Cách tiếp cận lý thuyết phân hóa của Niklas Luhmann về hệ thống

C¸ch tiÕp cËn Lý THUYÕT PH¢N HãA<br /> CñA NIKLAS LUHMANN vÒ hÖ thèng<br /> <br /> <br /> Lª Ngäc Hïng(*)<br /> <br /> <br /> <br /> T rong bèi c¶nh khñng ho¶ng lý<br /> thuyÕt x· héi häc vµo nh÷ng n¨m<br /> mµ bµi viÕt muèn giíi thiÖu (Niklas<br /> Luhmann, 1991, p.37-57). (*)<br /> 1970-1990, Niklas Luhmann, nhµ x· 1. Sù biÕn ®æi paradigm trong lý thuyÕt hÖ thèng<br /> héi häc ng−êi §øc, ®· sö dông c¸ch tiÕp<br /> Luhmann dµnh phÇn më ®Çu cuèn<br /> cËn lý thuyÕt ph©n hãa ®Ó ph¸t triÓn<br /> s¸ch “C¸c hÖ thèng x· héi” (1984) ®Ó<br /> mét lý thuyÕt x· héi häc thèng nhÊt vÒ<br /> ph©n tÝch sù biÕn ®æi hÖ kh¸i niÖm<br /> hÖ thèng (Niklas Luhmann, 1984). ¤ng<br /> (paradigm, hÖ biÕn hãa, bé m¸y kh¸i<br /> ®· viÕt h¬n 70 cuèn s¸ch vµ gÇn 400 bµi<br /> niÖm, m« thøc) trong lý thuyÕt (c¸c) hÖ<br /> ®¨ng t¹p chÝ khoa häc vÒ c¸c chñ ®Ò<br /> thèng (systems theory). Theo «ng, lý<br /> kh¸c nhau cña khoa häc x· héi vµ nh©n<br /> thuyÕt phæ qu¸t lµ lý thuyÕt quy chiÕu -<br /> v¨n. Tuy nhiªn, nhiÒu ng−êi ch−a biÕt<br /> tù th©n (self-referential) vµ do vËy, lý<br /> ®Õn nh÷ng ph¸t kiÕn míi cña «ng vÒ sù<br /> thuyÕt vÒ sù ph©n hãa còng lµ kÕt qu¶<br /> ph©n hãa cña x· héi (Niklas Luhmann,<br /> cña sù ph©n hãa. Luhmann kh«ng nãi<br /> 1977, p.29-53) vµ ph©n hãa hÖ thèng, vÒ<br /> râ ®ã lµ sù ph©n hãa nh− thÕ nµo(**)<br /> nghÞch lý cña thèng nhÊt ®a thµnh phÇn<br /> (Xem Niklas Luhmann, 1984, p.xlvi),<br /> (unitas multiplex, sù thèng nhÊt ®a<br /> nh−ng «ng cho r»ng lý thuyÕt x· héi häc<br /> d¹ng) vµ x· héi nh− lµ sù thèng nhÊt bÞ<br /> muèn cñng cè vÞ trÝ khoa häc cña nã th×<br /> ph©n hãa (differentiated unity) (Niklas<br /> cÇn ph¶i phøc t¹p h¬n rÊt nhiÒu, tøc lµ<br /> Luhmann, 1990, p.409-440). Trªn thÕ<br /> ph¶i kh¸c biÖt rÊt nhiÒu so víi c¸c lý<br /> giíi, Luhmann lµ t¸c gi¶ næi tiÕng cña<br /> thuyÕt kinh ®iÓn, kÓ c¶ lý thuyÕt vÜ ®¹i<br /> mét c¸ch tiÕp cËn lý thuyÕt míi, mét siªu<br /> lý thuyÕt(*) (Niklas Luhmann, 1984, p.5)<br /> (*)<br /> vÒ hÖ thèng mµ träng t©m lµ lý thuyÕt vi GS.TS., ViÖn X· héi häc, Häc viÖn ChÝnh trÞ<br /> quèc gia Hå ChÝ Minh. Nghiªn cøu nµy ®−îc tµi<br /> ph©n vÒ hÖ thèng hay lý thuyÕt hÖ thèng trî bëi Quü ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ<br /> ph©n hãa, theo ®ã hÖ thèng nh− lµ sù quèc gia (NAFOSTED) trong ®Ò tµi m· sè I3.2-<br /> kh¸c biÖt gi÷a hÖ thèng vµ m«i tr−êng 2011.17.<br /> (**)<br /> Ch¾c kh«ng ph¶i lµ sù kh¸c biÖt hãa so víi<br /> s¸u lý thuyÕt kinh ®iÓn (lý thuyÕt hµnh ®éng, lý<br /> thuyÕt (c¸c) hÖ thèng, thuyÕt t−¬ng t¸c, lý thuyÕt<br /> giao tiÕp, thuyÕt cÊu tróc vµ thuyÕt duy vËt biÖn<br /> (*)<br /> Theo Luhmann, siªu lý thuyÕt (supertheory) lµ chøng) mµ mét nghiªn cøu chØ cÇn viÖn dÉn<br /> lý thuyÕt ®ßi hái sù phæ qu¸t tøc lµ bao gåm b¶n nh÷ng lý thuyÕt ®ã lµ ®ñ ®Ó ®−îc gäi lµ “nghiªn<br /> th©n nã vµ ph¶n biÖn cña nã. cøu lý thuyÕt”.<br /> 4 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2014<br /> <br /> <br /> cña Talcott Parsons. Luhmann lµm toµn thÓ l¹i nh− c¸i toµn bé hoÆc nhiÒu<br /> phøc t¹p hãa vµ kh¸c biÖt hãa lý thuyÕt h¬n tæng sè c¸c bé phËn? Lµm thÕ nµo<br /> cña m×nh b»ng c¸ch sö dông nhiÒu mµ c¸i toµn thÓ ®−îc cÊu t¹o tõ c¸c bé<br /> thuËt ng÷, kh¸i niÖm trong mèi t−¬ng phËn l¹i nh− lµ sù thèng nhÊt cña c¸c<br /> t¸c, quy chiÕu lÉn nhau nh− “thêi gian”, bé phËn? Trong hÖ kh¸i niÖm cò, x· héi<br /> “quan hÖ”, “phøc t¹p”, “bÊt ngê”, “giao ®−îc hiÓu nh− lµ toµn bé c¸c c¸ nh©n<br /> tiÕp”, “hÖ thèng”, “m«i tr−êng”, “cÊu ®ang sinh sèng cïng nhau. Nh−ng, c¸i<br /> tróc”, “quy chiÕu”, “quy chiÕu tù th©n”, toµn thÓ vµ c¸i thèng nhÊt cña x· héi lµ<br /> “quan s¸t”, “quan s¸t tù th©n”, “thèng nh− thÕ nµo ®èi víi c¸c c¸ nh©n?