Chính trị là biểu hiện tập trung của kinh tế

Chính trị là biểu hiện tập trung của kinh tế. Mối quan hệ giữa kinh tế và chính trị  là <br /> mối quan hệ biện chứng. Nếu không có một lập trường chính trị đúng thì một giai cấp nhất  <br /> định sẽ không giữ vững được sự thống trị của mình và không thể hoàn thành được nhiệm vụ <br /> trong xây dựng kinh tế. Chính trị là kinh tế được cô đọng lại; kinh tế có mạnh mới bảo đảm <br /> cho nền chính trị ổn định. Quyền lực chính trị có thể tác động tới kinh tế theo ba cách thức:  <br /> thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển kinh tế; thúc đẩy mặt này, kìm hãm mặt khác; kìm hãm sự <br /> phát triển kinh tế.<br /> 1 ­ Quan niệm chung về mối quan hệ giữa kinh tế và chính trị<br /> Mối quan hệ giữa kinh tế và chính trị là mối quan hệ cơ bản nhất, trọng yếu nhất, bao  <br /> trùm nhất chi phối các quan hệ khác trong đời sống xã hội.C.Mác đã chỉ rõ: " Phương thức <br /> sản xuất đời sống vật chất quyết định các quá trình sinh hoạt xã hội, chính trị và tinh <br /> thần nói chung. Không phải ý thức của con người quyết định tồn tại của họ; trái lại, <br /> tồn tại xã hội của họ quyết định ý thức của họ". Cơ sở hạ tầng xã hội bao giờ cũng là  <br /> nhân tố cơ bản quyết định kiến trúc thượng tầng, khi cơ sở hạ tầng thay đổi thì sớm hay muộn  <br /> sự thay đổi kiến trúc thượng tầng cũng sẽ  diễn ra. Ông viết: "Cơ sở kinh tế  thay đổi thì <br /> toàn bộ cái kiến trúc thượng tầng đồ sộ cũng bị đảo lộn ít nhiều nhanh chóng ". Sự biến <br /> đổi của cơ sở hạ tầng dẫn đến sự biến đổi của kiến trúc thượng tầng là cả một quá trình hết  <br /> sức phức tạp. Nguyên nhân của quá trình đó, xét cho cùng là sự phát triển của lực lượng sản  <br /> xuất.<br /> Cơ sở hạ tầng với tư cách là kết cấu kinh tế hiện thực của xã hội không chỉ sản sinh ra <br /> kiến trúc thượng tầng tương ứng, mà còn quy định cả tính chất của kiến trúc thượng tầng ­ <br /> giai cấp nào giữ địa vị thống trị xã hội về mặt kinh tế thì nó cũng chiếm địa vị thống trị trong  <br /> kiến trúc thượng tầng xã hội; mâu thuẫn trong đời sống kinh tế, xét đến cùng, quyết định mâu <br /> thuẫn trong lĩnh vực tư tưởng; cuộc đấu tranh giai cấp trong lĩnh vực chính trị tư tưởng là biểu <br /> hiện của những mâu thuẫn đối kháng trong lĩnh vực kinh tế. Tuy nhiên, toàn bộ  kiến trúc  <br /> thượng tầng cũng như các yếu tố cấu thành của nó có tính độc lập tương đối, có sự tác động  <br /> qua lại lẫn nhau và tác động mạnh mẽ trở lại đối với cơ sở hạ tầng, đặc biệt là các yếu tố <br /> nhà nước, đảng phái chính trị. Tác động của kiến trúc thượng tầng đối với cơ sở hạ tầng là  <br /> tích cực khi nó tác động cùng chiều với sự vận động của các quy luật kinh tế khách quan đó,  <br /> còn ngược lại thì nó sẽ là trở lực, gây tác hại cho sự phát triển của sản xuất và xã hội.