Câu hỏi ôn tập kinh tế chính trị

Chia sẻ: Nguyên Hoàng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:109

Thêm vào BST

Báo xấu

88
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Câu hỏi ôn tập kinh tế chính trị là tài liệu tổng hợp những câu hỏi môn Kinh tế chính trị Của Chủ nghĩa Mác - Lênin. Nội dung tài liệu gồm những câu hỏi lý thuyết (có hướng dẫn trả lời theo giáo trình) giúp hệ thống kiến thức và làm đề cương ôn tập cho môn học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Câu hỏi ôn tập kinh tế chính trị

CÂU HỎI ÔN TẬP KINH TẾ CHÍNH TRỊ Câu 1: Theo Mác: Tư bản là tiền, là vật nhưng bản chất không phải là tiền hay vật mà là một quan hệ xã hội, quan hệ bóc lột lao động làm thuê. Anh (Chị) hiểu câu đó như thế nào? (Tr.6) Câu 2: Phân tích vai trò lịch sử của chủ nghĩa tư bản. Theo Anh (Chị), nguyên nhân nào mà các nhà kinh tế cho rằng chủ nghĩa tư bản còn khả năng phát triển trong những thập niên đầu của thế kỷ 21? (Tr.12) Câu 3: Tìm hiểu về chính sách kinh tế nhiều thành phần ở Việt Nam hiện nay. Những tồn tại và khó khăn trong việc xử lý mối quan hệ giữa các thành phần kinh tế. (Tr.13) Câu 4: Cách mạng khoa học công nghệ và sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam và phương hướng phát triển khoa học công nghệ ở nước ta hiện nay. (Tr.17) Câu 5: Đối Tượng Nghiên Cứu Của Kinh Tế Học Chính Trị (Tr.19) Câu 6 : Tái Sản Xuất Xã Hội Là Gì ? (Tr.20) Câu 7 : Hàng Hóa Và Thuộc Tính Của Hàng Hóa? Tính Chất Hai Mặt Của Lao Động Sản Xuất Hàng Hóa ?Phân Biệt Lao Động Xã Hội - Lao Động Tư Nhân , Lao Động Giản Đơn - Lao Động Phức Tạp ? (Tr.21) Câu 8: Trình Bày Nội Dung Yêu Cầu Và Tác Dụng Của Quy Luật Giá Trị ? (Tr.22) Câu 9: Sự Chuyển Hóa Thành Tư Bản ? (Tr.23) Câu 10: Sản Xuất Giá Trị Thặng Dư - Quy Luật Kinh Tế Cơ Bản Của Chủ Nghĩa Tư Bản ? (Tr.23) Câu 11: Tích Lũy Tư Bản ? Quy Luật Tích Lũy Tư Bản ? Thực chất và động cơ của tích luỹ tư bản ? (Tr.26) Câu 12: Lợi Nhuận Bình Quân Và Giá Cả Sản Xuất ? Sự Hình Thành Giá Trị Thị Trường ? Cạnh Tranh Ngành ?Sự Chuyển Hóa Giá Trị Hàng Hóa Thành Giá Trị ? (Tr.27) Câu 13: Tư Bản Cho Vay ,Lợi Tức ? Công Ty Cổ Phần ? Thị Trường Chứng Khoán ? Tư bản cho vay, lợi tức (Z), tỷ suất lợi tức (Z’) ? (Tr.28) Câu 14: Nêu Các Hình Thức Địa Tô ? (Tr.29) Câu 15: Tăng Trưởng Kinh Tế Và Hiệu Quả Kinh Tế ? Tăng trưởng kinh tế ? (Tr.29) Câu 16 : Những Đặc Điểm Kinh Tế Cơ Bản Của Chủ Nghĩa Tư Bản Độc Quyền ? (Tr.30) Câu 17: Trình Bày Tính Tất Yếu Khách Quan Của Sự Tồn Tại Nhiều Thành Phần Kinh Tế trong Thời Kỳ Quá Độ Lên CNXH Ở Nước Ta ? (Tr.31) (1)
Câu 18: Nêu Các Thành Phần Kinh Tế Và Phân Tích Vai Trò Của Mỗi Thành Phần Kinh Tế Trong Nền Kinh Tế Quá Độ Ở Nước Ta Hiện Nay ? (Tr.32) Câu 19: Nguyên Nhân Ra Đời , Bản Chất , Những Biểu Hiện Chủ Yếu Của Chủ Nghĩa Tư Bản Tư Bản Độc Quyền Nhà Nước ? (Tr.33) Câu 20 : Tại Sao Phải Thực Hiện Công Nghiệp Hóa Hiện Đại Hóa Và Công Nghiệp hoá Hiện Đại Hóa Nhằm Mục Đích Gì ? (Tr.33) Câu 21: Nội Dung Chủ Yếu Của Công Nghiệp Hóa Hiện Đại Hóa Xã Hội Chủ Nghĩa , Vận Dụng Vào Điều Kiện Nước Ta Hiện Nay ? (Tr.34) Câu 22: Phân Tích Những Điều Kiện Để Thực Hiện Công Nghiệp Hóa Hiện Đại Hóa ? (Tr.35) Câu 23: Phân Tích Tính Tất Yếu Khách Quan Của Việc Phát Triển Kinh Tế Hàng Hóa Theo Định Hướng Xã Chủ Nghĩa ? (Tr.36) Câu 24 : Phân Tích Những Đặc Điểm Của Nền Kinh Tế Hàng Hóa Theo Định Hướng Xã Chủ Nghĩa ? (Tr.37) Câu 25: Điều Kiện Và Phương Hướng Để Phát Triển Kinh Tế Hàng Hóa Ở Nước Ta ? (Tr.39) Câu 26: Phân Tích Lợi Ích Kinh Tế, Hệ Thống Lợi Ích Kinh Tế ? Bản chất và tính đa dạng của hệ thống lợi ích kinh tế ? (Tr.39) Câu 27: Những Ưu Điểm Và Nhược Điểm Của Nền Kinh Tế Thị Trường ? (Tr.40) Câu 28: Chất Và Lượng Của Giá Trị Hàng Hóa ? (Tr.41) Câu 29: Chức Năng Của Tiền Tệ ? (Tr.42) Câu 30: Công Thưc Chung Của Tư Bản ? (Tr.43) Câu 31: Hàng Hóa Sức Lao Động ? (Tr.44) Câu 32: Hai Phương Pháp Sản Xuất Ra Thặng Dư ? (Tr.45) Câu 33: Mối Quan Hệ Giữa Lợi Nhuận Và Giá Trị Thặng Dư ? (Tr.46) Câu 34: Tỉ Suất Lợi Nhuận Bình Quân ? (Tr.46) Câu 35: Phân tích các điều kiện ra đời của sản xuất hàng hoá và những ưu thế của sản xuất hàng hoá so với kinh tế tự nhiên ? (Tr.47) Câu 36: Phân tích hai thuộc tính của hàng hoá và quan hệ của hai thuộc tính đó với tính hai mặt của lao động sản xuất hàng hoá? (Tr.48) Câu 37: Phân tích lượng giá trị hàng hoá và các nhân tố ảnh hưởng đến lượng giá trị hàng hoá ? (Tr.49) Câu 38: Phân tích nguồn gốc, bản chất và chức năng của tiền tệ? (Tr.50) (2)
Câu 39: Phân tích nội dung (yêu cầu), tác dụng của quy luật giá trị trong nền sản xuất hàng hoá giản đơn. Những biểu hiện của quy luật này trong các giai đoạn phát triển của chủ nghĩa tư bản? (Tr.51) Câu 40: Thế nào là thị trường? Mối quan hệ giữa phân công lao động XH với thị trường. Phân tích các chức năng của thị trường? (Tr.52) Câu 41: Cạnh tranh là gì? Tại sao cạnh tranh là quy luật kinh tế của sản xuất hàng hoá? Những tác động tích cực và tiêu cực của cạnh tranh? (Tr.53) Câu 42: Cung, cầu là gì? Quan hệ cung - cầu? Tại sao cung - cầu là quy luật kinh tế của sản xuất hàng hoá? (Tr.53) Câu 43: Phân tích sự chuyển hoá tiền tệ thành tư bản. Những điều kiện để tiền tệ có thể thành tư bản ? (Tr.54) Câu 44: Phân tích hàng hoá sức lao động ? (Tr.54) Câu 45: Phân tích bản chất và các hình thức tiền lương dưới chủ nghĩa tư bản ? (Tr.55) Câu 46. Trình bày nguồn gốc, bản chất của giá trị thặng dư dưới chủ nghĩa tư bản ? (Tr.55) Câu 47: Phân tích quy luật kinh tế cơ bản của chủ nghĩa tư bản ? (Tr.56) Câu 48: Trình bày phương pháp sản xuất giá trị thặng dư tuyệt đối dưới chủ nghĩa tư bản ? (Tr.56) Câu 49: Trình bày phương pháp sản xuất giá trị thặng dư tương đối dưới chủ nghĩa tư bản ? (Tr.56) Câu 50: Tư bản là gì? Thế nào là tư bản bất biến, tư bản khả biến, tư bản cố định, tư bản lưu động? Căn cứ và ý nghĩa của các cách phân chia tư bản trên đây ? (Tr.57) Câu 51: So sánh giá trị thặng dư với lợi nhuận, tỷ suất giá trị thặng dư và tỷ suất lợi nhuận. Tốc độ chu chuyển của tư bản có ảnh hưởng như thế nào tới nhu cầu về tư bản, tỷ suất giá trị thặng dư và khối lượng giá trị thặng dư hằng năm? (Tr.58) Câu 52: Phân tích thực chất và động cơ tích luỹ tư bản. Phân tích tích tụ tư bản và tập trung tư bản. Vai trò của tích tụ và tập trung tư bản trong sự phát triển của chủ nghĩa tư bản ? (Tr.59) Câu 53: Phân tích những ảnh hưởng đến quy mô tích luỹ tư bản. Ý nghĩa của việc nghiên cứu vấn đề này ? (Tr.59) Câu 54: Trình bày các khái niệm chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa, lợi nhuận và tỷ suất lợi nhuận. Các khái niệm trên đã che dấu quan hệ bóc lột tư bản chủ nghĩa như thế nào? (Tr.60) Câu 55: Phân tích sự hình thành lợi nhuận bình quân và giá cả sản xuất. Ý nghĩa của việc nghiên cứu vấn đề này? (Tr.61) Câu 56: Phân tích sự hình thành lợi nhuận thương nghiệp ? (Tr.61) Câu 57: Phân tích nguồn gốc và sự hình thành lợi tức và lợi nhuận ngân hàng ? (Tr.62) (3)
