Các quá trình và thiết bị công nghệ sinh học công nghiệp part 10

Chia sẻ: Pham Duong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:30

Thêm vào BST

Báo xấu

115
lượt xem 22
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Dây chuyền bao gồm bộ định lượng sản phẩm tự động 1, cơ cấu cấp liệu màng mỏng 2, bộ tạo ống 3, máy hàn mối dọc của ống 4, có cơ cấu căng ống 5, máy hàn đáy và nắp gói 6, cơ cấu cắt túi 7, cầu chuyển để tải hộp rỗng 8, cơ cấu để đặt gói thành phẩm vào hộp 9, cơ cấu nén đôi các túi vào các hộp 10,11, máy tự động ghép nắp 12, bộ đảo hộp 13 và máy dán nhãn 14. Nhờ cơ cấu cấp liệu màng mỏng mà băng polietylen...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Các quá trình và thiết bị công nghệ sinh học công nghiệp part 10

Dáy chuyãön bao gäöm bäü âënh læåüng saín pháøm tæû âäüng 1, cå cáúu cáúp liãûu maìng moíng 2, bäü taûo äúng 3, maïy haìn mäúi doüc cuía äúng 4, coï cå cáúu càng äúng 5, maïy haìn âaïy vaì nàõp goïi 6, cå cáúu càõt tuïi 7, cáöu chuyãøn âãø taíi häüp räùng 8, cå cáúu âãø âàût goïi thaình pháøm vaìo häüp 9, cå cáúu neïn âäi caïc tuïi vaìo caïc häüp 10,11, maïy tæû âäüng gheïp nàõp 12, bäü âaío häüp 13 vaì maïy daïn nhaîn 14. Nhåì cå cáúu cáúp liãûu maìng moíng maì bàng polietylen coï rulä chuyãøn âãún bäü taûo äúng räöi bao phuí láúy äúng. Vç bãö räüng cuía bàng låïn hån chu vi cuía äúng 20 mm cho nãn pháön cháûp âæåüc taûo thaình âãø haìn mäúi doüc cuía goïi. Âãø laìm càng maìng theo äúng, måí cå cáúu thaïo dåî rulä âãø âaím baío maìng khäng bë âæït. Sau âoï tiãún haình haìn caïc mäúi bàòng moí càûp doüc, khi haìn moí càûp eïp vaìo maìng äúng. Âäöng thåìi goïi bë eïp laûi båíi hai moí keûp cuía cå cáúu haìn. Sau âoï duìng dao trãn cuía cå cáúu càõt âãø càõt tuïi dæåïi. Duìng phæång phaïp xung læåüng nhiãût âãø haìn. Hçnh 14.12. Så âäö cuía dáy chuyãön tæû âäüng âënh læåüng phán chia bao goïi Naûp saín pháøm vaìo äúng laìm bàòng maìng polyetylen âaî âæåüc haìn tæì bäü âënh læåüng 1. Sau khi kãút thuïc haìn moí càûp doüc nhaí ra. ÄÚng âæåüc haìn cuìng saín pháøm haû xuäúng dæåïi nhåì caïc bàng taíi keïo cuía cå cáúu haû äúng 5 xuäúng mäüt khoaíng bàòng chiãöu daìi cuía goïi, sau 319
âoï haìn goïi, càõt goïi dæåïi, naûp saín pháøm cho goïi tiãúp theo. Goïi âæûng âáöy saín pháøm råi xuäúng häüp kim loaûi qua phãùu nháûn nàòm trong bàng taíi xung cuía cå cáúu xãúp. Naûp caïc häüp kim loaûi räùng tåïi bàng taíi xung âæåüc tiãún haình bàòng phæång phaïp gaût häüp qua cáöu chuyãøn. Tæì bàng taíi xung cuía cå cáúu xãúp häüp, caïc goïi âæåüc chuyãøn âãún bàng taíi kiãøu táúm cuía maïy gheïp mê tæû âäüng âãø gheïp âaïy vaì chuyãøn âãún maïy daïn nhaîn qua maïy láût häüp. Häüp âæåüc âæa vaìo maïy daïn nhaîn åí vë trê nàòm ngang räöi daïn voìng troìn vaì taíi häüp tåïi maïng nghiãng cuía maïy daïn nhaîn. Sau âoï häüp theo bàng taíi vaìo kho thaình pháøm. Âàûc tênh kyî thuáût cuía dáy chuyãön tæû âäüng âënh læåüng phán chia bao goïi: Nàng suáút, goïi/h : 480 0,4 ÷ 0,5 Khäúi læåüng mäüt láön âënh læåüng, kg: Phæång phaïp âënh læåüng: cán ± 1 so våïi liãöu læåüng âënh mæïc Âäü chênh xaïc âënh læåüng, %: Cäng suáút thiãút kãú cuía âäüng cå, kW: 9,16 6820×2370×3210 Kêch thæåïc cå baín, mm: Khäúi læåüng, kg: 4850. 320
Chæång 15 MAÏY ÂIÃÛN DI Maïy âiãûn di duìng âãø phaït hiãûn vaì xaïc âënh ADN trong tãú baìo vi sinh váût, thæûc váût vaì âäüng váût. 15.1. AXIT DEOXYRIBONUCLEIC (ADN) VAÌ NGUYÃN TÀÕC XAÏC ÂËNH Gen laì âån vë di truyãön cå baín. Noï laì mäüt âoaûn ADN (âäi khi ARN) maî hoaï thäng tin cho viãûc täøng håüp saín pháøm sinh hoüc xaïc âënh (chuí yãúu laì protein). Nhæîng nghiãn cæïu hiãûn âaûi vãö cáúu truïc vaì chæïc nàng cuía nguyãn sinh cháút âaî måí ra nhæîng hiãøu biãút måïi vãö cáúu taûo vaì chæïc nàng hoaût âäüng cuía tãú baìo. Cáúu truïc ADN cho pheïp giaíi thêch taûi sao laûi coï khaí nàng taìng træî vaì di truyãön thäng tin tæì thãú hãû naìy sang thãú hãû khaïc mäüt caïch äøn âënh vaì bàòng caïch naìo noï thäng tin di tuyãön åí daûng thæï tæû sàõp xãúp caïc gäúc nucleotit laûi chuyãøn hoaï thaình phán tæí protein chæïc nàng. Näüi dung nãu trãn liãn quan âãún giaïo lyï trung tám cuía di truyãön phán tæí gäöm 3 âiãøm chênh: sao cheïp thäng tin di truyãön tæì ADN bäú meû sang ADN con caïi, chuyãøn âäøi maî di truyãön tæì ADN sang ARN - quaï trçnh phiãn maî (transcription) vaì dëch maî di truyãön (translation) - thäng tin di truyãön tæì mARN âæåüc chuyãøn sang trçnh tæû sàõp xãúp âàûc hiãûu cuía axit amin trong phán tæí protein. Cäng nghãû ADN taïi täø håüp - hiãûn laì nãön taíng cho sæû phaït triãøn nhæ vuî baîo cuía ngaình cäng nghãû sinh hoüc hiãûn âaûi. Caïc phæång phaïp phán têch vaì täøng håüp hiãûn âaûi laì taïch DNA, xaïc âënh thæï tæû, täøng håüp, gàõn xen noï vaìo vë trê nháút âënh bãn trong såüi ADN khaïc âãø nhán lãn, vaì räöi laûi taïch ra. Hiãûn nay hoaìn toaìn coï thãø nháûn biãút chênh xaïc nhæîng âoaûn ADN âàûc hiãûu qua cháøn âoaïn caïc bãûnh âàûc biãût. Âäúi våïi caïc bãûnh khi caïc gel chæa âæåüc xaïc âënh thç viãûc cháøn âoaïn keïm chênh xaïc. Mäüt bäü doì tçm âån giaín chè laì mäüt khuïc ADN (hoàûc ARN) coï thãø tçm khuïc bäø sung våïi noï bàòng caïch lai (hybridization). Coï thãø phaït hiãûn sæû bàõt càûp naìy bàòng nhiãöu caïch, nhæng phäø biãún nháút laì sæí duûng phæång phaïp tæû chuûp phoïng xaû våïi bäü doì tçm coï 32p (hçnh 15.1). 321
