Các lợi ích của kế toán quản trị môi trường

Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> CÁC LỢI ÍCH CỦA KẾ TOÁN QUẢN TRỊ MÔI TRƯỜNG<br /> Lê Thị Khánh Như*, Đỗ Thị Thanh Lan*<br /> TÓM TẮT<br /> Kế toán quản trị môi trường (EMA) đã con người cũng như ổn định bền vững của<br /> được áp dụng tại nhiều quốc gia trên thế giới, doanh nghiệp thì cần phải quan tâm đến kế<br /> chủ yếu là các quốc gia phát triển nhưng còn toán quản trị môi trường. Mục đích của bài<br /> quá mới mẻ ở Việt Nam. Các doanh nghiệp viết này nêu lên các lợi ích khi áp dụng EMA<br /> đang tồn tại, phát triển tạo ra doanh thu, lợi vào doanh nghiệp và các biện pháp để đẩy<br /> nhuận trong môi trường nhưng lại rất ít quan mạnh áp dụng EMA trong thời gian tới.<br /> tâm đến nó. Để đảm bảo sự phát triển của Từ khóa: Kế toán quản trị môi trường,<br /> doanh thu, lợi nhuận, sự phát triển.<br /> <br /> BENEFITS OF ENVIRONMENTAL ACCOUNTING<br /> ABSTRACT<br /> Environmental Management Accounting sustainability of enterprises, businesses should<br /> (EMA) has been applied in many countries pay attention to environmental management<br /> around the world, mostly developed countries accounting (EMA). The purpose of this article<br /> but still new in Vietnam. Existing and developing is to highlight the benefits of applying EMA<br /> businesses made revenue and profits in the to businesses and measures to promote EMA<br /> environment but pay little attention to it. To adoption in the future.<br /> ensure the development of people as well as Keywords: Environmental Management<br /> Accounting, revenue, profits, development.<br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Trong khoảng 2 thập kỷ trở lại đây, môi vấn đề môi trường trong phạm vi từng đơn vị<br /> trường đang trở thành vấn đề thời sự có tính kinh tế. Trong bối cảnh đó, sự ra đời của kế<br /> chất toàn cầu. Sự thay đổi trong nhận thức về toán quản trị môi trường (EMA) như là một<br /> trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trước các tất yếu nhằm đáp ứng các đòi hỏi về thông tin<br /> vấn đề môi trường đã đặt kế toán truyền thống môi trường trong hoạt động của các đơn vị.<br /> tại doanh nghiệp trước thách thức: làm sao và<br /> bằng cách nào có thể kế toán các yếu tố môi 2. ĐỊNH NGHĨA<br /> trường, không chỉ thông qua vai trò có tính - Có rất nhiều quan điểm khác nhau về định<br /> truyền thống là ghi chép và báo cáo các thông nghĩa “Kế toán quản trị môi trường” nhưng<br /> tin tài chính, mà còn phải thể hiện được vai trò theo định nghĩa của Ủy ban về phát triển bền<br /> của kế toán như là một công cụ trợ giúp hữu vững của Liên Hợp Quốc (NDSD, 2001) cho<br /> hiệu cho các nhà quản lý trong quản trị các rằng: “Mục đích tổng quát của thông tin kế<br /> <br /> * ThS. Khoa Kế toán & Tài chính, Trường Cao đẳng Công nghiệp Tuy Hòa<br /> <br /> 88<br />  Các lợi ích của kế toán quản trị môi trường<br /> <br /> <br /> toán quản trị môi trường là sử dụng cho các cận rằng doanh nghiệp đã được quản lý tốt,<br /> tính toán nội bộ của tổ chức và cho việc ra tuân thủ luật định và điều đó làm tăng giá trị<br /> quyết định. Quá trình xử lý thông tin của kế cổ phần. Thêm vào đó, doanh nghiệp còn có<br /> toán quán trị môi trường bao gồm cả các tính các cơ hội để nhận những đơn đặt hàng có lợi,<br /> toán vật chất như lượng vật liệu, năng lượng giảm rủi ro về các rào cản luật pháp và cải<br /> tiêu hao, dòng luân chuyển vật tư và lượng vật thiện quan hệ với nhà đầu tư, nhận được sự<br /> chất bị loại bỏ, và các tính toán tài chính có hỗ trợ của khách hàng, … Ví dụ như chứng<br /> tính chất tiền tệ đối với chi phí (chi phí bỏ thêm chỉ ISO 14001 thể hiện đạo đức môi trường<br /> và chi phí tiết kiệm được), doanh thu và thu và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Nó<br /> nhập có liên quan đến các hoạt động có khả như tấm vé thông hành giúp doanh nghiệp dễ<br /> năng ảnh hưởng, tác động tới môi trường”. dàng xuất khẩu hàng hóa sang các nước lớn<br /> - Theo Liên đoàn kế toán quốc tế (IFAC) như EU, Nhật Bản, …, tạo điều kiện thuận lợi<br /> định nghĩa EMA: “….là quá trình quản lý hiệu doanh nghiệp hòa nhập thị trường quốc tế.<br /> quả kinh tế và hiệu quả môi trường thông qua –– Thứ hai, doanh nghiệp có thể thu được<br /> sự phát triển và ứng dụng hệ thống kế toán lợi nhuận bằng nhiều cách khác nhau từ việc<br /> phù hợp với các vấn đề môi trường. EMA liên nhận biết và giảm thiểu chi phí môi trường.<br /> quan đến chi phí theo chu kỳ sống, kế toán chi Khi áp dụng EMA, doanh nghiệp nhận dạng<br /> phí toàn bộ, đánh giá lợi ích và hiệu quả, lập đầy đủ, xác định chính xác, phân bổ đúng đắn<br /> kế hoạch chiến lược cho quản lý môi trường”. các khoản chi phí môi trường, giúp cho việc<br /> Từ hai định nghĩa trên có thể thấy EMA định giá sản phẩm và xác định kết quả kinh<br /> được xem xét từ hai góc độ công tác kế toán doanh đúng. Từ đó có quyết định đúng về<br /> và công tác quản lý môi trường. Việc tích hợp chiến lược sản phẩm cũng như đầu tư thiết bị<br /> thông tin môi trường bằng ngôn ngữ kế toán và công nghệ. Năm 1992, Samssung đưa ra<br /> nhằm giải quyết các vấn đề môi trường là một chính sách về môi trường, tháng 5/1996 ban<br /> hướng thực tế và cũng được sử dụng như công hành quy chế hướng dẫn quản trị xanh, áp<br /> cụ giao tiếp giữa các bên liên quan, trong và dụng kế toán quán trị môi trường, tiến hành<br /> ngoài doanh nghiệp, trong đó tất cả các bên hạch toán chi phí và lợi ích về môi trường. Vì<br /> đều quan tâm đến những tác động tài chính và vậy, kết quả hoạt động và quy mô công ty ngày<br /> vật chất của doanh nghiệp đối với môi trường càng tăng lên, năm 1999 Samsung có số lượng<br /> xung quanh. lao động 43.000 người, doanh thu đạt 22,8 tỷ<br /> USD và trở thành công ty sản xuất sản phẩm<br /> 3. LỢI ÍCH KHI XÂY DỰNG HỆ THỐNG điện, điện tử, kỹ thuật số hàng đầu thế giới.<br /> KẾ TOÁN QUẢN TRỊ MÔI TRƯỜNG –– Thứ ba, EMA hỗ trợ việc ra quyết định<br /> TRONG DOANH NGHIỆP của nhà quản trị. Các quyết định phù hợp và<br /> –– Thứ nhất, EMA góp phần nâng cao khả có lợi chỉ đạt được khi dựa vào hệ thống thông<br /> năng cạnh tranh, thu hút các nhà đầu tư. Việc tin đầy đủ. EMA cung cấp những thông tin<br /> thiết lập EMA trong doanh nghiệp cho thấy chủ yếu về chi phí liên quan đến vấn đề môi<br /> doanh nghiệp chú trọng đồng thời hoạt động trường mà trước đó bị ẩn trong chi phí sản xuất<br /> tài chính với hoạt động môi trường. Bằng cách kinh doanh. Trước đây, các tác động về vấn đề<br /> đó, doanh nghiệp thuyết phục các nhà đầu tư, môi trường đến chi phí sản phẩm thường được<br /> các cá nhân và tổ chức kinh doanh, cả địa đánh giá thấp. Nó như là một tảng băng ngầm,<br /> phương, chính quyền sở tại và các nước lân chỉ một phần nhỏ của chi phí môi trường là<br /> <br /> 89<br /> Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> hữu hình, trong khi đó phần lớn là không nhìn thể kể đến 2 tập đoàn hàng đầu là Toyota và<br /> thấy được. EMA giúp xác định và phân tích Canon. Trong đó, Toyota đã thu được lợi ích<br /> những chi phí ẩn. Chẳng hạn, việc đánh giá hàng tỷ Yên mỗi năm do cắt giảm năng lượng<br /> thấp tầm trọng của rác thải không chỉ làm tiêu sử dụng, giảm thiểu chi phí chế biến chất thải<br /> hao chi phí phân loại, xử lý và loại bỏ rác thải và công nghệ sản xuất sạch hơn. Canon giới<br /> mà còn tiêu tốn chi phí nguyên liệu ban đầu thiệu hạch toán chi phí dòng vật chất (MFCA)<br /> (nguyên liệu càng sử dụng ít nếu càng giảm từ năm 2001, qua đó, cắt giảm các chất thải<br /> thiểu rác thải), chi phí hoạt động (nguyên liệu (cũng là cắt giảm chi phí môi trường) đã làm<br /> sử dụng càng ít nếu quá trình sản xuất càng tâng sản phẩm có ích từ 78% năm 2003 lên<br /> sử dụng tiết kiệm và hiệu quả), chi phí tiền 90% năm 2007. Những phân tích MFCA đã<br /> lương, chi phí quản lý. Chi phí ẩn bao gồm: khỏi điểm cho một loạt sự cắt giảm trong cả<br /> chi phí xử lý rác thải, chi phí về nguyên liệu bị những ảnh hưởng môi trường và chi phí phân<br /> lãng phí, chi phí năng lượng, chi phí máy móc, loại lại rác kính như là hao hụt (phí tổn) vật<br /> thiết bị, chi phí tiền lương, chi phí quản lý quá liệu tại Canon. Trước đó, rác thải kính được<br /> trình lưu kho và xử lý rác thải, … Công ty coi như kết quả không thể tránh được của quá<br /> Raytheon là công ty điện tử và vũ trụ của Hoa trình sản xuất và không thể ngăn chặn. Dựa<br /> Kỳ khi thực hiện phân tích chu kỳ sống của trên phân tích MFCA, Canon đã giới thiệu vật<br /> sản phẩm giúp công ty đưa ra quyết định thay liệu kính mới mỏng hơn trong mối quan hệ với<br /> đổi nhà cung cấp, công ty đã hợp đồng với nhà cung cấp kính. Sau những thành công ban<br /> nhà cung cấp giúp khách hàng sử dụng ít hóa đầu, Canon đã mở rộng mô hình MFCA trong<br /> chất hơn. Vì vậy, Raytheon đã giảm phế liệu toàn bộ tập đoàn.<br /> từ 750.000USD/năm xuống còn 62.000USD/<br /> năm, giảm thời gian luân chuyển hàng tồn kho 4. HƯỚNG ĐI CHO KẾ TOÁN QUẢN TRỊ<br /> từ 3 tháng xuống còn 1 tuần, thời gian đặt hàng MÔI TRƯỜNG TẠI VIỆT NAM<br /> mua từ 7 ngày xuống còn 2 ngày ... Ở Việt Nam, các chính sách về môi trường<br /> –– Thứ tư, EMA giúp đơn vị kiểm soát chi chưa thực sự được quan tâm, chưa có nhiều<br /> phí hoạt động và cải thiện môi trường nhờ vào doanh nghiệp nhận thức được vai trò quan<br /> việc kiểm soát chất thải gắn với nguồn phát trọng của vấn đề môi trường, dẫn đến không<br /> sinh. Các doanh nghiệp có hàng trăm giải có nhiều quan tâm đến vấn đề EMA. Đặc biệt,<br /> pháp để cải thiện môi trường như đầu tư vào khi hạch toán đầy đủ các chi phí môi trường<br /> công nghệ làm sạch, chiến dịch giảm chất thải, thường dẫn đến kết quả làm tăng chi phí cho<br /> hệ thống điều khiển giảm ô nhiễm không khí, doanh nghiệp và đội giá thành lên cao hơn so<br /> xử lý nước thải, tái sử dụng,…. Nhưng lợi với hạch toán truyền thống. Vậy để triển khai<br /> ích đó được đo đạc như thế nào? EMA thực thực hiện