Chính sách phát triển hệ thống thông tin khoa học và công nghệ tại Trường Đại học Hàng hải Việt Nam

Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Nghi n c u Chính sách và Quản lý, Tập 34, Số 3 (2018) 1-7<br /> <br /> Chính sách phát triển hệ thống thông tin khoa học và công<br /> nghệ tại Trường Đại học Hàng hải Việt Nam<br /> Vũ Huy Thắng*<br /> Trường Đại học Hàng hải Việt Nam, 484 Lạch Tray, Lê Chân, Hải Phòng<br /> Nhận ngày 13 tháng 7 năm 2018<br /> Chỉnh sửa ngày 21 tháng 9 năm 2018; Chấp nhận đăng ngày 27 tháng 9 năm 2018<br /> <br /> Tóm tắt: Bài báo nghi n c u, đánh giá thực trạng về Hệ thống thông tin khoa học và công nghệ và<br /> một số chính sách phát triển hệ thống này tại Trường Đại học Hàng hải Việt Nam. Mô tả chi tiết<br /> các bước áp dụng chính sách và một số ưu nhược điểm trong quá trình thực hiện các chính sách<br /> này. Đề xuất thay đổi chính sách đầu tư và phát triển hệ thống thông tin khoa học và công nghệ<br /> trong thời gian tới tại Trường ĐH Hàng hải Việt Nam.<br /> Từ khóa: OCLC, Wordcat, Cơ sở dữ liệu, Chống sao chép, Chính sách, Thông tin khoa học và<br /> công nghệ.<br /> <br /> 1. Mở đầu<br /> <br /> học đạt chuẩn thế giới và xây dựng thư viện<br /> điện tử, kết nối đến các CSDL Quốc tế.<br /> <br /> Trong những năm qua nhằm thực hiện tốt<br /> Nghị Quyết số 29/NQ-TW ngày 04/11/2013<br /> của Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về Đổi mới<br /> căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào tạo và<br /> quyết tâm đưa chất lượng giáo dục, đào tạo và<br /> nghi n c u khoa học của Nhà trường l n một<br /> tầm cao mới và về đúng giá trị thật. Trường Đại<br /> học Hàng hải Việt Nam đã có nhiều chính sách<br /> nhằm phát triển hệ thống thông tin Khoa học và<br /> Công nghệ (KH&CN) của Nhà trường nhằm<br /> minh bạch hóa các sản phẩm khoa học trong hệ<br /> thống, đưa hệ thống Cơ sở dữ liệu (CSDL) khoa<br /> <br /> 2. Thực trạng hệ thống thông tin Khoa học<br /> và Công nghệ tại Trường Đại học Hàng hải<br /> Việt Nam<br /> Hệ thống thông tin Khoa học và Công nghệ<br /> Trường Đại học Hàng hải Việt Nam được cấu<br /> thành bởi 4 bộ phận chính, được quản lý và chỉ<br /> đạo bằng các chính sách của Nhà trường mà đại<br /> diện là Ban Giám hiệu bao gồm: Viện Nghi n<br /> c u Khoa học và công nghệ Hàng hải<br /> (KH&CNHH), Phòng Khoa học công nghệ,<br /> Nhà xuất bản Hàng hải và Thư viện hàng hải.<br /> Hàng năm các sản phẩm khoa học được<br /> Quản lý, lưu thông trong hệ thống thông tin KH<br /> <br /> _______<br /> <br /> <br /> ĐT.: 84-983941671.<br /> Email: vuhuythang2007@gmail.com<br /> https://doi.org/10.25073/2588-1116/vnupam.4146<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> V.H. Thắng / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Nghi n c u Chính sách và Quản lý, Tập 34, Số 3 (2018) 1-7<br /> <br /> &CN này khoảng 3000-5000 tài liệu khác nhau<br /> bao gồm:<br /> - Các công bố khoa học đăng tr n tạp chí<br /> Khoa học và công nghệ Hàng hải được xuất bản<br /> bởi Nhà xuất Bản Hàng hải 01 quý 1 số, được<br /> bi n tập, phản biện khoa học bởi phòng Khoa<br /> học và công nghệ, Viện Nghi n c u<br /> KH&CNHH.<br /> - Các tài liệu nội sinh bao gồm: Luận án,<br /> Luận văn, Thiết kế tốt nghiệp của người học<br /> được in tại Nhà xuất bản Hàng hải và được lưu<br /> trữ tại Thư viện. Các đề tài nghi n c u khoa<br /> học các cấp được nghiệm thu bởi Hội đồng<br /> Khoa học Nhà trường và do Phòng Khoa học và<br /> công nghệ quản lý.