Viãûc lai bäü doì tçm ADN våïi âoaûn ADN taïch råìi goüi laì Southern Blotting âæåüc mä taí trãn hçnh 15.1. Caïc âoaûn ADN hçnh thaình sau khi ADN bë endonucleaza restrictaza càõt seî âæåüc taïch råìi ra bàòng phæång phaïp âiãûn di trãn gel agaroza. Khoaíng caïch di chuyãøn phuû thuäüc vaìo kêch thæåïc âoaûn. Caìng nhoí chaûy caìng nhanh. Sau khi âaî taïch råìi, ngæåìi ta duìng kiãöm âãø laìm biãún tênh caïc âoaûn âoï vaì chuyãøn chuïng lãn maìng nylon. Táúm maìng naìy âæåüc uí våïi dung dëch coï cháút doì tçm cháút phoïng xaû, noï chè lai våïi caïc âoaûn ADN naìo chæïa thæï tæû bäø sung. Viãûc xaïc âënh thæï tæû ARN (vê duû mARN) cuîng coï thãø theo trçnh tæû taïch bàòng âiãûn di ARN trãn gel, chuyãøn lãn maìng nylon vaì cho lai våïi ADN probe âàûc hiãûu. Phæång phaïp naìy goüi laì Northern Blotting. Nhæîng âoaûn ADN sau khi càõt bàòng endonucleasa Taïch âiãûn di trãn gel agarosa Caïc âoaûn ADN taïch ra theo kêch thæåïc Biãún tênh bàòng kiãöm âãø taïch såüi trung hoaì Âënh vë ADN bàòng tia UV Vë trê âoaûn ADN chæïa thæ tæû tæång Ræía vaì UÍ vãût coï ADN Phuí bàòng âäöng probe nhán sæû chuûp nhán doìng såüi maìng nylon doìng phoïng xaûû âån vaì coï gàõn phoïng xaû Hçnh 15.1. Lai “bäü doì tçm” våïi âoaûn ADN, taïch ra bàòng âiãûn di vaì chuyãøn sang táúm nylon (Southern blotting) 15.2. CÁÚU TRUÏC CUÍA MAÏY ÂIÃÛN DI Maïy âiãûn di gäöm ba bäü pháûn cå baín: khay váûn haình (hçnh 15.2), nàõp coï âiãûn thãú cao vaì buäöng giaím xäúc. 322
Khay váûn haình bao gäöm khuän âuïc gel, khay di âäüng UV khay di trong suäút vaì boüt âãûm bàòng âäüng trong suäút caosu. Chuáøn bë khuän gel nhæ sau: loït miãúng boüt âãûm vaìo âaïy khay di âäüng vaì sau âoï áún maûnh miãúng âãûm vaìo caûnh khay (eïp Khuän âuïc gel cho âaïy khay di âäüng loüt hoaìn Miãúng boüt âãûm toaìn vaìo khay khuän træåïc khi Hçnh 15.2. Khay váûn haình haìn kên vaìo miãúng boüt). Trãn nàõp coï âáöu ra cuía maî maìu, âæåüc näúi våïi nguäön âiãûn qua âiãûn cæûc trãn âãú maïy (hçnh 15.3). Buäöng giaím xäúc coï äúng näúi âiãûn cæûc, buûc di chuyãøn vaì läù naûp etylen glycol / næåïc våïi tyí lãû 50/50 (hçnh 15.4). Maî maìu âáöu ra näúi âiãûn cæûc trãn âãú maïy våïi nguäön âiãûn Nàõp thiãút bë Hçnh 15.3. Nàõp coï âiãûn thãú cao ÄÚng näúi âiãûn cæûc Buûc di chuyãøn Nåi (läù) naûp 50/50 etylen (häù tråü khay váûn haình) glycol / næåïc vaìo Hçnh 15.4. Buäöng giaím xäúc 323
15.3. CÁÚU TRUÏC VÁÛN HAÌNH 15.3.1. Chuáøn bë dung dëch - Chuáøn bë 250 ml dung dëch âãûm. Hai dung dëch âãûm âæåüc sæí duûng phäø biãún cho âiãûn di ADN âæåüc chuáøn bë theo cäng thæïc pha chãú dæåïi âáy. 1. 10X Tris- borate-EDTA. Nguäön cung cáúp cháút âãûm: (0,89 M tris; 0,89 M axit boric; 20 mM EDTA; pH- 8,2; 1000 ml) Tris base(FW 121.1): 0,89 M 108, 0g Axit boric (FW61.8): 0,89M 55,0 g Dung dëch EDTA: (0,5M; pH 8,0) 0,02M 40,0 ml Næåïc âaî âæåüc khæí ion hoaï: 1000,0 ml pH luän luän giæî åí 8,2 Træåïc khi sæí duûng våïi dung dëch loaîng 0,5 X våïi 45 mM base tris; 45 mM axit boric vaì 1 mM EDTA thæåìng duìng pha loaîng båíi vç næåïc coï nhiãût âäü tháúp 1X våïi 89 mM base tris; 89 mM axit boric vaì 2 mM EDTA. 2. 10X Tris- acetate -EDTA Cung cáúp cho cháút âãûm (0,4 M tris; 0,2 M axit axetic; 10 mM EDTA; pH- 8,4; 1000 ml) Tris base(FW 121.1): 0,40 M 48,8 g Axit axetic (99,5%): 0,20 M 114,1 ml Dung dëch EDTA (0,5M; pH 0,8): 0,01M 20,0 ml Næåïc âaî âæåüc khæí ion hoaï: 1000,0 ml Khuáúy âãöu âæìng laìm giaím pH. Pha loaîng tåïi 1X træåïc khi sæí duûng tåïi 40 mM base tris; 20 mM axit axetic vaì 1 mM EDTA. 3. Dung dëch EDTA (etylen diamin tetraaxetic axit): (0,5M; pH 8,0; 100 ml) Na2EDTA.2H2O; (FW 372,2) 0,5 M 18,6 g Næåïc âaî âæåüc khæí ion hoaï: 70,0 ml NaOH (10M) tåïi pH 8,0 5,0 ml Næåïc âaî âæåüc khæí ion hoaï: 100,0 ml - Chuáøn bë bäü âãûm taíi máùu. Âãø chuáøn bë bäü âãûm máùu cáön chuáøn bë máùu âãûm thæí (dung dëch máùu) vaì bäü læåüc coï dung têch khaïc nhau. Máùu âãûm thæí Dung dëch máùu (5X; 25% ficoll 400; 25% phenol bromua xanh; 10 ml) 324
Næåïc âaî âæåüc khæí ion hoaï: 7,0 ml Ficoll 400: 2,5 mg Phenol bromua xanh (F 691,9): 25,0 mg Næåïc âaî âæåüc khæí ion hoaï: 10,0 ml Chuï yï 1: Sucroza vaì glyxerol coï thãø sæí duûng âãø thay thãú cho ficoll 400. Chuï yï 2: Xylen cyanol (0,25 %) maì di chuyãøn cháûm hån phenol bromua xanh, thç coï thãø tàng thãm mäüt læåüng nãúu mong muäún, sæû cä caûn dung dëch agaroza âæåüc xaïc âënh khi thãm vaìo coï liãn quan âãún polynucleotit. Thãø têch bãøø Baíng 15.1. Nhæîng loaûi læåüc Bãö daìy, Âäü räüng, Dung têch Maî säú læåüc mm mm Âäü sáu 44/6* 80 - 6051 - 88 1 prep/2 ref 1,0 44/6 66/9* 80 - 6052 - 07 1 prep/2 ref 1,5 44/6 80 - 6051 - 50 8 1,0 6,5 6,5 80 - 6051 - 69 8 1,5 6,5 9,7 80 - 6050 - 74 12 1,0 3,9 3,9 80 - 6050 - 93 12 1,5 3,9 5,8 80 - 6051 - 12 16 1,0 2,6 2,6 80 - 6050 - 31 16 1,5 2,6 3,9 - Chuáøn bë khoaíng 7 ml dung dëch agaroza æïng våïi mäùi mililit chiãöu daìy gel (vê duû 1 gel 3 mm cáön 0,3×7×10 = 21 ml). Hoaì tan agaroza trong dung dëch âãûm , âiãöu chènh nhiãût âäü häùn håüp. Cho pheïp laìm maït dung dëch âãún 500C træåïc khi roït vaìo khuän. Âãø quan saït sæû phán ly trong hiãûn tæåüng âiãûn chuyãøn thæåìng thãm 0,5 mg/ml etydi bromua vaìo dung dëch gel. 15.3.2. Âuïc gel - Thiãút bë âàût khay di âäüng: Mäüt tay giæî chàût khuän âuïc, tay kia âàût âáöu khay di âäüng aïp vaìo miãûng boüt âãûm vaì sau âoï haû tháúp räöi âàût lãn âoaûn cuäúi cuía khuän âuïc. Âàût âáöu coìn laûi cuía khay aïp saït miãûng boüt âãûm. - Chuáøn bë læåüc: Làõp hai raînh trong læåüc vaìo giæîa nhæîng âáöu äúc vaì màût sau læåüc. Siãút chàût äúc. Âàût læåüc vaìo meïp khuän vaì chènh pháön cuäúi cuía læåüc âãø caïch khay di âäüng khoaíng 1 mm. Siãút chàût äúc âãø giæî chàõc læåüc. - Di chuyãøn læåüc: Âàût khuän làõp raïp lãn màût phàóng nàòm ngang. Âàût äúng nivä lãn khay di âäüng, noï nhæ thiãút bë kiãøm tra xem khuän coï âuïng vë trê nàòm ngang khäng. 325