<br /> Mối quan hệ  giữa kinh tế  và chính trị  là mối quan hệ  xuyên suốt lịch sử  phát <br /> triển của xã hội có giai cấp, nó quy định sự  vận động, biến đổi của các xã hội đó . <br />  C.Mác đã nhận định: "Tổng hợp lại thì những quan hệ sản xuất hợp thành cái mà người  <br /> ta gọi là những quan hệ xã hội, là xã hội, và hơn nữa hợp thành một xã hội ở vào một <br /> giai đoạn phát triển lịch sử nhất định, một xã hội có tính chất độc đáo riêng biệt. Xã hội cổ <br /> đại, xã hội phong kiến, xã hội tư sản đều là những tổng thể quan hệ sản xuất như vậy, mỗi  <br /> tổng thể đó đồng thời lại đại biểu cho một giai đoạn phát triển đặc thù trong lịch sử  nhân  <br /> loại". Như vậy, quan hệ sản xuất với tư cách là cơ sở kinh tế có ảnh hưởng quyết định tới sự <br /> biến đổi của chính trị. <br /> Mối quan hệ giữa kinh tế và chính trị là mối quan hệ biện chứng.  Một mặt, chính trị <br /> phụ thuộc vào kinh tế, sự chuyển biến về chính trị gắn liền với sự chuyển biến về chế <br /> độ kinh tế. Theo C.Mác "chính trị tức là kinh tế được cô đọng lại". Kinh tế mạnh mới bảo <br /> đảm cho nền chính trị ổn định. Mặt khác, chính trị tác động mạnh mẽ trở lại đối với kinh  <br /> tế và có địa vị hàng đầu do tính giai cấp, tính đảng của các hoạt động kinh tế trong các  <br /> chế độ xã hội có giai cấp. Mối quan hệ biện chứng giữa kinh tế và chính trị còn thể hiện ở <br /> chỗ: chúng có thể phù hợp với nhau hoặc cũng có thể mâu thuẫn với nhau. Nếu sự thống  <br /> nhất, phù hợp giữa chúng tạo nên sự ổn định và phát triển xã hội thì sự không phù hợp giữa  <br /> chúng tạo nên sự bất ổn định, sự trì trệ, thậm chí còn là sự rối loạn xã hội. <br /> 2 ­ Vai trò của chính trị đối với sự phát triển kinh tế<br /> Trước hết, vai trò của chính trị đối với sự phát triển kinh tế được thể hiện qua mối  <br /> quan hệ giữa kiến trúc thượng tầng với cơ sở hạ tầng. <br /> Vai trò của kiến thức thượng tầng đối với cơ sở hạ tầng nói chung có tác động hai mặt  <br /> của nó. Nếu kiến trúc thượng tầng có tác động thuận chiều cùng với sự vận động của những  <br /> quy luật kinh tế khách quan, thì kiến trúc thượng tầng sẽ có ảnh hưởng và vai trò tích cực  <br /> trong việc thúc đẩy sự phát triển ngày càng nhanh của kết cấu kinh tế ­ xã hội và ngược lại.<br /> Các nhà kinh điển chủ nghĩa Mác ­ Lê­nin đã phân tích về vai trò của chính trị đối với sự <br /> phát triển kinh tế như sau: "Tác động ngược lại của quyền lực nhà nước đối với sự phát triển  <br /> kinh tế có thể có ba loại. Nó có thể tác động cùng hướng ­ khi ấy sự phát triển diễn ra nhanh <br /> hơn; nó có thể tác động ngược lại sự phát triển kinh tế ­ khi ấy thì hiện nay ở mỗi dân tộc lớn, <br /> nó sẽ tan vỡ sau một khoảng thời gian nhất định, hoặc là nó có thể cản trở sự phát triển kinh  <br /> tế ở những hướng nào đó và thúc đẩy sự phát triển ở những hướng khác. Trường hợp này rốt  <br /> cuộc dẫn đến một trong hai trường hợp trên. Tuy nhiên, rõ ràng là trong trường hợp thứ hai và  <br /> thứ ba, quyền lực chính trị có thể gây tác hại lớn cho sự phát triển kinh tế và có thể gây ra sự <br /> lãng phí to lớn về sức lực và vật chất" (5). Ph.Ăng­ghen đã phân tích rõ vai trò và ảnh hưởng  <br /> của nhà nước thông qua hình tượng của bạo lực như sau: Sau khi bạo lực chính trị đã trở thành  <br /> độc lập đối với xã hội, sau khi đã từ đày tớ trở thành người chủ rồi, thì nó có thể tác động theo <br /> hai chiều hướng. Thứ nhất, nó tác động theo hai ý nghĩa và chiều hướng của sự phát triển kinh <br /> tế có tính quy luật. Như thế giữa bạo lực chính trị và sự phát triển kinh tế không có sự xung <br /> đột nào và sự phát triển kinh tế được đẩy mạnh hơn. Thứ hai, nó chống lại sự phát triển kinh <br /> tế và khi đó trừ một vài ngoại lệ ra, thường thường nó chịu sức ép của sự phát triển kinh tế.