Chăm sóc và theo dõi catheter tĩnh mạch trung tâm

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> CHĂM SÓC VÀ THEO DÕI CATHETER TĨNH MẠCH TRUNG TÂM <br /> Nguyễn Minh Tiến*, Nguyễn Việt Trường* <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Mục tiêu: Khảo sát kỹ thuật chăm sóc và theo dõi catheter tĩnh mạch trung tâm ở bệnh nhân nặng tại khoa <br /> hồi sức tích cực ‐ chống độc, bệnh viện Nhi đồng 1. <br /> Thiết kế: Mô tả tiến cứu loạt ca. <br /> Kết quả: 48 trẻ bệnh nặng với tuổi trung bình là 2,9 tuổi, nhỏ nhất là 2 tháng tuổi, được đặt catheter tĩnh <br /> mạch trung tâm, với lý do để đo áp lực tĩnh mạch trung tâm (CVP) 27,5%, lọc máu liên tục hoặc chạy thận nhân <br /> tạo (41,9%), không thiết lập được đường truyền tĩnh mạch ngoại biên 30,6%. Các qui trình kỹ thuật chăm sóc <br /> quyết định hiệu quả tối ưu, tuổi thọ catheter như thay băng catheter, lấy máu xét nghiệm, tiêm heparine giữ <br /> thông catheter, truyền dịch, giảm thiểu các biến chứng và nhiễm trùng liên quan đến catheter. <br /> Kết luận: Cùng với tiến bộ điều trị bệnh nhân nặng, người điều dưỡng phải nắm vững qui trình kỹ thuật <br /> chăm sóc và theo dõi catheter tĩnh mạch trung tâm để đảm bảo cung cấp cho bệnh nhân nặng các thiệp điều trị <br /> hiệu quả tối ưu nhất ngõ hầu cứu sống nhiều hơn nữa bệnh nhân nặng. <br /> Từ khóa: Catheter tĩnh mạch trung tâm, áp lực tĩnh mạch trung tâm. <br /> <br /> ABSTRACT <br /> CARE AND MONITOR OF PATIENTS WITH CENTRAL VENOUS CATHETER <br /> Nguyen Minh Tien, Nguyen Viet Truong <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 ‐ Supplement of No 4 ‐ 2013: 110 ‐ 115 <br /> Objectives: To explore techniques of care and monitor of critically ill patients with central venous catheter <br /> (CVC) admitted at PICU, PH1. <br /> Method: Prospective case series study. <br /> Results: 48 critically ill patients with mean age of 2.9 years old, youngest age of 2 months old have been <br /> inserted  central  venous  catheters  for  CVP  monitor,  27.5%,  CRRT  41.9%,  unable  peripheral  venous  access <br /> 30.6%.  Key  technical  protocol  for  care  and  monitor  of  central  venous  catheters  determining  optimal <br /> <br /> effectiveness  and  catheter  life  such  as  CVC  dressing,  blood  drawing  from  CVC,  CVC  heparin  flush, <br /> drugs/IV fluid administration via CVC would minimize CVC related complications and risk of blood <br /> stream infection associated CVC. <br /> Conclusion: With advance in treatment of critically ill patients, nurses should master technical protocol for <br /> caring  CVC  to  make  sure  to  provide  critically  ill  patients  effective  and  optimal  therapeutic  interventions  for <br /> saving more critically ill patients. <br /> Key words: CVC central venous catheter, CVP central venous pressure. <br /> hiện  sốc,  mà  việc  đặt  catheter  đo  áp  lực  tĩnh <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> mạch trung tâm, giúp ích rất nhiều cho công tác <br /> Khoa  hồi  sức  bệnh  viện  nhi  đồng  1  hàng <br /> hồi  sức  tích  cực  để  cứu  sống  bệnh  nhân  bệnh <br /> năm  nhận  điều  trị  từ  700  ‐  900  các  trường  hợp <br /> nặng  như  sốc  sốt  xuất  huyết,  sốc  nhiễm  trùng, <br /> bệnh nặng, trong đó hơn 1/3 số trường hợp biểu <br /> bệnh  tay  chân  miệng  độ  3,4,...  