Câu 58: Thế nào là công ty cổ phần và thị trường chứng khoán? Nguyên nhân hình thành và vai trò của công ty cổ phần và thị trường chứng khoán? (Tr.63) Câu 59: Bản chất của địa tô tư bản chủ nghĩa? (Tr.63) Câu 60: Trình bày sự hình thành địa tô chênh lệch. Ý nghĩa của việc nghiên cứu vấn đề này ? (Tr.64) Câu 61: Phân tích tính tất yếu khách quan và lợi ích của cơ cấu kinh tế nhiều thành phần ? (Tr.64) Câu 62: Phân tích đặc điểm, vị trí, xu hướng vận động và phát triển của các thành phần kinh tế trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa XH ở nước ta ? (Tr.65) Câu 63: Kinh tế nhà nước là gì? Thế nào là vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước? Những giải pháp chủ yếu để kinh tế nhà nước thực hiện vai trò đó? (Tr.66) Câu 64: Phân tích mục tiêu, các quan điểm cơ bản của Đảng Cộng sản Việt Nam về công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta? (Tr.67) Câu 65: Phân tích tính tất yếu và tác dụng của công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta ? (Tr.67) Câu 66: Phân tích nội dung cơ bản của công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta ? (Tr.68) Câu 67: Phân tích những điều kiện cần thiết để công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta ? (Tr.70) Câu 68: Phân tích những đặc điểm của kinh tế hàng hoá (kinh tế thị trường) ở nước ta hiện nay ?(Tr.71) Câu 69: Trình bày những điều kiện và chính sách phát triển kinh tế hàng hoá (kinh tế thị trường) ở nước ta? (Tr.73) Câu 70: Trình bày tính tất yếu khách quan và các nguyên tắc phát triển các các quan hệ kinh tế quốc tế ? (Tr.73) Câu 71: Phân tích các hình thức của quan hệ kinh tế quốc tế ? (Tr.74) Câu 72: Phân tích khả năng và các chính sách phát triển quan hệ kinh tế quốc tế ở nước ta hiện nay ? (Tr.76) Câu 73: Điều kiện ra đời của sản xuất hàng hóa ,ý nghĩa của kinh tế hàng hóa ở nước ta hiện nay? (Tr.77) Câu 74: Thế nào là hàng hoá ?Phân tích 2 thuộc tính của hàng hoá?Vì sao hàng hoá lại có hai thuộc tính? (Tr.77) Câu 75:Lượng giá trị hàng hoá được đo bằng gì?Những nhân tố ảnh hưởng đến lượng giá trị hàng hoá? (Tr.78) (4)
Câu 76: Nội dung ,yêu cầu và tác động của quy luật giá trị?sự vận động của quy luật giá trị được biểu hiện ntn? (Tr.79) Câu 77: Hai phương pháp sản xuất giá trị thặng dư và giá trị thặng dư siêu ngạch? (Tr.80) Câu 78: Hai điều kiện và hai thuộc tính của hàng hóa sức lao động? (Tr.81) Câu 79: Tại sao nói sản xuất giá trị thặng dư là qui luật kinh tế tuyệt đối cuả CNTB? (Tr.81) Câu 80: Địa tô là gì ?Bản chất của địa tô và các hình thức của địa tô?Vì sao địa tô nằm ngoài lợi nhuận bình quân còn Z chỉ là một phần của lợi nhuận bình quân? (Tr.82) Câu 81: Phân tích các đặc điểm cơ bản của CNTB độc quyền.Đặc điểm thứ ba có ý nghĩa như thế nào đối với nước ta hiện nay? (Tr.82) Câu 82: Nguyên nhân hình thành và bản chất của chủ nghĩ tư bản độc quyền nhà nước? (Tr.84) Câu 83: Trình bày tính chất tất yếu của thời kì quá độ lên CNXH.Đặc điểm và thực chất của thời kì quá độ? (Tr.85) Câu 84: Trình bày sứ mệnh của giai cấp công nhân và phong trào nhân dân sứ mệnh lịch sử của nó? (Tr.86) Câu 85: Tính tất yếu và cơ sở khách quan của liên minh công nông? (Tr.87) Câu 86: Nội dung cơ bản của nền văn hóa XHCN? (Tr.87) Câu 87: Nguyên nhân ra đời của chủ nghĩa tư bản độc quyền? (Tr.88) Câu 88: So sánh giữa p’ và m’,p ngân hàng và lợi tức? (Tr.89) (5)
Câu 1: Theo Mác: Tư bản là tiền, là vật nhưng bản chất không phải là tiền hay vật mà là một quan hệ xã hội, quan hệ bóc lột lao động làm thuê. Anh (Chị) hiểu câu đó như thế nào? C . Mác là người đầu tiên phân tích và giải quyết “mâu thuẫn của công thức chung của tư bản” bằng lý luận về hàng hóa sức lao động . C . Mác nhận thức rõ công thức chung của chủ nghĩa tư bản,hàng hóa sức lao động , sản xuát giá trị thặng dư (đây là cái mấu chốt để CNTB bóc lột một cách vô hình . GTTD: “Là giá trị mới do công nhân tạo ra ngoài giá trị sức lao động và bị nhà tư bản chiếm lấy”) ta thấy rõ người lao động “vừa là lực lượng sản xuất , vừa là lực lượng tiêu thụ” , tiền công trong CNTB , tích lũy TBCN . Nên C . Mác nói : “Tư bản là tiền , là vật nhưng bản chất không phải là tiền hay vật mà là một quan hệ xã hội , quan hệ bóc lột lao động làm thuê” . A- Thông qua việc C.Mác “phân tích và giải quyết mâu thuẫn chung của tư bản và việc tìm “hàng hóa sức lao động” của TB” . Ta có thể nhận biết cụ thể vì sao “ Tư bản là tiền,là vật mà nhưng bản chất không phải là tiền hay vật mà là một quan hệ xã hội,quan hệ bóc lột lao động làm thuê”được nêu sau đây : ta mới hiểu được sự thay biến đổi khôn ngoan của “chế độ nô lệ và phong kiến” thành “Tư bản hiện đại”(chỉ khác với “chế độ nô lệ và phong kiến ở chỗ: có sự bình đẳng về hình thức giữa người sở hữu sức lao động với người sở hữu tư bản) thông qua đó ta có thể hiểu được thông qua “công thức chung của chủ nghĩa tư bản” và “mẫu thuẫn của công thức đó” được trình bầy dưới đây: *Công thức chung của chủ nghĩa tư bản : Tiền là hình thái cuối cùng của sản xuất lưu thông hàng hóa giản đơn đồng thời cũng là hình thức biểu hiện đầu tiên của tư bản 1- So sánh hai công thức: Cả lưu thông hàng hóa giản đơn và kinh tế tư bản và chủ nghĩa đều sử dụng tiền tệ . Tuy nhiên trong mỗi hình thái này , tiền có vai trò và vị trí khác nhau: + Có 2 công thức sau đây - Tiền trong lưu thông hàng hóa giản đơn vận đông theo công thức:H-T-H’ . - Tiền trong sản xuất tư bản chủ nghĩa vận đông theo công thức: T-H-T’ . + So sánh 2 công thức:có những điểm giống và điểm khác nhau sau đây: - Giống nhau: Hai công thức nêu trên đều cấu thành bởi hai yếu tố hàng( H ) và tiền (T): Đều chứa đựng hai hành vi đối lập nhau là mua bán;đều biểu hiện quan hệ kinh tế giữa người bán và người mua . - Khác nhau giữa 2 công thức: * Lưu thông hàng hóa giản đơn bắt đầu bằng hành bán ( H-T ) và kết thúc bằng hành vi mua ( T-H’ ) , điểm xuất phát và điêm kết thúc đều là hàng hóa , tiền chỉ đóng vai trò trung gian , mục đích và giá trị sử dụng. * Ngược lại , lưu thông của tư bản bắt đầu bằng hành vi mua ( T-H ) và kết thúc bằng hành vi bán ( H-T’), tiền vừa là điểm xuất phát vừa là điểm kết thúc , còn hàng hóa đóng vai trò trung gian …,mục đích của lưu thông tư bản là giá trị và giá trị lớn hơn . Tư bản vận đông theo công thức T-H-T’ , trong đó T’ = T + t ; t là số tiền trội hơn được gọi là giá trị thặng dư và ký hiệu là m . Còn số tiền ứng ra ban đầu với mục đích thu được giá trị thặng dư trở thành tư bản .  Như vậy , tiền chỉ biến thành tư bản khi được dùng để mang lại giá trị thặng dư cho nhà tư bản .( T-H-T)’ được gọi là công thức chung của tư bản;vì mọi tư bản đều vận động như vậy nhằm mục đích mang lại giá trị thặng dư. (6)
2- Mâu thuẫn của công thức chung của tư bản : Nhìn bề ngoài , hình như lưu thông tao ra giá trị và giá trị thăng dư . Như vậy : Lưu thông có tao ra giá trị và làm tăng lên giá trị hay không ? + Trả lời câu hỏi trên thông qua 2 vấn đề sau:- Nếu mua – bán ngang giá , hàng hóa có thể bán cao hơn hoạc thấp hơn giá trị . Nhưng , trong nền kinh tế hàng hóa , mỗi người sản xuất,vừa là người bán , vừa là người mua . cái lợi của họ khi bán sẽ bù lại cái thiệt khi mua và ngược lại . Trong trường hợp có kẻ mua rẻ bán đắt thì tổng giá trị toàn xã hội cũng không hề tăng lên , bởi vì số giá trị mà những người này thu được chẳng qua chỉ là ăn chặn , đánh cắp số giá trị của người khác mà thôi. - Nếu xét ngoài lưu thông tức là tiền đề trong két sắt , hàng hóa để trong kho thì cũng không sinh ra được giá trị thăng dư .  