Bước đầu thử nghiệm trồng cây Trôm trên vùng khô hạn thuộc khu vực biên giới tỉnh Đăk Lăk

TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC ĐÀ LẠT Tập 8, Số 3, 2018 113–124<br /> <br /> BƯỚC ĐẦU THỬ NGHIỆM TRỒNG CÂY TRÔM<br /> TRÊN VÙNG KHÔ HẠN THUỘC KHU VỰC BIÊN GIỚI<br /> TỈNH ĐĂK LĂK<br /> Phạm Trọng Nhâna*, Lê Hồng Éna, Huỳnh Thị Kiều Trinha, Lưu Thế Trunga<br /> Viện Khoa học Lâm nghiệp Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, Lâm Đồng, Việt Nam<br /> *<br /> Tác giả liên hệ: Email: ptnhan@vafs.gov.vn<br /> <br /> a<br /> <br /> Lịch sử bài báo<br /> Nhận ngày 06 tháng 09 năm 2018<br /> Chỉnh sửa ngày 25 tháng 09 năm 2018 | Chấp nhận đăng ngày 28 tháng 09 năm 2018<br /> <br /> Tóm tắt<br /> Trong nghiên cứu này, các kết quả bước đầu cho thấy cây Trôm có khả năng sinh trưởng<br /> tốt trên các địa điểm có lập địa khác nhau, đất nghèo dinh dưỡng và pH thấp tại khu vực<br /> khô hạn thuộc vùng biên giới của tỉnh Đăk Lăk. Sau bốn tháng gây trồng, cây Trôm có tỷ lệ<br /> sống cao, trung bình đạt 93.80% và không có sự khác biệt về mặt ý nghĩa thống kê giữa các<br /> địa điểm gây trồng. Tuy nhiên, kết quả phân tích về chiều cao trung bình và đường kính<br /> trung bình có sự khác biệt rõ nét, chiều cao trung bình và đường kính trung bình đạt 0.4m<br /> và đường kính gốc trung bình đạt 1.3cm. Phẩm chất cây trồng chủ yếu là loại A (tỷ lệ trung<br /> bình chiếm 53.33%) và loại B (tỷ lệ trung bình chiếm 41.33%). Kết quả thử nghiệm tại<br /> điểm ĐL3 (thôn 6, xã Ia R’ve, huyện Ea Soup, tỉnh Đăk Lăk) cho thấy cây Trôm sinh<br /> trưởng và phát triển tốt nhất với tỷ lệ sống 92.38%, chiều cao cây 0.49m, đường kính gốc<br /> 1.92cm và phẩm chất cây trồng loại A, B, và C tương ứng là 86%, 14%, và 0%.<br /> Từ khóa: Cây Trôm; Chiều cao; Đất; Đường kính gốc; Tỷ lệ sống.<br /> <br /> Mã số định danh bài báo: http://tckh.dlu.edu.vn/index.php/tckhdhdl/article/view/499<br /> Loại bài báo: Bài báo nghiên cứu gốc có bình duyệt<br /> Bản quyền © 2018 (Các) Tác giả.<br /> Cấp phép: Bài báo này được cấp phép theo CC BY-NC-ND 4.0<br /> 113<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC ĐÀ LẠT [CHUYÊN SAN KHOA HỌC TỰ NHIÊN VÀ CÔNG NGHỆ]<br /> <br /> PRELIMINARY TEST TO PLANTING STERCULIA FOETIDA<br /> AT ARID BORDER AREAS OF DAKLAK PROVINCE<br /> Pham Trong Nhana*, Le Hong Ena, Huynh Thi Kieu Trinha, Luu The Trunga<br /> a<br /> <br /> The Forest Science Institute of Central Highlands and South of Central Vietnam, Lamdong, Vietnam<br /> *<br /> Corresponding author: Email: ptnhan@vafs.gov.vn<br /> Article history<br /> Received: September 06th, 2018<br /> Received in revised form: September 25th, 2018 | Accepted: September 28th, 2018<br /> <br /> Abstract<br /> In this study, initial results showed that Sterculia foetida were able