới hoặc chưa được dự đoán. chiều, dữ liệu định vị và dữ liệu khí tượng<br /> Nhờ khả năng phối hợp của nhiều hệ từ các hệ thống vệ tinh Quasi-Zenith, tích<br /> thống và cải thiện năng lực cạnh tranh hợp và phân tích dữ liệu (DIAS) và Kết<br /> công nghiệp, các “hệ thống giao thông cấu hạ tầng chủ chốt (JPKI), Nhật Bản còn<br /> thông minh”, “tối ưu hoá chuỗi giá trị cung cấp khuôn khổ và phát triển các công<br /> năng lượng” và các “hệ thống sản xuất nghệ liên quan cho phép sử dụng rộng rãi<br /> mới” đều được phát triển để trở thành các dữ liệu giữa các hệ thống khác nhau.<br /> những hệ thống cốt lõi. Sự phối hợp và Hoạt động khoa học có ý nghĩa quan<br /> hợp tác của các hệ thống khác như “chăm trọng trong đáp ứng yêu cầu liên quan đến<br /> sóc cộng đồng tích hợp”, “chuỗi thực bảo vệ thông tin cá nhân và trách nhiệm<br /> phẩm thông minh” và “hệ thống sản xuất của nhà sản xuất, cung cấp dịch vụ, cũng<br /> thông minh” cũng được coi trọng thực như trong tăng cường sáng kiến đạo đức,<br /> hiện nhằm tạo ra nhiều giá trị mới. luật pháp và xã hội nhằm lồng ghép nhân<br /> Thông qua hợp tác giữa ngành công văn và khoa học vào thử nghiệm xã hội.<br /> nghiệp, tổ chức nghiên cứu hàn lâm và các Ngoài ra, việc bãi bỏ các quy định và cải<br /> cơ quan chính phủ, Nhật Bản đã thúc đẩy cách hệ thống hiện hành sẽ hình thành<br /> mạnh sáng kiến xây dựng nền tảng dịch vụ nên nhiều dịch vụ mới cũng như tạo ra hệ<br /> siêu xã hội thông minh và sử dụng hiệu quả thống và các quy định thích hợp.<br /> IoT. Để tạo thuận lợi cho việc sử dụng dữ Để đáp ứng hệ thống ngày càng phức<br /> liệu của nhiều hệ thống, thúc đẩy phát triển tạp với quy mô lớn, Nhật Bản chủ trương<br /> <br /> Tạp chí 61<br /> Kinh doanh và Công nghệ<br /> Số 01/2019<br /> NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI Kỹ thuật - Công nghệ<br /> <br /> tăng cường phát triển công nghệ cơ bản lượng thấp. Do toán học là một khoa học<br /> cho thông tin và truyền thông và xây liên ngành hỗ trợ mọi ngành công nghệ<br /> dựng chức năng đo lường xã hội. Cùng cơ bản nên Nhật Bản đã chủ trương tăng<br /> với sáng kiến đưa ra, quốc gia này đã tập cường hợp tác trong nghiên cứu và phát<br /> trungvào nuôi dưỡng các nhà NC&PT và triển đối với từng loại công nghệ thúc đẩy<br /> những người sử dụng nền tảng này để tạo phát triển nghề nghiệp.<br /> ra giá trị và dịch vụ mới trong xây dựng Đối với công nghệ cốt lõi của việc<br /> xã hội siêu thông minh. tạo ra giá trị mới bằng cách nhúng<br /> Hướng vào tăng cường khả năng những thành phần sử dụng có thế mạnh<br /> cạnh tranh trong một xã hội siêu thông vào từng hệ thống, Nhật Bản đã tạo điều<br /> minh, Nhật Bản đã tập trung tích lũy kiến kiện cho các hệ thống khi vận hành sẽ<br /> thức và bí quyết nhằm nâng cao tài sản tạo ra giá trị mới đáp ứng được nhu cầu<br /> trí tuệ và tiêu chuẩn quốc tế, tăng cường đa dạng của nền kinh tế và xã hội siêu<br /> chức năng