Cách chữa trị bệnh ngoại khoa bằng y học cổ truyền: Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:67

Thêm vào BST

Báo xấu

39
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu "Các bệnh ngoại khoa thường gặp và cách chữa trị bằng y học cổ truyền" phần 1 trình bày các nội dung chính sau: Bệnh trĩ; Bệnh rò hậu môn; Bệnh động mạch ngoại vi mạn tính; Bệnh tăng sản lành tính tuyến tiền liệt;... Mời các bạn cùng tham khảo để nắm nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Cách chữa trị bệnh ngoại khoa bằng y học cổ truyền: Phần 1

CÁC BỆNH NGOẠI KHOA THƯỜNG GẶP VÀ CÁCH CHỮA TRỊ BẰNG Y HỌC CỔ TRUYỀN
Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång PGS. TS. Ph¹m v¨n linh Phã Chñ tÞch Héi ®ång Ph¹m chÝ thμnh Thμnh viªn TrÇn quèc d©n TS. NguyÔn ®øc tμi TS. NguyÔn an tiªm NguyÔn vò thanh h¶o
CÁC BỆNH NGOẠI KHOA THƯỜNG GẶP VÀ CÁCH CHỮA TRỊ BẰNG Y HỌC CỔ TRUYỀN NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT HÀ NỘI 2016
Lêi nhμ xuÊt b¶n Y d−îc häc cæ truyÒn ViÖt Nam lμ mét di s¶n quý b¸u cña d©n téc ta. Lμ mét bé phËn cÊu thμnh cña nÒn v¨n hãa ViÖt Nam, y d−îc häc cæ truyÒn ViÖt Nam lu«n g¾n bã víi cuéc sèng céng ®ång c¸c d©n téc ViÖt Nam, vμ ®Æc biÖt, y d−îc häc cæ truyÒn ®−îc x¸c ®Þnh nh− mét nh©n tè quan träng gióp cho chiÕn l−îc ch¨m sãc søc kháe ban ®Çu thμnh c«ng ë n−íc ta thêi gian qua. Theo quan ®iÓm cña y häc cæ truyÒn, c¸c bÖnh sinh ra ë bªn ngoμi c¬ thÓ, m¾t nh×n thÊy, tay sê thÊy, cã chøng tr¹ng côc bé ®Òu thuéc ph¹m vi cña ngo¹i khoa. ChÝnh v× vËy, cã thÓ øng dông y häc cæ truyÒn vμo ch÷a trÞ mét sè bÖnh ngo¹i khoa th−êng gÆp víi chi phÝ thÊp, dÔ phæ biÕn vμ øng dông trong thùc tÕ ®èi víi y tÕ tuyÕn x·, ph−êng. Cuèn s¸ch C¸c bÖnh ngo¹i khoa th−êng gÆp vμ c¸ch ch÷a trÞ b»ng y häc cæ truyÒn cña tËp thÓ t¸c gi¶ c«ng t¸c t¹i Häc viÖn Y D−îc häc cæ truyÒn ViÖt Nam do TS. BS. §Ëu Xu©n C¶nh, TS. BS. Ph¹m Quèc B×nh, TS. BS. NguyÔn ThÕ ThÞnh ®ång chñ biªn sÏ cung cÊp cho b¹n ®äc nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vμ ph−¬ng thøc ch÷a trÞ mét sè bÖnh ngo¹i khoa th−êng 5