<br /> - Các xuất bản phẩm là sách giáo trình, tài<br /> liệu giảng dạy được nghiệm thu bởi Hội đồng<br /> Khoa học Nhà trường và do Nhà xuất Bản hàng<br /> hải xuất bản.<br /> Hiện nay trong toàn hệ thống có gần 30.000<br /> biểu ghi thư mục Khoa học và Công nghệ. Các<br /> sản phẩm khoa học này được bi n mục và quản<br /> lý bởi phần mềm quản lý thư viện và người<br /> dùng tin có thể tra c u, tìm đọc bất c lúc nào.<br /> <br /> Ưu điểm: Hệ thống này trong những năm<br /> qua đã được Nhà trường đầu tư lớn về đội ngũ<br /> cán bộ, cơ sở vật chất, trang thiết bị với tổng<br /> cộng hơn 5000m2 văn phòng,nhà xưởng, phòng<br /> thí nghiệm, thực hành, tập trung hơn 40 Nhà<br /> khoa học là các giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ<br /> hàng đầu của Nhà trường. Đây là điều kiện rất<br /> thuận lợi cho sự phát triển của hệ thống này.<br /> Hạn chế: Trong quá trình hoạt động hệ<br /> thống đã bộc lộ một số hạn chế về chính sách<br /> quản lý và phát triển như:<br /> - Sự thiếu đồng bộ trong chính sách quản lý<br /> giữa các đơn vị thuộc hệ thống. Trong khi Thư<br /> viện và Phòng khoa học là các đơn vị bao cấp,<br /> hạch toán phụ thuộc, nhân sự và kinh phí phụ<br /> thuộc hoàn toàn vào sự phân bổ của nhà trường<br /> thì Viện KH&CNHH và Nhà xuất bản lại hạch<br /> toán độc lập, nhà trưởng chỉ quản lý lãnh đạo<br /> chủ chốt. Điều này dẫn đến mất cân đối trong<br /> các hoạt động chung, đôi khi có sự ảnh hưởng<br /> quyền lợi lẫn nhau giữa các đơn vị có hoạt động<br /> dịch vụ và đơn vị hoạt động phi lợi nhuận tạo ra<br /> việc kìm hãm, chậm sự phát triển.<br /> <br /> Hình 1. Hệ thống thông tin Khoa học Công nghệ Tại trường ĐH Hàng hải Việt Nam<br /> <br /> V.H. Thắng / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Nghi n c u Chính sách và Quản lý, Tập 34, Số 3 (2018) 1-7<br /> <br /> 3. Một số chính sách phát triển hệ thống<br /> thông tin Khoa học và Công nghệ tại Trường<br /> Đại học Hàng hải Việt Nam<br /> 3.1. Chính sách áp dụng phần mềm chống<br /> sao chép<br /> Trước quá trình hội nhập quốc tế về giáo<br /> dục và nghi n c u khoa học, vấn đề đổi mới,<br /> nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục và các<br /> công trình khoa học được đặt ra như một tất yếu<br /> đối với nền giáo dục và nghi n c u khoa học.<br /> Đồng thời trước y u cầu của vấn đề bản quyền<br /> ngày càng cao đã tạo ra thách th c rất lớn cho<br /> các nhà Quản lý trong nước và tr n thế giới làm<br /> sao có thể minh bạch hóa hệ thống thông tin<br /> khoa học, chống nạn sao chép và vi phạm bản<br /> quyền tác giả.<br /> Năm 2015 Nhà trường giao cho Viện<br /> nghi n c u phát triển nay là Viện Nghi n c u<br /> KH&CNHH nghi n c u xây dựng Quy trình áp<br /> dụng phần mềm chống sao chép nhằm minh<br /> bạch hóa hệ thống thông tin KH&CN Hàng hải.<br /> Sau quá trình nghi n c u khảo sát thực tế Viện<br /> đã quyết định lựa chọn phần mềm chống sao<br /> chép Turnitin.