Chi phí trung bình điều trị bệnh thận giai đoạn cuối ở trẻ em tại Bệnh viện Nhi Đồng 2, TP. Hồ Chí Minh (2009-2010)

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> CHI PHÍ TRUNG BÌNH ĐIỀU TRỊ BỆNH THẬN GIAI ĐOẠN CUỐI<br /> Ở TRẺ EM TẠI BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2, TP HỒ CHÍ MINH (2009-2010)<br /> Nguyễn Chánh Bảo Sơn*, Ngô Minh Tâm*, Phạm Lan Trân*, Nguyễn Thanh Nguyên*,<br /> Trần Thị Mộng Hiệp*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Nhằm xác định chi phí trung bình điều trị bệnh thận giai đoạn cuối (BTGĐC) ở trẻ em tại khoa<br /> Thận-Nội Tiết bệnh viện Nhi Đồng 2 từ năm 2009 đến năm 2010.<br /> Phương pháp: Nghiên cứu các trường hợp bệnh. Chi phí chạy thận nhân tạo và sau ghép thận được mô tả<br /> tiền cứu. Chi phí đợt ghép thận được mô tả hồi cứu.<br /> Kết quả: Chi phí trực tiếp liên quan đến y tế trung bình cho điều trị BTGĐC ở trẻ em bằng phương pháp<br /> chạy thận nhân tạo là 98.875.360 ± 12.298.340 VNĐ/bệnh nhân/năm. Chi phí gián tiếp trung bình cho chạy thận<br /> nhân tạo là 1.879.240 ± 897.600 VNĐ/tháng. Chi phí trực tiếp liên quan y tế trung bình của 1 đợt ghép thận là<br /> 174.087.700 ± 24.815.680 VNĐ/bệnh nhân. Chi phí trực tiếp liên quan y tế trung bình sau ghép thận là<br /> 69.080.030 ± 15.670.180 VNĐ/bệnh nhân/năm. Chi phí trực tiếp liên quan y tế trung bình trong một năm sau<br /> ghép thận thấp hơn so với chạy thận nhân tạo.<br /> Kết luận: Chi phí điều trị BTGĐC ở trẻ em là tổn hại lớn cho gia đình và xã hội. Mặc dù chi phí của đợt<br /> ghép thận cao nhưng sau ghép thận chi phí cần chi trả thấp hơn chạy thận nhân tạo. Cần phân bổ ngân sách y tế<br /> phù hợp để hỗ trợ cho việc điều trị, thiết lập một chương trình quản lý phòng chống suy thận mãn là cần thiết.<br /> Từ khóa: Suy thận mãn; Bệnh thận giai đoạn cuối; Điều trị thay thế thận; Chạy thận nhân tạo; Ghép thận;<br /> Tổn hại do chi tiêu y tế.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> COSTS FOR END STAGE RENAL DISEASE TREATMENT IN CHILDREN AT CHILDREN’S<br /> HOSPITAL 2, HO CHI MINH CITY (2009-2010)<br /> Nguyen Chanh Bao Sơn, Ngo Minh Tam, Pham Lan Tran, Nguyen Thanh Nguyen,<br /> Tran Thi Mong Hiep* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 14 - Supplement of No 4 - 2010: 98 - 105<br /> Objective: The aim of this study was to determine the costs for end stage renal disease (ESRD) treatment in<br /> children admitted in the Department of Nephrology, children’s Hospital 2, Ho Chi Minh City from 2009 to 2010.<br /> Methods: Hemodialysis and post renal transplantation costs were analyzed using prospective case series.<br /> Costs for renal transplantation were determined using retrospective case series.