gÆp b»ng ph−¬ng ph¸p y häc cæ truyÒn ®¬n gi¶n, dÔ ¸p dông. KiÕn thøc vÒ y häc rÊt réng lín, sè l−îng c¸c ph−¬ng ph¸p ch÷a trÞ, c¸c bμi thuèc còng rÊt nhiÒu, trong ph¹m vi cuèn s¸ch nμy, chóng t«i chØ giíi thiÖu mét sè bμi thuèc vμ ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ c¸c bÖnh ngo¹i khoa th−êng gÆp b»ng y häc cæ truyÒn. Nhμ xuÊt b¶n vμ tËp thÓ t¸c gi¶ rÊt mong nhËn ®−îc sù gãp ý cña b¹n ®äc ®Ó hoμn thiÖn néi dung cuèn s¸ch trong lÇn xuÊt b¶n sau. Xin giíi thiÖu cuèn s¸ch víi b¹n ®äc. Th¸ng 9 n¨m 2016 NHμ XUÊT B¶N CHÝNH TRÞ QUèC GIA Sù THËT 6
Lêi nãi ®Çu C¸c bÖnh ngo¹i khoa y häc cæ truyÒn gåm phÇn lín c¸c bÖnh thuéc phÇn ngoμi c¬ thÓ, thuéc c¬ nhôc, tÊu lý, x−¬ng khíp nh− bÖnh thÊp ®éc, nhiÖt ®éc, báng, vÕt th−¬ng, h¹ trÜ, cèt chiÕt, v.v.. Tæn th−¬ng th−êng ë phÇn biÓu c¬ nhôc, tÊu lý, kinh l¹c, nh−ng cã liªn quan mËt thiÕt víi phÇn lý: lôc phñ, ngò t¹ng, khÝ huyÕt, t©n dÞch. Khi c«ng n¨ng cña t¹ng, phñ kh«ng ®iÒu hßa, kinh l¹c kh«ng th«ng suèt, khÝ huyÕt vËn hμnh ø trÖ, t¸c nh©n g©y bÖnh x©m ph¹m vμo c¬ thÓ g©y nªn c¸c bÖnh tËt. V× vËy ngoμi viÖc ch÷a trÞ t¹i chç, y häc cæ truyÒn cßn rÊt chó träng tíi viÖc ®iÒu chØnh sù mÊt th¨ng b»ng vÒ ©m d−¬ng khÝ huyÕt cña t¹ng, phñ vμ kinh l¹c (ch÷a bÖnh toμn th©n). Nguyªn nh©n g©y ra bÖnh ngo¹i khoa còng kh«ng ngoμi lôc d©m (nguyªn nh©n bªn ngoμi), thÊt t×nh (nguyªn nh©n bªn trong) vμ c¸c nguyªn nh©n kh¸c thuéc ph¹m vi sinh ho¹t (bÊt néi ngo¹i nh©n) nh− ¨n uèng, phßng dôc, lao th−¬ng, trïng thó c¾n v.v., nh−ng phÇn lín lμ do ®éc tμ nh− phong ®éc, thÊp ®éc, háa ®éc g©y ra. BÖnh vïng ®Çu mÆt th−êng do phong ®éc, bÖnh ë gi÷a th©n 7
liªn quan tíi khÝ uÊt, bÖnh ë phÝa d−íi c¬ thÓ do thÊp ®éc g©y nªn. VÒ mÆt chÈn ®o¸n, ngoμi viÖc t×m nh÷ng triÖu chøng bÖnh toμn th©n, viÖc kh¸m xÐt tæn th−¬ng côc bé cÇn ®i tíi xem bÖnh thuéc ©m chøng hay thuéc d−¬ng chøng. Nh÷ng bÖnh thuéc d−¬ng chøng th−êng ph¸t ra cÊp tÝnh, cã s−ng nãng ®á ®au, cã sèt, m¹ch nhanh nh− c¸c bÖnh do ®éc tμ, háa ®éc g©y nªn (môn nhät, ®inh r©u, huyÕt