Ngoài  ra  một  số <br /> * Khoa Hồi sức tích cực – Chống độc, bệnh viện Nhi đồng 1 <br /> Tác giả liên lạc: BS Nguyễn Minh Tiến ‐ ĐT: 0903391798 ‐ Email: tiennd1@yahoo.com <br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> 111<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> <br /> trường hợp bệnh nặng cần cho nhiều loại thuốc, <br /> hay  biểu  hiện  suy  đa  cơ  quan  cần  lọc  máu  liên <br /> tục  hay  cần  cung  cấp  dinh  dưỡng  qua  đường <br /> tĩnh  mạch  nhưng  lại  xảy  ra  ở  trẻ  nhỏ  khó  thiết <br /> lập đường truyền ngoại biên, nên bác sĩ phải đặt <br /> một  catheter  tĩnh  mạch  trung  tâm  như  ở  tĩnh <br /> mạch đùi, tĩnh mạch cảnh trong hay tĩnh mạch <br /> dưới  đòn,...  nhằm  đảm  bảo  bệnh  nhân  nhận <br /> được đầy đủ các điều trị thích hợp nhất hay để <br /> lọc máu liên tục hoặc chạy thận nhân tạo, để cải <br /> thiện khả năng sống còn. Để sử dụng được hiệu <br /> quả và lâu dài catheter tĩnh mạch trung tâm, giữ <br /> cho  catheter  luôn  thông,  không  bị  tắc,  nhiễm <br /> trùng,...người điều dưỡng phải thành thạo cách <br /> chăm  sóc  và  theo  dõi  chúng,  thông  qua  huấn <br /> luyện và kinh nghiệm thực tế lâm sàng. Chính vì <br /> thế  chúng  tôi  thực  hiện  đề  tài  nghiên  cứu <br /> “Chăm sóc và theo dõi catheter tĩnh mạch trung <br /> ương”  nhằm  rút  ra  một  số  nhận  xét,  kinh <br /> nghiệm  góp  phần  nâng  cao  chất  lượng  điều  trị <br /> và  chăm  sóc  bệnh  nhân  sốc  hay  bệnh  nặng  nói <br /> chung ngày càng hiệu quả và an toàn. <br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu <br /> Mục tiêu tổng quát <br /> Khảo  sát  kỹ  thuật  chăm  sóc  và  theo  dõi <br /> catheter tĩnh mạch trung tâm ở bệnh nhân nặng <br /> tại khoa hồi sức tích cực ‐ chống độc, bệnh viện <br /> Nhi đồng 1. <br /> Mục tiêu chuyên biệt <br /> Xác  định  đặc  điểm  dịch  tễ,  lâm  sàng  bệnh <br /> nhân có đặt catheter tĩnh mạch trung tâm. <br /> Xác  định  tỉ  lệ  các  đặc  điểm  trong  kỹ  thuật <br /> chăm sóc catheter tĩnh mạch trung tâm: kỹ thuật <br /> thay  băng,  lấy  máu,  tiêm  thuốc,  tiêm  heparine <br /> qua catheter tĩnh mạch trung tâm. <br /> Xác  định  tỉ  lệ  biến  chứng  liên  quan  đến <br /> catheter  tĩnh  mạch  trung  tâm,  thời  gian  lưu <br /> catheter. <br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Thiết kế nghiên cứu <br /> Mô tả tiến cứu loạt ca. <br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu <br /> Tất  cả  bệnh  nhân  được  bác  sĩ  đặt  catheter <br /> tĩnh mạch trung tâm. <br /> <br /> Thời gian và địa điểm nghiên cứu <br /> Từ  01/05  –  30/06/2013,  tại  khoa  hồi  sức  tích <br /> cực – chống độc, bệnh viện Nhi đồng 1. <br /> Phương pháp tiến hành <br /> Bệnh nhân có catheter tĩnh mạch trung tâm, <br /> được quan sát cách chăm sóc và theo dõi về <br /> Qui trình thay băng đúng kỹ thuật: Phần in <br /> nghiêng là điểm quan trọng trong qui trình. <br /> Báo và giải thích thân nhân. <br /> Chuẩn bị dụng cụ thay băng. <br /> Rửa tay và mang găng sạch. <br /> Gỡ bỏ băng cũ từ ngoài đến vị trí ra da của <br /> catheter, tránh kéo ngược catheter ra. <br /> Quan sát băng cũ xem có dính máu mũ, dịch <br /> rỉ viêm vàng hay xanh, mùi. <br /> Quan  sát  vị  trí  