Như vậy giá trị thặng dư vừa sinh ra trong quá trình lưu thông , vừa sinh ra ngoài giá trị lưu thông , lại vưa không sinh ra ngoài lưu thông . đó chính là mâu thuẫn của công thức chung của tư bản .C.Mác là người đầu tiên phân tích và giải quyết mâu thuẫn,lột trần bản chất bóc lột mà tư bản che đậy ,bằng lý luận “hàng hóa sức lao động” . *Hàng hóa sức lao động: 1- Sức lao động , sự chuyển hóa sức lao động thành hàng hóa: + Dể giải quyết mâu thuẫn của công thức chung của tư bản , tìm trên thị trường một loại hàng hóa mà việc sử dụng của nó có thể tạo ra được giá trị lớn hơn giá trị của bản thân nó . Hàng hóa đó là hàng hóa sứ lao động . - Trước hết , sức lao đông là toàn bộ những năng lực (thế lực và trí lực)tồn tại trong một con người đó sử dụng vào sản xuất . Sức lao động là cái có trước , còn lao động chính là quá trình vận dụng sức lao động . - Sức lao đông là yếu tố quan trọng của sản xuất , nhưng sức lao đông chỉ trở thành hàng hóa khi có hai điều kiện sau đây: .Thứ nhất người lao động phải là người đuwọc tự do về thân thể của mình , phải có khả năng chi phối sức lao động đó và chỉ bán lao động đó trong một thời gian nhất định . . Thứ hai , người lao động không còn có tư liệu sản xuất cần thiết để tự mình thực hiện lao động và cũng không có của cải gì khác , muốn sống chỉ còn cách bán sức lao động cho người khác sử dụng lao động .  Sức lao động trở thành hàng hóa đánh dấu một bước ngoặt cách mạng trong phương thức kết hợp người lao động với tư liệu sản xuất , là một bước tiến lịch sử so với chế độ nô lệ và phong kiến. Sự bình đẳng về hình thức giữa người sở hữu sức lao động với người sở hữu tư bản che đậy bản chất của chủ nghĩa tư bản – chế độ được xây dưng trên sự đối kháng lợi ích kinh tế giữa tư bản và người lao động . 2 – Hai thuộc tính của hàng hóa và sức lao động : cũng có hai thuộc tính , giống như các loại hàng hóa khác . Đó là giá trị sử dụng . - Giá trị sử dụng của hàng hóa sức lao động cũng do số lương lao động xã hội cần thiết để sản xuất tái sản xuất ra nó quyết định . Giá trị lao động được quy về giá trị của toàn bộ các tư liệu sinh hoạt cần thiết để sản xuất sức lao động , để duy trì đời sống của công nhân làm thuê và gia đình họ . (7)
- Tuy nhiên , giá trị hàng hóa sức lao động khác với hàng hóa thông thường ở chỗ nó bao hàm cả yếu tố tinh thần và yếu tố lịch sử , phụ thuộc vào hoàn cảnh lịch sử của từng nước , từng thời kì phụ thuộc vào trình độ văn minh đã đạt được , vào điều kiện lịch sử hình thành giai cấp công nhân và cả điều kiện địa lý , khí hậu . - Giá trị sử dụng hàng hóa sức lao động thể hiện ở quá trình tiêu dùng sức lao động , tức là quá trình lao động để sản xuất ra một hàng hóa , một dịch vụ nào đó . Trong quá trình lao động sức lao động tạo ra một lượng giá tị mới lớn hơn giá trị của bản thân nó , phần giá trị dôi ra so với giá trị sức lao động gọi là giá trị thặng dư . Đó chính là đặc điểm riêng có của giá trị sử dụng của hàng hóa sức lao động . Đặc điểm này là chìa khóa để giải quyết mâu thuẫn trong công thức chung của tưbản đã trình bày ở trên . Từ hai thuộc tính trên đây , người ta nói rằng : “Sức lao động là một hàng hóa đặc biệt khác với các hàng hóa thông thường . B-Từ “sản xuất giá trị thăng dư” , “tiền công trong chủ nghĩa tư bản(mức độ bóc lột được phản ánh qua tỷ xuất giá trị thặng dư. Khối lượng giá trị thặng dư phản ánh quy môcủa sự bóc lột” và “tích lũy tư bản chủ nghĩa”Từ đó ta sẽ hiểu ngay câu nói của C.Mác“ Tư bản là tiền,là vật mà nhưng bản chất không phải là tiền hay vật mà là một quan hệ xã hội,quan hệ bóc lột lao động làm thuê”được nêu sau đây : Ta tự đặt câu hỏi :“(tiền) là vật mà người sử dụng lao động trả cho người lao động để làm thuê cho họ thông qua “tư liệu liệu sản xuất” của chủ sử dụng lao động ; người lao động tự nguyện làm việc,và hưởng công theo năng suất làm hoặc theo sản phẩm. Vì tôi trả công cho anh làm việc cho tôi,tôi không ép buộc anh, không đánh đập anh,anh tự do về thân thể ,anh làm được nhiều tôi trả nhiều ; như vậy thì cả hai đều có lợi”.Vậy thì làm sao lại bảo,Tư bản (ngườisử dụng sử dụng lao động) là bóc lột lao động làm thuê? Mà bóc lột như thế nào?  thông qua đó để hiểu câu nói trên của C.Mác . *Sản xuất giá trị thặng dư và quy luật cơ bản của chủ nghĩa tư bản : 1-Quá trình sản xuất giá trị thặng dư : Mục đích cơ bản của sản xuất tư bản là giá trị thặng dư . để có giá trị thặng dư , nhà tư bản phải mua được hàng hóa sức lao động và sử dung nó tron quá trình tạo ra giá trị thạng dư. Quá trình nhà tư bản tiêu dùng hàng hóa sức lao động và tư liệu sản xuất đẻ sản xuất giá trị thặng dư có 2 đặc điểm sau : . Một là , công nhan làm việc dưới sự kiểm soát của nhà tư bản . . Sản phẩm làm ra thuộc sở hưu của nhà tư bản . Ví dụ : về viẹc sản xuất sợi của nhà tư bản để làm rõ quá trình tạo ra giá trị thăng dư . Giả sư để chế tao 1kg sợi , nhà tư bản phai ứng ra số tiền 20.000 đơn vị tiền tệ mua một cân bông , 3.000 đơn vị tiền tẹ cho hao phí máy móc và 5.000 dơn vị tiền tệ mua sức lao động của công nhân điều khiển máy móc trong 1ngày (10 h ) . Giá trị viêc mua này đúng giá trị . Mỗi giờ lao động sống của công nhân tạo ra giántrị mới kết tinh vào sản phẩm là 1.000 đơn vị tiền tệ . Trong quá trình sản xuất , bằn lao động cụ thể , công nhân sử dụng máy móc để chuyển 1kg bông thành 1kg sợi , theo đó giá trị của bông và hao mòn máy móc cũng được chuyển vào sợi; bằng lao động trừu tượng , mỗi giờ công nhân tạo thêm một lượng giá trị mới 1.000 đơn vị tiền tệ . Giả định chỉ trong 5 giờ công nhân đã kéo xong 1kg bông thành 1kg sợi , thì giá trị một cân sợi đuwọc tính theo các khoản sau : (8)
+ Giá trị 1kg bông chuyển vào = 20.000 đơn vị tiền tệ . + Hao mòn máy móc = 30.000 đơn vị tiền tệ . + Giá trị mới tạo ra ( trong 5 giờ lao động , phần này vừa đủ bù đắp giá trị sức lao động ) .= 5.000 đơn vị tiền tệ . Tổng cộng = 28.000 đơn vị tiền tệ . Nếu quá trình lao động ngừng ở đây thì nhà tư bản chưa có được giá trị thặng dư . Nhưng nhà tư bản đã mua sức lao động trong 1ngày với 10 giờ , chứ không phải là 5 giờ . Trong 5 giờ lao động tiếp , nhà tư bản chỉ thêm 20.000 đơn vị tiền tệ để mua 1kg bông và 3.000 đơn vị tiền tệ hao mòn máy móc và với 5 giờ lao đôjng sau , người công nhân vẫn tao ra 5.000 đơn vị giá trị mới và có thêm 1kg sợi với giá trị 28.000n đơn vị tiền tệ . Tổng số tiền nhà tư bản chỉ ra có đươc 2kg sợi sẽ là : + Tiền mua bông : 20.000  2 = 40.000 đơn vị tiền tệ . + Hao mòn máy móc (máy chạy 10 giờ ) : 3.000  2 = 6.000 đơn vị tiền tệ . + Tiền lương công nhân sản xuất cả ngày ( trong 10 giờ tính theo đúng giá trị sức lao động): = 5.000 đơn vị tiền tệ . Tổng cộng = 51.000 đơn vị tiền tệ . - Tổng giá trị của 2kg sợi là : 2kg  28.000 = 5 6.000 đơn vị tiền tệ và như vậy , lượng giá trị thặng dư thu được là : 56.000  51.000 = 5.000 ( đơn vị tiền tệ ). Lượng giá trị này chính bằng lượng giá trị mới do công nhân tao ra trong 5 giờ la động sau :  Nhận xét : Quá trình sản xuất giá trị thặng dư là quá trình sản xuất ra vượt khỏi điểm mà tại đó đã tạo ra một lượng giá trị mới ngang bằng giá trị sức lao động . Từ ví dụ trên đây ta kết luận :Giá trị thặng dư là giá trị mới do lao động của người công nhân tạo ra ngoài giá tri sức lao động , là kết quả lao động không công của công nhân cho nhà tư bản . Cho nên , C. Mác viết : “Bí quyết của sự tăng thêm giá trị của tư bản quy lại là ở chỗ tư bản chi phối được một số lượng lao động không công nhất định của người khác”. Sở dĩ nhà tư bản chi phối số lao động không công ấy vì nhà tư bản là người sở hữu tư liệu sản xuất . Còn người công nhân phải bán sức lao động vì họ không có tư liệu sản xuất . Quá trình sản xuất tư bản chủ nghĩa trước hết là quá trình lao động , là chung cho mọi xã hội , đồng thời là quá trình sản xuất ra giá trị thặng dư , là cái riêng ( đặc thù ) trong đó người công nhân bị nhà tư bản thống trị , sản phẩm làm ra không thuộc về anh ta mà thuộc về nhà tư bản . - Bản chất của tư bản : Tư bản biểu hiện ở tiền , tư liệu sản xuất , sức lao động nhưng bản chất của tư bản là một quan hệ xã hội , quan hệ bóc lột lao động làm thuê . 2-Tư bản bất biến và tư bản khả biến : - Để sản xuất giá trị thăng dư , nhà tư bản phải ứng trước tư bản ra để mua tư liệu sản xuất và sức lao động . (9)