<br /> nhÊt”, “ph¶n th©n”, “kh¸c biÖt”, “th«ng Luhmann chØ ra b−íc tiÕn thø nhÊt<br /> tin”,v.v... Lý thuyÕt cña Luhmann vÒ sù cña cuéc c¸ch m¹ng trong hÖ kh¸i niÖm<br /> ph©n hãa cho thÊy sù tr¶i nghiÖm vÒ sù cña lý thuyÕt hÖ thèng theo c¸ch tiÕp<br /> kh¸c nhau, vÝ dô gi÷a kh¸i niÖm vµ cËn míi lµ thay thÕ sù kh¸c nhau gi÷a<br /> thùc t¹i mµ sù phï hîp gi÷a chóng còng c¸i toµn thÓ vµ bé phËn b»ng sù kh¸c<br /> t−¬ng tù nh− sù phï hîp gi÷a kh¸i niÖm nhau gi÷a hÖ thèng vµ m«i tr−êng(*)<br /> vÒ x· héi víi hiÖn t−îng x· héi. (Niklas Luhmann, 1984, p.6). Theo c¸ch<br /> VÒ lý thuyÕt hÖ thèng tæng qu¸t vµ tiÕp cËn míi nµy hÖ thèng ®ãng chØ lµ<br /> lý thuyÕt tæng qu¸t vÒ c¸c hÖ thèng x· mét tr−êng hîp, ë ®ã m«i tr−êng kh«ng<br /> héi, Luhmann kh«ng muèn gäi lý thuyÕt cã ý nghÜa g× hoÆc chØ cã ý nghÜa h¹n chÕ<br /> (c¸c) hÖ thèng tæng qu¸t (a general th«ng qua mét sè kªnh nhÊt ®Þnh ®èi víi<br /> systems theory) lµ lý thuyÕt vÒ hÖ thèng hÖ thèng. Trªn c¬ së ®ã, Luhmann cho<br /> tæng qu¸t (a theory of the general biÕt sù ph©n hãa hÖ thèng lµ sù lÆp l¹i<br /> system) bëi v× hai lý thuyÕt nµy cã sù sù kh¸c nhau gi÷a hÖ thèng vµ m«i<br /> kh¸c nhau t−¬ng tù nh− sù kh¸c biÖt tr−êng trong hÖ thèng. HÖ thèng ph©n<br /> gi÷a kh¸i niÖm vÒ sù vËt vµ sù vËt. hãa kh«ng ®¬n gi¶n ®−îc t¹o bëi mét sè<br /> Luhmann ph©n tÝch sù biÕn ®æi nh− l−îng c¸c bé phËn vµ c¸c mèi quan hÖ<br /> “cuéc c¸ch m¹ng”(*) (Thomas Kuhn, cña chóng, mµ ®−îc t¹o bëi mét sè l−îng<br /> 2008, p.42-43) trong hÖ kh¸i niÖm cña lín c¸c kh¸c biÖt hÖ thèng/m«i tr−êng<br /> lý thuyÕt hÖ thèng. Trong hÖ kh¸i niÖm mµ nh÷ng kh¸c biÖt nµy cïng víi c¸c<br /> cò, thuËt ng÷ “hÖ thèng” ®−îc dïng ®Ó ®−êng giao c¾t kh¸c nhau cña chóng<br /> nãi vÒ c¸i toµn thÓ (the whole) ®−îc cÊu kiÕn t¹o l¹i toµn thÓ hÖ thèng víi tÝnh<br /> t¹o tõ c¸c bé phËn vµ c¸i toµn thÓ ®−îc c¸ch lµ sù thèng nhÊt cña tiÓu hÖ thèng<br /> hiÓu theo nghÜa kÐp lµ c¸i thèng nhÊt vµ m«i tr−êng (Niklas Luhmann, 1984,<br /> (the unity) vµ c¸i toµn bé (the totality). p.7). Ngoµi ra, lý thuyÕt vÒ sù ph©n hãa<br /> Luhmann ®Æt ra c©u hái: Lµm sao c¸i hÖ thèng vµ sù h×nh thµnh hÖ thèng cã<br /> thÓ gi¶i quyÕt tháa ®¸ng yªu cÇu vÒ tÝnh<br /> (*)<br /> ®ång nhÊt cña toµn thÓ vµ bé phËn.<br /> Luhmann sö dông thuËt ng÷ nµy theo quan<br /> niÖm cña Thomas Kuhn: Tri thøc khoa häc biÕn<br /> ®æi theo hai con ®−êng: mét lµ b×nh th−êng d−íi<br /> h×nh thøc tÝch lòy c¸c ph¸t kiÕn, c¸c ph¸t minh<br /> (*)<br /> riªng lÎ vµ hai lµ biÕn ®æi bÊt th−êng d−íi h×nh Luhmann ghi nhËn Ludwig von Bertalanffy ®·<br /> thøc “c¸c cuéc c¸ch m¹ng”, trong ®ã mét lý cã c«ng ®Çu trong cuéc c¸ch m¹ng nµy khi<br /> thuyÕt khoa häc ®ang ®−îc céng ®ång t«n sïng bÞ Bertalanffy g¾n kÕt lý thuyÕt vÒ c¬ thÓ, nhiÖt<br /> vøt bá ®Ó chÊp chÊp nhËn mét lý thuyÕt kh¸c ®éng lùc häc vµ lý thuyÕt tiÕn hãa víi nhau ®Ó<br /> biÖt víi nã. xem xÐt hÖ thèng.<br /> C¸ch tiÕp cËn… 5<br /> <br /> B−íc tiÕn thø hai trong sù biÕn ®æi c¸c khoa häc kh¸c ®Ó nã thµnh mét<br /> paradigm cña lý thuyÕt hÖ thèng tæng khoa häc t−¬ng ®èi ®éc lËp vµ hiÖn nay<br /> qu¸t thÓ hiÖn qua c¸c nç lùc nghiªn cøu kh¸i niÖm nµy ®−îc ®Þnh nghÜa theo<br /> sù tæ chøc - tù th©n (self-organizaiton) mét c¸ch míi mang tÝnh chÊt nghÞch lý.<br /> vµo nh÷ng n¨m 1960 víi kÕt qu¶ lµ ph¸t §ã lµ c¸ch tiÕp cËn ph©n hãa, theo ®ã x·<br /> triÓn lý thuyÕt vÒ c¸c hÖ thèng quy héi ®−îc hiÓu mét c¸ch ®Çy nghÞch lý lµ<br /> chiÕu - tù th©n (theory of self- mét thÓ thèng nhÊt ®−îc ph©n hãa<br /> referential systems). Lý thuyÕt nµy cho (Niklas Luhmann, 1990, p.409-440).<br /> r»ng, c¸c hÖ thèng cã thÓ ph©n hãa chØ NghÞch lý vÒ sù ph©n hãa hÖ thèng<br /> b»ng c¸ch quy chiÕu - tù th©n, tøc lµ c¸c ®−îc xem xÐt theo c¸ch tiÕp cËn míi<br /> hÖ thèng quan hÖ víi b¶n th©n chóng trªn c¬ së nh÷ng luËn ®iÓm sau: Thø<br /> trong qu¸ tr×nh kiÕn t¹o ra c¸c yÕu tè vµ nhÊt, sù thèng nhÊt cña c¸i toµn thÓ<br /> c¸c thao t¸c c¨n b¶n cña chóng. §Ó lµm ®−îc thay thÕ b»ng sù kh¸c nhau gi÷a<br /> ®iÒu nµy, c¸c hÖ thèng t¹o ra vµ sö dông hÖ thèng vµ m«i tr−êng. Thø hai, sù tù<br /> sù m« t¶ vÒ b¶n th©n chóng hoÆc Ýt nhÊt quy chiÕu ph¶i lµ xuÊt ph¸t ®iÓm trong<br /> ph¶i sö dông sù kh¸c biÖt gi÷a hÖ thèng ph©n tÝch nh÷ng hÖ thèng tù t¹o ra b¶n<br /> vµ m«i tr−êng trong b¶n th©n chóng ®Ó th©n hÖ thèng trong ®iÒu kiÖn nh− vËy.<br /> ®Þnh h−íng vµ lµm nguyªn t¾c t¹o ra C¸c hÖ thèng tù quy chiÕu kh«ng chØ lµ<br /> th«ng tin. Theo Luhmann, cuéc c¸ch mét c¸i g× ®ã kh¸c víi m«i tr−êng mµ sù<br /> m¹ng lÇn thø hai trong hÖ kh¸i niÖm kh¸c nhau gi÷a hÖ thèng vµ m«i tr−êng<br /> cña lý thuyÕt hÖ thèng tæng qu¸t ®· t¹o t¹o thµnh c¬ së lùa chän c¸c thao t¸c ®Ó<br /> ra sù chuyÓn ®æi tõ mèi quan t©m vÒ hÖ thèng tù x¸c ®Þnh mèi quan hÖ cña<br /> thiÕt kÕ vµ kiÓm so¸t sang sù tù chñ vµ nã víi m«i tr−êng, tøc lµ tù trÞ vµ tù<br /> tÝnh nh¹y c¶m cña m«i tr−êng, tõ kÕ ®iÒu tiÕt. Thø ba, mçi mét nhËn ®Þnh lý<br /> ho¹ch hãa ®Õn tiÕn hãa, tõ æn ®Þnh cÊu thuyÕt vÒ hÖ thèng ®Òu bao hµm sù lùa<br /> tróc ®Õn æn ®Þnh n¨ng ®éng. TÊt c¶ chän hÖ thèng quy chiÕu mµ viÖc lùa<br /> nh÷ng g× thuéc hÖ thèng ®Òu ®−îc bao chän nµy chØ ®Þnh râ hÖ thèng ph©n biÖt<br /> chøa trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt - tù th©n víi m«i tr−êng. Thø t−, víi tÝnh c¸ch lµ<br /> vµ ®−îc nh×n nhËn theo nh÷ng c¸ch míi sù kh¸c nhau gi÷a hÖ thèng vµ m«i<br /> trong x· héi häc nhê kÕ thõa c¸c s¸ng tr−êng, mçi mét quy chiÕu hÖ thèng ®Òu<br /> kiÕn b¾t nguån tõ c¸c lÜnh vùc nghiªn ®−îc s¾p xÕp mét c¸ch kh«ng ®èi xøng.<br /> cøu nh− nhiÖt ®éng lùc häc, lý thuyÕt CÇn ph©n biÖt c¸c m«i tr−êng bªn trong<br /> sinh häc vÒ c¬ thÓ, sinh lý häc thÇn (m«i tr−êng chÝnh trÞ, m«i tr−êng ph¸p<br /> kinh, sö häc, khoa häc m¸y tÝnh, c¸c luËt, m«i tr−êng v¨n hãa) x· héi víi tÝnh<br /> nghiªn cøu hçn hîp liªn ngµnh nh− lý c¸ch lµ mét hÖ thèng bao chøa kh¸c h¼n<br /> thuyÕt th«ng tin vµ ®iÒu khiÓn häc. c¸c m«i tr−êng bªn ngoµi (m«i tr−êng<br /> ®Êt, n−íc, kh«ng khÝ) cña nã. Nh÷ng<br /> 2. NghÞch lý cña sù ph©n hãa hÖ thèng vµ x· héi<br /> luËn ®iÓm nªu trªn ®−îc sö dông trong<br /> Luhmann cho r»ng, ph©n hãa x· héi sù h×nh thµnh c¸c hÖ thèng bªn trong<br /> (social differentiation) lu«n lµ mét chñ hÖ thèng tøc lµ sù ph©n hãa hÖ thèng<br /> ®Ò c¬ b¶n cña lý thuyÕt x· héi häc. Ngay (Niklas Luhmann, 1990, p.417-418).<br /> c¶ kh¸i niÖm “x· héi” còng ®−îc x· héi Sù ph©n hãa hÖ thèng lµ sù øng<br /> häc ®Þnh nghÜa mét c¸ch kh¸c biÖt so víi dông l¹i, t¸i t¹o, “t¸i s¶n xuÊt” sù h×nh<br /> 6 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2014<br /> <br /> <br /> thµnh hÖ thèng víi chÝnh nã, nh− lµ sù B»ng c¸ch nµo mµ sù kh¸c nhau l¹i<br /> nh¾c l¹i, lÆp l¹i sù h×nh thµnh hÖ thèng thèng nhÊt ®−îc víi nhau mµ vÉn ®¶m<br /> trong b¶n th©n nã. Sù h×nh thµnh c¸c b¶o sù kh¸c biÖt?