cấp cứu ngoại khoa chấn thương: phần 2 - nxb y học

DAI CUONG \ 'E BONG<br /> <br /> 1. DAI CUONG<br /> Bong la mot cap ctiu thtfdng gap trong cuoc song ddi thtfdng<br /> Ttf khi to tien chung ta biet tao ra ltia, md dau cho viec con ngtfdi biet chi<br /> phoi mot thtf nang ltfdng cua ttf nhien de phuc vu cho minh thi loai ngtfdi co xtfa da<br /> phai doi mat vdi bong (khoang 500.000 nam trtfdc cong nguyen).<br /> C) My hang nam co khoang 2 trieu ngtfdi bi bong (dan so' 250 trieu)<br /> C) Nhat, so' ttf vong do bong nang hang nam la 2200 ngtfdi/125 trieu dan<br /> Trong the ky XX da co nhieu vu tham hoa chay ldn gay bong hang loat...<br /> Co khoang 80% tong so benh nhan va bong nong tren dien hep, chiem dtfdi<br /> 20% dien tich da cua cd the. Doi vdi loai bong nay, dieu tri rat ddn gian: cho benh<br /> nhan nghi ngdi, giam dau va chong boi nhilm<br /> So 20% con lai la bong vtfa rong vtia sau. Loai nay rat nang, can phai tap<br /> trung hoi stic tich ctfc, dac biet trong 8 gid dau. Ty le tti vong loai nay con rat cao.<br /> 2. NGUYEN NHAN CUA BONG<br /> 2.1. Bong do nhiet: la loai bong hay gap nhat, chiem den 84-94% tong so' nan nhan<br /> bi bong<br /> Ton thtfdng mo te bao tuy thuoc vao nhiet do va thdi gian tiep xtic<br /> JK<br /> <br /> *»<br /> <br /> v<br /> <br /> *<br /> <br /> O nhiet do dtfdi 43 do C khong gay ton thtfdng dti thdi gian tiep xtic lau<br /> T,<br /> <br /> O nhiet do 44-45 do C (nhiet do gidi han cho mo, te bao): neu thdi gian tiep<br /> xtic lien tuc tren 6 gid thi gay ton thtfdng mo te bao. 6 49 do C trong thdi gian 5<br /> phtit mo te bao da bi chet.<br /> O nhiet do tren 70 do C thi thdi gian ma mo te bao bi chet chi trong 1 giay,<br /> chat tao keo (collagen) bi bien chat, chat nguyen sinh von cuc.<br /> Nhti vay dieu can noi la stf can thiet phai dap tat ngay ngon ltia tren ngtfdi<br /> nan nhan mot cach nhanh chong. Dong thdi phai cdi bo ngay cac trang bi quan ao<br /> da va dang bi chay tren cd the, dting ntfdc lanh doi, ngam de tat ltia vk ha bdt stic<br /> nhiet la het stic can thiet de han che mtic ton thtidng mo te bao do nhiet gay ra.<br /> Bong do nhiet dtidc chia 2 nhom: nhiet kho va nhiet tfdt<br /> <br /> 2 .1 .1 . B o n g do nhiet k h o : gom co ltia, kim loai nong chay, bong x&ng, bite xa nhiet...<br /> Dac diem loai nay: nhiet do rat cao len den hang nghin do. Lula chay tieu thu<br /> mot ltfdng ldn oxy va san sinh ra khi C 0 2 , cac kh6i v i khi dpc cua vftt li$u bi chay.<br /> <br /> 76<br /> <br /> Cac khi doc nay gay ra hoi chtfng ton thtfdng do hit thd lam nan nhan: co that<br /> thanh mon, phe quan, roi loan nhip tim...<br /> Hau qua cua bong nhiet loai nay la: ngoai thtfdng ton bong con co the bi<br /> nhiem doc do hit phai khi oxycacbon va bong dtfdng ho hap.<br /> <br /> 2.1.2. Bong do nhiet Wot: gom co ntfdc nong (ttf 50-100 do), cac thtfc an nong do vao<br /> ngtfdi, hdi ntfdc...<br /> Dac diem loai nay: thtfdng nhe hdn cac loai khac, neu biet sd ctfu tot (bdi bo<br /> ngay qu&n ao, doi ntfdc lanh ngay) thi bong khong tien trien thanh bong sau.<br /> 2.2. Bong do lanh: thtfdng do tai nan nghe nghiep nhtf tiep xuc lau vdi kho lanh,<br /> khi lanh.<br /> Dac diem cua bong do lanh la hay bi d cac ngon tay, ban tay, ban chan, co, mui...<br /> 2.3. Bong do hoa chat: do dung va tiep xuc vdi hoa chat, do tat axit vao ngtfdi, dd<br /> nga vao ho" toi voi...