+ Trong quá trình sản xuất , giá trị tư liệu sản xuất được lao động cụ thể của người công nhân chuyển vào sản phẩm mới , lượng giá trị của chúng không đổi . Bộ phận tư bản ấy được gọi là tư bản bất biến , ký hiệu bằng c . + Đối với bộ phận tư bản dùng để mua sức lao động thì tình hình lại khác . Trong quá trình sản xuất , bằng lao động trừu tượng của mình , người công nhân tao ra một giá trị mới không những bù đắp lại giá trị sức lao động của công nhân mà , mà còn có giá trị thặng dư cho nhà tư bản . Do vậy bộ phận tư bản dùng để mua sức lao động đã có sự chuyển biến về lượng trong quá trình sản xuất . Bộ phận tư bản này được gọi là tư bản khả biến và ký hiệu là: v . Trong đời sống thực tế , có những xí nghiệp sử dụng máy móc và công nghệ hiện đại nên năng xuất lao động cao hơn và do vậy thu được nhiều lợi nhuận hơn . Điều đó sẽ gây ra một cảm tưởng sai lầm máy móc sinh giá trị thặng dư . Trên thưc tế , máy móc là nhân tố không thể thiếu của bất kì quá trình sản xuất nào , nhưng nó không thể sinh ra giá trị thặng dư , nó chỉ là phương tiện để nâng cao sức sản xuất của lao động . Máy móc dù có hiện đại đến đâu cũng chỉ là lao động chết . Nó phải được lao động sống “cải tử hoàn sinh” để biến thành nhân tố của quá trình lao động . Nó chỉ là phương tiện đó sức sản xuất của lao động tăng lên . + Như vậy , tư bản bất biến (c) chỉ là điều kiện , còn tư bản khả biến (v ) mới là nguồn gốc tao ra giá trị thặng dư . Giá trị hàng hóa : W = c + v +m Trong đó : c - Là giá trị tư liệu sản xuất , gọi là tư bản bất biến , là giá trị cũ (hay lao động quá khứ , lao động vật hóa) được chuyển vào giá trị sản phẩm v - Là giá trị sưc slao động , gọi là tư bản khả biến , là giá trị mới tạo ra . m – Là giá trị thặng dư , là một bộ phận giá trị mới tạo ra trog quá trình lao động. 3 – Tỷ xuất và khối lượng giá trị thặng dư : * Tỷ xuất giá trị thăng dư (m’) là tỷ lệ % giauw số lượng giá trị thặng dư ( m ) với tư bản khả biến ( v ) và được tính bằng công thức: m’ = m 100 v Công thức tỷ xuất giá trị thặng dư còn có dạng : m’ = t ' 100 t Trong đó: t : là thời gian lao động tất yếu . t’ : là thời gian lao động thặng dư - Sở dĩ có thể tính theo thời gian , vì như ví dụ trên cho thấy : Trong tổng số thời gian mà người công nhân lao động cho nhà tư bản thì chỉ có một khoảng thời gian nhất định được trả công , phần thời gian còn lại không được trả công . - Tỷ xuất giá trị thặng dư phản ánh mức độ bóc lột của nhà tư bản đối với công nhân . Nó chỉ rõ , trong tổng giá trị mới do sức lao động tạo ra thì công nhân được hưởng bao nhiêu , nhà tư bản chiếm đoạt bao nhiêu . (10)
* Khối lượng giá trị thặng dư ( M ) là khối lượng giá trị thặng dư mà nhà tư bản thu dược 1 thời gian sản xuất nhất định và được tính bằng công thức: M = m’  V hoặc M = m V v Trong đó : M: Là khối lượng giá trị thặng dư m : là giá trị thặng dư do một công nhân tạo ra trong thời gian nhất định v : Là giá tri sức lao động của một công nhân trong thời gian trên. V : Là tư bản khả biến được sư dụng trong thời gian trên ( V = v  n , với n là số công nhân được thuê trong thời gian trên ) - Khối lượng giá trị thặng dư tùy thuộc và tỷ lệ thuận vào cả hai nhân tố m’ và V’ . Nói cách khác , khối lượng giá trị thặng dư phụ thuộc vào thời gian , cường độ thời gian , cường độ lao động của mỗi công nhân và số lượng công nhân mà nhà tư bản sử dụng . - Khối lượng giá trị thặng dư phản ánh quy mô bóc lột của nhà tư bản đối với công nhân làm thuê . 4 – Giá trị thặng dư tuyệt đối , tương đối và siêu ngạch : Nhà tư bản dùng nhiều phương pháp khác nhau để tao khối lượng giá trị thặng dư ngày càng lớn. Tùy theo từng hoàn cảnh , điều kiện kinh tế - kỹ thuật khác nhau mà nhà tư bản áp dụng các phương pháp sản xuất giá trị thặng dư khác nhau . Trên thực tế có các phương pháp sau : - Giá trị thặng dư tuyệt đối là giá trị thặng dư thu được do kéo dài thời gian lao động vượt quá thời gian lao động tất yếu , trong khi năng xuất lao động , giá trị sức lao động và thời gian lao động tất yếu là không thay đổi . Ví dụ : 1 ngày lao động là 8 giờ , thời gian lao động tất yếu là 4 giờ , thời gian lao động thặng dư là 4 giờ , mỗi giờ công nhân tạo ra một giá trị mới là 10 đơn vị , thì giá trị thặng dư tuyệt đối là 40 và tỷ xuất giá trị thặng dư là : m’ = 40/40 = 100% Nếu ngày lao động thêm 2 giờ nữa , mọi điều kiện khác vẫn như cũ , thì giá trị thặng dư tuyệt đối tăng lên 60 và m’ cũng tăng lên thành : m’ = 60/40 = 150% - Việc kéo dài ngày lao động không hề vượt quá thời hạn sinh lý của công nhân (vì họ còn phải có thời gian ăn , ngủ , nghỉ ngơi , giải trí để phục vụ sức khỏe ) nên gặp phải sự phản kháng gay gắt của giai cấp công nhân đòi giảm giờ làm . Giai cấp công nhân đã đấu tranh và ngày lao động chỉ còn 8 giờ mỗi ngày . - Vì lợi nhuận bản thân , khi độ dài ngày lao động không hề kéo dài thêm , nhà tư bản tìm cách tăng cường độ lao động của công nhân . tăng cường độ lao động về thực chất cũn tương tự như kéo dài ngày lao động . Vì vậy , kéo dài thời gian lao động và tăng cường độ lao động là để sản xuất giá trị thăng dư tuyệt đối . - Giá trị thặng dư tương đối là giá trị thặng dư thu được do rút ngắn thời gian lao động tất yếu bằng cách nâng cao năng xuất lao động trong ngành sản xuất tư liệu sản xuất sinh hoạt , để hạ thấp giá trị sức lao động , nhờ đó tăng thời gian lao động thặng dư lên ngay trong điều kiện độ dài ngày lao động , cượng độ ngày lao động vẫn như cũ . (11)
Ví dụ : ngày lao động là 10 giờ , trong đó 5 giờ là lao động tất yếu , 5 giờ là lao động thặng dư . Nếu giá trị sức lao động giảm đi 1 giờ thì thời gian lao động tất yếu giảm xuống còn 4 giờ . Do đó , thời gian lao động thặng dư tăng từ 5 lên 6 giờ và m’ tăng từ 100% lên 150% . - Để hạ thâp giá trị sức lao động thì phải giảm giá trị các tư liệu sinh hoạt và dịch vụ cần thiết cho người công nhân . Muốn vậy phải tăng năng xuất lao động xã hội trong các ngành sản xuất tư liẹu tiêu dùng và các ngành sản xuất tư liệu sản xuất để trang bị cho các ngành sản xuất ra các tư liệu tiêu dùng . - Giá trị thặng dư siêu ngạch là phần giá trị thặng dư thu được do áp dụng công nghệ mới sơm hơn các xí nghiệp khác làm cho giá trị cá biệt của hàng hóa thấp hơn giá trị thị trường của nó . Khi số đông các xí nghiệp đều đổ mới kỹ thuật và công nghệ một cách phổ biến thì giá trị thặng dư siêu ngạch của doanh nghiệp đó không còn nữa . Giá trị thặng dư siêu ngạch là hiện tượng tạm thời trong từng xí nghiệp nhưng trong pham vi xã hội thì nó lại thường xuyên tồn tại . Giá trị thặng dư siêu ngạch là động lực mạnh nhát để thúc đẩy các nhà tư bản đổi mới công nghệ để làm tăng năng xuất lao động cá biệt , đánh bại đối thủ của mình trong cạnh tranh . C.Mác gọi giá trị thặng dư siêu ngạch là biến tướng của giá trị thặng dư tương đối . Tuy giá trị thặng dư tương đối, GTTD tuyệt đối có sự khác nhau , nhưng chúng đều là một bộ phận của giá trị mới, do công nhân sáng tạo ra , đều có nguồn gốc là lao động không được trả công . 