Hçnh 15.5. Màût sau læåüc, làõp trãn vaình cuía khuän âuïc, vë trê læåüc trong gel. Hai äúc hiãûu chènh læåüc. Âãø taûo hai raînh, âàût læåüc thæï hai vaìo giæîa gel Læåüc Màût sau læåüc ÄÚc (2) - Âäø dung dëch agaroza (âæåüc laìm laûnh âãún 500C) vaìo khuän âuïc. Âënh hæåïng læåüc âãø caïc bãö màût læåüc gáön miãúng âãûm boüt nháút vaì âàût noï lãn caûnh khay. Læåüc luän luän åí vaìo vë trê thàóng âæïng âãø traïnh sæû vàûn veûo hçnh daûng. Âãø chaûy læåüng máùu gáúp 2 láön, âàût læåüc thæï hai vaìo chênh giæîa khay. Cho pheïp thåìi gian täúi thiãøu âãø gel âàûc laûi laì 30 phuït. - Khi gel âaî kãút laûi, láön læåüt thaïo læåüc cáøn tháûn. Nháúc mäüt pháön vaì nghiãng nheû mäüt âáöu cuía læåüc, sau âoï ruït tæì tæì ra khoíi gel (keïo thàóng læåüc, taûo ra mäüt khoaíng khäng âãø coï thãø nháúc gel ra khoíi khay). - Thaïo khay di âäüng vaì gel bàòng caïch nàõm láúy tay cáöm cuía khay, áún âáöu aïp vaìo miãúng boüt âãûm. Khi khay âaî saûch âãûm thç nháúc ra. Chuyãøn khay vaì gel tåïi chäù maït. 15.3.3. Váûn haình âiãûn di 1. Laìm laûnh nãön træåïc khi tiãún haình, âàûc biãût khi duìng âiãûn aïp cao hån hoàûc khi sæû phán ly quy âënh trãn 30 phuït. Chuï yïï: Âãø tiãún haình phán ly, hoàûc laì thãm 0,5 mg/ml etydi bromua vaìo dung dëch âãûm hoàûc thãm 50 mg/ml etydi bromua vaìo bäü âãûm máùu. Âãø quan saït, haîy càõt âiãûn, thaïo pháön nàõp vaì giæî âeìn cæûc têm gáön gel. Thãm tæì tæì etydi bromua vaìo dung dëch âãûm hay âãûm máùu. Phaït hiãûn bàòng phæång phaïp naìy khäng nhaûy bàòng caïch nhuäüm maìu vaì nhçn qua thiãút bë soi. 2. Âäø dung dëch vaìo caïc khoang sao cho âãún khi âãûm cao hån gel khoaíng 1 mm (khoaíng 220 ml). 3. Naûp máùu. Thãm máùu vaìo 5X bäü âãûm taíi máùu vaì träün (1/5 thãø têch laì âãûm naûp vaìo). Sæí duûng micropipet âãø naûp máùu, chuï yï traïnh âám thuíng hoàûc taûo nãn nhiãöu bong boïng. 4. Âàût nàõp âãø catot (−, dáy âen) åí âoaûn cuäúi gáön máùu nháút. (Máùu axit nucleic di chuyãøn vãö phêa anät, +, dáy âoí). Näúi caïc dáy maìu (âoí våïi âoí, âen våïi âen) tåïi caïc nguäön âiãûn, nhæ laì ESP 2A200. Âàût mæïc âiãûn aïp vaì thiãút bë báúm giåì (nãúu coï sàôn) theo mæïc âäü phán ly. 326
Nhanh, âiãûn aïp cao Nhæîng æïng duûng naìo âoï, nhæ laì kiãøm tra caïc máùu, coï thãø thæûc hiãûn nhanh dæåïi âiãöu kiãûn âiãûn aïp cao. Laìm laûnh (−200C ) vaì giåïi haûn thåìi gian váûn haình 5 phuït hoàûc êt hån åí âiãûn aïp 500 V. Cháûm hån, âiãûn aïp cao hån Mäüt gradient âiãûn aïp 12V/cm (150V) trong 30 ÷ 40 phuït (sæí duûng dung dëch âãûm 1% gel agaroza vaì 0,5 X TBE) càõt Hind III cuía lamda ADN thaình caïc âoaûn 0,1 ÷ 23 kb. Hoàûc, duìng dung dëch nhæ váûy, máùu naìy coï thãø chaûy åí 24 V/cm (300V) thç coï thãø phán càõt trong 20 ÷ 30 phuït. Laìm laûnh thiãút bë træåïc khi tiãún haình. Chuï yï: - Nãúu khäng âäø thãm maìu vaìo cháút loíng laìm nguäüi thç âàût trãn nãön täúi âãø quan saït dãù daìng hån. - Âàût thiãút bë coìn noïng lãn nãön âæåüc laìm laûnh coï thãø aính hæåíng âãún nhiãût âäü xung quanh. Nãúu sæû quaï nhiãût khäng âæåüc kiãøm soaït, gel seî tan hoàûc thiãút bë seî cong. - Etydi bromua laì cháút àn da maûnh, nãn cáön mang bao tay. - Âeo kênh chàõn tia UV vaì baío vãû da khi sæí duûng âeìn UV. - Tênh gradient âiãûn aïp, chia âiãûn aïp âàût vaìo cho khoaíng caïch giæîa caïc cæûc 12,7 cm. (1) Baíng 15.2. Âiãûn aïp âàût vaìo vaì thåìi gian âãö nghë Âiãûn aïp, V Gradient, V/cm Thåìi gian, phuït 5 (1) 500 40 10 (1) 400 31 20 (1) 300 24 30 ÷ 40 200 16 30 ÷ 60 150 12 Ghi chuï: (1) Âãø thåìi gian chaûy êt hån hoàûc bàòng 20 phuït, sæí duûng 0,5X TBE vaì laìm laûnh nãön âãún −200C træåïc khi sæí duûng. Sau khi phán ly 1- Ngàõt âiãûn, thaïo dáy dáùn, thaïo nàõp. 2- Nãúu khäng thãm etydi bromua vaìo gel hoàûc máùu træåïc khi chaûy, nhuäüm gel trong dung dëch 0,5 ÷ 1 mg/ml etydi bromua trong næåïc hoàûc âãûm. 3- Laìm saûch thiãút bë. 327
Váûn haình Caïc loaûi gel agaroza âæåüc chuáøn bë láön âáöu trong khuän âuïc gel. Nhæîng máùu âæåüc naûp vaìo trong caïc bãø chæïa vaì âæåüc phán ly. Thuäúc nhuäüm huyình quang C12H20BrN3 coï thãø âæåüc thãm vaìo cháút âãûm âiãûn di hoàûc gel hoàûc caí hai âãø tçm ra dáúu hiãûu cuía quaï trçnh phán ly. Sau khi âiãûn di, gel coï thãø cho maìu, ghi laûi maìu, tháúm maìu thãm hoàûc sáúy tæû âäüng. - Âäø âáöy läù våïi cháút taíi laûnh. Duì khäng laìm laûnh âi næîa thç âiãöu quan troüng laì phaíi âäø âáöy läù våïi dung dëch laìm laûnh âàûc træng træåïc khi sæí duûng vç dung dëch cung cáúp nguäön nhiãût cáön thiãút. Chuáøn bë 600 ml våïi 50/50 C2H2(OH)2/H2O - Âãø giuïp xem caïc bãø chæïa âæåüc roî raìng hån trong khi naûp máùu, thãm 1 hoàûc 2 gioüt thuäúc nhuäüm hoaì tan hoàûc maìu thæûc pháøm vaìo dung dëch laìm laûnh. Tçm ra hai läù hoíng naûp næåïc åí pháön trãn cuía läù. Âäø âáöy läù hoíng âãún mæïc coï thãø nhæ cháút laìm laûnh bàòng äúng phun hoàûc maïy båm våïi 50 ml. Báúm nuït caosu maìu náu vaìo mäùi läù. - Sàõp xãúp dung dëch âaî chuáøn bë trong thuìng âaï hoàûc bãn trong maïy laûnh hoàûc tuí laûnh âãø khäng dæåïi 200C trong khoaíng 1 giåì træåïc khi sæí duûng (hoaï cháút âæåüc dæû træî trong phoìng laûnh hay tuí laûnh). Chuï yï: - Khäng âäø âáöy läù våïi cháút chäúng âäng thæång maûi, dung mäi hæîu cå hoàûc næåïc cáút. - Khäng cáön thiãút thay thãú cháút laìm laûnh. 15.3.4. Tênh kãút quaí Hiãûn tæåüng âiãûn di cháút gel coï thãø sæí duûng nhæîng maính nhoí ADN khoaíng 0,1 kb hay nhoí hån loaûi gel polyacrylamit thæåìng sæí duûng nhæîng maính nhoí hån 1 kb. Tênh âiãûn di cuía ADN. Näöng âäü agaroza qui âënh cho quaï trçnh phán ly thaình nhæîng maính våî våïi nhæîng kêch thæåïc khaïc nhau âæåüc cho trong baíng 15.3. Baíng 15.3. Näöng âäü âãø âiãûn di cuía caïc maính våî ADN âäúi våïi caïc loaûi cháút khaïc Hiãûu quaí cuía nhæîng âoaûn thàóng âäúi Âiãûn di, % våïi sæû phán giaíi 1,0 ÷ 3,0 0,5 0,8 ÷ 12 0,7 0,5 ÷ 10 1,0 0,4 ÷ 7 1,2 0,2 ÷ 3 1,5 328