nền tảng để kích thích sáng tạo thông minh. Theo đó, đã tập trung vào<br /> doanh nghiệp và quan trọng là cung cấp củng cố những công nghệ giữ vai trò cốt<br /> những tính năng độc đáo, riêng biệt để lõi trong thế giới thực nhằm tạo ra giá trị<br /> thiết lập lợi thế của riêng mình. mới trong từng hệ thống riêng lẻ. Đó là<br /> Chiến lược sở hữu trí tuệ và tiêu công nghệ người máy (Robotics); công<br /> chuẩn quốc tế liên quan đến công nghệ và nghệ cảm biến thu thập thông tin từ<br /> giao diện cho việc thực hiện những nền con người và vạn vật; công nghệ truyền<br /> tảng dịch vụ xã hội siêu thông minh sẽ động liên quan đến cơ chế kích hoạt,<br /> tiếp tục củng cố thế mạnh công nghệ để truyền động và thiết bị điều khiển, xử<br /> tạo thành cốt lõi của việc tạo ra giá trị mới lý và phân tích thông tin thu nhận trong<br /> của mọi thành viên trong xã hội. Theo đó, không gian mạng; công nghệ sinh học;<br /> chiến lược củng cố các công nghệ cơ bản công nghệ giao diện con người. Ngoài<br /> được tập trung vào công nghệ cần thiết ra, công nghệ dẫn đến các hệ thống khác<br /> để xây dựng nền tảng dịch vụ xã hội siêu nhau thông qua chức năng tăng cường<br /> thông minh và những công nghệ vốn là của vật liệu mới (công nghệ nano..) hoặc<br /> thế mạnh của Nhật Bản nhằm tạo cốt lõi kỹ thuật đo lường, truyền năng lượng và<br /> cho việc tạo ra giá trị mới. xử lý mới (công nghệ ánh sáng/lượng<br /> Công nghệ xây dựng nền tảng xã hội tử..) cũng là những lính vực công nghệ<br /> siêu thông minh là những công nghệ liên cốt lõi để tạo ra giá trị mới.<br /> quan đến phân phối, xử lý và tích lũy thông Kết nối công nghệ tự nhiên sẽ thúc<br /> tin trong không gian ảo. Đó là công nghệ đấy mạnh sự kết hợp lẫn nhau. Kết hợp<br /> thiết yếu để hình thành xã hội thông minh AI với Robotics làm gia tăng khả năng<br /> và tạo ra nhiều giá trị gia tăng từ dữ liệu nhận biết của trí tuệ nhân tạo và các chức<br /> lớn. Theo đó, Nhật Bản đã hướng vào các năng của robot, nên trong Kế hoạch cơ<br /> công nghệ cụ thể về an ninh mạng, công bản về KH&CN lần thứ 5, Nhật Bản đã<br /> nghệ kiến trúc hệ thống IoT, phân tích dữ đặc biệt nhấn mạnh đến các liên kết và<br /> liệu lớn, AI, công nghệ mạng, điện toán tích hợp của các công nghệ khác nhau.<br /> tiên phong và công nghệ thiết bị cho phép Để củng cố các công nghệ cơ bản, vấn<br /> xử lý tốc độ cao, thời gian thực hiện khối đề then chốt là mục tiêu hiệu năng cao cho<br /> lượng dữ liệu lớn với mức tiêu thụ năng mỗi công nghệ trong xu hướng chuyển đổi<br /> Tạp chí 62<br /> Kinh doanh và Công nghệ<br /> Số 01/2019<br /> Kỹ thuật - Công nghệ NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI<br /> <br /> theo một xã hội siêu thông minh và việc đời của những “xã hội mới”. Muốn xây<br /> làm cần thiết để đạt mục tiêu này. Nhằm dựng Xã hội 5.0, trước hết, phải thực hiện<br /> tao thuận lợi cho nghiên cứu và phát triển thành công cuộc cách mạng