to grow well on<br /> different soil sites, low nutrient soil and low pH in dry areas along the border of Daklak<br /> province. After 4 months of cultivation, Sterculia foetida has a relatively high average<br /> survival rate of 93.80% and there is no statistically significant difference between planting<br /> sites. However, the mean analysis results for the height and the stump diameter were<br /> significantly different: The height was 0.40m and the diameter was 1.30cm. Type A and<br /> type B plants are primarily in the trial. The results of testing at DL3 (Hamlet 6, Ia R've<br /> commune, Easoup district, Daklak province) showed that Sterculia foetida grows best with<br /> a survival rate of 92.38%, a mean height of 0.49m and a mean stump diameter of 1.92cm.<br /> The quality of the plants was 86%, 14%, and 0% for types A, B, and C, respectively.<br /> Keywords: Diameter at stump height; Height; Soil; Sterculia foetida; Survival percentage.<br /> <br /> Article identifier: http://tckh.dlu.edu.vn/index.php/tckhdhdl/article/view/499<br /> Article type: (peer-reviewed) Full-length research article<br /> Copyright © 2018 The author(s).<br /> Licensing: This article is licensed under a CC BY-NC-ND 4.0<br /> 114<br /> <br /> Phạm Trọng Nhân, Lê Hồng Én, Huỳnh Thị Kiều Trinh, và Lưu Thế Trung<br /> <br /> 1.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> Trôm Sterculia foetida L. thuộc họ Trôm (Sterculiaceae), còn có tên gọi khác là<br /> Trôm quạt, Trôm hôi, Trôm thối, Quả mõ, Chim chim rừng, Mạy trôm (theo cách gọi<br /> của người dân tộc Tày). Cây Trôm là cây gỗ lớn, rụng lá hàng năm, có thân hình trụ<br /> thẳng, cao 25-30m, đường kính 60-80cm, vỏ xám nhạt, nứt nhẹ, cành mập, thô, có nhiều<br /> sẹo lá hình tim. Lá cây Trôm kép chân vịt, mọc so le, có cuống dài, lá chét 5-9, hình<br /> mác, mặt trên nhạt, mặt dưới màu lục xám, lá kèm dễ rụng (Đỗ & ctg., 2003; Trần,<br /> 2002; Võ, 1997). Trôm là cây gỗ của vùng khô hạn, chịu được khí hậu khắc nghiệt,<br /> nắng nóng, lượng mưa thấp 600-700mm/năm, nhiệt độ đất và không khí cao có khi đến<br /> 40-45oC với 6-7 tháng mùa khô, đất trống đồi trọc, nghèo xấu trên các loại đá mẹ thô<br /> như feralit vàng đỏ, đất xám trên granit, phù sa cổ, sa thạch, thậm chí có 80-90% là cát<br /> hay có nhiều đá lẫn hoặc đá lộ đầu. Cây Trôm mọc tốt trên vùng có khí hậu mưa ẩm,<br /> lạnh rét hơn trên đất phù sa, đất hình thành trên các loại đá mẹ hạt mịn, tầng dày, chua<br /> đến ít chua. Trôm có khả năng chịu nắng, chịu nóng, chịu hạn rất cao trong điều kiện<br /> môi trường đất rất nghèo xấu, thiếu mùn và dinh dưỡng (Nguyễn, Nguyễn, & Đặng,<br /> 2009). Trong tự nhiên ở Việt Nam, Trôm thường mọc ở các tỉnh Tây Nguyên như Kon<br /> Tum, Gia Lai, Đăk Lăk, Lâm Đồng và các tỉnh miền duyên hải