Các biện pháp quản lý ứng dụng Công nghệ thông tin trong dạy học Trung học phổ thông

CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN<br /> TRONG DẠY HỌC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG<br /> TRẦN MINH HÙNG<br /> Trường Đại học Đồng Nai<br /> Tóm tắt: Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và đánh giá đúng thực trạng công<br /> tác quản lý ứng dụng Công nghệ thông tin (CNTT) trong dạy học ở các<br /> trường trung học phổ thông hiện nay, chúng tôi đề xuất và tiến hành khảo<br /> nghiệm được một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả của việc ứng<br /> dụng CNTT vào dạy học. Các biện pháp đó là: Nâng cao nhận cho đội ngũ<br /> giáo viên; đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ; tổ chức, chỉ đạo các tổ<br /> chuyên môn ứng dụng CNTT trong đổi mới phương pháp dạy học; đảm bảo<br /> các điều kiện về cơ sở vật chất, thiết bị CNTT và tổ chức xây dựng môi<br /> trường dạy học đa phương tiện.<br /> <br /> 1. NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT CÁC BIỆN PHÁP<br /> Muốn đề xuất được các biện pháp quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học trung học phổ<br /> thông (THPT) mang tính hiệu quả và khả thi, trước hết cần thống nhất các nguyên tắc:<br /> thiết thực, phù hợp với điều kiện thực tế của trường THPT; phải bảo đảm tính đồng bộ;<br /> phải bảo đảm tính hiệu quả và phải đảm bảo hài hòa các lợi ích.<br /> - Thiết thực, phù hợp với điều kiện thực tế ở trường THPT là nguyên tắc cơ bản trong<br /> khi đề xuất các biện pháp quản lý. Nếu biện pháp đó không thiết thực thì không thể triển<br /> khai được. Muốn cho các biện pháp phải phù hợp với điều kiện thực tế ở trường THPT<br /> thì hiệu trưởng cần phải có khảo sát để nắm rõ thực trạng về việc ứng dụng CNTT trong<br /> dạy học của đội ngũ giáo viên (GV) về nhận thức, trình độ ứng dụng CNTT của GV, cơ<br /> sở vật chất (CSVC), thiết bị về CNTT... của nhà trường. Từ đó, mới phát huy hết khả<br /> năng tác động của các biện pháp và đem lại hiệu quả cao. [1]<br /> - Nguyên tắc phải đảm bảo tính đồng bộ. Trong quản lý, khi nhà quản lý đề xuất các<br /> biện pháp để đạt được mục tiêu nào đó thì phải đảm bảo tính đồng bộ của nó. Điều này,<br /> cho thấy trong quản lý việc ứng dụng CNTT trong dạy học, các biện pháp do hiệu<br /> trưởng trường THPT đề xuất phải có mối liên hệ với nhau, tác động tương hỗ lẫn nhau.<br /> Mỗi biện pháp có sự tác động, điều chỉnh riêng, nhưng phải nằm trong hệ thống nhất<br /> của các biện pháp.<br /> - Nguyên tắc phải đảm bảo tính hiệu quả. Bất kỳ công việc hay hoạt động nào của con<br /> người thì bao giờ cũng phải tính đến hiệu quả. Trong công tác quản lý, nhà quản lý càng<br /> phải chú trọng điều này. Đây chính là thước đo năng lực các nhà quản lý. Thực chất của<br /> nguyên tắc này là với nguồn nhân lực, tài lực và điều kiện nhất định, trong thời gian cho<br /> phép, nhà quản lý tạo ra kết quả cao nhất, có chất lượng nhất. Tính hiệu quả phải được<br /> xác định từ việc đầu tư, trang bị CSVC, thiết bị CNTT hiện đại, các phòng học đa<br /> phương tiện, phòng học bộ môn... đến việc đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ ứng<br /> Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Huế<br /> ISSN 1859-1612, Số 04(20)/2011: tr. 152-158<br /> <br /> CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN...<br /> <br /> 153<br /> <br /> dụng CNTT cho đội ngũ GV, để họ có thể sử dụng, bảo quản một cách tốt nhất các<br /> trang thiết bị CNTT này. Từ đó, đội ngũ GV mới chủ động, tích cực ứng dụng CNTT<br /> trong hoạt động dạy học góp phần nâng cao chất lượng dạy học.