<br /> Trong mối quan hệ giữa kinh tế và chính trị, vai trò quyết định thuộc về các quan hệ <br /> kinh tế như đã trình bày ở trên. Tuy nhiên, chính trị cũng có tính độc lập tương đối trong mối  <br /> quan hệ với kinh tế. Tính độc lập tương đối đó biểu hiện ra thông qua tác động trở lại của  <br /> chính trị đối với kinh tế. "Tất cả các chính phủ, ngay cả những chính phủ chuyên chế nhất... <br /> có thể đẩy nhanh hoặc làm chậm sự phát triển kinh tế cùng với những hệ quả về chính trị và  <br /> pháp luật bắt nguồn từ sự phát triển kinh tế ấy, song rút cục họ vẫn phải tuân theo sự phát <br /> triển ấy". <br /> Thứ hai, vai trò của chính trị đối với sự phát triển kinh tế còn thể hiện trong mối quan  <br /> hệ giữa quyền lực chính trị và lợi ích kinh tế.  Khi xem xét mối quan hệ giữa lợi ích kinh tế và  <br /> quyền lực chính trị C.Mác và Ph.Ăng­ghen đã chỉ ra rằng lợi ích kinh tế quy định quyền lực <br /> chính trị và một khi đã tồn tại như chính nó quyền lực chính trị lại tác động rất lớn đến kinh  <br /> tế. Tính quy định của lợi ích kinh tế  đối với quyền lực chính trị  được thể  hiện qua những  <br /> điểm sau. Một là, lợi ích kinh tế là sự phản ánh và biểu hiện trực tiếp của quan hệ sản xuất,  <br /> mà trong xã hội thì quan hệ sản xuất là quan hệ cơ bản, chi phối các quan hệ xã hội còn lại, <br /> trong đó có quan hệ về tương quan lực lượng chính trị. Hai là, cơ sở và nội dung của quyền  <br /> lực chính trị là lợi ích kinh tế. Theo các nhà kinh điển mác­xít thì đằng sau những hành động  <br /> chính trị là sự thúc đẩy của lợi ích vật chất, để thỏa mãn những lợi ích kinh tế thì quyền lực  <br /> chính trị chỉ được sử dụng làm phương tiện đơn thuần. Ba là, sự vận động, phát triển của lợi  <br /> ích kinh tế quy định sự phát triển và vận động của quyền lực chính trị. Song với tư cách là nhà  <br /> duy vật biện chứng, C.Mác không bao giờ  quan niệm mối quan hệ  giữa lợi ích kinh tế  và <br /> quyền lực chính trị là mối quan hệ một chiều. Hai nhân tố lợi ích kinh tế và quyền lực chính trị <br /> luôn luôn tác động qua lại lẫn nhau. C.Mác chỉ rõ rằng, quyền lực chính trị có thể tác động tới  <br /> kinh tế theo ba cách thức: thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển kinh tế; thúc đẩy ở mặt này, kìm <br /> hãm ở mặt khác; kìm hãm sự phát triển kinh tế. Ông kết luận "sự vận động của kinh tế chịu <br /> ảnh hưởng một bên là sự vận động của quyền lực nhà nước, còn một bên là của lực lượng  <br /> đối lập sinh ra đồng thời với quyền lực  ấy. Chính vì vậy, trong chính trị  vấn đề  quyền lực <br /> chính trị (biểu hiện tập trung ở quyền lực nhà nước) là một mục tiêu trọng tâm trực tiếp mà <br /> giai cấp nào, nhóm xã hội nào cũng muốn nắm và chi phối. Vì nắm được quyền lực chính trị là  <br /> nắm được công cụ  cơ  bản, trọng yếu để  giải quyết quan hệ  lợi ích với các giai cấp khác,  <br /> nhóm xã hội khác theo hướng có lợi cho giai cấp mình, nhóm xã hội mình. Do đó, tác động của <br /> chính trị đối với kinh tế thể hiện ở sự tác động của quyền lực chính trị đối với kinh tế.