Nhæîng nhán täú khaïc aính hæåíng âãún kãút quaí quaï trçnh phán ly bao gäöm: cháút âãûm, âiãûn aïp âàût vaìo, nhiãût âäü , cáúu taûo vaì sæû coï màût cuía etydi brommua, caïc agaroza âàûc biãût coï sàôn. Tiãu chuáøn chung cho âoaûn Hind III phage λ. Loaûi cho 8 maính våî sàõp xãúp trong khoaíng tæì 0,1 âãún 23 kb cho mäùi càûp 2 såüi. Âãø phán giaíi täút, di chuyãøn trãn âoaûn 10 cm máút 45 phuït 1% gel agaroza trong gel 0,5 X TBE åí âiãûn aïp 150V. Tênh âiãûn di cuía ARN ARN coï thãø phán chia âæûa theo kêch thæåïc cå baín. Âãø traïnh taïc âäüng âãún thåìi kyì chuyãøn hoaï cáúu truïc ARN âæåüc biãún tênh træåïc hay suäút thåìi gian âiãûn di. Vê duû: âoaûn ARN âaî biãún tênh træåïc våïi glyoxal vaì âimetyl sunfoxit coï thãø gel agaroza âäüc láûp, hay ARN coï thãø bë càõt phán âoaûn. Gel agaroza chæïa hydroxyt thuyí ngán II metyl hay focmaldehyt. 15.3.5 Sæû phaït hiãûn ADN ADN coï thãø âæåüc phaït hiãûn nhåì sæû phaït huyình quang cuía liãn kãút etydi bromua (C2H10BrN3) hay nhåì phæång phaïp chuûp aính bàòng tia X cuía âäöng vë phoïng xaû ADN. Etydi bromua (0,5 µg/ml) coï thãø âæåüc thãm vaìo dung dëch âãûm di chuyãøn, âãø quan saït sæû biãún âäüng cuía máùu, vç sæû phaït huyình quang cuía thuäúc nhuäüm dæåïi taïc duûng cuía tia cæûc têm seî âæåüc biãøu hiãûn åí daûng daíi (âãø xaïc âënh âæåüc sæû biãún âäøi âoï; tàõt nguäön cung cáúp nàng læåüng vaì chuyãøn âäøi thaình pháön agaroza cuî ra nàõp thiãút bë âënh tia cæûc têm gáön khay váûn haình. Âàût nàõp laûi vaì báût âeìn âãø bàõt laûi sæû âiãûn di). Ngoaìi ra, sau khi âiãûn di, gel biãún maìu trong dung dëch hoaì tan (etydi bromua 10,5 µg/ml H2O) khoaíng tæì 10 âãún 60 phuït räöi quan saït vaì chuûp aính máùu bàòng phæång phaïp chiãúu tia cæûc têm. Âãø chuûp aính gel, duìng phæång phaïp chiãúu tia cæûc têm trãn bãö màût taûi mäùi vë trê åí âéa váûn haình hoàûc di chuyãøn nheû baín gel trãn bãö màût seî quan saït âæåüc täúi âa (Âéa váûn haình coï 95 % aïnh saïng tràõng våïi bæåïc soïng 254 nm vaì 40 % aïnh saïng tràõng våïi bæåïc soïng 254 nm). Quan saït máùu bàòng tia cæûc têm åí bæåïc soïng 366 nm hoàûc laìm giaím cæåìng âäü tia cæûc têm xuäúng 302 nm âãø giaím sæû phaït huyình quang cuía etydi bromua khäng liãn kãút, gel coï thãø bë máút maìu båíi sæû huït áøm cuía noï trong 5 phuït våïi MgCl2 0,01M hoàûc trong 1 giåì våïi MgSO4 0,001M. Sæû máút maìu âaî taûo âiãöu kiãûn dãù daìng âãø phaït hiãûn haìm læåüng ADN nhoí. 15.3.6. Nhæîng chuï yï cáön thiãút Nàõp an toaìn phaíi âæåüc làõp træåïc khi näúi nguäön âiãûn våïi nguäön cung cáúp nàng læåüng. 329
Tàõt táút caí caïc cäng tàõc âiãûn vaì ngàõt nguäön cung cáúp âiãûn træåïc khi thaïo nàõp an toaìn. Træåïc khi sæí duûng láön âáöu, laìm âáöy läù våïi 1 læåüng 600 ml 50/50 etylen glycol/ næåïc âãø ngàn chàûn sæû täøn tháút khäng thãø häöi phuûc cho thiãút bë. Läù chæïa læåüng trãn coï thãø âäø âáöy ngay caí khi khäng cáön laìm laûnh theo yãu cáöu. Khäng sæí duûng næåïc cáút, cháút chäúng âäng thæång maûi hoàûc báút kyì dung mäi hæîu cå naìo âãø âäø vaìo läù âoï. Næåïc âæåüc láúy ra khi âoïng bàng. Nãúu khäng noï bë huït vaìo bãn trong dung dëch vaì phaï våî liãn kãút. Dung mäi hæîu cå seî gáy ra sæû täøn tháút hoaï cháút khäng thãø häöi phuûc cho thiãút bë. Khäng laìm laûnh læåüng dung dëch cho vaìo läù âoï dæåïi −200C (−40F). Coï thãø laìm laûnh læåüng dung dëch âoï trong thuìng âaï, maïy laìm laûnh hoàûc trong tuí laûnh. Khäng âiãöu chènh nhiãût âäü dung dëch âãûm hoàûc gel trãn 500C. Ngàn chàûn sæû âun noïng quaï nhiãût bàòng caïch laìm laûnh læåüng dung dëch âoï træåïc khi sæí duûng. Âãø ngàn chàûn sæû âun noïng quaï nhiãût trong quaï trçnh keïo daìi chaûy âiãûn aïp cao, thay thãú læåüng dung dëch thæï nháút bàòng læåüng dung dëch thæï 2 âaî âæåüc laìm laûnh. Sæû âun noïng quaï nhiãût seî gáy ra sæû täøn tháút khäng thãø häöi phuûc cho thiãút bë Laìm saûch Sau mäùi láön sæí duûng, laìm saûch thiãút bë bàòng cháút táøy nheû vaì næåïc, suïc cáøn tháûn våïi næåïc cáút vaì laìm khä bàòng khäng khê. Khäng âæåüc âàût thiãút bë vaìo dung dëch hoàûc khê thåm hoàûc caïc hydrocacbon halogen hoaï, xeton, este, alcol (trãn 30%) hoàûc axit âàûc (trãn 25%). Âãø traïnh laìm báøn DNaza vaì ARNza, ngám caïc khoang chæïa âãûm hoàûc khuän âuïc khoaíng 10 phuït trong dung dëch H2O2 3%, sau âoï suïc cáøn tháûn våïi DEPC âæåüc xæí lyï räöi cho vaìo näöi háúp (duìng næåïc âaî âæåüc ion hoaï âãø háúp). Thay thãú miãúng boüt âãûm Thaïo nhæîng miãúng boüt âãûm moìn. Thaïo voí miãúng âãûm måïi. Sàõp âãûm cho thàóng vaì âãø noï vaìo vë trê cuäúi cuía khay doüc theo caûnh ngàõn (7 cm), màût sau cuía tæåìng vaì sau âoï eïp vaìo âuïng vë trê. Làûp laûi våïi miãúng âãûm thæï hai trãn tæåìng âäúi diãûn våïi miãúng âãûm thæï nháút. 15.3.7. Âiãöu chènh thiãút bë âiãûn di Bãø chàõn máùu. Âãø cho gel âàûc laûi täúi thiãøu laì 30 phuït vaì giæî åí nhiãût âäü phoìng træåïc khi thaïo læåüc. Khi thaïo læåüc giæî åí caûnh ngàõn vaì náng nheû âãø traïnh gáùy gel. Giæî âãø khäng hoíng bãø chæïa, duìng pipet âãø láúy máùu, cäú gàõng cho vaìo giæîa bãø vaì khäng laìm thuíng âaïy bãø. 330