nhiÖt ®éc, s¸n khÝ,...). Nh÷ng bÖnh thuéc ©m chøng th−êng cã tÝnh chÊt m¹n tÝnh, cã s−ng nh−ng kh«ng nãng ®á,... nh− trμng nh¹c, loa lÞch, chøng nham (¸p xe l¹nh do lao, khèi u lμnh tÝnh hoÆc ¸c tÝnh,...). Cã thÓ tãm t¾t d−¬ng chøng vμ ©m chøng cña c¸c bÖnh ngo¹i khoa y häc cæ truyÒn theo b¶ng sau: ChØ tiªu D−¬ng chøng ¢m chøng Mμu da Hång, ®á (nhiÖt) Kh«ng ®æi, tr¾ng bÖch, da tèi S−ng S−ng gå lªn (chÝnh B»ng mÆt da (v× khÝ m¹nh, ph¸t t¸c chÝnh khÝ yÕu) nguyªn nh©n g©y bÖnh ra ngoμi) Ph¹m vi ë t¹i chç (v× chÝnh Lan táa (v× chÝnh s−ng tÊy khÝ m¹nh, khu tró khÝ yÕu, kh«ng h¹n t¸c nh©n g©y bÖnh chÕ ®−îc t¸c nh©n lan trμn) g©y bÖnh) 8
NhiÖt ®é Nãng (do nhiÖt) Kh«ng thay ®æi hay m¸t §au Cù ¸n (thùc chøng) §au Ýt, ®au ª Èm, thiÖn ¸n, thÝch Êm (h−, hμn) Mñ §Æc (khÝ huyÕt thÞnh) Lo·ng (khÝ huyÕt h−) MËt ®é Võa ph¶i C−¬ng (khèi u) hoÆc nhuyÔn (¸p xe l¹nh) VÞ trÝ Th−êng t¹i b× phu ë s©u trong g©n, x−¬ng Tiªn l−îng DÔ khái L©u khái C¨n cø vμo nguyªn nh©n vμ c¬ chÕ g©y bÖnh, c¸c bÖnh ngo¹i khoa ®−îc ch÷a theo c¸c ph−¬ng ph¸p phèi hîp chÆt chÏ gi÷a côc bé vμ toμn th©n, kÕt hîp thñ ph¸p can thiÖp víi dïng thuèc t¹i chç vμ toμn th©n. Nh×n chung, uèng thuèc trong cã thÓ chia theo 3 giai ®o¹n cña bÖnh: (1) Giai ®o¹n ®Çu, khi ch−a lμm mñ, bÖnh cßn ë thêi kú viªm nhiÔm th× lÊy tiªu viªm lμ chÝnh; (2) Giai ®o¹n hãa mñ, cÇn bμi nïng vμ tèng t¸c nh©n g©y bÖnh ra ngoμi, kh«ng cho x©m nhËp vμo trong g©y c¸c biÕn chøng b»ng c¸ch uèng thuèc bμi nïng (cho vì mñ); (3) Giai ®o¹n cuèi cïng, dïng ph−¬ng ph¸p bæ khÝ huyÕt ®Ó n©ng cao thÓ tr¹ng, gióp vÕt th−¬ng mau lμnh vμ phßng ngõa t¸i ph¸t. Ch÷a bÖnh ë côc bé còng tiÕn hμnh theo c¸c giai ®o¹n bÖnh: (1) Giai ®o¹n ®Çu còng lÊy tiªu viªm t¸n kÕt lμ trÝnh b»ng ch©m cøu, d¸n cao tan 9