<br /> Results: The direct mean medical cost of hemodialysis was 98.875.360 ± 12.298.340 VND/patient/year. The<br /> indirect mean cost of lost income of caregivers in hemodialysis was 1.879.240 ± 897.600 VND/month. The direct<br /> mean medical cost of renal transplantation was: 174.087.700 ± 24.815.680 VND/patient. The direct mean<br /> medical cost post renal transplantion was 69.080.030 ± 15.670.180 VND/patient/year. The medical direct cost of<br /> hemodialysis per year was higher than those of renal transplantion.<br /> Conclusions: ESRD treatment in children needs a high cost. Although the costs for renal transplantation<br /> were very high, post renal transplantation costs were lower than hemodialysis one’s. Distribution of medical<br /> financial resources for treatment and setting up a healthcare program for ESRD patients are needed.<br /> * Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch<br /> Tác giả liên lạc: TS BS Trần Thị Mộng Hiệp, ĐT: 0908198104, Email: tranmonghiep@yahoo.fr<br /> <br /> Hội Nghị Nhi Khoa Mở Rộng BV. Nhi Đồng 2 – Lần XIX - Năm 2010<br /> <br /> 1<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Key words: Chronic renal failure; End stage renal disease; Renal replacement therapy; Hemodialysis;<br /> Transplantation; Catastrophic health expenditure.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Bệnh thận giai đoạn cuối (BTGĐC) (ESRD:<br /> End-Stage Renal Disease) là một tình trạng rối<br /> loạn chức năng thận đã tiến triển đến giai<br /> đoạn cuối mà sự hằng định nội môi và sự sống<br /> có thể không duy trì dài hơn so với chức năng<br /> thận tự nhiên.<br /> Theo báo cáo từ 12 trung tâm dữ liệu bệnh lý<br /> ở Châu Âu (2004) tỉ suất mới mắc suy thận mạn<br /> (STM) 9,9/1.000.000 trẻ/năm.<br /> Theo các báo cáo từ Hệ thống dữ liệu thận<br /> học Hoa Kỳ (USRDS) và Hội liên hiệp ghép thận<br /> ở trẻ em tại Bắc Mỹ (NAPRTCS) vào năm 2005 tỉ<br /> suất mới mắc BTGĐC ở Mỹ là 15/1.000.000 trẻ<br /> /năm và tỉ suất hiện mắc là 80/1.000.000 trẻ/năm.<br /> <br /> Theo nghiên cứu tại Thái Lan từ năm 1996<br /> đến năm 2006, chi phí trực tiếp liên quan y tế<br /> trong một tháng ở trẻ em sau ghép thận: Tháng<br /> đầu tiên là 601 USD, sau 6 tháng 464 USD, sau 1<br /> năm là 384 USD.<br /> Tại Việt Nam, chưa có nghiên cứu nào xác<br /> định chi phí trong việc điều trị BTGĐC ở trẻ em.<br /> Do đó nghiên cứu này nhằm xác định chi phí<br /> điều trị BTGĐC ở trẻ em bằng phương pháp<br /> CTNT và ghép thận tại khoa Thận-Nội Tiết bệnh<br /> viện Nhi Đồng 2 TP HCM từ tháng 7/2009 đến<br /> tháng 7/2010.<br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Nghiên cứu mô tả các trường hợp bệnh<br /> (case-series):<br /> <br /> Theo nghiên cứu tại thành phố Hồ Chí Minh,<br /> từ năm 2001 đến năm 2005, số bệnh nhi STM<br /> nhập viện trung bình là 4,8/1.000.000 trẻ/năm<br /> sinh sống tại TP HCM.<br /> <br /> + Nghiên cứu tiền cứu: Chi phí CTNT và sau<br /> ghép thận.