<br /> “Turnitin là một trong những ng dụng giáo<br /> dục được phân phối rộng rãi nhất tr n thế giới,<br /> Turnitin được hơn 10.000 tổ ch c tại 126 quốc<br /> gia sử dụng để quản lý việc nộp bài, theo dõi và<br /> <br /> đánh giá bài của học sinh trực tuyến. Turnitin<br /> cũng cung cấp iThenticate - một dịch vụ phát<br /> hiện đạo văn cho các thị trường thương mại, và<br /> WriteCheck - một bộ công cụ mẫu cho người<br /> viết.” [1]<br /> Ưu điểm:<br /> Chính sách này là một quyết tâm lớn của<br /> Nhà trường nhằm đưa chất lượng đào tạo của<br /> Nhà trường l n một tầm cao mới. Nó có tác<br /> dụng răn đe rất lớn đối với những người đạo<br /> văn hoặc có ý định đạo văn. Trong quá trình áp<br /> dụng từ năm 2015-2018 tỉ lệ trùng lặp trong các<br /> luận án, luận văn, thiết kế tốt nghiệp đã giảm<br /> đáng kể.<br /> Nhược điểm:<br /> Chính sách này đỏi hỏi duy trì m c đầu tư<br /> cao (Trung bình từ 250.000 – 350.000/năm) và<br /> vận hành một ban Quản lý phần mềm chống sao<br /> chép ri ng. Việc kiểm soát các thủ thuật chống<br /> đối nhằm qua mặt phần mềm của các tác giả<br /> cũng đặt ra nhiều thách th c trong quản lý.<br /> B n cạnh đó bài toán siết chặt đầu ra nhằm<br /> nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo cũng là<br /> con dao hai lưỡi khi việc ra trường trở n n khó<br /> khăn hơn điều đó ảnh hưởng đến tâm lý thi đầu<br /> vào của người học các khóa tiếp theo, dễ dẫn<br /> đến sụt giảm nguồn tuyển sinh.<br /> <br /> 3.1.1. Trình tự các bước thực hiện chính sách:<br /> Hình 1. Trình tự các bước thực hiện chính sách áp dụng phần mềm chống sao chép<br /> <br /> 3<br /> 4<br /> 5<br /> <br /> Nhiệm vụ<br /> Khảo sát thực trạng và đề xuất giải pháp<br /> Học tập kinh nghiệm thực tế, lựa chọn phần<br /> mềm<br /> Đàm phán và mua phần mềm<br /> Thành lập Ban Quản lý phần mềm<br /> Đào tạo và chuyển giao kĩ thuật<br /> <br /> 6<br /> 7<br /> 8<br /> 9<br /> <br /> Ban hành Quy định kiểm tra chống sao chép<br /> Tổ ch c quét các sản phẩm khoa học<br /> Ch ng nhận kết quả và giải quyết khiếu nại.<br /> Tổ ch c Hội thảo và chia sẻ kinh nghiệm<br /> <br /> TT<br /> 1<br /> 2<br /> <br /> 3<br /> <br /> Đơn vị thực hiện<br /> Viện KH&CNHH<br /> Viện KH&CNHH, BGH<br /> <br /> Ghi chú<br /> 2015<br /> 2015<br /> <br /> Phòng QTTB - Ban Giám Hiệu<br /> Ban Giám hiệu<br /> Nhà cung cấp, Ban Quản lý phần<br /> mềm<br /> Ban Quản lý phần mềm<br /> Ban Quản lý phần mềm<br /> Ban Quản lý phần mềm<br /> Ban Giám hiệu, Ban Quản lý phần<br /> mềm<br /> <br /> 2016<br /> 2016<br /> 2016<br /> 2016<br /> 2016<br /> 2016 - 2018<br /> 2016<br /> <br /> 4<br /> <br /> V.H. Thắng / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Nghi n c u Chính sách và Quản lý, Tập 34, Số 3 (2018) 1-7<br /> <br /> 3.1.2 Quy trình quét chống sao chép Luận án, Luận văn, Thiết kế tốt nghiệp<br /> <br /> Hình 3. Quy trình quét chống sao chép Luận án, Luận văn, Thiết kế tốt nghiệp [2].<br /> <br /> 3.2. Chính sách kết nối mạng thông tin Khoa<br /> học và công nghệ toàn cầu<br /> Hệ thống Cơ sở dữ liệu (CSDL) thư mục<br /> thông tin Khoa học và công nghệ (KH&CN) tại<br /> Trường Đại học Hàng hải Việt Nam hiện nay có<br /> gần 30.000 biểu ghi thư mục thông tin Khoa<br /> học và công nghệ được bi n mục tr n phần<br /> mềm quản lý Libol 6.0, theo chuẩn bi n mục<br /> Marc 21. Các biểu ghi tài liệu được phân loại<br /> theo bảng phân loại DDC 14. Tuy nhi n chuẩn<br /> này được sử dụng tr n các phần mềm trong<br /> nước không đầy đủ khiến cho việc kết nối giữa<br /> các trường Đại học, hoặc kết nối với hệ thống<br /> CSDL quốc tế gặp nhiều vấn đề khó khăn.