<br /> tiÓu hÖ thèng kiÕn t¹o l¹i toµn bé hÖ §Ó tr¶ lêi cho c©u hái nµy,<br /> thèng trong c¸c hÖ thèng, mét phÇn víi Durkheim vµ Parsons ®· nªu ®Þnh ®Ò<br /> tÝnh c¸ch lµ tiÓu hÖ thèng vµ mét phÇn quy chuÈn vÒ sù thèng nhÊt trong kh¸c<br /> víi tÝnh c¸ch nh− lµ m«i tr−êng bªn biÖt, khi sù kh¸c biÖt hãa t¨ng lªn th×<br /> trong cña hÖ thèng, nh×n tõ gãc ®é tiÓu sù hiÖp t¸c còng t¨ng lªn vµ còng lµm<br /> hÖ thèng. B»ng c¸ch ®ã, mçi mét tiÓu hÖ t¨ng sù tæng qu¸t hãa c¸c khu«n mÉu<br /> thèng cña x· héi cïng víi m«i tr−êng biÓu t−îng, c¸c chuÈn mùc vµ c¸c hÖ<br /> bªn trong cña nã lµ toµn bé x· héi vµ gi¸ trÞ, tøc lµ khi sù ph©n hãa t¨ng lªn<br /> toµn bé x· héi cïng víi m«i tr−êng cña th× sù thèng nhÊt vÒ chuÈn mùc còng<br /> nã lµ thÕ giíi. §iÒu nµy gi¶i thÝch t¹i t¨ng lªn, nhê vËy mµ sù thèng nhÊt cña<br /> sao sù ph©n hãa t¹o ra mét nghÞch lý x· héi ®−îc ®¶m b¶o (Niklas Luhmann,<br /> cña nã lµ sù thèng nhÊt ®a thµnh phÇn 1990, p.422).<br /> (Niklas Luhmann, 1990, p.419). Trong<br /> XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm lý thuyÕt<br /> qu¸ tr×nh tiÕn hãa, mét mÆt, sù ph©n<br /> ph©n hãa cña m×nh, Luhmann cho r»ng<br /> hãa hÖ thèng biÓu hiÖn ra nh− lµ mét<br /> sù thèng nhÊt cña x· héi chØ cã thÓ biÓu<br /> h×nh thøc æn ®Þnh c¸c kÕt qu¶ tiÕn hãa,<br /> hiÖn ra d−íi c¸c h×nh thøc cña sù ph©n<br /> mÆt kh¸c, c¸c kÕt qu¶ tiÕn hãa cã thÓ<br /> hãa hÖ thèng mµ nh÷ng h×nh thøc nµy,<br /> x¶y ra mét c¸ch ngÉu nhiªn, t×nh cê, tøc<br /> theo “quy luËt vÒ c¸c kh¶ n¨ng cã h¹n”<br /> lµ kh«ng theo mét kÕ ho¹ch nµo.<br /> ®· ®−îc tiÕn hãa vµ trë thµnh næi tréi<br /> Luhmann ®−a ra kh¸i niÖm “sù nhÊt. C¨n cø vµo mèi t−¬ng quan b×nh<br /> ph¸t triÓn tù duy tr×” (self-perpetuating ®¼ng hay bÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c tiÓu hÖ<br /> development) vµ “tù t¸c ®éng” (self- thèng trong x· héi, «ng ph©n biÖt bèn<br /> affecting) ®Ó nãi vÒ t¸c ®éng cña sù h×nh thøc ph©n hãa x· héi nh− sau<br /> ph©n hãa x· héi: bÊt kú mét ®iÒu g× x¶y (Niklas Luhmann, 1990, p.423):<br /> ra trong mét tiÓu hÖ thèng còng ®ång<br /> Mét lµ, ph©n khóc (segmentary<br /> thêi x¶y ra trong m«i tr−êng cña c¸c<br /> differentiation, ph©n hãa ph©n khóc,<br /> tiÓu hÖ thèng kh¸c vµ t¹o ra c¸c qu¸<br /> ®o¹n, m¶ng) biÓu hiÖn sù b×nh ®¼ng<br /> tr×nh nh©n qu¶ kh¸c nhau. Nh− vËy, sù<br /> gi÷a c¸c tiÓu hÖ thèng trong m«i tr−êng<br /> ph©n hãa lµm t¨ng c¸c t¸c ®éng nh©n<br /> bªn trong cña x· héi.<br /> qu¶ cña nh÷ng sù kiÖn riªng lÎ vµ t¹o ra<br /> c¸c qu¸ tr×nh nh©n qu¶ tù t¸c ®éng rÊt Hai lµ, ph©n hãa trung t©m - ngo¹i<br /> phøc t¹p mµ kh«ng mét m« h×nh ph©n vi (center-periphery differentiation) cã<br /> tÝch nh©n qu¶ theo kiÓu cò nµo cã thÓ thÓ bao hµm sù bÊt b×nh ®¼ng.<br /> n¾m b¾t ®Çy ®ñ. VËy, trong ®iÒu kiÖn Ba lµ, ph©n tÇng (stratificatory<br /> nµo th× x· héi chÊp nhËn sù ph©n hãa differentiation, ph©n hãa ph©n tÇng) thÓ<br /> nh− lµ sù t¸i kiÕn t¹o sù thèng nhÊt hiÖn râ nhÊt sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ vÞ thÕ,<br /> cña chÝnh x· héi ®ã? Nãi c¸ch kh¸c, ®¼ng cÊp cña tÊt c¶ c¸c tiÓu hÖ thèng.