vμ c¸c ph−¬ng ph¸p vËt lý kh¸c nh− ch−êm nãng, chiÕu tia hång ngo¹i, tia sãng ng¾n...; (2) Giai ®o¹n ®· cã mñ cÇn bμi nïng (®−a mñ ra ngoμi) b»ng chÝch dÉn l−u, cao d¸n vì mñ...; khø hñ (lμm mÊt c¸c tæ chøc ho¹i tö); sinh c¬ (lμm mäc l¹i c¸c tæ chøc c¬ nhôc), nÕu vÕt th−¬ng chét l©u lμnh th× dïng c¸c thuèc sinh c¬ kÕt hîp víi c¸c thuèc bæ khÝ huyÕt ®Ó ch÷a. VÒ thuèc tiªu viªm cã: thanh nhiÖt gi¶i ®éc nh− Kim ng©n, Bå c«ng anh, Liªn kiÒu...; hμnh khÝ ho¹t huyÕt nh−: §an s©m, Xuyªn khung, T¹o gi¸c thÝch...; nhuyÔn kiªn hãa ®μm nh− H¹ kh« th¶o, T¹o gi¸c, Bèi mÉu...; bμi nïng cã c¸c thuèc nh−: Thanh ®¹i, B¹ch chØ, ý dÜ; bæ khÝ huyÕt th−êng dïng c¸c vÞ: Hoμng kú, B¹ch truËt, B¹ch th−îc, v.v.. §Õn nay, y häc cæ truyÒn cã nhiÒu bμi thuèc tèt ch÷a bÖnh t¹i chç hay toμn th©n ®¸p øng c¸c bÖnh ngo¹i khoa ë c¸c vÞ trÝ kh¸c nhau cña c¬ thÓ; c¸c bμi thuèc d©n gian cã t¸c dông ch÷a bÖnh tèt ®−îc l−u truyÒn l¹i nh− c¸c lo¹i cao d¸n, thuèc x«ng... ®Ó ch÷a c¸c bÖnh nh− môn nhät, trÜ, viªm h¹ch, v.v.. 10
BÖNH TRÜ TS. BS. §Ëu Xu©n C¶nh TS. BS. NguyÔn ThÕ ThÞnh BS. L÷ §oμn Ho¹t M−êi A. ®¹i c−¬ng vÒ bÖnh trÜ 1. Mét sè nhËn thøc chung vÒ t×nh tr¹ng bÖnh trÜ TrÜ lμ bÖnh th−êng gÆp. Tuy kh«ng g©y tö vong vμ Ýt khi cã biÕn chøng nÆng nÒ nh−ng l¹i trùc tiÕp ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng cuéc sèng cña ng−êi bÖnh. Trong c¸c bÖnh lý hËu m«n - trùc trμng, bÖnh trÜ phæ biÕn hμng ®Çu trªn thÕ giíi víi sè ng−êi m¾c bÖnh kh¸ cao. ë ViÖt Nam, ng−êi x−a cã c©u “thËp nh©n cöu trÜ” (m−êi ng−êi cã chÝn ng−êi bÞ trÜ) chøng tá cã rÊt nhiÒu ng−êi m¾c bÖnh trÜ. Tuy nhiªn, do trÜ lμ bÖnh ë vÞ trÝ ®Æc biÖt vμ kh«ng g©y ¶nh h−ëng nÆng nÒ ®Õn cuéc sèng nªn bÖnh nh©n ®μnh chÊp nhËn, th−êng ®i kh¸m vμ ch÷a bÖnh rÊt muén. V× vËy, nh÷ng sè liÖu thèng kª ë c¸c bÖnh viÖn, phßng kh¸m ch−a cho thÊy ®−îc tû lÖ m¾c bÖnh trÜ thùc sù trong céng ®ång. T¸c gi¶ TrÇn Kh−¬ng KiÒu lÇn ®Çu tiªn ®iÒu tra b»ng ph−¬ng ph¸p dÞch 11
tÔ häc cho kÕt qu¶ tû lÖ m¾c bÖnh trÜ ë mét sè vïng cña n−íc ta (Hμ Néi, Nam §Þnh, Thμnh phè Hå ChÝ Minh) lμ 76,97 ± 0,30%. Theo nghiªn cøu gÇn ®©y cña t¸c gi¶ NguyÔn M¹nh Nh©m vÒ bÖnh trÜ ë c¸c tØnh phÝa B¾c th× tû lÖ bÖnh trÜ lμ 55%. Bªn c¹nh ®ã, c¸c nghiªn cøu tr−íc ®©y tuy ®−a ra c¸c ®é tuæi cã tû lÖ m¾c bÖnh trÜ cao kh¸c nhau (Goligher l−u ý ®é tuæi trªn 50 cã tû lÖ bÖnh cao, theo