<br /> Được chia ra hai giai đoạn vào cuối năm<br /> 2015 và cuối năm 2016, trường Đại học Hàng<br /> hải Việt Nam, đã tiến hành ký bản thỏa thuận<br /> <br /> ghi nhớ và bước đầu đã đưa 8000 biểu ghi thư<br /> mục trong CSDL thư mục của thư viện mình<br /> l n CSDL mục lục li n hợp toàn cầu Worldcat<br /> (OCLC), và sử dụng phần mềm bi n mục tập<br /> trung OCLC Connexion với gói dữ liệu 1000<br /> biểu ghi/năm để bi n mục các biểu ghi mới<br /> được bổ sung hàng năm l n Worldcat. Qua<br /> những hai giai đoạn triển khai ban đầu đã thu<br /> được kết quả sau.<br /> Ưu điểm: Kết nối CSDL của Đại học Hàng<br /> Hải Việt Nam với mạng lưới CSDL thư mục<br /> toàn cầu: Về bản chất CSDL mục lục li n hợp<br /> Worldcat là một hệ thống CSDL chung do các<br /> Trung tâm thông tin KH&CN tr n thế giới cùng<br /> nhau chung tay chia sẻ những vốn tài nguy n<br /> thư mục của thư viện mình, với Trường Đại học<br /> Hàng hải Việt Nam, sau khi đưa biểu ghi thư<br /> viện l n CSDL mục lục li n hợp thế giới<br /> <br /> V.H. Thắng / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Nghi n c u Chính sách và Quản lý, Tập 34, Số 3 (2018) 1-7<br /> <br /> Worldcat, có nghĩa là đã hoàn thành bước đầu<br /> ti n để trở thành thành vi n OCLC, Trường Đại<br /> học Hàng hải Việt Nam đã tham gia kết nối với<br /> mạng lưới thư viện toàn cầu với hơn 70.000 thư<br /> viện tại 170 quốc gia tr n thế giới đang là thành<br /> vi n và sử dụng dịch vụ thư viện của OCLC.<br /> Nâng cao sự hiện diện l n toàn cầu: Thư<br /> viện thành vi n phải tham gia đưa biểu ghi của<br /> mình vào CSDL WorldCat (CSDL thư mục lớn<br /> nhất thế giới hiện nay với tr n 330 triệu nhan đề<br /> tài liệu và tr n 2,2 t điểm tài liệu), qua đó góp<br /> phần nâng cao sự hiện diện của Trường Đại học<br /> <br /> 5<br /> <br /> Hàng hải Việt Nam đến quy mô toàn cầu cũng<br /> như giới thiệu văn hóa Địa phương/Quốc gia<br /> đến toàn thể bạn đọc tr n toàn thế giới.<br /> Tiếp cận tới những thông tin về tài liệu quý<br /> hiếm: Sau khi chia sẻ các biểu ghi thư mục của<br /> mình l n hệ thống CSDL Worldcat, trong thư<br /> viện bước đầu đã có thể tiếp cận tới các thông<br /> tin về vốn tư liệu quý hiếm hiện giờ đang nằm<br /> trong các thư viện tr n thế giới, đề từ đây làm<br /> tiền đề sử dụng các dịch vụ tạo ra th m các giá<br /> trị gia tăng khác cho thư viện như dịch vụ mượn<br /> li n thư viện toàn cầu của OCLC.<br /> <br /> Hình 4. Tiếp cận tới tài liệu được các thư viện thế giới chia sẻ [4].<br /> <br /> Về cơ bản sau khi thực hiện các bước tr n,<br /> trường Đại học Hàng Hải Việt Nam đã bước<br /> đầu trở thành thành vi n của OCLC và hội nhập<br /> với các Trung tâm thông tin KH&CN thế giới.<br /> Các bước này là những bước đầu trong quá<br /> trình hội nhập với các thư viện tr n thế giới,<br /> còn rất nhiều các lợi ích và thư viện chưa được<br /> tiếp cận cụ thể, vì vậy đề xuất được triển khai<br /> giai đoạn hai để thư viện có thể hội nhập toàn<br /> bộ với OCLC cùng cộng đồng các thư viện tr n<br /> thế giới.<br /> <br /> Nhược điểm: Còn ít các thư viện trong nước<br /> áp dụng chính sách này n n việc đồng bộ hóa,<br /> kết nối, chia sẻ dữ liệu về Khoa học và công<br /> nghệ trong nước còn nhiều rào cản về chính<br /> sách và kỹ thuật.<br /> 3.2. Chính sách phát triển thư viện điện tử<br /> Từ năm 2013 Trường Đại học Hàng hải<br /> Việt Nam đã Quyết định thành lập Thư viện<br /> Hàng hải tr n cơ cở tách ra từ Trung tâm Thông<br /> tin tư liệu với chính sách ưu ti n phát triển Thư<br /> <br />