<br /> nghÞch lý vÒ sù thèng nhÊt bÞ ph©n hãa Sù thèng nhÊt cña hÖ thèng thÓ hiÖn ë<br /> lµm n¶y sinh c©u hái: sù thèng nhÊt t¸i sù bÊt b×nh ®¼ng tøc lµ trËt tù thø bËc,<br /> hiÖn nh− thÕ nµo trong sù kh¸c biÖt? ®¼ng cÊp víi tÝnh c¸ch lµ mét nguyªn<br /> C¸ch tiÕp cËn… 7<br /> <br /> t¾c phæ qu¸t, ®¶m b¶o tr¸nh ®−îc sù tr−ng lµ sù suy gi¶m nh÷ng sù phøc t¹p<br /> ®¶o ng−îc trËt tù ph©n tÇng. Trong cò, kh«ng cÇn thiÕt. Nh−ng mét h×nh<br /> h×nh thøc ph©n hãa nµy, sù b×nh ®¼ng thøc ph©n hãa míi ph¶i cã kh¶ n¨ng<br /> chØ x¶y ra trong cïng mét thang bËc. ®øng v÷ng, ph¶i tù kh¼ng ®Þnh th× sù<br /> Bèn lµ, ph©n hãa chøc n¨ng biÕn ®æi míi cã thÓ thùc sù x¶y ra. Do<br /> (functional differentiation) cã thÓ chøa vËy, sù chuyÓn hãa h×nh thøc ph©n hãa<br /> ®ùng sù bÊt b×nh ®¼ng nh−ng kh«ng chøc n¨ng ®èi víi nh÷ng chøc n¨ng<br /> ph¶i dùa vµo ®¼ng cÊp mµ dùa vµo sù quan träng bËc nhÊt cña x· héi cã thÓ<br /> lùa chän kh«ng tïy ý c¸c chøc n¨ng quan ®ßi hái mét thêi gian dµi hµng thËp kû<br /> träng ®Ó thiÕt lËp c¸c tiÓu hÖ thèng. hoÆc hµng thÕ kû ®Ó chuÈn bÞ.<br /> Luhmann cho r»ng, c¸c h×nh thøc T−¬ng tù nh− lý thuyÕt hÖ thèng, lý<br /> cña sù ph©n hãa hÖ thèng còng kh«ng thuyÕt tiÕn hãa còng lµ lý thuyÕt b¾t<br /> nhÊt thiÕt ph¶i lo¹i trõ nhau mµ trong ®Çu tõ sù kh¸c nhau chø kh«ng ph¶i tõ<br /> mét x· héi cã thÓ ®ång thêi x¶y ra c¶ sù thèng nhÊt. HÖ thèng kh«ng t×m<br /> bèn h×nh thøc ph©n hãa x· héi (Niklas kiÕm, kh«ng mong ®îi sù ph¸t triÓn mµ<br /> Luhmann, 1990, p.424). Tuy nhiªn, mçi cñng cè h×nh thøc ph©n hãa cña nã<br /> mét h×nh thøc ph©n hãa cã thÓ ®Æc (Niklas Luhmann, 1990, p.489).<br /> tr−ng cho mét lo¹i h×nh hÖ thèng x· héi Luhmann kh«ng nªu râ c¬ chÕ mµ c¸c<br /> trong lÞch sö víi tÝnh c¸ch lµ qu¸ tr×nh h×nh thøc ph©n hãa hÖ thèng ®−îc cñng<br /> chuyÓn hãa, tiÕn hãa x· héi tõ hÖ thèng cè, æn ®Þnh vµ thay ®æi nh− thÕ nµo, «ng<br /> ph©n khóc sang hÖ thèng ph©n hãa chøc chØ viÖn dÉn lý thuyÕt tiÕn hãa trong ®ã<br /> n¨ng trung t©m - ngo¹i vi víi ®Æc tr−ng nhÊn m¹nh c¸c kh¶ n¨ng cñng cè sù sai<br /> lµ sù ph¸t triÓn c¸c thµnh phè sang hÖ lÖch vµ sù biÕn ®æi do “x¸c suÊt” ®−îc<br /> thèng ph©n tÇng x· héi ®¼ng cÊp vµ cuèi hiÓu lµ sù thiÕu v¾ng sù ®iÒu phèi cña<br /> cïng lµ sang hÖ thèng ph©n hãa chøc hÖ thèng. Sù thèng nhÊt cña x· héi cã<br /> n¨ng ®Æc tr−ng cho x· héi hiÖn ®¹i. Nãi thÓ ®−îc thÓ hiÖn trong x· héi bëi vÞ thÕ<br /> c¸ch kh¸c, lÞch sö x· héi lµ sù chuyÓn thèng trÞ tèi cao cña tÇng líp chãp bu<br /> hãa, tiÕn hãa x· héi tõ tr¹ng th¸i b×nh hoÆc bëi khu vùc trung t©m, vÝ dô nh−<br /> ®¼ng sang bÊt b×nh ®¼ng trong sù thèng khu vùc ®« thÞ. Nãi c¸ch kh¸c, sù ph©n<br /> nhÊt ®a d¹ng. Trong qu¸ tr×nh lÞch sö hãa x· héi cã thÓ diÔn ra theo quy luËt<br /> nh− vËy, mçi mét h×nh thøc ph©n hãa tù nhiªn kÓ c¶ theo x¸c suÊt vµ theo sù<br /> hÖ thèng ®Òu bao hµm trong nã c¸c h×nh ®iÒu tiÕt cña c¸c thao t¸c duy lý.<br /> thøc ph©n hãa tr−íc ®ã. Qu¸ tr×nh<br /> 3. HÖ thèng nh− lµ sù kh¸c biÖt gi÷a hÖ thèng vµ<br /> chuyÓn hãa nµy còng tu©n theo quy luËt<br /> m«i tr−êng<br /> vÒ c¸c kh¶ n¨ng cã h¹n, theo ®ã nÕu mét<br /> h×nh thøc ph©n hãa kh«ng qu¶n lý ®−îc Luhmann coi c¸ch tiÕp cËn lý thuyÕt<br /> mµ xuÊt hiÖn hoÆc lµ nã sÏ bÞ xãa bá vi ph©n (differential or difference<br /> hoÆc nã sÏ trë thµnh ®iÓm xuÊt ph¸t cho theoretical approach, c¸ch tiÕp cËn lý<br /> sù ph©n hãa cña chÝnh nã (Niklas thuyÕt ph©n hãa, kh¸c nhau, kh¸c biÖt)<br /> Luhmann, 1990, p.425). MÆt kh¸c, lµ mét bé phËn quan träng vµ trõu<br /> trong qu¸ tr×nh nµy còng cã thÓ xuÊt t−îng nhÊt trong lý thuyÕt cña «ng vÒ<br /> hiÖn sù ®¶o lén ph©n hãa hay sù ho¸n vÞ c¸c hÖ thèng x· héi. Trong ®ã, gåm ba<br /> ph©n hãa (entdifferenzierung) víi ®Æc giai ®o¹n ph¸t triÓn lý thuyÕt hÖ thèng<br /> 8 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2014<br /> <br /> <br /> lµ: (i) lý thuyÕt vÒ c¸c hÖ thèng ®ãng, (ii) cña