5 – Sản xuất giá trị thặng dư – Quy luật kinh tế tuyệt đối (hay cơ bản ) của chủ nghĩa tư bản : - Thoạt nhìn , tư bản là tiền có bản năng tự tăng lên . Qua phân tích cho thấy , tư bản là giá trị mang lại giá trị thặng dư bằng cách bóc lột lao động không công của công nhân làm thê . Tư bản là một quan hệ xã hội , là quan hệ sản xuất , thể hiện mối quan hệ cơ bản giữa giai cấp tư sản và giai cấp công nhân làm thuê . Ta biết , quy luật kinh tế cơ bản của sản xuất hàng hóa là quy luật giá trị . Sau khi phân tích quá trình sản xuất giá trị thặng dư cho thấy quy luật kinh tế tuyệt đối của chủ nghĩa tư bản là quy luật giá trị thặng dư . sản xuất nhiều giá trị thặng dư là mục đích , là động lực thường xuyên thúc đẩy nền sản xuất tư bản chủ nghĩa vận động , phát triển và bị thay thế bởi chế độ mới cao hơn . - Hiện nay ở một số nước tư bản phát triển , giai cấp công nhân đã có mức sống khá hơn . Nhưng mức sống đó vẫn là kết quả của việc bán sức lao động . Họ vẫn bị nhà tư bản bóc lột giá trị thặng dư . * Tiền công trong tư bản chủ nghĩa : 1 – Bản chất của tiền công : Tiền công là biểu hiện băng tiền của giá trị hàng hóa sức lao động . Tuy vậy , dễ có sự lầm tưởng , trong xã hội , tiền công là giá cả sức lao động . Bởi vì: - Thứ nhất , tư bản trả tiền công cho công nhân sau khi công nhân đã lao động để sản xuất ra hàng hóa . - Thứ hai , tiền công được trả theo thời gian lao động ( Giờ , ngày , tuần , tháng ) hoặc theo số lượng hàng hóa đã sản xuất được . (12)
Cái mà các nhà tư bản mua công nhân không phải là lao động mà là sức lao động . Tiền công không phải là giá trị hay giá cả giá cả của lao động , mà chỉ là giá trị hay giá cả của hàng hóa sức lao động . - Cơ sở sở khoa học nghiên cứu vấn đề tiền công : là phân biệt sự khác nhau giữa hai khái niệm “sức lao động” và “lao động” . - Ý nghĩa nghiên cứu vấn đề này : Nhằm bổ sung và hoàn thiện lý luận giá trị thặng dư , phê phán luận điệu “kẻ có của , người có công” . 2 – Hình thức tiền công cơ bản : Tiền công thường được trả theo hai hình thức cơ bản là: - Tiền công tính theo thời gian : Là hình thức tiền công tính theo thời gian lao động công nhân dài hay ngắn ngày ( giờ , ngày , tuần , tháng ). - Tiền công tính theo sản phẩm : Là hình thức tiền công tính theo số lượng sản phẩmđã làm ra , hoặc số lượng công việc đã hoàn thành trong 1 thời gian nhât định . Mỗi một sản phẩm được trả công theo một đơn giá nhất định , gọi là đơn giá tiền công . Để quy định đơn giá tiền công , người ta lấy tiền công trung bình một ngày của một công nhân chia cho số lượng sản phẩm của một công nhân sản xuất ra trong một ngày lao động bình thường . Tiền công tính theo sản phẩm , một mặt , giúp cho nhà tư bản trong việc quản lý , giám sát quá trình lao động của công nhân dễ dàng hơn : mặt khác , kích thích công nhân lao động tích cực , khẩn trương tao ra nhiều sản phẩm để thu được tiền công cao hơn . 3 – Tiền công danh nghĩa và tiền công thực tế : - Tiền công danh nghĩa là số tiền mà công nhân nhận được do bán sức lao động của mình cho nhà tư bản . - Tiền công thực tế là tiền công được biểu hiện bằng số lượng hàng hóa tư liệu tiêu dùng và dịch vụ mà người công nhân mua được bằng tiền công danh nghĩa của mình . Tiền công danh nghĩa là giá cả hàng hóa sức lao động , nó có thể tăng lên hay giảm xuống tùy theo sự biến động trong quan hệ cung cầu của hàng hóa sức lao động trên thị trường .Trong một thời gian nao đó , nếu tiền công danh nghĩa vẫn giữa nguyên , nhưng giá cả tư liệu tiêu dùng và dịch vụ tăng lên hay giảm xuống thì tiền công thực tế giảm xuống hay tăng lên . Quy luât vận động của tiền công trong chủ nghĩa tư bản là : tiền công danh nghĩa cao thì xu hương tăng lên , nhưng mức tăng của nó thường không theo kịp mức tăng của giá cả tư liệu tiêu dùng và dịch vụ . Do vậy tiền công thực tế có xu hương hạ xuống . C©u 2: Phân tích vai trò lịch sử của chủ nghĩa tư bản. Theo Anh (Chị), nguyên nhân nào mà các nhà kinh tế cho rằng chủ nghĩa tư bản còn khả năng phát triển trong những thập niên đầu của thế kỷ 21. a. Vai trß lÞch sö cña chñ nghÜa t b¶n - Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, nÕu cha xÐt ®Õn hiÖu qu¶ nghiªm träng ®· g©y ra ®èi víi loµi ngêi, th× chñ nghÜa t b¶n còng cã nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc ®èi víi s¶n xuÊt. §ã lµ: Thùc hiÖn x· héi ho¸ s¶n xuÊt, thÓ hiÖn ë sù ph¸t triÓn ph©n c«ng lao ®éng x· héi, hîp t¸c lao ®éng, tËp trung ho¸, liªn hiÖp ho¸ s¶n xuÊt lµm cho c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph©n t¸n ®îc liªn kÕt vµo mét hÖ thèng s¶n xuÊt, mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi. (13)
Ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. Díi sù t¸c ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ thÆng d vµ c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c, mét mÆt giai cÊp t s¶n t¨ng cêng bãc lét, mÆt kh¸c nh÷ng nh©n tè ®ã cã t¸c ®éng m¹nh mÏ thóc ®Èy ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ vµ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. ChuyÓn s¶n xuÊt nhá thµnh s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n lµm cho lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Khi c¬ khÝ thay kü thuËt thñ c«ng l¹c hËu, tõ c¬ khÝ chuyÓn dÇn sang tù ®éng ho¸, tin häc ho¸, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. §ång thêi nÒn s¶n xuÊt còng ®îc x· héi ho¸ ngµy cµng cao, cã sù ®iÒu tiÕt thèng nhÊt. §ã chÝnh lµ qu¸ tr×nh chuyÓn nÒn s¶n xuÊt nhá thµnh s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i. - Chñ nghÜa t b¶n còng g©y ra nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒn cho loµi ngêi. + Lµ thñ ph¹m chÝnh cña hai cuéc chiÕn tranh thÕ giíi ®Ém m¸u vµ hµng tr¨m cuéc ®Êu tranh côc bé kh¸c. + Lµ thñ ph¹m chÝnh cña cuéc ch¹y ®ua vò trang vµ « nhiÔm m«i trêng. + Chñ nghÜa t b¶n còng ®øng tríc nh÷ng giíi h¹n mµ nã kh«ng thÓ vît qua. Giíi h¹n lÞch sö cña chñ nghÜa t b¶n b¾t nguån tõ m©u thuÉn kinh tÕ c¬ b¶n cña chñ nghÜa t b¶n. m©u thuÉn gi÷a tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é x· héi ho¸ cao cña lùc lîng s¶n xuÊt víi chÕ ®é chiÕm h÷u t nh©n t b¶n chñ nghÜa vÒ t liÖu s¶n xuÊt. m©u thuÉn c¬ b¶n nµy biÓu hiÖn ra thµnh nh÷ng m©u thuÉn cô thÓ sau: - M©u thuÉn gi÷a t b¶n vµ lao ®éng: C¶ sù bÇn cïng ho¸ tuyÖt ®èi lÉn t¬ng ®èi cña giai cÊp c«ng nh©n vÉn ®ang tån t¹i. Tuy ®¹i bé phËn tÇng líp trÝ thøc vµ lao ®éng cã kü n¨ng ®ang cã viÖc lµm ®îc c¶i thiÖn møc sèng vµ gia nhËp vµo tÇng líp trung lu, nhng vÉn kh«ng xo¸ ®îc sù ph©n ho¸ giµu nghÌo s©u s¾c. - M©u thuÉn gi÷a c¸c d©n téc thuéc ®Þa vµ phô thuéc víi chñ nghÜa ®Õ quèc: m©u thuÉn nµy ®ang trë thµnh m©u thuÉn gi÷a c¸c níc chËm ph¸t triÓn víi nh÷ng níc ®Õ quèc. - M©u thuÉn gi÷a c¸c níc t b¶n víi nhau. - M©u thuÉn gi÷a c¸c níc t b¶n vµ chñ nghÜa x· héi. M©u thuÉn nµy lµ m©u thuÉn xuyªn suèt thêi ®¹i qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. b. Chñ nghÜa t b¶n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nã, mét mÆt thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn m¹nh mÏ, mÆt kh¸c lµm cho m©u thuÉn c¬ b¶n cña nã thªm gay g¾t. Ngµy nay chñ nghÜa t b¶n ®ang n¾m u thÕ vÒ vèn, khoa häc,c«ng nghÖ thÞ trêng, ®ang cã kh¶ n¨ng thÝch nghi vµ ph¸t triÓn trong chõng mùc nhÊt ®Þnh. Chñ nghÜa t b¶n còng ®· buéc ph¶i ®iÒu chØnh giíi h¹n vÒ quan hÖ s¶n xuÊt trong khu«n khæ cña chñ nghÜa t b¶n, song kh«ng thÓ kh¾c phôc næi nh÷ng m©u thuÉn vèn cã cña nã, kh«ng thÓ vît qua giíi h¹n lÞch sö cña nã. MÆt kh¸c c¸c quèc gia ®éc lËp ngµy cµng t¨ng cêng cuéc ®Êu tranh ®Ó tù lùa chän vµ quyÕt ®Þnh con ®êng ph¸t triÓn tiÕn bé cña m×nh. Chñ nghÜa x· héi trªn thÕ giíi tõ nh÷ng bµi häc thµnh c«ng vµ thÊt b¹i cïng sù kh¸t väng cã kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn t¹o ra bíc ph¸t triÓn míi. V× vËy trong thÕ kû 21 nµy chñ nghÜa t b¶n cßn kh¶ n¨ng ph¸t triÓn song sím hay muén chñ nghÜa t b¶n còng sÏ bÞ thay thÕ b»ng mét chÕ ®é míi cao h¬n - X· héi céng s¶n chñ nghÜa mµ giai ®o¹n thÊp lµ chñ nghÜa x· héi. C©u 3: Tìm hiểu về chính sách kinh tế nhiều thành phần ở Việt Nam hiện nay. Những tồn tại và khó khăn trong việc xử lý mối quan hệ giữa các thành phần kinh tế. * C¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ ë níc ta bao gåm 5 thµnh phÇn kinh tÕ (§¹i héi §¶ng X) (14)