tốt EMA, cần giải quyết một số vấn<br /> sự giải quyết được vấn đề đó một cách thấu đề sau:<br /> đáo, bằng cách xác định được sự gia tăng của –– Ban hành đồng bộ các văn bản hướng<br /> giá trị cổ phần và lợi nhuận kinh doanh, giảm dẫn và thực thi pháp luật về môi trường. Cải<br /> thiểu tác hại môi trường của quá trình hoạt thiện hiệu lực và hiệu quả của việc thực thi<br /> động và sản phẩm. Điều này góp phần làm các quy định pháp luật về môi trường một<br /> cho doanh nghiệp tốt hơn về mặt môi trường cách nghiêm minh và công bằng đối với các tổ<br /> và cả tình hình tài chính. Điển hình cho thành chức, cá nhân và doanh nghiệp. Xây dựng và<br /> công trong việc áp dụng EMA tại Nhật Bản có ban hành đồng bộ các tiêu chuẩn môi trường<br /> <br /> 90<br />  Các lợi ích của kế toán quản trị môi trường<br /> <br /> <br /> trong hoạt động của doanh nghiệp. Đẩy mạnh –– Gắn đào tạo với thực tiễn trên cơ sở thực<br /> công tác kiểm toán môi trường. hiện liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp,<br /> –– Bộ Tài chính sớm ban hành khuôn mẫu giữa nhà trường và các tổ chức hiệp hội nghề<br /> và hướng dẫn về EMA làm cơ sở cho việc áp nghiệp để đẩy nhanh việc áp dụng EMA trong<br /> dụng phổ biến EMA tại các doanh nghiệp. các doanh nghiệp và các tổ chức khác trong<br /> nền kinh tế.<br /> –– Biểu dương nhân rộng các cá nhân, tổ<br /> chức thực hiện tốt trách nhiệm môi trường. Tổ 5. KẾT LUẬN<br /> chức các diễn đàn, hội thảo làm cầu nối cho EMA còn là khá mới với các doanh nghiệp<br /> các doanh nghiệp tiếp cận, trao đổi và học tập Việt Nam nhưng  áp dụng EMA vào kế toán<br /> kinh nghiệm áp dụng EMA, góp phần thay đổi Việt Nam là rất cần thiết. Bởi hoạt động sản<br /> nhận thức của doanh nghiệp. xuất kinh doanh của các doanh nghiệp hiện nay<br /> –– Đổi mới công tác đào tạo kế toán – kiểm có liên quan tới những yếu tố môi trường xung<br /> toán, trong đó nhấn mạnh tới trách nhiệm với quanh như môi trường tự nhiên và môi trường<br /> môi trường và xã hội của doanh nghiệp cũng xã hội. Nó có vai trò quan trọng trong sự phát<br /> như trách nhiệm của kế toán trước các vấn triển bền vững đối với các doanh nghiệp nói<br /> đề môi trường, xã hội. Từng bước xây dựng riêng và nền kinh tế nói chung. Khi áp dụng<br /> và đưa vào giảng dạy các nội dung của EMA EMA sẽ giúp các nhà quản lý nắm bắt được<br /> trong chương trình đào tạo của nghề kế toán, những thông tin về môi trường, chi phí môi<br /> kiểm toán. trường giúp các nhà quản lý nắm rõ và đưa ra<br /> những định hướng trong tương lai.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> [1]. Hoàng Thị Bích Ngọc, 2016, Nghiên cứu kế [3]. Đặng Thị Diệu, Hoàng Thị Nguyệt, 2017,<br /> toán quản trị môi trường dưới góc nhìn của Rào cản đối với sự phát triển của kế toán<br /> các lý thuyết kinh tế chính trị, Theo Tạp chí quản trị môi trường ở Việt Nam, Tạp chí Tài<br /> Kế toán & Kiểm toán của Hội Kế toán và chính kỳ 2<br /> Kiểm toán Việt Nam [4]. TS. Hà Thị Thúy Vân, 2017, Kế toán quản<br /> [2]. Hoàng Thị Bích Ngọc, 2017, Kế toán quản trị môi trường tại các doanh nghiệp Việt<br /> trị môi trường – bài học kinh nghiệm cho Nam: Thực trạng và giải pháp, Tạp chí<br /> Việt Nam, Tạp chí Kế toán & Kiểm toán của Công Thương<br /> Hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 91<br />