<br /> Hoa chat gay bong bang cac tac dung cua cac phan tfng hoa hoc gay ton<br /> thtfdng da, niem mac va cac mo d dtfdi da, dtfdi niem mac.<br /> 2.4. Bong do dien: gom co bong do tia ltfa dien va bong do luong dien (do dien cao<br /> the, do set danh) phat ra.<br /> Bong do dien phu thuoc vao hieu the dong dien (cao the hay ha the), dtfdng<br /> d&n truyen cua dong dien va thdi gian dong dien di qua cd the. Loai bong nay<br /> thtfdng rat sau, bong den cd, xtfdng.<br /> 2.5. Bong do phong xa va cac tia bite xa<br /> Bong do anh sang mat trdi, gay ra bong nhe<br /> Bong do tia hong ngoai, tia ctfc tim, tia Roentgen (tia X), bong do phong xa<br /> ma nhan loai con nhd tdi tham hoa nha may nguyen tu Tchernobyl (1986-Ukraina).<br /> 3. CACH TINH DIEN TICH BONG<br /> Co nhieu cach tinh dien tich bong, ngtfdi ldn tinh khac tre em vi d tre em ty le<br /> gitfa dau-mat-co so vdi cac chi ldn hdn ngtfdi ldn.<br /> • Ngtfdi ldn: theo "luat 9 " cua Wallace<br /> Vj tri<br /> <br /> Dien tich (%)<br /> <br /> Cong<br /> <br /> 9%<br /> <br /> 9%<br /> <br /> ThSn minh phfa trtfdc<br /> <br /> 9% x 2<br /> <br /> 18%<br /> <br /> Than minh phfa sau<br /> <br /> 9% x 2<br /> <br /> 18%<br /> <br /> Mot chi tren<br /> <br /> 9%<br /> <br /> 18% (2 tay)<br /> <br /> M6t chi dtfdi<br /> <br /> 9% x 2<br /> <br /> 36% (2 chan)<br /> <br /> 1%<br /> <br /> 100%<br /> <br /> Dau mdt co<br /> <br /> Vung hdu mdn sinh due<br /> <br /> 77<br /> <br /> Cach ti'nh bang long ban tay (theo Faust): Moi long ban tay cua benh nhan<br /> dtfdc ti'nh bang 1% dien ti'ch da bi bong<br /> Doi vdi tre em: tre em cang nho tuoi thi ty le dau mat co so vdi chi dtfdi cang<br /> ldn hdn ngtfdi ldn.<br /> Mdi de<br /> <br /> 1 tuoi<br /> <br /> 5 tuoi<br /> <br /> 10 tuoi<br /> <br /> 13 tuoi<br /> <br /> Dau mat<br /> <br /> 20%<br /> <br /> 17%<br /> <br /> 13%<br /> <br /> 10%<br /> <br /> 8%<br /> <br /> Hai dui<br /> <br /> 11%<br /> <br /> 13%<br /> <br /> 16%<br /> <br /> 18%<br /> <br /> 19%<br /> <br /> Hai cang chan<br /> <br /> 9%<br /> <br /> 10%<br /> <br /> 11%<br /> <br /> 12%<br /> <br /> 13%<br /> <br /> Bong tren 15% dien tich cd the d ngtfdi ldn va tren 8% d tre em la bong nang<br /> 4. PHAN LOAI 0 0 SAU BONG<br /> Ngtfdi ta dtfa vao nguyen nhan gay bong (bong xang sau hdn bong ntfdc soi..)<br /> thdi gian gay bong (ngam trong ntfdc soi thi nang hdn bi doi thoang qua...) va diin<br /> bien lam sang (ttf do nhe co the thanh do nang)... ma chia do sau cua bong ra cac<br /> loai: bong nong, bong sau va bong trung gian.<br /> 4.1. Bong nong: La bong nhe, de khoi va khi khoi khong de lai seo<br /> • B on g do 1:<br /> La bong 6 ldp stfng. Cho da bi bong do, rat 2-3 ngay thi khoi va khong de lai<br /> seo. Hay gap: bong niing, bong ntfdc soi cho khong co quan ao<br /> .!/<br /> • B ong do 2:<br /> Thtfdng ton ldp bieu bi. Tren nen da do, xuat hien nhtfng not phong ntfdc<br /> chtfa dich trong. Vi chtfa tdi ldp te bao day nen khi khoi khong de lai seo. Khoi sau<br /> 10-14 ngay. Hay gap: Bong ntfdc soi cho co quan ao<br /> 4.2. Bong sau<br /> La loai bong nang va rat nang, tac nhan gay bong pha huy ldp te bao day, de<br /> lai seo dum do, da so* clin phai va da.<br /> • B on g do 3<br /> Ldp te bao day bi pha huy, bong an lan tdi trung bi, gay hoai tut da d dien<br /> rong. Vi mat l