<br /> <br /> Khi bệnh STM tiến triển đến giai đoạn<br /> BTGĐC thì các biện pháp điều trị thay thế như:<br /> Chạy thận nhân tạo (CTNT), thẩm phân phúc<br /> mạc (TPPM) hoặc ghép thận cần phải được thực<br /> hiện để duy trì cuộc sống cho bệnh nhân (BN).<br /> Tuy nhiên, chi phí thực hiện các phương pháp<br /> này vẫn còn khá cao.<br /> <br /> Đối với bệnh nhân CTNT<br /> <br /> Theo nghiên cứu ở Canada vào năm 1994,<br /> chi phí điều trị BTGĐC ở trẻ em không có biến<br /> chứng là 35.677 USD/BN/năm cho TPPM lưu<br /> động liên tục, 36.494 USD/BN/năm cho TPPM tái<br /> lặp liên tục, 57.017 USD/BN/năm cho CTNT, với<br /> trường hợp có biến chứng là 37.829<br /> USD/BN/năm cho TPPM, 58.926 USD/BN/năm<br /> cho CTNT.<br /> Theo nghiên cứu ở Mỹ vào năm 2001, chi phí<br /> trực tiếp liên quan y tế cho điều trị BTGĐC ở trẻ<br /> em bằng phương pháp CTNT là 43.000<br /> USD/BN/năm và bằng phương pháp ghép thận<br /> là 14.000 USD/BN/năm.<br /> <br /> + Nghiên cứu hồi cứu: Chi phí đợt ghép<br /> thận.<br /> Chọn tất cả BN bị BTGĐC tại khoa Thận-Nội<br /> Tiết ở bệnh viện Nhi Đồng 2 TP HCM từ tháng<br /> 7/2009 đến tháng 7/2010 có 20 bệnh nhân thỏa<br /> tiêu chuẩn :<br /> + Được chẩn đoán xác định là BTGĐC.<br /> + BN có hồ sơ bệnh án đầy đủ trong thời<br /> gian nghiên cứu.<br /> + CTNT định kì 2-3 lần/tuần.<br /> + Có cha mẹ hoặc người chăm sóc biết rõ<br /> những chi phí liên quan đến điều trị.<br /> <br /> Đối với bệnh nhân ghép thận<br /> Chọn tất cả BN bị BTGĐC tại khoa Thận-Nội<br /> Tiết ở bệnh viện Nhi Đồng 2 TP HCM thỏa tiêu<br /> chuẩn:<br /> + Đang theo dõi điều trị sau ghép từ tháng<br /> 7/2009 đến tháng 7/2010.<br /> + BN có hồ sơ bệnh án đầy đủ.<br /> Bảng 1: Các định nghĩa sử dụng<br /> <br /> 2Hội Nghị Nhi Khoa Mở Rộng BV. Nhi Đồng 2 – Lần XIX - Năm 2010<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010<br /> Định nghĩa<br /> Chi phí trực tiếp liên Số lần chạy thận nhân tạo /tuần<br /> quan y tế trung bình Thuốc sử dụng: thuốc tạo máu, tháng<br /> một năm CTNT<br /> kháng ñông, thuốc hạ áp….<br /> - Chí phi liên quan Đặt catheter, tạo shunt ñộng mạch tĩnh<br /> ñến thuốc sử dụng<br /> mạch, dây thở oxy, ống thông tiểu…)<br /> - Chi phí thực hiện Công khám bệnh, chích thuốc, truyền<br /> thủ thuật<br /> dịch, thay băng, thay drap giường…<br /> - Tiền công trong<br /> Tính theo số lượng sử dụng trong mỗi<br /> mỗi ñợt CTNT<br /> ñợt CTNT: bộ dây CTNT, màng lọc<br /> - Y dụng cụ tiêu<br /> thận, dịch lọc, bơm tiêm, kim, băng<br /> keo, găng tay sạch và vô trùng...<br /> hao<br /> Tính theo số lần thực hiện:<br /> - Cận lâm sàng<br /> <br /> + Công thức máu, chức năng ñông<br /> máu...<br /> + Sinh hóa máu: CRP, AST, ALT, urê,<br /> creatinine, ion ñồ…<br /> + Nước tiểu: TPTNT, cấy nước tiểu,<br /> ion ñồ niệu, ñạm niệu,...<br /> + Chẩn ñoán hình ảnh: X-Quang, siêu<br /> âm...<br /> + Khác: ECG, cấy máu....