<br /> Thứ ba, vai trò của chính trị đối với sự phát triển kinh tế thể hiện qua vai trò lãnh đạo <br /> của đảng chính trị đối với đời sống xã hội. Khi phân tích, nhận xét đánh giá về hệ quả của <br /> cuộc đấu tranh giai cấp trong xã hội, các nhà kinh điển mác­xít đã đi đến kết luận rằng: Trong <br /> cuộc đấu tranh giai cấp  ấy nhất định sẽ  dẫn đến việc hình thành các đảng chính trị  và các <br /> đảng chính trị đó sẽ đóng vai trò quan trọng trong đời sống xã hội. Đảng chính trị là tổ chức có  <br /> mục đích chính trị rõ ràng, có tổ chức chặt chẽ, tập hợp lôi cuốn quần chúng cùng hành động  <br /> chung để đạt mục đích đề ra. C.Mác đã chỉ ra rằng, trong xã hội có giai cấp, giai cấp nào giành <br /> được quyền lực chính trị sẽ trở thành giai cấp thống trị và thực hiện vai trò lãnh đạo xã hội. <br /> C.Mác và Ph.Ăng­ghen đã chỉ ra rằng, trong việc nhận thức và giải quyết quan hệ chính trị với  <br /> kinh tế, bên cạnh việc ý thức tới vị trí và lợi ích của giai cấp cầm quyền thì yêu cầu cơ bản, <br /> nền tảng trước hết mà đảng chính trị cầm quyền phải hướng tới là: quan hệ và sự tác động  <br /> của chính trị đối với kinh tế, phải vì mục tiêu phát triển sức sản xuất, phát triển xã hội, tạo ra <br /> những điều kiện vật chất của một xã hội mới. Đối với đảng chính trị tiến bộ là đại diện cho <br /> lợi ích của toàn thể  nhân dân lao động thì chủ  trương, đường lối chính sách phát triển đất <br /> nước của nó phù hợp với quy luật phát triển chung của xã hội, nên vai trò thúc đẩy xã hội tiến  <br /> lên là vô cùng to lớn. Đối với đảng chính trị phản tiến bộ thì vai trò của nó đối với xã hội chỉ là  <br /> sự kìm hãm. <br /> Do đó, đường lối, chủ trương, chính sách, các biện pháp chính trị của đảng cầm quyền  <br /> có vai trò đặc biệt quan trọng trong phát triển kinh tế. Như V.I. Lê­nin đã phân tích: "Trong một  <br /> nước tiểu nông... trao đổi... sự phát triển của nền kinh tế nhỏ là một sự phát triển tiểu tư sản,  <br /> một sự phát triển tư bản chủ nghĩa... tìm cách ngăn cấm, triệt để chặn đứng mọi sự phát triển <br /> của sự trao đổi tư nhân... tức là của chủ nghĩa tư bản, một sự phát triển không thể tránh được  <br /> khi có hàng triệu người sản xuất nhỏ. Chính sách ấy là một sự dại dột và tự sát đối với đảng  <br /> nào muốn áp dụng nó. Dại dột, vì về phương diện kinh tế, chính sách ấy là không thể  nào  <br /> thực hiện được; tự sát, vì những đảng nào định thi hành một chính sách như thế, nhất định sẽ <br /> bị phá sản". <br /> C.Mác đánh giá cao vai trò tích cực của Đảng của giai cấp vô sản đối với sự phát triển  <br /> xã hội nói chung và phát triển kinh tế nói riêng. Theo C.Mác, đảng của giai cấp vô sản lãnh <br /> đạo cuộc đấu tranh chính trị thực chất là lãnh đạo sự nghiệp giải phóng kinh tế. Trong điều lệ <br /> tạm thời của Hội liên hiệp công nhân quốc tế do C.Mác soạn thảo viết: "...việc giải phóng <br /> giai cấp công nhân về mặt kinh tế là mục tiêu vĩ đại mà bất kỳ phong trào chính trị nào cũng  <br /> đều phải phục tùng với tư cách là một thủ đoạn"(8). Đảng của giai cấp vô sản luôn có đường <br /> lối, chính sách hợp lý. Cơ sở của đường lối, chính sách đấu tranh của chính đảng cách mạng <br /> của giai cấp vô sản là lợi ích cách mạng của giai cấp vô sản, đồng thời có tính toán một cách  <br /> khách quan đến tất cả mọi quan hệ xã hội. Nhờ có sách lược đúng đắn của đảng cộng sản đã  <br /> thu hút được đông đảo quần chúng nhân dân tham gia vào quá trình phát triển xã hội nhằm  <br /> mục đích phát triển kinh tế đem lại đời sống ấm no cho nhân dân...