- Kinh tÕ Nhµ níc,trong ®ã doanh nghiÖp Nhµ níc lµ bé phËn nßng cèt n¾m gi÷ nh÷ng vÞ trÝ then chèt vµ träng yÕu. - Kinh tÕ tËp thÓ, víi nhiÒu h×nh thøc ®a d¹ng trong hîp t¸c x· lµ nßng cèt dùa trªn së h÷u cña c¸c thµnh viªn vµ tËp thÓ. - Kinh tÕ t nh©n: §îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn - Kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa: Lµ h×nh thøc kinh tÕ qu¸ ®é g¾n víi chÝnh s¸ch kinh tÕ qu¸ ®é. - Kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi víi nhiÒu ®èi t¸c kh¸c nhau, chñ yÕu gi÷a h×nh thøc 100% vèn níc ngoµi. * Sù tån t¹i kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ ®Æc trng trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, lµ tÊt yÕu kh¸ch quan. Bëi v×: Mét sè thµnh phÇn kinh tÕ cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt cò ®Ó l¹i ®ang cã t¸c ®éng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Mét sè thµnh viªn kinh tÕ míi h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh c¶i t¹o vµ x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi (kinh tÕ Nhµ níc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ t b¶n Nhµ níc). Nguyªn nh©n c¬ b¶n lµ do quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Thêi kú qu¸ ®é ë níc ta, do tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt cßn rÊt thÊp, l¹i ph©n bæ kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c ngµnh, vïng, nªn tÊt yÕu cßn tån t¹i nhiÒu lo¹i h×nh h×nh thøc së h÷u, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. Do yªu cÇu cña viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. * Lîi Ých cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë ViÖt Nam hiÖn nay lµ: - Sù tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, tøc lµ tån t¹i nhiÒu h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ, nhiÒu ph¬ng thøc qu¶n lý phï hîp víi tr×nh ®é kh¸c nhau cña lùc lîng s¶n xuÊt. Nhê ®ã cã t¸c dông thóc ®Èy t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng trëng kinh tÕ. - Gi¶i phãng lùc lîng s¶n xuÊt, khai th¸c vµ ph¸t huy c¸c nguån lùc trong vµ ngoµi níc vµo ®Çu t ph¸t triÓn. - T¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ dÞch vô ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ h¬n. - T¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng - Lµm cho quan hÖ cung cÇu hµng ho¸ ph¸t triÓn theo híng tho¶ m·n nhu cÇu vµ th¸i ®é phôc vô ®èi víi kh¸ch hµng tèt h¬n. * Néi dung vµ xu híng vËn ®éng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ 1. Kinh tÕ Nhµ níc * Kinh tÕ Nhµ níc lµ khu vùc kinh tÕ hay kiÓu quan hÖ kinh tÕ dùa trªn së h÷u toµn d©n mµ Nhµ níc võa lµ ngêi chñ së h÷u ®¹i diÖn võa lµ ngêi trùc tiÕp qu¶n lý vµ sö dông t liÖu s¶n xuÊt. - C¬ cÊu bao gåm: + C¸c tµi nguyªn quèc gia vµ tµi s¶n thuéc së h÷u Nhµ níc nh: ®Êt ®ai, hÇm má, rõng, biÓn, ng©n s¸ch c¸c quü dù tr÷ quèc gia, hÖ thèng kho b¹c, ng©n hµng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi mµ Nhµ níc lµ chñ ®¹i biÓu. + C¸c doanh nghiÖp Nhµ níc 100% vèn + C¸c doanh nghiÖp cæ phÇn mµ Nhµ níc cã tû träng vèn khèng chÕ (51% trë lªn) + Doanh nghiÖp cæ phÇn mµ Nhµ níc cã tû träng vèn ®Æc biÖt (cao nhÊt so víi c¸c cæ ®«ng) (15)
* Kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Vai trß ®ã ®îc thÓ hiÖn - Kinh tÕ Nhµ níc lµ lùc lîng vËt chÊt ®Ó Nhµ níc thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt, qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ theo ®Þnh híng XHCN. - Hç trî vµ l«i cuèn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn theo ®Þnh híng XHCN. - C¸c doanh nghiÖp Nhµ níc nªn lµ tÊm g¬ng ®i ®Çu trong øng dông tiÕn bé khoa häc vµ c«ng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt lîng, hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi vµ chÊp hµnh ph¸p luËt. * Gi¶i ph¸p t¨ng cêng vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ níc - Hoµn thµnh vÒ c¬ b¶n viÖc tæ chøc s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp Nhµ níc theo híng thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ mét bé phËn doanh nghiÖp Nhµ níc, x©y dùng mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh trªn c¬ së c¸c tæng c«ng ty Nhµ níc cã sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, gi¶i thÓ hoÆc thay ®æi h×nh thøc së h÷u ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ níc lµm ¨n thua lç kÐo dµi. - §æi míi c«ng cô vµ øng dông nh÷ng thµnh tùu míi vÒ khoa häc c«ng nghÖ theo híng t¨ng tû suÊt khÊu hao, n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ®Ó chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. - TiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Nhµ níc ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ níc nh»m t¹o ®éng lùc cho doanh nghiÖp Nhµ níc ph¸t triÓn. 2. Kinh tÕ tËp thÓ Kinh tÕ tËp thÓ lµ khu vùc kinh tÕ hay kiÓu kinh tÕ dùa trªn h×nh thøc së h÷u tËp thÓ (c¸c quü sö dông chung trong HTX) vµ së h÷u cña c¸c thµnh viªn. - Kinh tÕ tËp thÓ lµ thµnh phÇn kinh tÕ cña nh÷ng ngêi lao ®éng s¶n xuÊt nhá, bao gåm: n«ng d©n, thî thñ c«ng, ngêi bu«n b¸n vµ lµm dÞch vô nhá cïng nhau lµm ¨n. - Kinh tÕ tËp thÓ bao gåm nh÷ng c¬ së kinh tÕ do ngêi lao ®éng tù nguyÖn gãp vèn, cïng kinh doanh, tù qu¶n lý theo nguyªn t¾c tËp trung, b×nh ®¼ng, cïng cã lîi. - Ph¸t triÓn kinh tÕ tËp thÓ: +Ph¬ng ch©m: TÝch cùc, v÷ng ch¾c, xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thùc tÕ, ®i tõ thÊp ®Õn cao, ®¹t hiÖu qu¶ thiÕt thùc, v× sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt. + LÊy lîi Ých kinh tÕ lµm chÝnh: Gåm lîi Ých c¸c thµnh viªn vµ lîi Ých tËp thÓ ®ång thêi coi träng lîi Ých x· héi. + Trong khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n ph¶i trªn c¬ së ®¶m b¶o quyÒn, tù chñ cña kinh tÕ hé, trang tr¹i, hç trî ®¾c lùc cho kinh tÕ hé, trang tr¹i. Kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng suÊt,hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Kinh tÕ Nhµ níc vµ kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng kinh tÕ v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. 3. Kinh tÕ t nh©n Kinh tÕ t nh©n lµ thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn h×nh thøc së h÷u t nh©n vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ bãc lét lao ®éng lµm thuª. Lµ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ mµ vèn do mét hoÆc mét sè nhµ t b¶n gãp l¹i ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh. Gåm c¸c xÝ nghiÖp t nh©n, c«ng ty t nh©n hay c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty TNHH. Trong thêi kú qu¸ ®é ë níc ta thµnh phÇn nµy cã vai trß ®¸ng kÓ ®Ó ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt,x· héi ho¸ s¶n xuÊt,gi¶i quyÕt viÖc lµm khai th¸c c¸c nguån vèn vµ gãp phÇn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi kh¸c. (16)