<br /> - Nguyên tắc phải đảm bảo hài hoà các lợi ích. Lợi ích vừa là mục tiêu, vừa là động lực<br /> thúc đẩy đối với con người [3]. Trong quản lý nếu hiệu trưởng không biết kết hợp một<br /> cách hài hòa các lợi ích thì khó có được thành công.<br /> 2. CÁC BIỆN PHÁP<br /> Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức về ứng dụng CNTT cho đội ngũ GV trường THPT<br /> - Tổ chức cho đội ngũ GV học tập, quán triệt các chủ trương, đường lối của Đảng, chính<br /> sách của Nhà nước về tăng cường ứng dụng CNTT trong giáo dục nói chung và trong<br /> dạy học nói riêng [2]. Việc triển khai, phổ biến các văn bản về tăng cường ứng dụng<br /> CNTT có thể bằng nhiều hình thức như phổ biến trực tiếp trong các buổi học tập chính<br /> trị, sinh hoạt chuyên môn tập trung toàn trường; gửi các văn bản của cấp trên cũng như<br /> kế hoạch ứng dụng CNTT của trường về cho các tổ chuyên môn triển khai cho GV<br /> trong tổ; hướng dẫn GV xem các văn bản trên trang web của nhà trường hay của Sở<br /> GD&ĐT, Bộ GD&ĐT...<br /> - Tổ chức các hội nghị, buổi thảo luận chuyên đề về ứng dụng CNTT để nâng cao hiệu<br /> quả hoạt động dạy học. Trong năm học, các đợt hội giảng cần khuyến khích, ưu tiên cho<br /> những tiết có ứng dụng CNTT, sử dụng giáo án điện tử (GAĐT). Thậm chí, nếu có điều<br /> kiện, nhà trường tổ chức hội giảng chuyên đề “Ứng dụng CNTT trong dạy học”. Qua<br /> đó, giúp GV thấy được vai trò, ý nghĩa của việc ứng dụng CNTT, cũng như việc cần<br /> thiết phải ứng dụng CNTT trong dạy học.<br /> - Tổ chức cho GV dự giờ ứng dụng CNTT một cách hiệu quả của đồng nghiệp, từ đó<br /> GV sẽ bị thuyết phục bằng những điều mắt thấy tai nghe.<br /> - Trong các buổi sinh hoạt chuyên môn của nhà trường, của tổ chuyên môn cần quan<br /> tâm thảo luận chủ đề về việc ứng dụng CNTT của đội ngũ GV đối với việc nâng cao<br /> chất lượng dạy học của nhà trường. Từ đó, giúp GV có những suy nghĩ, định hướng<br /> đúng đắn trong việc ứng dụng CNTT.<br /> - Thường xuyên theo dõi tình hình tư tưởng, thái độ của đội ngũ GV trong việc ứng<br /> dụng CNTT trong dạy học để có sự điều chỉnh kịp thời.<br /> Biện pháp 2: Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ ứng dụng CNTT cho đội ngũ GV<br /> Đội ngũ GV chính là yếu tố quyết định đến chất lượng và hiệu quả dạy học trong nhà<br /> trường. Theo xu thế phát triển của thời đại ngày nay, người GV phải luôn thường xuyên<br /> trau dồi, nâng cao trình độ chuyên môn, đặc biệt là phải nâng cao trình độ ứng dụng<br /> CNTT thì mới có thể đáp ứng yêu cầu của công việc. Để làm tốt việc xây dựng đội ngũ<br /> GV có trình độ về CNTT, Hiệu trưởng cần phải tiến hành các công việc sau.<br /> - Xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng;<br /> <br /> 154<br /> <br /> TRẦN MINH HÙNG<br /> <br /> - Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng tại trường;<br /> - Tạo điều kiện và cử GV tham gia các khoá đào tạo, bồi dưỡng;<br /> - Tổ chức triển khai, phổ biến nội dung các buổi hội thảo, tập huấn về ứng dụng<br /> CNTT để đổi mới PPDH ở từng bộ môn;<br /> - Chỉ đạo, định hướng việc tự bồi dưỡng, tự nghiên cứu về ứng dụng CNTT;<br /> - Xây dựng các yêu cầu, cũng như chế độ chính sách ưu tiên cho GV trong việc<br /> nâng cao trình độ ứng dụng CNTT.<br /> Biện pháp 3: Tổ chức, chỉ đạo các tổ chuyên môn ứng dụng CNTT trong đổi mới<br /> PPDH<br /> Để tăng cường vai trò, tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chuyên môn trong quản lý việc ứng<br /> dụng CNTT trong dạy học đối với GV, cũng như đẩy mạnh việc ứng dụng CNTT trong<br /> dạy học của đội ngũ GV, Hiệu trưởng phải quản lý các nội dung sau.