<br /> Dựa trên quan điểm của chủ nghĩa Mác ­ Lê­nin về mối quan hệ giữa kinh tế và chính  <br /> trị, Hồ Chí Minh và Đảng ta nhận thấy rõ vai trò to lớn của chính trị trong phát triển kinh tế, đã  <br /> vận dụng sáng tạo những quan điểm đó vào thực tế của Việt Nam. Đảng ta luôn đặt mối quan <br /> hệ giữa chính trị và kinh tế là mối quan hệ trọng tâm trong quá trình phát triển đất nước, giữ <br /> vững ổn định chính trị để phát triển kinh tế, phát triển kinh tế để giữ vững ổn định chính trị đã <br /> trở  thành nguyên tắc trong quá trình Đảng lãnh đạo tiến trình cách mạng nước ta. Điều đó <br /> được thể hiện rõ nhất trong đường lối đổi mới của Đảng và thực tiễn qua hơn 20 năm đổi <br /> mới đất nước đã chứng minh điều đó./. <br /> * Đặc điểm mối quan hệ giữa kinh tế và chính trị ở Việt Nam hiện nay<br />  Từ khi nước ta chuyển sang kinh tế thị trường và tiếp tục đổi mới hơn 20 năm qua, mối  <br /> quan hệ giữa kinh tế và chính trị ngày càng thể hiện tầm quan trọng của nó trong những thành <br /> tựu đổi mới cũng như trong những sai lầm, khuyết điểm đã vấp phải. Vì vậy, để chủ động <br /> giải quyết mối quan hệ này có hiệu quả cả về kinh tế và chính trị, cần thiết nhận rõ những <br /> đặc điểm của mối quan hệ này.<br /> 1 ­ Trước hết, mối quan hệ giữa kinh tế và chính trị là mối quan hệ giữa khách quan và  <br /> chủ quan.<br /> Mỗi hình thái kinh tế ­ xã hội vận động, phát triển dưới hình thức một phương thức <br /> sản xuất nhất định, bao gồm lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất tương ứng. Lực lượng  <br /> sản xuất trong kinh tế thị trường dựa trên nền tảng cơ sở kỹ thuật nhất định do đòi hỏi của  <br /> cạnh tranh. Ngày nay, sự phát triển của lực lượng sản xuất nhờ những tiến bộ và cách mạng  <br /> khoa học và công nghệ, nhờ sự phù hợp của thể chế kinh tế và quản lý. C. Mác coi đó là "quá <br /> trình lịch sử ­ tự nhiên". Những thời kỳ phồn vinh hay suy thoái kinh tế đều có chung nguồn  <br /> gốc từ mối quan hệ giữa yêu cầu của lực lượng sản xuất với quan hệ sản xuất và thể  chế <br /> quản lý. Đó là mối quan hệ giữa khách quan (kinh tế) và chủ  quan (chính trị) thể hiện trong <br /> suốt tiến trình đổi mới vừa qua.<br /> Trong những năm thực hiện Chính sách kinh tế mới (NEP) V.I. Lê­nin đã rút ra nguyên  <br /> lý về mối quan hệ giữa kinh tế và chính trị: "Chính trị là biểu hiện tập trung của kinh tế. Chính  <br /> trị không thể không chiếm địa vị hàng đầu so với kinh tế"(1).<br /> Nguyên lý đó chỉ rõ rằng: đường lối, chính sách phải phản ánh được nhu cầu và quy  <br /> luật kinh tế. Chỉ trong điều kiện đó, chính trị mới lãnh đạo, quản lý kinh tế có hiệu quả, mới <br /> giữ  được vai trò chính trị. Thực tiễn những thời kỳ sau này đã xác nhận tính đúng đắn của  <br /> nguyên lý ấy biểu hiện ở những thất bại của các đảng cầm quyền rơi vào chủ quan duy ý chí  <br /> trong lãnh đạo và quản lý kinh tế ­ xã hội.