Kinh tÕ t nh©n ®îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn réng r·i trong c¸c ngµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm; ®îc t¹o m«i trêng kinh doanh thuËn lîi vµ chÝnh s¸ch, ph¸p lý ®Ó ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. 4. Kinh tÕ t b¶n Nhµ níc Kinh tÕ t b¶n Nhµ níc dùa trªn h×nh thøc së h÷u hçn hîp vÒ vèn gi÷a kinh tÕ Nhµ n- íc víi kinh tÕ t nh©n díi c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh. - Bao gåm c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ h×nh thµnh do sù liªn doanh gi÷a Nhµ níc XHCN víi t b¶n t nh©n, do Nhµ níc gãp vèn cæ phÇn hay cho t b¶n t nh©n thuª tµi s¶n. - Lµ cÇu nèi gi÷a s¶n xuÊt nhá víi s¶n xuÊt lín hoÆc "nhÞp cÇu trung gian" ®i lªn CNXH. Kinh tÕ t b¶n Nhµ níc cã kh¶ n¨ng to lín trong viÖc huy ®éng vèn, c«ng nghÖ, kh¶ n¨ng tæ chøc tiªn tiÕn. Thµnh phÇn kinh tÕ nµy cã vai trß ®¸ng kÓ trong gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ t¨ng trëng kinh tÕ. - Sù tån t¹i thµnh phÇn kinh tÕ nµy lµ rÊt cÇn thiÕt, cÇn ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong thêi kú qu¸ ®é ë níc ta. Thùc hiÖn l©u dµi ®Ó ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt phôc vô cho sù nghiÖp CNH, H§H ®Êt níc, x©y dùng CNXH. C¸c gi¶i ph¸p: Hoµn thiÖn luËt ®Çu t, t¨ng thÞ phÇn cña ViÖt Nam trong liªn doanh, n©ng cao n¨ng lùc c¸n bé cña ®Êt níc, x©y dùng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c tæ chøc §¶ng, ®oµn thÓ trong c¸c liªn doanh. 5. Kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi: Kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi thêng ®îc hiÓu lµ mét lo¹i h×nh kinh tÕ gåm nh÷ng doanh nghiÖp SXKD cã vèn cña c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n ngêi níc ngoµi tham gia (kh«ng nhÊt thiÕt lµ t b¶n níc ngoµi). + Chñ yÕu díi h×nh thøc xÝ nghiÖp 100% vèn níc ngoµi vµ c¸c doanh nghiÖp liªn doanh víi níc ngoµi. + Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ë níc ta, tû träng cña kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi t¨ng lªn ®¸ng kÓ (chiÕm gÇn 25% vèn ®Çu t tõ níc ngoµi). + §èi víi kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi cÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn, c¶i thiÖn m«i trêng ph¸p lý vµ kinh tÕ ®Ó thu hót m¹nh vèn ®Çu t níc ngoµi, híng vµo xuÊt khÈu, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ, x· héi g¾n víi thu hót c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm. * Nh÷ng tån t¹i vµ khã kh¨n trong viÖc xö lý mèi quan hÖ gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. -Mèi quan hÖ: Quan ®iÓm cña §¶ng ta lµ "Trong thêi kú qu¸ ®é cã nhiÒu h×nh thøc së h÷u, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, giai cÊp tÇng líp x· héi kh¸c nhau nhng c¬ cÊu, tÝnh chÊt, vÞ trÝ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c giai cÊp trong x· héi ®· thay ®æi nhiÒu cïng víi nh÷ng biÕn ®æi to lín vÒ kinh tÕ x· héi. Do ®ã mèi quan hÖ nãi trªn lµ mèi quan hÖ hîp t¸c vµ ®Êu tranh trong néi bé nh©n d©n, ®oµn kÕt vµ hîp t¸c lau dµi trong sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng" C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh«ng tån t¹i ®éc lËp mµ ®an xen vµo nhau, t¸c ®éng qua l¹i víi nhau mçi thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn mét h×nh thøc së h÷u nhÊt ®Þnh vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ (17)
biÓu hiÖn lîi Ých cña mét giai cÊp tÇng líp x· héi nhÊt ®Þnh. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ võa thèng nhÊt võa m©u thuÉn víi nhau. TÝnh thèng nhÊt biÓu hiÖn Mçi thµnh phÇn lµ mét bé phËn cña nÒn kinh tÕ n»m trong hÖ thèng ph©n c«ng x· héi cã mèi liªn hÖ phô thuéc lÉn nhau c¶ ®Çu vµo vµ ®Çu ra. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu ho¹t ®éng trong mét m«i trêng thèng nhÊt (c¸c chÝnh s¸ch ph¸p luËt vµ sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc) vµ ®Òu lµ néi lùc cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN cña níc ta. M©u thuÉn gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ biÓu hiÖn. Xu híng vËn ®éng kh¸c nhau, mang b¶n chÊt kinh tÕ kh¸c nhau, biÓu hiÖn lîi Ých kinh tÕ kh¸c nhau. Do tÝnh tù ph¸t cña kinh tÕ thÞ trêng vµ lîi nhuËn chi phèi gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ ngay trong néi bé c¸c thµnh phÇn kinh tÕ còng cã m©u thuÉn do sù vi ph¹m hîp ®ång v× lîi Ých côc bé, chiÕm dông vèn cña nhau, vi ph¹m b¶n quyÒn së h÷u ph¸t minh… Do khiÕm khuyÕt trong qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc vµ vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ níc. Nh÷ng m©u thuÉn cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn chØ ®îc gi¶i quyÕt dÇn dÇn trong qu¸ tr×nh x· héi s¶n xuÊt theo ®Þnh híng XHCN. Trong 2 mÆt cña mèi quan hÖ th× mÆt thèng nhÊt lµ c¬ b¶n. §Ó gi¶m thiÓu m©u thuÉn, ph¸t huy tÝnh thèng nhÊt kh«ng ®¬n gi¶n lµ xo¸ bá thµnh phÇn kinh tÕ nµy hay thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c mµ th«ng qua chøc n¨ng tiÕt lîi Ých vµ vai trß qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc * §Ó ®Þnh híng XHCN nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn chóng ta cÇn ph¶i: - Lµm cho kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o vµ nã cïng víi lîi Ých tËp thÓ thÓ dÇn dÇn trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ. - KhuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c thµnh phÇn kinh tÕ khai th¸c tèi ®a c¸c nguån lùc cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ x· héi, c¶i thiÖn vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. - Thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi theo lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu. - T¨ng cêng hiÖu lùc qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc, ph¸t huy mÆt tÝch cùc h¹n chÕ mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ trêng, khuyÕn khÝch lµm giµu hîp ph¸p, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, tr¸nh sù ph©n ho¸ x· héi thµnh 2 cùc ®èi lËp. - KÕt hîp t¨ng trëng kinh tÕ víi tiÕn bé x· héi vµ c«ng b»ng x· héi trong tõng bíc ph¸t triÓn. C©u 4: Cách mạng khoa học công nghệ và sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam và phương hướng phát triển khoa học công nghệ ở nước ta hiện nay. * C¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ vµ sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam 1. Thùc hiÖn cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho CNXH, ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc lîng s¶n xuÊt. - Níc ta ®ang ®Þnh híng ®i lªn CNXH bá qua chÕ ®é TBCN, qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ tÊt yÕu ph¶i ®îc tiÕn hµnh b»ng c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ vµ ®iÒu kiÖn c¬ cÊu kinh tÕ më, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ ë níc ta cÇn ph¶i bao hµm c¸c cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ mµ thÕ giíi ®· ®ang tr¶i qua. (18)