Ferdinand de Saussure (1857-1913)<br /> lý thuyÕt vÒ c¸c hÖ thèng më vµ (iii) lý trong ng«n ng÷ häc, lý thuyÕt vÒ sù b¾t<br /> thuyÕt vÒ c¸c hÖ thèng quan s¸t hay c¸c ch−íc cña Gabriel Tarde (1895) trong x·<br /> hÖ thèng tù quy chiÕu (Niklas héi häc, lý thuyÕt cña Rene Girard vÒ<br /> Luhmann, 1991, p.37). Theo «ng, sù m©u thuÉn cho biÕt nguån gèc lµm n¶y<br /> ph¸t triÓn lý thuyÕt hÖ thèng tõ giai sinh lµ sù b¾t ch−íc, lý thuyÕt th«ng tin<br /> ®o¹n mét sang giai ®o¹n hai g¾n liÒn víi cña Gregory Bateson (1972), Luhmann<br /> sù chuyÓn träng t©m chó ý sang m«i chØ ra r»ng c¸ch tiÕp cËn lý thuyÕt vi<br /> tr−êng: kh«ng chØ hÖ thèng më ®èi víi ph©n (ph©n hãa) lµ mét c¸ch tiÕp cËn lý<br /> m«i tr−êng ®Ó cã thÓ tån t¹i, vËn ®éng thuyÕt b¾t ®Çu tõ mét sù kh¸c biÖt nµy<br /> vµ ph¸t triÓn mµ mèi quan hÖ gi÷a hÖ ®Ó ®i ®Õn mét sù kh¸c biÖt kh¸c vµ ®·<br /> thèng vµ m«i tr−êng còng më: vËn ®éng ®−îc ghi trong s¸ch gi¸o khoa víi mét<br /> vµ ph¸t triÓn. Luhmann cho biÕt, tªn gäi chung, ng¾n gän lµ “lý thuyÕt vi<br /> Parsons còng ®· coi träng “sù duy tr× ph©n” (Niklas Luhmann, 1991, p.40).<br /> ranh giíi” gi÷a hÖ thèng vµ m«i tr−êng §Ó lµm râ néi dung c¸ch tiÕp cËn<br /> vµ chuyÓn tõ c¸ch ®Þnh nghÜa hÖ thèng ph©n hãa, Luhmann viÖn dÉn mét quan<br /> dùa vµo cÊu tróc bªn trong cña nã víi niÖm mµ «ng cho lµ cùc ®oan nhÊt vÒ sù<br /> c©u hái hÖ thèng cã c¸c cÊu tróc nh− thÕ t−¬ng ph¶n (distinction, kh¸c biÖt)<br /> nµo sang c¸ch ®Þnh nghÜa hÖ thèng dùa trong cuèn s¸ch “C¸c quy luËt vÒ h×nh”<br /> vµo sù kh¸c nhau gi÷a hÖ thèng vµ m«i (Laws of Form) cña George Spencer<br /> tr−êng víi c©u hái lµm thÕ nµo duy tr× Brown(*) - ®· sö dông mét biÓu t−îng<br /> ®−îc sù kh¸c biÖt gi÷a hÖ thèng vµ m«i ®Æc biÖt ®Ó nãi vÒ sù t−¬ng ph¶n, ®ã lµ<br /> tr−êng. Sù ph¸t triÓn lý thuyÕt hÖ hai ®o¹n th¼ng vu«ng gãc víi nhau. Bªn<br /> thèng më nh− Parsons ®Ò xuÊt ®· diÔn c¹nh ®ã, «ng giíi thiÖu mét quan niÖm<br /> ra vµo nh÷ng n¨m 1950-1960, nh−ng kh¸c cña nhµ to¸n häc Louis Kauffman<br /> ®Õn n¨m 1970-1980 lý thuyÕt x· héi (1987), ®ã lµ sö dông c¸c dÊu hiÖu, cô<br /> häc vÉn r¬i vµo t×nh tr¹ng khñng thÓ lµ mét mòi tªn ®Ó m« t¶ sù tù quy<br /> ho¶ng. Do vËy, Luhmann ®−a ra mét chiÕu (self-reference). §iÒu ®Æc biÖt ë<br /> c¸ch gi¶i quyÕt kh¸c biÖt, theo ®ã hÖ ®©y lµ mòi tªn ph¶i chØ vµo chÝnh nã vµ<br /> thèng ®−îc ®Þnh nghÜa lµ sù kh¸c nhau ®ã lµ dÊu hiÖu tèt nhÊt ®Ó nãi vÒ sù tù<br /> gi÷a hÖ thèng vµ m«i tr−êng (Niklas quy chiÕu (Niklas Luhmann, 1991,<br /> Luhmann, 1991, p.38). p.41). Trªn h×nh vÏ ®ã lµ mét vßng trßn<br /> Luhmann nªu râ ®Þnh nghÜa hÖ cã mòi tªn cho biÕt mòi tªn th¼ng ®· bÞ<br /> thèng b¾t nguån tõ c¸ch tiÕp cËn lý uèn cong thµnh mét vßng trßn khÐp kÝn.<br /> thuyÕt vi ph©n. Tuy nhiªn, c¸ch tiÕp cËn VÒ mÆt lý thuyÕt cã thÓ hiÓu h×nh vÏ ®ã<br /> lý thuyÕt vi ph©n kh«ng ph¶i míi xuÊt lµ mòi tªn nh−ng trªn thùc tÕ khã cã<br /> hiÖn nh− “tõ trªn trêi r¬i xuèng” mµ nã thÓ h×nh dung ®−îc mét mòi tªn h×nh<br /> cã nguån gèc lÞch sö khoa häc h¬n 100 trßn theo kiÓu “tù quy chiÕu” nh− vËy.<br /> n¨m tr−íc(*). Tõ ®Þnh nghÜa vÒ ng«n ng÷<br /> <br /> <br /> (*)<br /> Luhmann cho biÕt trong tiÕng Hy L¹p cã tõ Luhmann còng l−u ý mét chi tiÕt “kh¸c biÖt<br /> (*)<br /> <br /> “diapherein” dïng ®Ó chØ sù kh¸c nhau, kh¸c biÖt hãa” trong cÊu tróc tªn cña nhµ khoa häc George<br /> hãa, ph©n biÖt hãa, ph©n hãa. Spencer Brown.