<br /> <br /> Chi phí gián tiếp<br /> Tổn thất về thu nhập của người chăm<br /> trung bình một<br /> sóc: lương tháng, số ngày nghĩ làm<br /> tháng cho trẻ CTNT việc...<br /> Đánh giá tổn hại do Bao gồm:<br /> chi tiêu y tế cho<br /> + Thu nhập bình quân hộ gia ñình trong<br /> CTNT<br /> năm.<br /> + Chi phí chi tiêu cho nhu cầu cơ bản<br /> cuộc sống.<br /> + Phần chi phí còn lại sau trừ ñi nhu<br /> cần cơ bản.<br /> + Nguồn chi trả cho ñiều trị<br /> Chi phí trung bình Bao gồm:<br /> của một ñợt ghép + Chi phí cận lâm sàng tiền phẫu.<br /> thận<br /> + Chi phí thuốc Gây mê-Hồi sức.<br /> - Thuốc<br /> + Chi phí công và dụng cụ tiêu hao.<br /> - Cận lâm sàng<br /> + Chi phí thuốc trong thời gian hậu<br /> - Công-dụng cụ tiêu phẫu.<br /> hao<br /> + Chi phí cận lâm sàng trong thời gian<br /> hậu phẫu.<br /> Chi phí trực tiếp liên Bao gồm:<br /> quan y tế trung bình Thuốc sử dụng thuốc ức chế miễn<br /> trong một năm sau<br /> dịch, thuốc hạ áp....<br /> ghép thận<br /> Chi phí cận lâm sàng<br /> - Thuốc<br /> Tính theo số lần thực hiện:<br /> - Cận lâm sàng<br /> + Công thức máu, chức năng ñông<br /> - Công-dụng cụ tiêu máu...<br /> hao<br /> + Sinh hóa máu: CRP, AST, ALT, urê,<br /> creatinine, ion ñồ…<br /> + Nước tiểu: TPTNT, cấy nước tiểu,<br /> ion ñồ niệu, ñạm niệu...<br /> + Chẩn ñoán hình ảnh: X-Quang, siêu<br /> âm...<br /> + Khác: ECG, cấy máu....<br /> Công-dụng cụ tiêu hao<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Thu thập và xử lý số liệu<br /> Số liệu được thu thập từ bệnh án nghiên cứu<br /> với các số liệu được mã hóa, sau đó được nhập<br /> và phân tích bằng phần mềm Stata 10.0. Các biến<br /> số định lượng được trình bày dưới dạng trung<br /> bình và độ lệch chuẩn, trung vị (tứ phân vị). Các<br /> biến số định tính, dưới dạng tỷ lệ và phần trăm.<br /> Chúng tôi sử dụng phép kiểm Wilcoxon<br /> rank sum test để so sánh sự khác biệt chi phí<br /> giữa hai nhóm, kết quả được xem là có ý nghĩa<br /> thống kê khi p ≤ 0,05.<br /> Các kết quả được tính như sau:<br /> + Chi phí trực tiếp trực liên quan y tế trung<br /> bình cho CTNT/BN/năm = (chi phí trung bình<br /> thuốc/năm + chi phí trung bình cận lâm<br /> sàng/năm + chi phí trung bình công-dụng cụ tiêu<br /> hao/ năm) ± Độ lệch chuẩn.<br /> + Tổn thất thu nhập/tháng = (số ngày nghỉ<br /> làm việc của người chăm sóc 1 x thu nhập bình<br /> quân/ngày người chăm sóc 1) + (số ngày nghỉ<br /> làm việc của người chăm sóc 2 x thu nhập bình<br /> quân/ngày người chăm sóc 2) +…+ (số ngày nghỉ<br /> làm việc của người chăm sóc n x thu nhập bình<br /> quân/ngày người chăm sóc n).<br /> * Thu nhập bình quân/ngày của người chăm<br /> sóc = lương tháng/số ngày làm việc trong tháng.<br /> + Chi phí trung bình đợt ghép thận/BN = (chi<br /> phí trung bình thuốc sử dụng + chi phí trung<br /> bình cận lâm sàng + chi phí trung bình côngdụng cụ tiêu hao) ± Độ lệch chuẩn.