- Tõ bèi c¶nh ®ã, vÞ trÝ cña cuéc c¸ch m¹ng nµy ph¶i ®îc x¸c ®Þnh lµ "then chèt" vµ khoa häc c«ng nghÖ ph¶i ®îc x¸c ®Þnh lµ mét quèc s¸ch, mét ®éng lùc cÇn ®em toµn lùc l- îng ®Ó n¾m lÊy vµ ph¸t triÓn nã. - Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ë níc ta hiÖn nay bao gåm 2 néi dung chñ yÕu sau Mét lµ x©y dùng thµnh c«ng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho CNXH ®Ó dùa vµo ®ã mµ trang bÞ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cho c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Hai lµ: tæ chøc nghiªn cøu thu thËp th«ng tin phæ biÕn øng dông nh÷ng thµnh tùu míi, khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo s¶n xuÊt ®êi sèng víi nh÷ng h×nh thøc bíc ®i, quy m« thÝch hîp - Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ chóng ta cÇn lu ý. øng dông nh÷ng thµnh tùu míi, tiªn tiÕn vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghÖ sinh häc, phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ tõng bíc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tri thøc. Sö dông c«ng nghÖ míi g¾n víi yªu cÇu t¹o ra nhiÒu viÖc lµm tèn Ýt vèn, quy vßng nhanh gi÷ ®îc nghÒ truyÒn thèng víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. T¨ng ®Çu t ng©n s¸ch vµ huy ®éng c¸c nguån lùc kh¸c cho khoa häc vµ c«ng nghÖ, kÕt hîp ph¸t triÓn c¶ bÒ réng lÉn chiÒu s©u 2. X©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi a. X©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý - C¬ cÊu kinh tÕ lµ tæng thÓ c¸c bé phËn hîp thµnh cïng víi vÞ trÝ, tû träng vµ quan hÖ t- ¬ng t¸c phï hîp gi÷a c¸c bé phËn trong hÖ thèng kinh tÕ quèc d©n. C¬ cÊu kinh tÕ ®îc xem xÐt díi gãc ®é c¬ cÊu ngµnh (c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, dÞch vô…) c¬ cÊu vïng (theo l·nh thæ) vµ c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ. - Trong c¬ cÊu kinh tÕ th× c¬ cÊu ngµnh lµ bé phËn cã tÇm quan träng ®Æc biÖt vµ lµ bé x- ¬ng cña c¬ cÊu kinh tÕ. - X©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ lµ yªu cÇu cÇn thiÕt kh¸ch quan cña mçi níc trong thêi kú CNH vÊn ®Ò quan träng lµ t¹o ra mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý x©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ ®îc gäi lµ tèi u khi nã ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu sau: Ph¶n ¸nh ®îc ®óng quy luËt kh¸ch quan, nhÊt lµ c¸c quy luËt kinh tÕ vµ xu híng vËn ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc. Phï hîp víi xu híng tiÕn bé cña khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· vµ ®ang diÔn ra nh vò b·o trªn thÕ giíi cho phÐp tèi ®a khai th¸c mäi tiÒm n¨ng cña ®Êt níc, cña c¸c ngµnh, c¸c thµnh phÇn c¸c xÝ nghiÖp c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u Thùc hiÖn tèt sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ theo xu híng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ngµy cµng ®îc quèc tÕ ho¸, do vËy c¬ cÊu kinh tÕ ®îc t¹o dùng ph¶i lµ "c¬ cÊu më" X©y dùng kinh tÕ lµ mét qu¸ tr×nh tr¶i qua nh÷ng chÆng ®êng nhÊt ®Þnh, do vËy x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ cña chÆng ®êng tríc ph¶i t¹o ®îc ®µ cho chÆng ®êng sau vµ ph¶i ®- îc bæ sung, hoµn thiÖn dÇn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh, cÇn x©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý mµ "bé x¬ng" cña nã lµ c¬ cÊu kinh tÕ c«ng - n«ng nghiÖp dÞch vô g¾n liÒn víi ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ s©u réng vµ khi h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ ®ã sÏ cho phÐp níc ta kÕt thóc thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH. b. TiÕn hµnh ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi (19)
- Tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín XHCN bá qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t b¶n chñ nghÜa trong qu¸ tr×nh XHCN tÊt yÕu ph¶i ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi, ®ã lµ sù chuyªn m«n ho¸ lao ®éng, tøc lµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt gi÷a c¸c ngµnh trong néi bé tõng ngµnh vµ gi÷a c¸c vïng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Ph©n c«ng lao ®éng x· héi cã t¸c dông rÊt to lín, nã lµ ®ßn bÈy cña sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ n¨ng suÊt lao ®éng, cïng víi c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ, nã gãp phÇn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý. - Trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¶i tu©n thñ c¸c quy tr×nh cã tÝnh quy luËt sau: Tû träng vµ sè tuyÖt ®èi lao ®éng n«ng nghiÖp gi¶m dÇn, tû träng sai sè tuyÖt ®èi lao ®éng c«ng nghiÖp ngµy mét t¨ng lªn. Tû träng lao ®éng trÝ tuÖ ngµy mét t¨ng vµ chiÕm u thÕ so víi lao ®éng gi¶n ®¬n trong tæng lao ®éng x©y dùng. Tèc ®é t¨ng lao ®éng trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt phi vËt chÊt (dÞch vô) t¨ng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt. ë níc ta, ph¬ng híng ph©n c«ng l¹i lao ®éng lao ®éng x· héi hiÖn nay cÇn triÓn khai trªn c¶ 2 ®Þa bµn: t¹i chç vµ n¬i kh¸c ®Ó ph¸t triÓn vÒ c¶ chiÒu réng kÕt hîp ph¸t triÓn theo chiÒu s©u * Ph¬ng híng ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ ë níc ta hiÖn nay 1. T¹o vèn cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ - C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nh»m ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, x©y dùng c¬ së vËt chÊt, kü thuËt ngµy mét hiÖn ®¹i ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu vèn trong vµ ngoµi níc, trong ®ã nguån vèn trong níc lµ quyÕt ®Þnh, nguån vèn bªn ngoµi lµ quan träng. Nguån vèn bªn trong bao gåm: Nh©n lùc vµ tµi s¶n cè ®Þnh tÝch luü tõ nhiÒu thÕ hÖ, tµi nguyªn thiªn nhiªn, vÞ trÝ ®Þa lý vµ nhiÒu lo¹i vèn h÷u h×nh vµ v« h×nh kh¸c. - TÝch luü vèn tõ néi bé nÒn kinh tÕ ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, nguån cña nã lµ lao ®éng thÆng d cña ngêi lao ®éng thuéc tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Con ®- êng c¬ b¶n ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tÝch luü vèn trong níc vµ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi trªn c¬ së øng dông tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ, hîp lý ho¸ s¶n xuÊt, khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ mäi nguån lùc cña ®Êt níc, thùc hiÖn tiÕt kiÖm. - Nguån vèn bªn ngoµi ®îc huy ®éng tõ c¸c níc trªn thÕ giíi díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Vèn viÖn trî cña c¸c níc, c¸c tæ chøc kinh tÕ - x· héi,vèn vay ng¾n h¹n,dµi h¹n víi c¸c møc l·i suÊt kh¸c nhau cña c¸c níc vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi: Vèn vay ng¾n h¹n, ®Çu t cña níc ngoµi vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, liªn doanh, liªn kÕt… BiÖn ph¸p c¬ b¶n ®Ó tËn dông, thu hót vèn bªn ngoµi lµ: §Èy m¹nh, më réng c¸c h×nh thøc hîp t¸c quèc tÕ, t¹o m«i trêng ®Çu t thuËn lîi cho c¸c nhµ SXKD níc ngoµi, tranh thñ mäi sù gióp ®ì cña c¸c tæ chøc quèc tÕ, vay vèn ë c¸c níc. - ë níc ta hiÖn nay, nguån vèn trong níc cßn h¹n hÑp nªn ph¶i tËn dông, khai th¸c nguån vèn tõ bªn ngoµi. Tuy nhiªn t¹o nguån vèn ph¶i g¾n chÆt víi qu¶n lý sö dông tèt, cã hiÖu qu¶ cao, khai th¸c tèi ®a kh¶ n¨ng vèn ®· cã. 2. §µo t¹o nguån nh©n lùc cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ - Sù nghiÖp CNH, H§H lµ sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña quÇn chóng trong ®ã lùc lîng c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ, khoa häc qu¶n lý vµ c«ng nh©n lµnh nghÒ ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng. (20)