<br /> C¸ch tiÕp cËn… 9<br /> <br /> Trong c¸ch tr×nh bµy cña Spencer quan hÖ vµ nh÷ng thø kh¸c. Luhmann<br /> Brown vµ Kauffman, mçi mét dÊu hiÖu gäi ®©y lµ c¸ch ®Þnh nghÜa hÖ thèng dùa<br /> lµ mét ký hiÖu gåm hai bé phËn t¹o vµo sù thèng nhÊt cña tÊt c¶ c¸c tõ ng÷<br /> thµnh: mét lµ “th©n” vµ hai lµ “vËt chá” nµy: hÖ thèng lµ “mét thø vµ”, sù thèng<br /> xu h−íng, chiÒu h−íng. H×nh mòi tªn nhÊt cña hÖ thèng lµ sù thèng nhÊt cña<br /> gåm hai phÇn: mét lµ th©n mòi tªn biÓu nhiÒu thµnh phÇn vµ thµnh phÇn nh−ng<br /> hiÖn ë ®o¹n th¼ng hoÆc ®o¹n vßng trßn kh«ng ph¶i mét thµnh phÇn, mét cÊu<br /> vµ ®Çu mòi tªn chØ chiÒu, h−íng cña tróc hay mét quan hÖ (Niklas<br /> mòi tªn. Dùa vµo ®Æc tr−ng nµy, Luhmann, 1991, p.45-46). ¤ng ®Æt c©u<br /> Luhmann cho r»ng bÊt kú mét sù ph©n hái: lµm thÕ nµo v−ît qua ®−îc “tr¹ng<br /> hãa nµo còng ®Òu lµ ranh giíi, lµ dÊu th¸i vµ” mµ vÉn m« t¶ ®−îc “hÖ thèng”<br /> hiÖu cña sù t−¬ng ph¶n, kh¸c biÖt, kh¸c víi tÝnh c¸ch lµ sù thèng nhÊt ®a d¹ng<br /> nhau. Do vËy, sù ph©n hãa bao gåm hai hãa? Luhmann tin r»ng cã thÓ dùa vµo<br /> mÆt nh−ng kh«ng ®−îc sö dông cïng c¸ch tiÕp cËn thao t¸c ®Ó chØ cÇn mét<br /> mét lóc, bëi nÕu kh«ng sù ph©n hãa sÏ thao t¸c duy nhÊt nh−ng liªn tôc lµ cã<br /> kh«ng cã ý nghÜa g×. thÓ t¹o ra ®−îc “hÖ thèng”. §iÒu nµy<br /> VÒ nguyªn t¾c, sù ph©n biÖt hãa hay còng t−¬ng tù nh− trong h×nh häc cña<br /> sù t−¬ng ph¶n bao gåm hai thµnh tè: Spencer Brown, chØ cÇn mét nÐt vÏ lµ cã<br /> mét lµ sù t−¬ng ph¶n ®−îc Spencer thÓ t¹o ra ®−îc mét h×nh gåm hai mÆt,<br /> Brown ®¸nh dÊu b»ng ®o¹n th¼ng ®øng tøc lµ mét hÖ thèng. Trong sinh häc, sù<br /> vµ hai lµ sù biÓu thÞ ®−îc ®¸nh dÊu sèng lµ thao t¸c duy nhÊt t¹o ra hÖ<br /> b»ng ®o¹n th¼ng ngang (Niklas thèng sèng. VËy trong ®êi sèng x· héi,<br /> Luhmann, 1991, p.44). Nh− vËy, sù cã thao t¸c nµo gièng nh− mét thao t¸c<br /> ph©n biÖt hãa bao gåm sù t−¬ng ph¶n vÏ duy nhÊt cã thÓ t¹o ra hÖ thèng x·<br /> vµ sù biÓu thÞ nã vµ b»ng c¸ch ®ã ph©n héi? Luhmann cho r»ng, giao tiÕp lµ lo¹i<br /> biÖt sù kh¸c nhau vµ sù biÓu thÞ. Sù thao t¸c duy nhÊt cã thÓ t¹o ra hÖ thèng<br /> t−¬ng ph¶n nµy còng t−¬ng tù nh− x· héi: “HÖ thèng x· héi h×nh thµnh khi<br /> trong quan niÖm ph©n hãa vÒ hÖ thèng giao tiÕp ph¸t triÓn tõ giao tiÕp” mét<br /> coi hÖ thèng nh− lµ sù kh¸c biÖt gi÷a hÖ c¸ch liªn tôc.<br /> thèng vµ m«i tr−êng. Theo Luhmann, giao tiÕp lµ sù tæng<br /> Dùa vµo quan niÖm cña Spencer hîp th«ng tin, sù bµy tá vµ sù hiÓu biÕt,<br /> Brown vÒ “h×nh” gåm hai mÆt vµ ®−êng nãi c¸ch kh¸c, giao tiÕp x¶y ra khi mét<br /> ph©n ranh gi÷a hai mÆt, Luhmann cho th«ng tin ®−îc bµy tá vµ ®−îc hiÓu biÕt<br /> r»ng hÖ thèng còng lµ “h×nh” víi nghÜa (Niklas Luhmann, 1991, p.47). Tr¶ lêi<br /> lµ gåm hai mÆt t−¬ng ph¶n, kh¸c nhau cho c©u hái t¹i sao thuËt ng÷ “hµnh<br /> gi÷a mét mÆt lµ hÖ thèng vµ mét mÆt lµ ®éng” ®· ®−îc nghiªn cøu rÊt kü trong<br /> m«i tr−êng. Tuy nhiªn, hÖ thèng tõng x· héi häc l¹i kh«ng t¹o ra hÖ thèng x·<br /> ®−îc m« t¶ kh«ng gi¶n ®¬n nh− vÏ, v¹ch héi? Luhmann cho r»ng, hµnh ®éng lµ<br /> ra ®−êng ranh giíi gi÷a hai mÆt cña lo¹i thao t¸c kh«ng phï hîp bëi v× nã<br /> h×nh (trong h×nh häc cña Spencer lu«n ®ßi hái ph¶i cã ng−êi nµo ®ã ®−îc<br /> Brown) mµ rÊt phøc t¹p víi nhiÒu tõ g¸n cho viÖc thùc hiÖn hµnh ®éng vµ<br /> ng÷ kh¸c nhau nh− ®¬n vÞ, ranh giíi, kh«ng ph¶i hµnh ®éng nµo còng t¹o ra<br /> cÊu tróc, qu¸ tr×nh, thµnh phÇn, mèi tÝnh x· héi.