<br /> - Định hướng việc ứng dụng CNTT để đổi mới PPDH;<br /> - Chỉ đạo xây dựng chuẩn đánh giá giờ dạy có ứng dụng CNTT theo hướng kết hợp<br /> kỹ năng sử dụng CNTT và vận dụng kiến thức, kỹ năng sư phạm;<br /> - Chỉ đạo ứng dụng CNTT vào việc soạn giáo án, đặc biệt là GAĐT, sử dụng các<br /> phần mềm dạy học phù hợp với từng bộ môn;<br /> - Tổ chức dự giờ có sử dụng CNTT;<br /> - Tổ chức hội giảng chuyên đề “Ứng dụng CNTT trong đổi mới PPDH”;<br /> - Chỉ đạo ứng dụng CNTT để đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học<br /> sinh;<br /> - Tổ chức tốt công tác thi đua khen thưởng việc ứng dụng CNTT trong dạy học.<br /> Biện pháp 4: Đảm bảo các điều kiện về CSVC, thiết bị CNTT<br /> Để đội ngũ GV ứng dụng được CNTT trong dạy học, trước hết phải đảm bảo các điều<br /> kiện hỗ trợ cho việc ứng dụng CNTT, mà CSVC, thiết bị CNTT, sản phẩm phần mềm là<br /> những điều kiện hỗ trợ thiết yếu. Do vậy, Hiệu trưởng cần tiến hành quản lý các nội<br /> dung sau.<br /> - Đẩy mạnh xã hội hoá các nguồn lực đầu tư về CNTT;<br /> - Đầu tư, xây dựng hạ tầng, CSVC, thiết bị CNTT, sản phẩm phần mềm đáp ứng<br /> yêu cầu ứng dụng CNTT trong dạy học;<br /> - Xây dựng quy định, nội quy sử dụng phòng máy tính, thiết bị CNTT;<br /> - Xây dựng chế độ, quy định về bảo quản, bảo trì, bảo hành các thiết bị CNTT.<br /> Biện pháp 5: Tổ chức xây dựng môi trường dạy học đa phương tiện<br /> <br /> CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN...<br /> <br /> 155<br /> <br /> Để tạo môi trường dạy học đa phương tiện có tính tương tác cao, cần thực hiện các nội<br /> dung cơ bản sau.<br /> - Xây dựng thư viện học liệu điện tử phục vụ hoạt động dạy học;<br /> - Tổ chức hình thức học tập qua mạng, nhất là mạng Internet.<br /> Hiệu trưởng cần tổ chức xây dựng thư viện học liệu điện tử phục vụ dạy học của trường<br /> mình; chỉ đạo cho các tổ chuyên môn đưa học liệu mà tổ và GV sưu tầm, tham khảo hay<br /> tự thiết kế ra phục vụ dạy học vào thư viện này. Để tất cả GV có thể tham khảo mọi lúc,<br /> mọi nơi và sử dụng trong quá trình giảng dạy, nhà trường phải phổ biến thư viện học<br /> liệu này bằng nhiều hình thức khác nhau như:<br /> Một là, đưa lên website của nhà trường. Đây là hình thức phục vụ rất hiệu quả để thực<br /> hiện quá trình dạy học đa phương tiện. Vì ngoài việc tham khảo mọi lúc, mọi nơi để<br /> soạn bài, GV có thể sử dụng trực tuyến thư viện học liệu điện tử trong quá trình giảng<br /> dạy trên lớp.<br /> Hai là, lưu trữ trên các thiết bị di động như đĩa CD-ROM, thẻ nhớ (USB)... đưa về cho<br /> các tổ chuyên môn và yêu cầu GV sao chép làm tư liệu phục vụ cho việc giảng dạy bộ<br /> môn mà mình phụ trách.<br /> Để xây dựng thư viện học liệu điện tử của trường phục vụ hoạt động dạy học, hiệu<br /> trưởng nên phân công cho phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn trực tiếp theo dõi. Chỉ<br /> đạo cho một GV tương đối thành thạo về CNTT, mà tốt nhất là GV giảng dạy môn tin<br /> học, chịu trách nhiệm tập hợp các sản phẩm học liệu phục vụ dạy học của GV trong<br /> trường, đồng thời sưu tầm, tải một số học liệu cần thiết trên mạng Internet để xây dựng<br /> thư viện học liệu cho trường mình. Sau đó, một mặt đưa thư viện học liệu này lên<br /> website của nhà trường, mặt khác lưu trữ trên các thiết bị di động như đĩa CD-ROM, thẻ<br /> nhớ (USB)... Cần chú ý rằng, thư viện học liệu điện tử của nhà trường phải được cập<br /> nhật thường xuyên, liên tục để đáp ứng ngày càng hiệu quả cho hoạt động dạy học có<br /> ứng dụng CNTT.<br /> Như vậy, với việc ứng dụng CNTT để xây dựng thư viện học liệu điện tử của nhà<br /> trường, cùng với các thư viện học liệu giáo dục miễn phí trên mạng Internet, trong quá<br /> trình dạy học GV sẽ dễ dàng tạo ra môi trường đa phương tiện, có tính tương tác cao.