Johanson J. F. vμ Sonnenberg A. ®é tuæi nμy lμ 45-65 tuæi, t¸c gi¶ NguyÔn M¹nh Nh©m ®−a ra ®é tuæi 30-50) nh−ng ®Òu thèng nhÊt ®©y lμ bÖnh gÆp nhiÒu ë ng−êi lín tuæi. 2. §Þnh nghÜa TrÜ lμ mét hÖ thèng ®¸m rèi tÜnh m¹ch sinh lý b×nh th−êng n»m ë vïng hËu m«n trùc trμng, do mét nguyªn nh©n c¬ héi nμo ®Êy lμm cho hÖ thèng tÜnh m¹ch trÜ sa gi·n kh«ng håi phôc. B×nh th−êng, c¸c tÜnh m¹ch nμy cã vai trß khÐp kÝn hËu m«n nªn ai còng ph¶i cã. Do vËy, ai còng cã thÓ bÞ bÖnh trÜ. Tuy nhiªn, mét sè ®èi t−îng cã nguy c¬ m¾c trÜ cao nh− ng−êi cã c«ng viÖc ngåi l©u, Ýt vËn ®éng (nh©n viªn v¨n phßng, thî may,...), ng−êi bÞ c¸c bÖnh vïng ®¹i trμng, phô n÷ mang thai... Tuy nhiªn, bÖnh trÜ kh«ng chØ cã møc ®é nÆng nhÑ nh− nhiÒu bÖnh nh©n lÇm t−ëng mμ bÖnh trÜ ®−îc chia lμm 3 lo¹i: trÜ néi, trÜ ngo¹i vμ trÜ hçn hîp. C¸ch chia nh− vËy lμ dùa trªn vÞ trÝ cña c¸c tÜnh m¹ch bÞ gi·n so víi mÐp hËu m«n (®−êng l−îc). 12
Trong ®ã, chØ riªng trÜ néi, ng−êi ta míi chia theo møc ®é bÖnh tõ nhÑ ®Õn nÆng thμnh ®é 1, 2, 3, 4 trong ®ã ®é 1 chiÕm 9,35%, ®é 2 chiÕm 43,34%, ®é 3 chiÕm 10,12%, ®é 4 chiÕm 0,99%. Theo ®ã, nÕu bÖnh nh©n míi bÞ bÖnh trÜ (®é 1 vμ 2) chØ cÇn dïng thuèc vμ ph¶i nªn ch÷a trÞ sím. Cßn nÕu ®Ó bÖnh nÆng h¬n, ph¶i dïng c¸c biÖn ph¸p thñ thuËt, phÉu thuËt võa ®au ®ín, tèn kÐm l¹i vÉn rÊt dÔ t¸i ph¸t. Kh«ng nh÷ng thÕ, cßn cã thÓ g©y nhiÒu biÕn chøng cÊp tÝnh nh− mÊt m¸u, viªm nhiÔm, phï nÒ hËu m«n... C¸c triÖu chøng c¬ n¨ng th−êng gÆp lμ: sa trÜ (49,50%), t¸o bãn (18,26%), tiÖn m¸u (20,24%), ®au hËu m«n (4,51%). C¸c th−¬ng tæn kh¸c ®i kÌm th−êng gÆp: nøt hËu m«n (4,51%), polype (1,10%). 3. Nguyªn nh©n g©y bÖnh trÜ Nguyªn nh©n cña bÖnh ch−a ®−îc x¸c ®Þnh râ rμng vμ ch¾c ch¾n. Nh÷ng yÕu tè sau ®©y ®−îc coi nh− lμ nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho bÖnh ph¸t sinh: - T¸o bãn kinh niªn: Nh÷ng bÖnh nh©n nμy mçi khi ®i cÇu ph¶i rÆn nhiÒu, khi rÆn ¸p lùc trong lßng èng hËu m«n t¨ng lªn gÊp 10 lÇn. T¸o bãn l©u ngμy lμm xuÊt hiÖn c¸c bói trÜ. C¸c bói trÜ dÇn dÇn to lªn vμ khi to qu¸ sÏ sa ra ngoμi. - Héi chøng lþ: Nh÷ng bÖnh nh©n bÞ bÖnh lþ mçi ngμy ®¹i tiÖn nhiÒu lÇn vμ mçi lÇn ®¹i tiÖn ph¶i rÆn nhiÒu lμm t¨ng ¸p lùc trong æ bông. - T¨ng ¸p lùc æ bông: Nh÷ng bÖnh nh©n viªm phÕ qu¶n m¹n tÝnh, nh÷ng bÖnh nh©n gi·n phÕ 13