catheter  bị  tụt  vặn  xoắn,  rỉ <br /> dịch, vết khâu, viêm đỏ xung quanh. <br /> Sát  trùng  vị  trí  catheter  từ  trung  tâm  bằng <br /> povidine, ra ngoại vi, lặp lại ít nhất 3 lần. <br /> Mở băng mới và thay găng vô trùng. <br /> Áp băng mới lên vị trí đường ra catheter. <br /> Cố định băng và catheter. <br /> Ghi ngày giờ và tên trên băng thay. <br /> Ghi chép hồ sơ: các ghi nhận trong lúc thay <br /> băng. <br /> Thay băng ngay khi: Băng ướt, dơ hay lỏng <br /> lẻo  hoặc  khi  trẻ  sốt  –  cấy  dịch,  mủ  vết  thương <br /> nếu có. Ít nhất mỗi 3 ngày dù băng sạch. <br /> Nên thay băng trong để  nhìn  thấy  thay  đổi <br /> bên dưới. <br /> Qui trình lấy máu từ catheter đúng kỹ thuật: <br /> Phần  in  nghiêng  là  điểm  quan  trọng  trong  qui <br /> trình. <br /> Trường hợp không truyền dịch qua catheter <br /> Báo và giải thích thân nhân. <br /> Chuẩn bị dụng cụ. <br /> Rửa tay. <br /> <br /> 112<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học  <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013 <br /> Rút 5‐10ml NS vào ống tiêm 5‐10ml. <br /> Mang găng. <br /> Sát  trùng  vị  trí  đầu  catheter  (heparine  lock) <br /> bằng alcool hoặc povidine. <br /> Đợi 30” – 1 phút cho khô. <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Sát  trùng  lại  chỗ  nối  dây  dịch  truyền  với <br /> catheter và dán băng trong. <br /> Ghi chép hồ sơ: giờ lấy máu, số ml máu lấy  <br /> Qui  trình  tiêm  heparine  giữ  thông  catheter <br /> đúng kỹ thuật <br /> <br /> Dùng ống tiêm 3ml rút bỏ 1‐2ml tùy thể tích mồi <br /> trong mỗi catheter. <br /> <br /> Báo và giải thích thân nhân. <br /> <br /> Dùng ống tiêm 5‐10ml để rút lượng máu cần <br /> cho xét nghiệm. <br /> <br /> Rửa tay. <br /> <br /> Dùng  ống  tiêm  có  rút  sẵn  5‐10ml  NS,  tiêm <br /> vào catheter để đuổi máu đọng trong catheter. <br /> Tiêm lượng heparine giữ thông catheter theo qui <br /> trình  <br /> Sát trùng lại đầu catheter. <br /> Ghi chép hồ sơ: giờ lấy máu, số ml máu lấy. <br /> Trường hợp có truyền dịch qua catheter <br /> Báo và giải thích thân nhân. <br /> Chuẩn bị dụng cụ: 3 Ống tiêm 3‐5‐10ml. <br /> Rửa tay. <br /> Rút 5‐10ml NS vào ống tiêm 5‐10ml. <br /> Gỡ  bỏ  băng  trong  che  chỗ  nối  dây  dịch <br /> truyền với catheter. <br /> Mang găng. <br /> Sát  trùng  chỗ  nối  dây  dịch  truyền  với <br /> catheter bằng alcool hoặc povidine. <br /> Đợi 30” – 1 phút cho khô. <br /> Kẹp khoá catheter, kẹp khoá dây dịch truyền. <br /> Tháo  rời  dây  dịch  truyền  ra  khỏi  catheter, <br /> gắn với nắp đậy (kim tiêm có nắp). <br /> Dùng  ống  tiêm  3ml  gắn  với  catheter,  mở  khoá <br /> catheter và rút bỏ  1‐2ml tùy thể  tích  mồi  trong  mỗi <br /> nòng của catheter. <br /> <br /> Chuẩn bị dụng cụ: Ống tiêm 3ml. <br /> Rút  0,5‐1ml  dung  dịch  heparin  10‐100 <br /> đv/1ml NS vào ống tiêm 3ml. <br /> 10đv/ml cho catheter nuôi ăn tĩnh mạch. <br /> 100đv/ml cho catheter lọc máu. <br /> Mang găng. <br /> Sát  trùng  vị  trí  đầu  catheter  (heparine  lock) <br /> bằng alcool hoặc povidine. <br /> Đợi 30” – 1 phút cho khô. <br /> Đâm  kim  ống  tiêm  3ml  chứa  dung  dịch <br /> heparine vào catheter qua heparin lock. <br /> Bơm dung dịch heparine vào catheter: 1ml <br /> cho  catheter  ≥  6F,  0,5ml  cho  catheter