công nghiệp<br /> (R&D), trong hợp tác giữa các trường đại 4.0 để làm nền tảng. Đây chính là thách<br /> học và chính phủ, Nhật Bản tiến hành thức to lớn đối với các nước chưa phát<br /> R&D theo mô hình xoắn ốc. Qua đó, các triển với kết cấu hạ tầng yếu kém và nền<br /> giai đoạn từ nghiên cứu cơ bản đến triển công nghiệp đang còn non trẻ. Tuy nhiên,<br /> khai và đưa vào sử trong xã hội đều kích Việt Nam cũng như nhiều nước đang phát<br /> thích lẫn nhau. Trong môi trường được tạo triển khác vẫn có nhiều cơ hội và điều<br /> lập, khoa học được nảy sinh và công nghệ kiện để vươn lên (Hoa Nắng 2017).<br /> tạo ra sẽ được vận dụng trong thực tiễn Theo Bộ Thông tin và Truyền thông,<br /> đồng thới với quá trình thương mại hóa. vào năm 2017, khi mức sử dụng Internet<br /> Phát triển xã hội siêu thông minh bình quân toàn cầu chỉ có 46,6% dân số,<br /> Việt Nam - đôi điều suy ngẫm thì ở Việt Nam số người dùng internet đã<br /> Để phát triển xã hội “siêu thông hơn 50 triệu (trên 53% tổng số dân cư).<br /> minh” đòi hỏi mỗi quốc gia phải đạt được Trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0,<br /> một trình độ khoa học nhất định. Trong internet lại là một trụ cột quan trọng. Có<br /> sản xuất công nghiệp, nhân loại đã chuẩn thể nói, đây cũng là một nhân tố thuận lợi<br /> bị để hướng tới mục tiêu cao nhất là phục để Việt Nam bước vào xây dựng những<br /> vụ lợi ích con người mà đỉnh cao là sự ra thành phố và xã hội “thông minh”.<br /> <br /> Tài liệu tham khảo<br /> <br /> 1. Bộ KH&CN (2017). Vai trò của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong<br /> hình thái xã hội 5.0 - Chủ đề thảo luận tại Hội nghị các bộ trưởng khoa học và công<br /> nghệ tại Nhật Bản.<br /> 2. https://www.most.gov.vn/vn/tin-tuc/12797/vai-tro-cua-khoa-hoc--cong-nghe-<br /> va-doi-moi-sang-tao-trong-hinh-thai-xa-hoi-5-0---chu-de-thao-luan-tai-hoi-nghi-cac-<br /> bo-truong-khoa-.aspx<br /> 3. NASATI (2017-1). Kế hoạch cơ bản lần thứ 5 về KH&CN của Nhật Bản và khái<br /> niệm Xã hội 5.0. Chiến lược phát triển KH&CN. Tạp chí Kinh tế, số 8 năm 2017.<br /> 4. NASATI (2017-2). Tương lai của trí tuệ nhân tạo. Chiến lược phát triển<br /> KH&CN. Tạp chí Kinh tế, số 9 năm 2017.<br /> 5. Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ quốc gia (2017). Internet Vạn vật hiện<br /> tại và tương lai. Tổng luận Khoa học Công nghệ Kinh tế, số 5 năm 2017<br /> 6. Wikipedia (2017). Trí tuệ nhân tạo. Bách khoa toàn thư mở Wikipediahttps://<br /> vi.wikipedia.org/wiki/trí-tuệ-nhântạo<br /> 7. Khoahoc.tv (2017). Trí tuệ nhân tạo là gì? http://khoahoc.tv/tri-tue-nhan-tao-<br /> la-gi-ai-artificial-intelligence-la-gi-80106 ngày 30 tháng 10<br /> 8. Hoa Nắng (2017). Xã hội 5.0: Đỉnh cao mới của sự phát triển. http://<br /> nguyenxuanphuc.org/xa-hoi-5-0-dinh-cao-moi-cua-su-phat-trien.html 02 tháng 11<br /> <br /> <br /> <br /> Tạp chí 63<br /> Kinh doanh và Công nghệ<br /> Số 01/2019<br />