qu¶n, ho nhiÒu, nh÷ng ng−êi lao ®éng nÆng nh− khu©n v¸c... lμm t¨ng ¸p lùc trong æ bông, dÔ dμng cho bÖnh trÜ xuÊt hiÖn. - T− thÕ lμm viÖc: Khi nghiªn cøu ¸p lùc tÜnh m¹ch trÜ, ng−êi ta ghi nhËn ¸p lùc tÜnh m¹ch trÜ lμ 25 cm H2O ë t− thÕ n»m, t¨ng vät lªn 75 cm H2O ë t− thÕ ®øng. V× vËy, tû lÖ m¾c bÖnh trÜ sÏ cao ë ng−êi ph¶i ®øng l©u, ngåi nhiÒu, Ýt ®i l¹i nh− th− ký bμn giÊy, nh©n viªn b¸n hμng, thî may... - U b−íu hËu m«n trùc trμng vμ vïng chung quanh (nh− ung th− trùc trμng, u b−íu vïng tiÓu khung, thai nhiÒu th¸ng...) khi to cã thÓ chÌn Ðp vμ c¶n trë ®−êng vÒ tÜnh m¹ch håi l−u lμm cho c¸c ®¸m rèi trÜ c¨ng phång lªn t¹o thμnh bÖnh trÜ. Trong nh÷ng tr−êng hîp nμy, trÜ ®−îc t¹o nªn do nh÷ng nguyªn nh©n cô thÓ, râ rμng nªn ®−îc gäi lμ trÜ triÖu chøng, khi ®iÒu trÞ ta ph¶i ®iÒu trÞ nguyªn nh©n chø kh«ng nh− bÖnh trÜ. 4. TriÖu chøng l©m sμng Khi cã 2 triÖu chøng chÝnh lμ ch¶y m¸u vμ sa bói trÜ, cÇn ®−a bÖnh nh©n ®i kh¸m bÖnh. - Ch¶y m¸u lμ triÖu chøng cã sím nhÊt vμ th−êng gÆp nhÊt. §©y lμ mét trong nh÷ng lý do ®−a bÖnh nh©n ®Õn kh¸m. Lóc ®Çu ch¶y m¸u rÊt kÝn ®¸o, t×nh cê bÖnh nh©n ph¸t hiÖn khi nh×n vμo giÊy chïi vÖ sinh sau khi ®i ®¹i tiÖn hoÆc nh×n vμo ph©n thÊy vμi tia m¸u nhá dÝnh vμo thái ph©n r¾n. VÒ sau mçi khi ®i cÇu ph¶i rÆn nhiÒu do t¸o 14
bãn th× m¸u ch¶y thμnh giät hay thμnh tia. Muén h¬n n÷a, cø mçi lÇn ®i ®¹i tiÖn, ®i l¹i nhiÒu, ngåi xæm m¸u l¹i ch¶y. Cã khi m¸u ch¶y rÊt nhiÒu khiÕn bÖnh nh©n ph¶i vμo cÊp cøu. §«i khi m¸u tõ bói trÜ ch¶y ra ®äng l¹i trong lßng trùc trμng råi sau ®ã míi ®i cÇu ra nhiÒu m¸u côc. - Sa bói trÜ: Th−êng x¶y ra trÔ h¬n, sau mét thêi gian ®i ®¹i tiÖn cã ch¶y m¸u. Lóc ®Çu, sau mçi khi ®¹i tiÖn thÊy cã khèi nhá låi ra ë lç hËu m«n, sau ®ã khèi ®ã tù tôt vμo ®−îc. Cμng vÒ sau khèi låi ra ®ã to lªn dÇn vμ kh«ng tù tôt vμo sau khi ®i ®¹i tiÖn n÷a mμ ph¶i dïng tay nhÐt vμo. Cuèi cïng khèi sa ®ã th−êng xuyªn n»m ngoμi hËu m«n. Ngoμi 2 triÖu chøng chÝnh trªn, bÖnh nh©n cã thÓ cã kÌm theo c¸c triÖu chøng kh¸c nh− ®au khi ®i ®¹i tiÖn, ngøa quanh lç hËu m«n. Th«ng th−êng trÜ kh«ng g©y ®au, triÖu chøng ®au x¶y ra khi cã biÕn chøng nh− t¾c m¹ch, sa trÜ nghÑt hay do c¸c bÖnh kh¸c ë vïng hËu m«n nh− nøt hËu m«n, ¸p xe c¹nh hËu m«n... TriÖu chøng ngøa x¶y ra do bói trÜ sa ra ngoμi vμ tiÕt dÞch g©y viªm da quanh hËu m«n lμm cho bÖnh nh©n c¶m thÊy hËu m«n lóc nμo còng cã c¶m gi¸c −ít vμ ngøa. 5. LÇm lÉn bÖnh trÜ víi c¸c bÖnh kh¸c Do triÖu chøng chÝnh th−êng dÉn bÖnh nh©n ®Õn kh¸m lμ ch¶y m¸u, sa trÜ vμ ®au còng lμ c¸c triÖu chøng cã thÓ gÆp trong nhiÒu bÖnh kh¸c, nªn dÔ lÇm lÉn nÕu kh«ng ®i kh¸m. 15
- Nøt kÏ hËu m«n TriÖu chøng næi bËt ®Ó bÖnh nh©n ®i kh¸m bÖnh lμ ®au sau khi ®i ®¹i tiÖn, m¸u dÝnh theo ph©n hoÆc ph¸t hiÖn khi nh×n vμo giÊy chïi vÖ sinh sau khi ®i ®¹i tiÖn. - Polype trùc trμng BÖnh nh©n ®i ®¹i tiÖn th−êng cuèi b·i c¶m thÊy v−íng trong hËu m«n, cã khi khèi polype sa ra ngoμi sau mçi lÇn ®i ®¹i tiÖn. Th¨m kh¸m th× sê thÊy côc r¾n cã cuèng. - BÖnh ung th− hËu m«n trùc trμng BÖnh ung th− hËu m«n trùc trμng còng cho triÖu chøng ®i ®¹i tiÖn ra m¸u, nh−ng m¸u th−êng cã lÉn c¸c chÊt ho¹i tö, hay cßn gäi nhê nhê m¸u c¸, cã mïi h«i khã chÞu. - Sa trùc trμng Toμn bé trùc trμng sa ra ngoμi nh− h×nh vμnh kh¨n sau khi ®i ®¹i tiÖn, niªm m¹c tr¬n bãng tiÕt dÞch. 6. Ph©n lo¹i trÜ C¨n cø vμo vÞ trÝ gi¶i phÉu vμ tÝnh chÊt cña bói trÜ, ta chia trÜ ra lμm 3 lo¹i: trÜ néi, trÜ ngo¹i vμ trÜ hçn hîp. - TrÜ ngo¹i lμ nh÷ng bói trÜ mμ vÞ trÝ gèc cña nã n»m ë phÝa d−íi ®−êng l−îc. - TrÜ néi lμ nh÷ng bói trÜ mμ vÞ trÝ gèc cña nã n»m trªn ®−êng l−îc. - TrÜ hçn hîp lμ nh÷ng bói trÜ bao gåm c¶ trÜ néi vμ trÜ ngo¹i. Do hÖ thèng d©y ch»ng park bÞ ®øt hoμn toμn, khi ®ã cã sù th«ng th−¬ng gi÷a trÜ néi 16
vμ trÜ ngo¹i vμ kh«ng ph©n biÖt ®−îc ®©u lμ trÜ néi, ®©u lμ trÜ ngo¹i. 7. Ph©n ®é trÜ Ph©n ®é trÜ chØ ¸p dông cho trÜ néi, kh«ng ph©n ®é cho trÜ ngo¹i. Khi trÜ hçn hîp sa gi·n toμn bé gäi lμ sa trÜ vßng. - TrÜ néi ®é 1: BÖnh nh©n ®i ®¹i tiÖn ra m¸u, bói trÜ cßn n»m trong hËu m«n. - TrÜ néi ®é 2: Bói trÜ sa ra ngoμi sau khi ®¹i tiÖn, nh−ng tù co lªn ®−îc. - TrÜ néi ®é 3: Bói trÜ sa ra ngoμi sau khi ®¹i tiÖn, nh−ng kh«ng tù co lªn ®−îc, ph¶i dïng tay ®Èy lªn. - TrÜ néi ®é 4: Bói trÜ liªn tôc sa ra ngoμi. 8. §iÒu trÞ bÖnh trÜ 8.1. Nguyªn t¾c ®iÒu trÞ ¦u tiªn ®iÒu trÞ b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p b¶o tån, chØ khi kh«ng thÓ ®iÒu trÞ b¶o tån ®−îc n÷a, hoÆc trong tr−êng hîp trÜ cã biÕn chøng, hoÆc cã kÌm theo c¸c bÖnh kh¸c th× míi nªn chØ ®Þnh phÉu thuËt. Th«ng th−êng ng−êi bÖnh ®Õn kh¸m vμ ®iÒu trÞ khi trÜ g©y nh÷ng rèi lo¹n ¶nh h−ëng ®Õn sinh ho¹t vμ n¨ng suÊt lao ®éng cña m×nh. 8.2. C¸c ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ cô thÓ 8.2.1. Ng¨n chÆn c¸c yÕu tè thuËn lîi ph¸t sinh bÖnh trÜ - TËp thãi quen ®i cÇu ®Òu ®Æn hμng ngμy. 17
- §iÒu chØnh thãi quen ¨n uèng: Tr¸nh c¸c chÊt kÝch thÝch nh− cμ phª, r−îu, trμ. Tr¸nh c¸c thøc ¨n nhiÒu gia vÞ nh− ít, tiªu. Uèng n−íc ®Çy ®ñ. ¡n nhiÒu chÊt x¬. - VËn ®éng thÓ lùc: Nªn tËp thÓ dôc vμ ch¬i c¸c m«n thÓ thao nhÑ nh− b¬i léi, ®i bé... - §iÒu trÞ c¸c bÖnh m¹n tÝnh hiÖn cã nh− viªm phÕ qu¶n, gi·n phÕ qu¶n, bÖnh lþ... 8.2.2. §iÒu trÞ néi khoa - VÖ sinh t¹i chç tèt b»ng ph−¬ng ph¸p ng©m n−íc l¹nh 2-3 lÇn/ngμy, mçi lÇn 15 phót. - Thuèc uèng: Gåm c¸c thuèc cã t¸c nh©n trî tÜnh m¹ch, dÉn xuÊt tõ flavonoid. C¬ chÕ t¸c ®éng cña c¸c thuèc nμy lμ lμm gia t¨ng tr−¬ng lùc tÜnh m¹ch, b¶o vÖ vi tuÇn hoμn, gi¶m phï nÒ nhê t¸c ®éng kh¸ng viªm t¹i chç, chèng nhiÔm trïng vμ chèng t¾c m¹ch. - Thuèc t¹i chç: Gåm c¸c lo¹i thuèc mì (pommade) vμ ®¹n d−îc (suppositoire) cã c¸c t¸c nh©n kh¸ng viªm, v« c¶m t¹i chç vμ dÉn xuÊt trî tÜnh m¹ch. 8.2.3. §iÒu trÞ b»ng thñ thuËt bao gåm mét sè ph−¬ng ph¸p sau: - ChÝch x¬. - Th¾t trÜ b»ng vßng cao su. - Quang ®«ng hång ngo¹i. 8.2.4. PhÉu thuËt Víi c¸c ph¸t hiÖn vÒ sinh bÖnh häc vμ gi¶i phÉu häc, tõ thËp niªn 1990, ®· cã c¸c ph−¬ng ph¸p 18