Máùu thæí khäng chaûy doüc theo cäüt Nãúu chaíy thaình såüi trãn khay bë hoíng thç phaíi thay thãú. Giaím âiãûn aïp. Choün cháút âãûm våïi näöng âäü vaì haìm læåüng dung dëch âãûm thêch håüp (læåüng dung dëch âãûm TBE chæïa nhiãöu hån loaûi TAE). Nãúu cháút âãûm bë thaïo ra hãút thç ngæng hoaût âäüng, thaïo nàõp, duìng äúng huït láúy cháút âãûm tæì läù khaïc cho vaìo bãn trong läù âäúi diãûn âãún khi âáöy cháút âãûm. Nãúu cháút gel khäng âäöng nháút, âàût khuän âuïc nàòm ngang træåïc khi âäø däön gel (âãø laìm hoaì láùn vaìo nhau). Càûp khuän âuïc Læåüc phaíi âàût thàóng âæïng âãø traïnh laìm biãún daûng bãø chæïa. Giaím låïp âãûm 1 mm tæì bãö màût åí phêa trãn gel, giaím gradien nhiãût âäü. Taïi taûo gel khäng âuí cháút læåüng Thãm ficoll, glyxerol hay âæåìng (mêa) vaìo nhiãöu dung dëch láúy máùu âãø baío âaím máùu làõng xuäúng âaïy bãø (choün cháút ficoll) Chàõc chàõn máùu thæí âæåüc hoaì tan hoaìn toaìn. Giaím âiãûn thãú. Giaím näöng âäü máùu thæí. Giaím thãø têch máùu. Cáön êt nháút 1 mm gel dæåïi âaïy læåüc âãø traïnh máùu rè ra tæì âaïy bãø. Giaím näöng âäü muäúi trong máùu thæí. Kiãøm tra âäü enzim, máùu thæí coï thãø cáön taïc âäüng láu (xuïc taïc xaíy ra quaï trçnh) vaì mäüt loaûi cháút âãûm khaïc haûn chãú sæû di chuyãøn. Pha chãú máùu måïi nãúu nghi ngåì máùu bë nhiãùm báøn. Choün loaûi agaroza våïi täúc âäü tháøm tháúu cháûm. Âàût khay âuïng vë trê, khäng áún maûnh vaìo bãn trong. 331
Chæång 16 AN TOAÌN LAO ÂÄÜNG VAÌ BAÍO VÃÛ MÄI TRÆÅÌNG TRONG NHAÌ MAÏY CÄNG NGHIÃÛP VI SINH Khi täø chæïc mäüt hoaût âäüng saín xuáút báút kyì naìo trong cäng nghiãûp vi sinh cuîng cáön phaíi tênh âãún táút caí caïc nhán täú lao âäüng trong táút caí caïc giai âoaûn saín xuáút. Caïc âiãöu kiãûn lao âäüng cuía cäng nhán âãöu phuû thuäüc vaìo chuïng. Nhæîng váún âãö bao gäöm baío häü lao âäüng, kyî thuáût an toaìn, vãû sinh saín xuáút, bäü luáût lao âäüng âãöu thaío ra caïc biãûn phaïp qui âënh båíi caïc luáût an toaìn trong cäng nghiãûp vi sinh, nhàòm âaím baío ngàn ngæìa thæång têch do saín xuáút, do caïc bãûnh nghãö nghiãûp, do caïc sæû cäú cuía maïy moïc, do chaïy vaì näø. 16.1. NHÆÎNG VÁÚN ÂÃÖ TÄØNG QUAÏT VÃÖ AN TOAÌN LAO ÂÄÜNG TRONG NHAÌ MAÏY CÄNG NGHIÃÛP VI SINH An toaìn lao âäüng giåïi thiãûu caïc hãû thäúng vàn baín vãö luáût vaì nhæîng biãûn phaïp tæång æïng våïi chuïng nhàòm âaím baío an toaìn, baío vãû sæïc khoeí vaì khaí nàng laìm viãûc cuía con ngæåìi trong quaï trçnh lao âäüng, kinh tãú - xaî häüi, kyî thuáût, vãû sinh vaì täø chæïc. Caïc axit, kiãöm, muäúi vaì caïc loaûi vi sinh váût âæåüc sæí duûng räüng raîi trong caïc xê nghiãûp âãø saín xuáút ra caïc chãú pháøm hoaût hoaï (vitamin, chãú pháøm protein vaì enzim, náúm men gia suïc...), chuïng coï thãø gáy nãn nhæîng dë æïng cho cäng nhán vaì caïc cháút phuû âæåüc sæí duûng trong saín xuáút dãù chaïy vaì dãù näø. Cho nãn cáön âàûc biãût chuï yï nhæîng váún âãö vãö an toaìn lao âäüng trong caïc xê nghiãûp vi sinh. Âiãöu kiãûn chung vãö an toaìn lao âäüng. Chuïng bao gäöm nhæîng nhiãûm vuû phaït hiãûn vaì nghiãn cæïu thæång têch do saín xuáút, thaío ra nhæîng biãûn phaïp laìm tàng âiãöu kiãûn lao âäüng vaì caïc biãûn phaïp vãû sinh sæïc khoeí nhàòm baío âaím ngàn ngæìa thæång têch, caïc bãûnh nghãö nghiãûp, caïc tai naûn, caïc âaïm chaïy, vuû näø trong xê nghiãûp. Cáön chuï yï náng cao cháút læåüng âaìo taûo vaì hæåïng dáùn kyî thuáût an toaìn cho cäng nhán våïi viãûc æïng duûng caïc phæång tiãûn âaìo taûo hiãûn âaûi, baío âaím cho cäng nhán nhæîng phæång tiãûn baío vãû caï nhán coï hiãûu quaí våïi sæû cán nhàõc âàûc âiãøm cuía caïc quaï trçnh saín xuáút, traïch nhiãûm cuía cäng nhán, caïn bäü kyî thuáût vaì caïc caïn bäü laînh âaûo âãún caïc vàn baín tiãu chuáøn trong lénh væûc an toaìn lao âäüng vaì phoìng chäúng chaïy. 332
Thäng gioï vaì chiãúu saïng. Trong caïc luáût an toaìn âãø saín xuáút trong cäng nghiãûp vi sinh, váún âãö thäng gioï vaì chiãúu saïng âaî âæåüc thãø hiãûn mäüt caïch roî raìng. Thäng gioï trong saín xuáút laì biãûn phaïp quan trong nháút âãø taûo ra nhæîng âiãöu kiãûn vãû sinh phoìng bãûnh bçnh thæåìng trong caïc xê nghiãûp vi sinh. ÅÍ trong táút caí caïc xê nghiãûp, caïc thiãút bë hoaût âäüng âãöu âæåüc bët kên, tuy nhiãn khäng khê trong phoìng saín xuáút cuía xê nghiãûp chæïa nhiãöu vi sinh váût, caïc saín pháøm do hoaût âäüng cuía chuïng, nhæîng tiãøu pháön cuía caïc cháút dinh dæåîng daûng buûi, cuîng nhæ áøm, khê, håi, nhiãût, caïc cháút bay håi dãù näø vaì caïc cháút âäüc. Thäng gioï seî laìm giaím täúi thiãøu näöng âäü caïc cháút trãn. Viãûc chiãúu saïng caïc phoìng saín xuáút cuîng âoïng mäüt vai troì quan troüng. Khi chiãúu saïng phuì håüp seî loaûi træì âæåüc sæû càng thàóng màõt, âaím baío sæû phán biãût âæåüc caïc âäúi tæåüng xung quanh trong hoaût âäüng saín xuáút cuía cäng nhán. Nãúu chiãúu saïng khäng täút seî dáùn âãún quaï càng thàóng, nhanh choïng bë mãût moíi thë giaïc laìm cho sæû phäúi håüp chuyãøn âäüng khäng nhëp nhaìng. Âiãöu âoï dáùn âãún laìm giaím nàng suáút vaì cháút læåüng lao âäüng, laìm tàng khaí nàng bë tai naûn vç cäng nhán phaíi âæïng gáön thiãút bë âang hoaût âäüng. Baío âaím an toaìn lao âäüng trong saín xuáút. Trong pháön naìy bao gäöm nhæîng luáût lãû maì chuí yãúu laì nhæîng biãûn phaïp nhàòm baío âaím an toaìn hoaût âäüng trong caïc quaï trçnh cäng nghãû cå baín, bäú trê, làõp raïp vaì váûn haình cuía thiãút bë cäng nghãû, cuía caïc âæåìng äúng chênh vaì cuía caïc vë trê laìm viãûc. Trong pháön naìy nãu ra caïc biãûn phaïp baío âaím hoaût âäüng an toaìn cho thiãút bë trong phán xæåíng nguyãn liãûu vaì phán xæåíng phuû, trong caïc traûm chæïa kiãöm, axit, trong khu væûc chæïa thuyí phán, chuáøn bë dung dëch sæîa väi, caïc muäúi dinh dæåîng mäi træåìng, trong phán xæåíng lãn men, trong caïc khu væûc vaì xæåíng ly tám, phán ly,loüc, trêch ly caïc cháút, trong phán xæåíng sáúy, tiãu chuáøn hoaï phán chia vaì goïi thaình