<br /> 2 ­ Mối quan hệ giữa kinh tế và chính trị còn là mối quan hệ giữa xã hội với chính trị <br /> Quá   trình   phát   triển   kinh   tế   thị   trường   tác   động   đến   phát   triển   xã   hội   từ   hai   mặt:<br /> Một là, sự phát triển phân công lao động xã hội dần dần làm thay đổi cơ cấu xã hội dân cư. Xã  <br /> hội Việt Nam sau hơn 20 năm chuyển sang kinh tế thị trường đã khác xã hội trước đổi mới về <br /> phân tầng xã hội và cơ cấu xã hội dân cư. Sự biến đổi này sẽ dẫn đến những thay đổi về yêu <br /> cầu việc làm và hưởng thụ, về nhân sinh quan, thế giới quan của xã hội, trước hết là thế hệ <br /> trẻ.<br /> Hai là, sự phát triển kinh tế sẽ dần dần làm thay đổi nhu cầu của dân cư về cơ cấu và  <br /> chất lượng sản phẩm. Do đó nó làm thay đổi mức sống và lối sống của dân cư, sự phát triển <br /> xã hội và cá nhân. Như vậy, sự phát triển kinh tế thị trường nảy sinh những đòi hỏi mới về <br /> mặt xã hội mà chính trị phải giải quyết.<br /> Do phân công lao động phát triển, nên xã hội dần dần được tổ chức thành các hội nghề <br /> nghiệp, đại biểu cho lợi ích và nguyện vọng của hội viên. Đó là xã hội dân sự, đóng góp ngày  <br /> càng tăng cho phát triển kinh tế  và  ổn định xã hội...  Ở  các nước phát triển kinh tế  thị <br /> trường, mối quan hệ  giữa chính trị  và xã hội thể  hiện  ở  mối quan hệ giữa nhà nước pháp <br /> quyền và xã hội dân sự. Đó là một trong ba trụ cột của nền dân chủ.<br /> Như vậy, mối quan hệ giữa kinh tế với chính trị còn bao gồm cả mối quan hệ xã hội  <br /> với chính trị. Nếu chỉ quan tâm chạy theo tăng trưởng kinh tế một chiều, không đồng hành với  <br /> phát triển xã hội thì chính trị sẽ kìm hãm phát triển kinh tế và tạo ra nguy cơ mất ổn định xã  <br /> hội.<br /> 3 ­ Mối quan hệ giữa văn hóa và chính trị ­ một khía cạnh ở chiều sâu của mối quan hệ <br /> kinh tế với chính trị.<br /> Kinh tế thị trường phát triển theo một quá trình xã hội hóa từ thấp lên cao. Vì vậy, sự <br /> phát triển kinh tế thị trường luôn gắn liền với sự hình thành và phát triển nền văn hóa mới.  <br /> Kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa ở giai đoạn đầu gắn liền với thời kỳ Văn hóa Phục hưng.  <br /> Quá trình phát triển sau này của kinh tế gắn liền với các cuộc cách mạng khoa học và công  <br /> nghệ, phát triển giáo dục, văn học ­ nghệ thuật. ở đâu không có những thành tựu về phát triển <br /> văn hóa thì ở đó chỉ là những thị trường hoang dại, đầy rẫy lừa đảo và tham nhũng, quan liêu.<br /> Sự phát triển văn hóa trong kinh tế thị trường hiện đại còn thể hiện ở hệ thống tiêu chí <br /> chất lượng trong cạnh tranh thị trường, làm cơ sở cho thể chế minh bạch, công khai và kiểm <br /> kê, kiểm soát các quan hệ kinh tế giữa các chủ thể, giữa nhà nước với doanh nghiệp và người <br /> dân.