Nam Trung Bộ như<br /> Khánh Hòa, Ninh Thuận, và Bình Thuận. Trôm có thể trồng thuần loài hoặc trồng hỗn<br /> giao với một số cây nông nghiệp như: Dứa; Chuối; Điều,... Báo cáo kết quả đề tài của<br /> Phạm, Phùng, và Trần (2010) cho thấy cây Trôm là cây có thể sinh trưởng và phát triển<br /> tốt tại Bình Thuận và Ninh Thuận. Tại Gia Lai, Kon Tum, Đăk Lăk,… Trôm có nhiều<br /> ứng dụng trong đời sống như trong y học, mỹ phẩm, thực phẩm, thuốc bảo vệ thực vật,<br /> dầu sinh học, gỗ sử dụng làm đồ gia dụng (Kale, Vijaya, & Thakur, 2011; Nguyễn &<br /> Vũ, 2014; Pierangeli, Rogelio, Josemaria, & Windell, 2010; Prakash, Gopal, &<br /> Kaviarasan, 2011; & Võ, 1997). Theo Nguyễn và Vũ (2014) thì đất trồng rừng Trôm<br /> phải chọn loại đất có thành phần cơ giới nhẹ, thoát nước tốt, tầng đất dày hơn 40cm,<br /> không trồng Trôm vào nơi kém thoát nước, úng nước.<br /> Khu vực biên giới tỉnh Đăk Lăk là vùng khô hạn được đặc trưng bởi mùa khô<br /> nắng nóng, mùa mưa ngập úng. Do vậy chỉ có hệ sinh thái rừng khộp tồn tại và phát<br /> triển trên vùng khí hậu khắc nghiệt này. Nhìn chung, khí hậu và lập địa khu vực biên<br /> giới có những điều kiện tương đồng như vùng khô hạn ven biển Ninh Thuận và Bình<br /> Thuận. Tuy nhiên, sự khắc nghiệt về điều kiện lập địa và khí hậu cụ thể cho từng vùng<br /> là khác nhau. Về đất đai ở khu vực huyện Buôn Đôn và Ea Soup, đa phần là đất xấu,<br /> tầng đất mỏng, trơ sỏi đá, nghèo dinh dưỡng. Tầng đất mặt thường bị chai cứng vào<br /> mùa khô, mùa mưa bị úng nước, do khi xuống sâu 0.5-1m gặp tầng đá mẹ. Có nơi tầng<br /> đất dày 20-30cm không có khả năng giữ ẩm. Đất có tỷ lệ cát cao và kết vón bề mặt lớn,<br /> làm cho khả năng giữ ẩm kém, dễ mất nước trong mùa khô, mặt khác mùn và các dinh<br /> dưỡng khác cũng rất dễ bị rửa trôi trong mùa mưa. Đất có hàm lượng mùn và dinh<br /> dưỡng thấp cùng với khí hậu khắc nghiệt nên việc lựa chọn cây trồng hợp lý là một thử<br /> thách. Đồng thời, phải có đầu tư về qui trình kỹ thuật mới mang lại hiệu quả. Qua một<br /> số thử nghiệm theo chính sách của tỉnh Đăk Lăk triển khai trồng các loài cây để cải<br /> thiện kinh tế địa phương như Điều; Keo lai; Cao su. Tuy nhiên, các cây trồng này không<br /> mang lại hiệu quả kinh tế cao do các nhân tố sinh thái quá khác biệt cho nhu cầu phát<br /> triển của cây. Trong khi đó, Trôm được xem là cây trồng có thể sinh trưởng và phát<br /> 115<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC ĐÀ LẠT [CHUYÊN SAN KHOA HỌC TỰ NHIÊN VÀ CÔNG NGHỆ]<br /> <br /> triển tốt ở vùng khô hạn. Do đó, việc thử nghiệm trồng cây Trôm trên vùng đất thuộc<br /> khu vực biên giới tỉnh Đăk Lăk có ý nghĩa rất quan trọng trong việc tìm kiếm loại cây<br /> trồng bổ sung vào cơ cấu cây trồng mới có giá trị kinh tế cho vùng đất khắc nghiệt này.