pháøm caïc cháút hoaût hoaï sinh hoüc. Âãø täø chæïc mäùi mäüt vë trê laìm viãûc cáön phaíi coï nhæîng säú liãûu vãö caïc cháút âäüc, nàng læåüng bæïc xaû khê, buûi trong khu væûc cuía vë trê laìm viãûc, nhæîng säú liãûu vãö viãûc täön taûi tiãúng äön, rung âäüng; cáön biãút kêch thæåïc cå baín cuía thiãút bë, caïc phæång phaïp naûp nguyãn liãûu, váût liãûu vaì baïn thaình pháøm, sæû phán bäú caïc nguäön nàng læåüng, caïc âæåìng váûn chuyãøn bàòng âæåìng bäü, âæåìng sàõt, âæåìng thuyí, hãû thäúng phuûc vuû vê trê laìm viãûc theo chæïc nàng...Thaình láûp dæû aïn täø chæïc laìm viãûc âãø taûo ra nhæîng âiãöu kiãûn an toaìn lao âäüng coï tênh âãún táút caí caïc yãúu täú khäng an toaìn cho mäùi mäüt khu væûc saín xuáút. ÅÍ trong nhæîng khu væûc saín xuáút coï thaíi cháút âäüc haûi thç phaíi nãu thåìi haûn vaì phæång tiãûn kiãøm tra haìm læåüng âån vë cháút âäüc haûi âoï cuîng nhæ caïc tênh cháút lyï hoaï vaì âäüc täú hoüc trong dæû aïn täø chæïc lao âäüng. Luáût an toaìn phaíi nãu nhæîng yãu cáöu baío âaím caïc khu væûc saín xuáút vaì thiãút bë âàûc biãût quan troüng bàòng nhæîng duûng cuû âo- kiãøm tra, bàòng caïc phæång tiãûn tæû âäüng hoaï, hãû thäúng tên hiãûu saín xuáút vaì bàòng nhæîng thäng tin liãn laûc. 333
Caïc kho trong xê nghiãûp vi sinh. Caïc kho âæåüc duìng âãø baío âaím nguyãn liãûu, váût liãûu phuû vaì caïc thaình pháøm cáön âæåüc thiãút kãú coï tênh âãún sæû thuáûn tiãûn cho läúi vaìo, an toaìn cho sæû tiãún haình cäng taïc xãúp dåî vaì loaûi træì chaïy vaì näø. Trong caïc kho chæïa cháút loíng dãù bäúc chaïy (ræåüu etylic vaì metylic, axeton, benzen vaì etxàng) âäü an toaìn baío quaín âæåüc baío âaím do thiãút bë trong væûa chæïa vaì trong caïc xitec coï caïc van thäng håi vaì caïc bäü chàõn læía, cuîng nhæ caïc thiãút bë phoìng chaïy, trong caïc phoìng chæïa caïc phæång tiãûn cå âäüng. Tiãún haình baío quaín caïc cháút âäüc âäúi våïi sæïc khoeí con ngæåìi cáön phaíi tháût tháûn troüng. Âiãöu âoï coï liãn quan âãún caïc cháút âäüc, caïc axit, caïc kiãöm vaì mäüt säú caïc cháút khaïc coï tênh taïc âäüng maûnh. Caïc luáût an toaìn cho saín xuáút thuäüc lénh væûc cäng nghiãûp vi sinh ráút chuï yï âãún hoaût âäüng cuía thiãút bë âiãûn kyî thuáût, âãún caïc biãûn phaïp chäúng chaïy, caïc phæång tiãûn baío vãû caï nhán, phoìng khê. Laînh âaûo xê nghiãûp phaíi coï traïch nhiãûm trong viãûc phaï våî caïc quy luáût an toaìn cuîng nhæ traïch nhiãûm hoaìn thaình caïc biãûn phaïp âaî nãu trong caïc vàn baín. 16.2. KYÎ THUÁÛT AN TOAÌN TRONG NHAÌ MAÏY CÄNG NGHIÃÛP VI SINH Kyî thuáût an toaìn - hãû thäúng caïc biãûn phaïp kyî thuáût, täø chæïc vaì hãû thäúng caïc phæång tiãûn coï khaí nàng ngàn ngæìa aính hæåíng tåïi sæû taïc âäüng nguy hiãøm trong hoaût âäüng saín xuáút båíi caïc yãúu täú coï thãø dáùn âãún thæång têch. Táút caí nhæîng yãúu täú nguy hiãøm trong saín xuáút theo baín cháút taïc âäüng tåïi con ngæåìi coï thãø chia ra thaình nhæîng yãúu täú: lyï hoüc, hoaï hoüc, sinh hoüc vaì tám sinh lyï. Thuäüc nhoïm âáöu bao gäöm: caïc maïy moïc vaì cå cáúu chuyãøn âäüng, caïc bäü pháûn di âäüng cuía thiãút bë khäng âæåüc baío vãû täút, caïc váût liãûu di chuyãøn, thaình pháøm, tàng nhiãût âäü bãö màût cuía thiãút bë, chi tiãút, nguyãn váût liãûu, âiãûn aïp trong maûch âiãûn, cháûp maûch coï thãø qua cå thãø ngæåìi, mæïc tàng âiãûn ténh, tàng aïp suáút quy âënh trong caïc bçnh hoaût âäüng dæåïi aïp suáút... Nhoïm thæï hai coï quan hãû våïi caïc cháút âäüc coï thãø gáy thæång têch khi xám nháûp vaìo cå thãø con ngæåìi qua âæåìng hä háúp, låïp da vaì âæåìng tiãu hoaï. Thuäüc nhoïm thæï ba bao gäöm caïc cháút sinh hoüc, vi sinh váût vaì mäüt säú caïc saín pháøm hoaût hoaï sinh hoüc. Nhoïm thæï bäún kãút håüp caïc yãúu täú quaï taíi vãö lyï hoüc vaì tám traûng tháön kinh. Quaï taíi lyï hoüc coï thãø bao gäöm quaï taíi âäüng, quaï taíi ténh vaì quaï taíi keïm âäüng. Nhæîng taíi troüng vãö tám traûng tháön kinh xuáút hiãûn do trê oïc quaï mãût moíi, do hoaût âäüng âån âiãûu vaì do sæû xuïc caím cao. Táút caí nhæîng yãúu täú âaî âæåüc nãu trãn åí trong mäüt mæïc âäü naìo âoï coï liãn quan âãún caïc xê nghiãûp thuäüc cäng nghiãûp vi sinh. 334
Caïc biãûn phaïp dæû phoìng an toaìn. Cáön thiãút phaíi thæûc hiãûn caïc biãûn phaïp dæû phoìng trong caïc xê nghiãûp cäng nghiãûp vi sinh coï liãn quan våïi säú låïn caïc quaï trçnh saín xuáút xaíy ra åí chãú âäü tiãût truìng cao cuía thiãút bë cäng nghãû, caïc âæåìng äúng dáùn vaì caïc mäi træåìng dinh dæåîng trong thiãút bë coï aïp suáút dæ hay xaíy ra trong caïc âæåìng äúng dáùn coï cháút loíng dãù chaïy (ræåüu, axeton,...), laìm tàng näöng âäü cuía chuïng trong khäng khê coï thãø dáùn tåïi chaïy vaì näø. Näöng âäü caïc cháút dãù näø træåïc hãút coï thãø taûo thaình bãn trong khu væûc saín xuáút, bãn trong thiãút bë, bãø chæïa. Theo quy luáût thç nhæîng cháút loíng dãù chaïy âæåüc baío quaín trong caïc bãø caïch nhiãût, täút nháút laì baío quaín dæåïi âáút. Trong khi âäø âáöy vaì thaïo caûn chuïng cáön phaíi theo doîi cáøn tháûn caïc quy luáût vaì âënh mæïc hoaût âäüng. Âàûc biãût chuï yï haìm læåüng häùn håüp dãù näø âaî âæåüc taûo thaình trong caïc thiãút bë âaî âæåüc thaïo hãút caïc cháút loíng dãù chaïy, vç khi nguäön chaïy âaî âæåüc taûo thaình trong caïc thiãút bë coï thãø dáùn âãún hiãûn tæåüng näø mäüt caïch ngáùu nhiãn. Cho nãn táút caí caïc thiãút bë chæïa cáön phaíi ræía cáøn tháûn vaì sau âoï kiãøm tra læåüng håi coìn hay hãút. Khäng cho pheïp sæí duûng khäng khê neïn âãø taûo quaï aïp cho caïc cháút loíng dãù chaïy tæì thiãút bë naìy vaìo thiãút bë khaïc, vç tyí lãû vãö læåüng giæîa khäng khê vaì håi cuîng nhæ buûi åí bãn trong thiãút bë coï thãø dáùn tåïi taûo thaình näöng âäü dãù näø. Âãø taûo quaï aïp trong træåìng håüp naìy täút nháút nãn duìng khê trå. Duìng caïc båm coï daûng maìng hay daûng khäng coï voìng khêt âãø båm caïc loaûi cháút loíng dãù chaïy nhàòm loaûi træì roì rè. Caïc khu væûc coï âàût thiãút bë âãø taïch caïc saín pháøm hoaût hoaï sinh hoüc, âãø tinh luyãûn ræåüu vaì axeton cáön âæåüc trang bë hãû thäúng tên hiãûu aïnh saïng vaì tiãúng âäüng baïo hiãûu näöng âäü nguy hiãøm cuía caïc cháút dãù chaïy trong khäng khê. Âãø ngàn ngæìa sæû taûo thaình caïc tia læía âiãûn, caïc nguäön nung noïng trong caïc khu dãù näø vaì dãù chaïy, táút caí nhæîng caïi láúy âiãûn, caïc duûng cuû måí âiãûn, caïc phæång tiãûn tæû âäüng cáön phaíi hoaìn thaình åí kiãøu phoìng näø vaì kên næåïc. Næåïc saín xuáút træåïc khi xaí vaìo hãû thäúng raînh cáön phaíi trung hoaì, laìm saûch dáöu måî, nhæûa vaì caïc håüp cháút âäüc khaïc trong caïc thiãút bë laìm saûch. Khi làõp raïp caïc nguäön aïnh saïng vaì caïc thiãút bë âiãûn cáön phaíi tuán thuí theo caïc quy âënh cuía thiãút bë âiãûn âäúi våïi mäùi khu væûc, coï tênh âãún loaûi phán xæåíng. Cáön phaíi coï quy âënh caïc biãûn phaïp ngàn ngæìa ráút tháûn troüng khi caïc bäü pháûn cuía maïy moïc hoaût âäüng, dáùn âãún bë nung noïng do ma saït (vê duû, caïc bäü dáùn âäüng caïnh khuáúy, caïc baïnh ràng, äø truûc...). Cáön thiãút phaíi chãú taûo chuïng bàòng nhæîng váût liãûu khäng bàõn ra tia saïng nhæ nhäm, âäöng, cháút deío... Biãûn phaïp täút nháút laì duìng nhæîng táúm thaím caosu âãø baío vãû cáöu thang. Trong saín xuáút vi sinh cáön âàûc biãût chuï yï tåïi sæû phán ly âiãûn têch ténh, chuïng coï thãø laìm bäúc chaïy caïc häùn håüp dãù näø khi váûn chuyãøn caïc cháút loíng dãù chaïy - näø vaì caïc 335
cháút khê theo caïc âæåìng äúng khäng tiãúp âáút, khi thaïo vaì roït caïc cháút loíng trong bãø chæïa vaì trong caïc thiãút bë; khi chuyãøn dëch häùn håüp buûi - khäng khê åí trong caïc âæåìng äúng cuía maïy váûn chuyãøn bàòng khê neïn vaì trong caïc thiãút bë âãø sáúy, nghiãön, saìng; khi caïc cháút loíng âæåüc phun ra khoíi äúng phun, voìi phun dæåïi aïp suáút. Cáön biãút ràòng täúc âäü chuyãøn âäüng cuía cháút loíng vaì khê theo caïc äúng caìng cao thç trë säú têch âiãûn caìng låïn, cho nãn phaíi giæî âæåüc quy caïch haûn chãú täúc âäü váûn chuyãøn cuía khê vaì cháút loíng. Tiãúp âáút caïc thiãút bë, caïc âæåìng äúng dáùn, thuìng chæïa, caïc cå cáúu roït, thaïo, cuîng nhæ caïc phãùu chæïa, xyclon, maïy sáúy, thiãút bë dáùn gioï, buûi, chuïng coï thãø têch âæåüc thãú nàng âiãûn têch cao, laì phæång phaïp phäø biãún nháút âãø baío vãû ténh âiãûn. An toaìn váûn haình trong saín xuáút caïc cháút hoaût hoaï sinh hoüc. Âiãöu kiãûn cå baín âãø baío âaím an toaìn váûn haình laì phaíi quan saït tháûn troüng quy trçnh tiãún haình thao taïc cäng nghãû cuía táút caí caïc cäng âoaûn. Qui trçnh thao taïc bao gäöm caïc phæång phaïp tiãún haình nhàòm baío âaím an toaìn váûn haình täúi âa trãn mäüt thiãút bë cuû thãø, khi khaío saït nhæîng quy luáût váûn haình caïc cháút nguy hiãøm vaì khaío saït nhæîng âiãöu kiãûn tiãún haình caïc quy trçnh loaûi træì âæåüc khaí nàng näø, chaïy, cháún thæång, nhiãùm âäücü. Âãø cho thiãút bë hoaût âäüng täút, caïc phán xæåíng cáön phaíi saïng suía vaì räüng raîi, coï bãö räüng cuía läúi âi laûi theo chênh diãûn thiãút bë khäng nhoí hån 2 m, âãø quan saït vaì kiãøm tra âënh kyì thiãút bë vaì caïc duûng cuû, - 0,8 m, cho pheïp tiãún haình bäú trê thiãút bë cäng nghãû doüc theo tæåìng ngoaìi coï caïc cæía säø. Khi xuáút phaït tæì nguyãn nhán vãû sinh, cáön phaíi phuí màût tæåìng bàòng gaûch men; saìn nhaì phaíi bàòng phàóng, khäng tháúm næåïc, coï âäü nghiãng. Âãø giaím täøn tháút nhiãût vaì traïnh boíng, táút caí caïc thiãút bë vaì caïc âæåìng äúng cáön phaíi phuí låïp caïch nhiãût, nhiãût âäü bãö màût caïch nhiãût åí caïc vë trê laìm viãûc khäng quaï 450C. Khäng cho pheïp âàût caïc âæåìng äúng dáùn dung dëch dãù näø, dãù bay håi cuìng våïi caïc âæåìng dáùn nhiãût vaì dáùn khê neïn. Âãø an toaìn cáön sån caïc âæåìng äúng dáùn thaình nhæîng maìu âãø âoaïn nháûn theo nhoïm caïc cháút âæåüc váûn chuyãøn: næåïc - maìu xanh laï cáy, håi - maìu âoí, khäng khê - xanh, khê (trong âoï coï khê hoaï loíng) - vaìng, axit - cam, kiãöm - têm, cháút loíng - náu, caïc cháút khaïc (mäi træåìng dinh dæåîng, cháút loíng canh træåìng, dung dëch enzim ...) - maìu xaïm, caïc äúng chæîa chaïy - âoí. Caïc xê nghiãûp saín xuáút chæïa mäüt læåüng låïn caïc loaûi thiãút bë âæåüc sæí duûng trong cäng nghiãûp hoaï hoüc, cäng nghiãûp thæûc pháøm cuîng nhæ mäüt læåüng âaïng kãø caïc thiãút bë khäng theo quy chuáøn âæåüc saín xuáút trong xê nghiãûp. Cho nãn cáön phaíi hæåïng dáùn tháûn troüng cho cäng nhán thao taïc, phaíi nghiãn cæïu cuû thãø kãút cáúu vaì nguyãn tàõc hoaût âäüng cuía thiãút bë; cäng nghãû vaì caïc luáût vãö kyî thuáût an toaìn âãø tiãún haình thao taïc. Caïc baín hæåïng dáùn kyî thuáût an toaìn âæåüc phaïc thaío riãng biãût cho mäùi loaûi thiãút bë, cäng nghãû, cáön nghiãn cæïu kyî phuì håüp våïi vë trê cäng taïc cuía moüi thaình viãn. Caïc bçnh hoaût âäüng dæåïi aïp suáút. Trong caïc xê nghiãûp thuäüc cäng nghiãûp vi sinh thæåìng sæí duûng phäø biãún caïc loaûi bçnh hoaût âäüng dæåïi aïp suáút. 336