<br /> Nó làm tăng tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS trong quá trình tư duy lĩnh hội tri<br /> thức mới.<br /> Biện pháp 6: Thường xuyên thu thập thông tin phản hồi, kiểm tra, đánh giá, cải tiến<br /> quản lý và chất lượng ứng dụng CNTT trong dạy học<br /> Kiểm tra, đánh giá là một chức năng quan trọng không thể thiếu của nhà quản lý.<br /> Thường xuyên thu thập thông tin phản hồi, kiểm tra, đánh giá sẽ giúp hiệu trưởng xác<br /> định được mức độ, hiệu quả quá trình ứng dụng CNTT trong dạy học trong nhà trường.<br /> Qua đó, hiệu trưởng đề ra các biện pháp điều chỉnh cụ thể, phù hợp, kịp thời, chính xác<br /> để việc ứng dụng CNTT mang lại hiệu quả thiết thực cho hoạt động dạy học. Để đánh<br /> <br /> 156<br /> <br /> TRẦN MINH HÙNG<br /> <br /> giá được chính xác cần phải coi trọng cả kiến thức, kỹ năng và thái độ ứng dụng CNTT<br /> trong dạy học.<br /> Hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm việc ứng dụng CNTT trong dạy học ở nhà<br /> trường. Vì vậy, hiệu trưởng cần phải đầu tư thời gian để nghiên cứu về đặc điểm, bản<br /> chất của tiết dạy có ứng dụng CNTT, cũng như phương pháp của nó, đồng thời tham<br /> khảo ý kiến của các tổ chuyên môn. Từ đó, mới có thể đưa ra tiêu chí của việc kiểm tra,<br /> đánh giá một cách phù hợp, khoa học và chính xác.<br /> Nhà trường phải đưa ra tiêu chí cụ thể của việc kiểm tra, đánh giá ứng dụng CNTT như:<br /> - Lấy số lượng giáo án có ứng dụng CNTT, GAĐT làm tiêu chí đánh giá tinh thần<br /> đổi mới PPDH bằng việc ứng dụng CNTT;<br /> - Lấy chất lượng của tiết dạy có ứng dụng CNTT, GAĐT làm tiêu chí đánh giá<br /> trình độ ứng dụng CNTT, cũng như trách nhiệm tự bồi dưỡng nâng cao trình độ<br /> ứng dụng CNTT trong dạy học của GV;<br /> - Thống nhất việc ứng dụng CNTT trong dạy học phù hợp với đặc thù từng bộ môn;<br /> - Đề ra các chế độ để tạo điều kiện, động viên, khuyến khích GV phát huy sáng<br /> kiến, sáng tạo trong việc ứng dụng CNTT vào hoạt động dạy học.<br /> Tùy vào điều kiện của nhà trường, nhưng hiệu trưởng nên ban hành chế độ về việc ứng<br /> dụng CNTT trong dạy học để tạo điều kiện thuận lợi, đồng thời khuyến khích, động<br /> viên tập thể, cá nhân GV tích cực trong việc ứng dụng CNTT vào hoạt động dạy học.<br /> Chẳng hạn, sắp xếp thời khóa biểu thật hợp lý dành thời gian, ưu tiên dành các máy<br /> tính, phòng học của nhà trường cho GV nghiên cứu, soạn giáo án, chuẩn bị tiết dạy; xét<br /> tặng các danh hiệu thi đua; ưu tiên trong việc đề bạt, bổ nhiệm cán bộ, GV; quy định<br /> việc khen thưởng bằng tài chính...<br /> 3. KHẢO NGHIỆM VỀ TÍNH CẦN THIẾT VÀ KHẢ THI CỦA CÁC BIỆN PHÁP<br /> Các biện pháp mà chúng tôi đưa ra là kết quả của quá trình nghiên cứu cơ sở lý luận,<br /> tìm hiểu phân tích thực trạng công tác quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các<br /> trường THPT. Để khẳng định tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp, chúng tôi<br /> đã tiến hành khảo sát bằng phương pháp chuyên gia. Chúng tôi đã gửi phiếu trưng cầu ý<br /> kiến đến 60 chuyên gia là BGH các trường THPT, Ban giám đốc và lãnh đạo các phòng<br /> của Sở GD&ĐT Đồng Nai.<br /> Trong các phiếu trưng cầu ý kiến, mỗi biện pháp hỏi về mức độ cần thiết, khả thi chúng<br /> tôi quy định cho điểm như sau:<br /> + Rất cần thiết, rất khả thi<br /> <br /> : 10 điểm;<br /> <br /> + Cần thiết, khả thi<br /> <br /> : 5 điểm;<br /> <br /> + Không cần thiết, không khả thi : 0 điểm.<br /> Mức điểm bình quân của mỗi biện pháp: (10+5+0)/3 = 5 điểm.<br /> <br />