<br /> 2.<br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> <br /> 2.1.<br /> <br /> Địa điểm và thời gian thực hiện<br /> 2.1.1. Địa điểm<br /> <br /> Các nghiên cứu được thực hiện tại xã Ea Wer, huyện Buôn Đôn và xã Ia R’ve,<br /> huyện Ea Soup của tỉnh Đăk Lăk. Bao gồm các hộ như sau: i) Hộ Bùi Văn Thắng, thôn<br /> 4, xã Ia R’ve, huyện Ea Soup, tỉnh Đăk Lăk (Kí hiệu: ĐL1): 10.000m2; ii) Hộ Hà Xuân<br /> Tình, thôn 4, xã Ia R’ve, huyện Ea Soup, tỉnh Đăk Lăk (Kí hiệu: ĐL2): 10.000m2; iii)<br /> Hộ Lê Đình Huế, thôn 6, xã Ia R’ve, huyện Ea Soup, tỉnh Đăk Lăk (Kí hiệu: ĐL3):<br /> 10.000m2; iv) Hộ Đỗ Thị Nhi, thôn 4, xã Ia R’ve, huyện Ea Soup, tỉnh Đăk Lăk (Kí<br /> hiệu: ĐL4): 6.000m2; v) Hộ Lê Bá Chúc, thôn 3, xã Ea Wer, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đăk<br /> Lăk (Kí hiệu: ĐL5): 10.000m2; và vi) Hộ Nguyễn Sỹ Vinh, thôn 4, xã Ea Wer, huyện<br /> Buôn Đôn, tỉnh Đăk Lăk (Kí hiệu: ĐL6): 10.000m2.<br /> 2.1.2. Thời gian<br /> Tất cả các hộ bắt đầu trồng từ tháng 8 năm 2016 đến tháng 2 năm 2017.<br /> 2.2.<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> <br /> Cây Trôm có chiều cao 18-20cm, đường kính cổ rễ 3-4mm, không sâu bệnh và<br /> không cụt ngọn.<br /> 2.3.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> 2.3.1. Đánh giá phân tích đất tại các địa điểm xây dựng mô hình<br /> <br /> Mẫu đất được thu bằng cách khoan lấy đất ở hai tầng tại độ sâu 0-30cm và 30-60cm.<br /> Mỗi tầng quan sát, mô tả tính chất vật lý đất, sau đó trộn đất ở hai tầng thành một mẫu. Tại mỗi<br /> ô khảo sát tiến hành khoan và lấy mẫu đất ở bốn điểm ở bốn góc và một điểm trung tâm. Sau đó<br /> trộn lẫn đất ở năm điểm thành một mẫu để đưa về Phòng Thí nghiệm Trung tâm Phân tích, Viện<br /> Nghiên cứu Hạt nhân Đà Lạt xử lý và phân tích. Mẫu đất được phân tích hữu cơ (%) theo<br /> phương pháp thử TCVN 6642-2000; pH theo phương pháp thử TCVN 5979:1995; Tỷ lệ hạt (%)<br /> theo phương pháp thử TCVN 4198:1995 với một số chỉ tiêu sau: Hạt sạn sỏi (các kích thước<br /> hạt: >10mm, 10-5mm, 5-2mm); Hạt cát (các kích thước hạt: 2-1mm, 1-0.5mm, 0.5-0.25mm,<br /> 0.25-0.1mm, 0.1-0.05mm); Hạt bụi (các kích thước hạt: 0.05-0.01 mm, 0.01-0.005 mm); và Hạt<br /> sét (kích thước hạt 10<br /> <br /> 0.00<br /> <br /> 0.83<br /> <br /> 0.00<br /> <br /> 0.00<br /> <br /> 1.69<br /> <br /> 1.42<br /> <br /> 10-5<br /> <br /> 0.00<br /> <br /> 4.12<br /> <br /> 0.00<br /> <br /> 3.63<br /> <br /> 4.39<br /> <br /> 5.09<br /> <br /> 5-2<br /> <br /> 2.58<br /> <br /> 8.33<br /> <br /> 3.75<br /> <br /> 7.10<br /> <br /> 9.63<br /> <br /> 10.37<br /> <br /> Tổng hạt sạn sỏi<br /> <br /> 2.58<br /> <br /> 13.28<br /> <br /> 3.75<br /> <br /> 10.73<br /> <br /> 15.71<br /> <br /> 16.88<br /> <br /> Hạt sạn sỏi (%)<br /> <br /> 117<br /> <br />