<br /> + Chi phí trực tiếp liên quan y tế trung bình<br /> sau ghép thận/BN/năm = (chi phí trung bình<br /> thuốc sử dụng/năm + chi phí trung bình cận lâm<br /> sàng/năm + chi phí trung bình công-dụng cụ tiêu<br /> hao/ năm) ± Độ lệch chuẩn.<br /> + Để đánh giá tổn hại do chi tiêu kinh tế,<br /> chúng tôi dựa vào thu nhập của mỗi hộ gia đình<br /> còn lại sau khi đã trừ đi những chi tiêu cho các<br /> nhu cầu căn bản. Nếu kết quả này so với chi tiêu<br /> cho y tế (tiền BN phải trả cho điều trị sau khi đã<br /> được BHYT chi trả) lớn hơn hoặc bằng 40% thì<br /> gây ra tổn hại do chi tiêu y tế(16).<br /> <br /> Hội Nghị Nhi Khoa Mở Rộng BV. Nhi Đồng 2 – Lần XIX - Năm 2010<br /> <br /> 3<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010<br /> KẾT QUẢ<br /> Đặc điểm BN CTNT và ghép thận<br /> Đối với bệnh nhân CTNT, đa số BN lúc bắt<br /> đầu CTNT và lúc khảo sát đều ≥ 6 tuổi. Tuổi<br /> trung bình năm đầu CTNT là 9,4 ± 2,7 tuổi và<br /> vào thời điểm nghiên cứu là 10,5 ± 2,9 tuổi. Tỉ lệ<br /> nam/nữ: 1,5/1.<br /> Đối với bệnh nhân ghép thận, 3/4 BN thực<br /> hiện ghép thận ở lứa tuổi 11-15. Vào thời điểm<br /> nghiên cứu 3/4 BN ghép thận > 15 tuổi. Tuổi<br /> trung bình năm đầu ghép thận là 12,0 ± 2,2 và<br /> vào thời điểm nghiên cứu là 16,0 ± 1,4 tuổi. Tỉ lệ<br /> nam /nữ: 1/1.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> trong khi 3/4 trường hợp ghép thận đang học<br /> cấp 2. Tất cả BN ghép thận hiện vẫn còn đi học.<br /> Về nơi cư ngụ, hơn 4/5 các trường hợp<br /> CTNT cư trú ở các tỉnh. Các trường hợp ghép<br /> thận cư trú TP HCM và tỉnh thành như nhau.<br /> Tất cả BN CTNT đều có BHYT, 3/5 trường<br /> hợp có BHYT 95% và 4/5 trường hợp BTGĐC ở<br /> các BN CTNT kèm tăng huyết áp.<br /> <br /> Chi phí điều trị BTGĐC ở trẻ em bằng<br /> phương pháp CTNT<br /> <br /> Chi phí trực tiếp liên quan y tế cho điều trị<br /> BTGĐC ở trẻ em bằng phương pháp CTNT<br /> trung bình<br /> Về học vấn, 12/20 trẻ CTNT cấp 1. Hiện tại,<br /> Là 98.875.360 ± 12.298.340, trung vị là<br /> tất cả BN bị BTGĐC điều trị bằng phương pháp<br /> 98.202.470<br /> (89.082.840-106.498.400)<br /> VNĐ/<br /> CTNT của mẫu nghiên cứu đều đã nghỉ học<br /> BN/năm. Hơn 2/3 tiền chi phí liên quan thuốc<br /> (bảng 2).<br /> Bảng 2: Chi phí trực tiếp liên quan y tế cho CTNT/BN/năm<br /> Các khoản chi<br /> <br /> Chi phí trung bình ± ñộ lệch chuẩn<br /> (VNĐ/năm)<br /> <br /> Thuốc<br /> <br /> 67.310.150 ± 11.094.420<br /> <br /> Công-dụng cụ tiêu hao<br /> <br /> 25.400.800 ± 2.558.420<br /> <br /> Cận lâm sàng<br /> <br /> 6.164.400 ± 523.432<br /> <br /> Tổng cộng<br /> <br /> 98.875.360 ± 12.298.340<br /> <br /> Chi phí trực tiếp liên quan y tế 1 năm điều trị<br /> BTGĐC kèm tăng huyết áp cho CTNT<br /> (102.029.200 ± 11.668.780 VNĐ/BN/năm) cao hơn<br /> BTGĐC không kèm tăng huyết áp (86.260.150 ±<br /> 3.445.304 VNĐ/BN/năm) với p