Âoï laì caïc näöi phaín æïng cäng nghãû, caïc bäü tiãût truìng, caïc thiãút bë cáúy, thiãút bë lãn men, thiãút bë cä âàûc, thiãút bë cä âàûc chán khäng, näöi háúp (ätäcla), thiãút bë chæng luyãûn, trêch ly...cuîng nhæ thiãút bë nàng læåüng (bäü trao âäøi nhiãût), thiãút bë laìm laûnh, maïy neïn khê... Caïc bçnh hoaût âäüng dæåïi aïp suáút laì mäüt dung læåüng kên hay laì mäüt thiãút bë duìng âãø tiãún haình caïc quaï trçnh hoaï hoüc vaì nhiãût, duìng âãø baío quaín vaì váûn chuyãøn caïc cháút khê neïn, khê hoaï loíng vaì hoaì tan dæåïi aïp suáút. Vç caïc bçnh hoaût âäüng dæåïi aïp suáút thuäüc loaûi thiãút bë khäng an toaìn, kãút cáúu, chãú taûo vaì sæû váûn haình cuía chuïng cáön phaíi chuï yï âãún nhæîng yãu cáöu kyî thuáût an toaìn. Phuû thuäüc vaìo trë säú cuía aïp suáút laìm viãûc, táút caí caïc bçnh âæåüc chia ra laìm hai nhoïm. Nhoïm âáöu tiãn thuäüc caïc bçnh laìm viãûc dæåïi aïp suáút cao hån 0,07 MPa (khäng tênh aïp suáút thuyí ténh) âæåüc phäø biãún caïc luáût vãö trang bë vaì an toaìn váûn haình. Nhoïm thæï hai thuäüc caïc bçnh laìm viãûc våïi aïp suáút nhoí hån 0,07 MPa. Nhæîng quy luáût vãö kyî thuáût an toaìn âäúi våïi chuïng âæåüc thaío ra åí daûng luáût ngaình vaì vãû sinh saín xuáút. Bçnh duìng âãø hoaût âäüng dæåïi aïp suáút cáön phaíi coï thuyãút minh våïi näüi dung: tãn nhaì maïy saín xuáút, ngaình saín xuáút, ngaìy saín xuáút, trë säú aïp suáút theo tênh toaïn vaì giåïi haûn vaì caïc thäng säú khaïc. Chè cho pheïp nhæîng ngæåìi âæåüc âaìo taûo theo caïc phæång phaïp hoaût âäüng vaì âaî qua hæåïng dáùn caïc luáût kyî thuáût an toaìn, måïi âæåüc thao taïc thiãút bë laìm viãûc dæåïi aïp suáút. Trong khäng khê thoaït ra tæì caïc thiãút bë (thiãút bë cáúy, thiãút bë lãn men...) chæïa mäüt læåüng låïn vi sinh váût vaì caïc cháút âäüc, cho nãn træåïc khi thaíi vaìo khê quyãøn cáön phaíi loüc saûch. Caïc traûm neïn khê. Caïc maïy neïn khê thæåìng âàût riãng biãût trong caïc toaì nhaì mäüt táöng, âæåüc thiãút kãú theo caïc yãu cáöu “Tiãu chuáøn phoìng chaïy khi thiãút kãú xáy dæûng caïc xê nghiãûp cäng nghiãûp vaì caïc vuìng dán cæ” vaì “Tiãu chuáøn vãû sinh khi thiãút kãú caïc xê nghiãûp cäng nghiãûp”. Nhiãût âäü khäng khê sau mäùi báûc neïn trong caïc âoaûn âun noïng khäng âæåüc quaï 180 C. Thiãút bë coï nàng suáút låïn hån 10 m3/ph âæåüc trang bë maïy laûnh vaì maïy taïch áøm. 0 Caïc maïy neïn khäng khê coï nàng suáút dæåïi 10 m3/ph våïi aïp suáút dæåïi 0,8 MPa coï thãø âàût åí caïc táöng dæåïi cuía nhaì nhiãöu táöng, nhæng khäng âæåüc âàût dæåïi caïc phoìng sinh hoaût, vàn phoìng vaì caïc phoìng tæång tæû. Trong træåìng håüp naìy chuïng cáön phaíi taïch biãût khoíi caïc khu væûc saín xuáút bàòng loaûi tæåìng chëu læía. Caïc maïy neïn khê coï nàng suáút nhoí hån 20 m3/ph âæåüc caïch biãût våïi caïc phoìng lán cáûn båíi tæåìng chàõn coï chiãöu cao hån 3 m vaì bãö daìy låïn hån 12 cm. 337
Mäùi traûm maïy neïn cáön phaíi coï nhæîng phoìng âàûc biãût âãø baío giæî kên nhæîng váût liãûu vaì duûng cuû dãù moìn...Cáúm baío giæî trong phoìng cuía traûm maïy neïn nhæîng loaûi nhæ dáöu hoaí, etxàng vaì caïc váût liãûu dãù chaïy khaïc. Cáúm nhæîng ngæåìi laû màût vaìo phoìng cuía traûm maïy neïn. Tráön ngàn caïc phoìng cuía traûm khê neïn khäng coï táöng aïp maïi, dãù thaïo, tyí lãû diãûn têch cæía säø, cæía ra vaìo, cæía tråìi chiãúm 0,05 m2 cho 1 m2 phoìng. Mäùi maïy neïn âæåüc trang bë hãû thäúng an toaìn, baío âaím hãû thäúng tên hiãûu aïnh saïng vaì ám thanh khi ngæìng naûp næåïc laûnh, khi tàng nhiãût âäü khê neïn cao hån nhiãût âäü cho pheïp vaì âãø âaím baío ngæìng maïy mäüt caïch tæû âäüng khi giaím aïp suáút dáöu. Caïc voí maïy neïn, maïy laûnh, maïy taïch næåïc vaì dáöu cáön phaíi âæåüc näúi âáút. Caïc maïy neïn coï nàng suáút låïn hån 50 m3/ph cáön phaíi trang bë thãm caïc cå cáúu âãø âiãöu chènh tæû âäüng aïp suáút naûp vaìo. Caïc van baío hiãøm cáön phaíi thoaí maîn caïc yãu cáöu cuía quy luáût thiãút bë vaì an toaìn váûn haình cuía caïc bçnh laìm viãûc dæåïi aïp suáút, vaì haìng ngaìy kiãøm tra aïp suáút dæåïi 1,2 MPa. Bäi trån caïc maïy neïn phaíi theo tiãu chuáøn hiãûn haình. Khi tàng aïp suáút cao hån aïp suáút cho pheïp phaíi ngæìng hoaût âäüng ngay, khi giaím aïp suáút dáöu trong hãû bäi trån seî tháúp hån aïp suáút cho pheïp vaì hãû laìm laûnh dáöu trong hãû bäi trån tháúp hån aïp suáút cho pheïp vaì dáùn âãún laìm hæ hoíng hãû laìm laûnh, xuáút hiãûn tiãúng âäüng laû laìm tàng âäü rung. Chè cho pheïp nhæîng cäng nhán trãn 18 tuäøi âaî qua kiãøm tra y tãú, coï giáúy chæïng nháûn quyãön sæí duûng thiãút bë neïn måïi âæåüc laìm åí traûm. Caïc maïy loüc âãø laìm saûch vaì thu häöi khê, buûi. Âàûc biãût nguy hiãøm trong caïc xê nghiãûp cäng nghiãûp vi sinh laì khäng khê trong caïc phoìng saín xuáút bë nhiãùm caïc cháút thaíi âäüc, cáön phaíi thaíi ra khoíi caïc kho, caïc phán xæåíng saín xuáút mäi træåìng dinh dæåîng tæì caïc cáúu tæí khä, caïc khu taïch vaì trêch ly, caïc kho sáúy, goïi, tiãu chuáøn hoaï vaì baío quaín thaình pháøm. Sæû nhiãùm báøn khäng khê xaíy ra trong caïc phoìng táûp trung caïc loaûi thiãút bë âãø cáúy, lãn men, sáúy, nghiãön... (nhæîng loaûi thiãút bë naìy phaíi kên). Âãø laìm saûch khäng khê khoíi caïc cháút nhiãùm báøn cäng nghiãûp thæåìng sæí duûng caïc thiãút bë thu gom caïc khê- buûi.Thiãút bë âãø laìm saûch caïc khê dãù bäúc chaïy hay caïc cháút dãù näø âæåüc trang bë phuì håüp våïi caïc bäü luáût an toaìn coï tênh âãún sæû baío âaím laìm saûch liãn tuûc trong saín xuáút vaì chu kyì hoaût âäüng cuía thiãút bë chênh. Cáúm xaí khê vaìo khê quyãøn. Khi phaït hiãûn sæû hoíng hoïc cuía caïc thiãút bë trãn thç cáön phaíi dæìng laûi âãø sæía chæîa. Tçnh traûng æïng cæïu xaíy ra khi thiãút bë hoaût âäüng khäng phuì håüp våïi caïc thäng säú laìm saûch khäng khê theo thãø têch, nhiãût âäü, aïp suáút, thaình pháön hoaï - lyï vaì âäü phán taïn, væåüt giåïiï haûn trong baín hæåïng dáùn saín xuáút; ngoaìi ra khi vi phaûm quy caïch thaïo saín 338