<br /> 10 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2014<br /> <br /> <br /> Trong ®Þnh nghÜa ph©n hãa vÒ hÖ c¸c c¸ch tiÕp cËn lý thuyÕt hÖ thèng,<br /> thèng, thuËt ng÷ “hÖ thèng” ®−îc ph¶n ¸nh sù chuyÓn hãa tiÕp theo tõ hÖ<br /> Luhmann nh¾c ®Õn hai lÇn, do «ng ®· thèng ®ãng sang hÖ thèng më vµ ®Õn sù<br /> kÕ thõa kh¸i niÖm “quay-trë l¹i” (re- kh¸c nhau gi÷a hÖ thèng vµ m«i tr−êng.<br /> entry, sù l¹i trë vµo) cña Spencer HÖ thèng x· héi lµ hÖ thèng cã kh¶ n¨ng<br /> Brown. Trong c¸c h×nh cña Spencer tù m« t¶, tù ph©n biÖt nã víi m«i tr−êng<br /> Brown ®Òu quan s¸t thÊy sù l¹i trë vµo cña nã. Sù tiÕn hãa x· héi ph¶n ¸nh mét<br /> cña h×nh trong h×nh vµ tõ ®ã xuÊt hiÖn nghÞch lý cña sù thèng nhÊt ph©n hãa<br /> dÊu hiÖu cña sù ph©n hãa vµ c¸c quy vµ chuyÓn hãa tõ h×nh thøc ph©n hãa<br /> luËt cña h×nh. Ngay mÖnh lÖnh “h·y vÏ b×nh ®¼ng sang h×nh thøc ph©n hãa bÊt<br /> sù t−¬ng ph¶n!” (Draw a distinction, vÏ b×nh ®¼ng, ph©n tÇng vµ ph©n hãa chøc<br /> sù ph©n biÖt hãa, kh¸c biÖt hãa) còng n¨ng. Mét lo¹i thao t¸c duy nhÊt t¹o ra<br /> bao hµm mét thao t¸c gåm hai bé phËn: hÖ thèng x· héi lµ giao tiÕp, bëi giao tiÕp<br /> mét lµ b¶n th©n sù t−¬ng ph¶n vµ hai lµ t¹o ra ®−îc sù kh¸c nhau gi÷a hÖ thèng<br /> sù biÓu thÞ sù t−¬ng ph¶n(*). §Þnh nghÜa: x· héi vµ m«i tr−êng cña nã. Sù l¹i trë<br /> hÖ thèng lµ sù kh¸c nhau gi÷a hÖ thèng vµo cña hÖ thèng trong hÖ thèng lµ mét<br /> vµ m«i tr−êng. “HÖ thèng” xuÊt hiÖn hai nghÞch lý vµ cã thÓ ®−îc gi¶i quyÕt trªn<br /> lÇn nh−ng cã ph¶i vÉn lµ mét hÖ thèng c¬ së ph©n biÖt hai cÊp ®é cao vµ thÊp,<br /> kh«ng hay lµ hai hÖ thèng? §©y lµ mét hai gãc ®é bªn trong vµ bªn ngoµi, hai<br /> nghÞch lý ngÇm Èn trong h×nh häc cña h−íng quy chiÕu tù th©n vµ quy chiÕu<br /> Spencer Brown: sù t−¬ng ph¶n l¹i trë kh¸c cña hÖ thèng thÓ hiÖn mét nghÞch<br /> vµo trong sù t−¬ng ph¶n, vËy sù t−¬ng lý cña sù thèng nhÊt ®a thµnh phÇn, sù<br /> ph¶n ®ã lµ mét hay lµ hai hay nh− thÕ thèng nhÊt bÞ ph©n hãa. MÆc dï c¸ch<br /> nµo? C©u tr¶ lêi cña Luhman lµ sù tiÕp cËn lý thuyÕt míi nµy ®· ph¸t hiÖn<br /> t−¬ng ph¶n l¹i trë vµo ®ã võa gièng, võa ra giao tiÕp víi tÝnh c¸ch lµ thao t¸c duy<br /> kh¸c víi sù t−¬ng ph¶n lóc ®Çu. ViÖc nhÊt t¹o ra, duy tr× vµ ph¸t triÓn hÖ<br /> gi¶i quyÕt nghÞch lý nµy phô thuéc vµo thèng x· héi, nh−ng cã lÏ tõ gãc ®é lý<br /> hÖ quy chiÕu tù th©n hay hÖ quy chiÕu thuyÕt x· héi häc (Lª Ngäc Hïng, 2013,<br /> kh¸c, hÖ quy chiÕu trong hay hÖ quy tr.67) vÉn cÇn ph¸t hiÖn ra “con ng−êi”<br /> chiÕu ngoµi (Niklas Luhmann, 1991, cña c¸c hÖ thèng x· héi, tøc lµ ph©n biÖt<br /> p.51-53). râ sù kh¸c nhau kÐp gi÷a con ng−êi víi<br /> 4. KÕt luËn hÖ thèng vµ con ng−êi víi m«i tr−êng.<br /> CÇn ghi nhËn r»ng, c¸ch tiÕp cËn lý<br /> Trong cuéc khñng ho¶ng vÒ lý<br /> thuyÕt ph©n hãa Luhmann ®· lµm nªn<br /> thuyÕt x· héi häc, Luhmann ®· ph¸t<br /> mét cuéc c¸ch m¹ng khoa häc trong hÖ<br /> triÓn c¸ch tiÕp cËn lý thuyÕt ph©n hãa<br /> kh¸i niÖm cña lý thuyÕt hÖ thèng. VÊn<br /> nh− lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph©n hãa<br /> ®Ò ®Æt ra lµ b¶o tån vµ ph¸t huy ®−îc<br /> (*) c¸c thµnh qu¶ cña nã, ®ßi hái nhiÒu nç<br /> Luhmann viÖn dÉn c¶ lý thuyÕt hiÖn t−îng häc<br /> tiªn nghiÖm cña Edmund Husserl ®Ó nãi r»ng c¸c lùc nghiªn cøu c¶ lý thuyÕt vµ kinh<br /> kh¸i niÖm cña c¸ch tiÕp cËn lý thuyÕt ph©n hãa nghiÖm, c¶ cña x· héi häc vµ c¸c ngµnh<br /> vÒ hÖ thèng nh− “sù tù quy chiÕu”, “sù quy chiÕu<br /> kh¸c”, “sù quy chiÕu trong”, “sù quy chiÕu ngoµi”,<br /> khoa häc kh¸c
<br /> “h×nh hai mÆt”, “mÆt trong”, “mÆt ngoµi”, “sù l¹i<br /> trë vµo”,v.v... còng phï hîp víi c¸c hÖ thèng t©m<br /> lý vµ hÖ thèng x· héi. (Xem tiÕp trang 42)<br />