<br /> Bước vào thế kỷ XXI, văn hóa ngày càng có ảnh hưởng nổi trội đối với phát triển và <br /> chính trị, thể hiện ngày càng nhiều trong các tiêu chí quy định sức cạnh tranh của doanh nghiệp  <br /> và quốc gia. Nét mới của tác động văn hóa không chỉ ở trình độ phát triển khoa học và công  <br /> nghệ, giáo dục và đào tạo, văn học và nghệ thuật mà còn ở sự phát triển hài hòa "mối quan hệ <br /> giữa con người với con người, giữa con người với tự nhiên". Chỉ  khi "mối quan hệ kép" đó <br /> phát triển đồng thời, thì bộ mặt Người của xã hội và cá nhân mới hiện lên đầy đủ. Với những  <br /> bước phát triển kinh tế tri thức, xu hướng tác động của văn hóa nói trên ngày càng hiện thực <br /> thông qua sự phát triển cạnh tranh kinh tế và đấu tranh chính trị. Chỉ sự phát triển đó mới có  <br /> tính chất bền vững. Sự phát triển như vậy bắt đầu từ  mỗi cá nhân trong xã hội. Chính phát <br /> hiện xu hướng này mà C. Mác đã dự báo xã hội tương lai là "xã hội mà sự phát triển tự do của <br /> mỗi   người   là   điều   kiện   cho   sự   phát   triển   tự   do   của   tất   cả   mọi   người".<br /> Xu hướng văn hóa ấy đang trở thành một sức ép lớn và ngày càng tăng trong cạnh tranh kinh tế <br /> (phải hướng tới nền "kinh tế xanh" (green economy) và trong chính trị  (hướng tới một nền  <br /> chính trị nhân văn). Sức mạnh văn hóa này đang là một đòi hỏi công bằng có tính chất toàn cầu  <br /> do những tệ nạn về xã hội và tàn phá môi trường đến mức độ nguy hiểm cho cả loài người.<br /> Sự phát triển của Việt Nam hiện nay cũng không thể ra ngoài xu hướng chủ đạo nói <br /> trên về kinh tế và chính trị. Sau hai thập kỷ cần thiết phải coi trọng tăng trưởng về số lượng,  <br /> nay đã đến lúc phải thay đổi định hướng cụ thể với mô hình phát triển bền vững. Trước thập  <br /> kỷ thứ hai của thế kỷ XXI, cái cần nhất cho Việt Nam là một môi trường văn hóa nhân văn  <br /> trong quan hệ kinh tế và chính trị, trong mỗi người dân và người lãnh đạo để sử dụng vốn đầu <br /> tư và nguồn nhân lực theo hướng phát triển bền vững. Đó là hiện thực hóa định hướng xã hội <br /> chủ nghĩa.<br /> Những bài học kinh nghiệm của Việt Nam về nhận thức và vận dụng mối quan hệ <br /> giữa kinh tế với chính trị<br /> Thử thách lớn nhất đối với đảng cầm quyền trong thời bình xây dựng đất nước là nhận  <br /> thức và vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và chính trị phù hợp với những đặc điểm dân tộc <br /> và bối cảnh thời đại. Nhìn lại lịch sử  từ  năm 1975 đến nay, có thể  rút ra hai bài học kinh <br /> nghiệm   lớn   về   giải   quyết   mối   quan   hệ   giữa   kinh   tế   và <br /> chính trị.<br /> 1 ­ Giai đoạn 1975 – 1986<br /> Đây là thời kỳ chuyển từ  mối quan hệ giữa chính trị  với quân sự  sang quan hệ  giữa  <br /> chính trị với kinh tế. Đảng và Nhà nước đã bỏ nhiều công sức vào việc tìm tòi một chiến lược  <br /> kinh tế làm cơ sở cho việc thực hiện mục tiêu đi lên chủ nghĩa xã hội. Sự quan tâm đó là đúng <br /> đắn. Nhưng lựa chọn mô hình kinh tế nào để thực hiện mục tiêu đó thì gặp nhiều khó khăn.  <br /> Mô hình kinh tế ở các nước xã hội chủ nghĩa đã rơi vào trì trệ, suy thoái dần, nhiều biến động <br /> chính trị phát sinh từ kinh tế, thậm chí rối loạn chính trị như ở Trung Quốc vào cuối thập kỷ <br /> 60, đầu thập kỷ 70. Cuối cùng thì Đảng lựa chọn chiến lược công hữu hóa, nhà nước hóa toàn  <br /> bộ lĩnh vực kinh tế thông qua cải tạo xã hội chủ nghĩa và xây dựng mô hình kinh tế 500 huyện, <br /> bỏ qua thời kỳ khôi phục kinh tế sau chiến tranh lâu dài. Kết cục là kinh tế trì trệ và suy thoái, <br /> đời sống nhân dân nghèo nàn trong cơ chế bao cấp tràn lan, không được bảo đảm về nhu cầu y <br /> tế và giáo dục. <br /> Nguyên nhân thất bại trong thực hiện mối quan hệ giữa kinh tế và chính trị thời kỳ này  <br /> được   Đại   hội   VI   của   Đảng   chỉ   ra   một   cách   tổng   quát   là   bệnh   chủ   quan   duy   ý   chí.<br /> Đi sâu hơn về nguyên nhân thất bại thì thấy rõ đây là bài học chung của các đảng cộng sản  <br /> cầm quyền trong thế kỷ XX. Sai lầm này kéo dài nhiều thập kỷ kể từ sau khi V.I. Lê­nin mất  <br /> (năm 1924) và xóa bỏ NEP. V.I. Lê­nin từng phê phán sai lầm này, gọi đó là "bệnh ấu trĩ tả <br /> khuynh" của người cộng sản, không có gì giống với lý luận chủ nghĩa Mác coi sự phát triển  <br /> kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa sẽ đi tới chủ  nghĩa xã hội là "một quá trình lịch sử ­ tự <br /> nhiên".<br /> Thành công bước đầu của công cuộc cải cách ở Trung Quốc (từ năm 1978) và đổi mới <br /> ở Việt Nam (từ năm 1986) đã xác định luận điểm khoa học của C. Mác. Ngay ở cuộc khủng  <br /> hoảng tài chính, kinh tế thế giới hiện nay, nhiều nhà nghiên cứu và chính trị cũng phải "trở về <br /> với Mác" để tìm lối thoát.<br /> Bài học kinh nghiệm này của Việt Nam (cũng như của các nước khác) chỉ ra rằng: công <br /> tác lý luận, tư tưởng và tổ chức ­ cán bộ có tầm quan trọng quyết định đến chất lượng chính  <br /> trị. Chừng nào công tác này còn yếu kém thì chưa thể đặt mối quan hệ giữa chính trị với kinh  <br /> tế trên cơ sở khoa học và thực tiễn thời đại hiện nay.<br /> 2 ­ Giai đoạn đổi mới<br /> Mốc quan trọng trong nhận thức và đổi mới "mối quan hệ kinh tế với chính trị" là Đại  <br /> hội VI của Đảng (năm 1986). Những giá trị của Đại hội VI có ý nghĩa lâu dài trong công cuộc  <br /> đổi mới của Việt Nam. Những giá trị tiêu biểu nhất là:<br /> a ­ Để có quan điểm, tư tưởng chính trị  đúng cần "Nhìn thẳng vào sự  thật, nói rõ sự <br /> thật. Tôn trọng quy luật khách quan".<br /> Giá trị này đặt tầm nhìn chính trị vào thực tiễn (dân tộc và thời đại) đang vận động theo <br /> quy luật khách quan. Giá trị này là sự phê phán nghiêm khắc đối với khuynh hướng giáo điều  <br /> sách vở và cơ hội chính trị trong bộ máy cầm quyền.<br /> b ­ Thực tiễn cho thấy, Việt Nam cần chuyển sang kinh tế thị trường mới phát huy <br /> được nội lực, mới đồng hành với thời đại. Chuyển sang quỹ đạo kinh tế thị trường mới có cơ <br /> hội đi lên chủ nghĩa xã hội, khác với kinh tế nhà nước hóa chỉ tạo ra chủ nghĩa bình quân phổ <br /> biến đi đôi với đặc quyền đặc lợi của một nhóm người.<br /> c ­ Yêu cầu chính trị là lấy "nhiệm vụ phát triển kinh tế làm trung tâm". "Chính trị phải <br /> là biểu hiện tập trung của kinh tế (V.I. Lê­nin) chứ không phải chỉ là đồng thuận của số đông <br /> xa rời yêu cầu của quy luật kinh tế. Giá trị này của Đại hội cần được chi phối quyết định công <br /> tác tổ chức ­ cán bộ của Đảng. Bộ máy lãnh đạo, quản lý phải được cấu thành từ các nhân tài,  <br /> chuyên gia về kinh tế và chính trị, chứ không phải là quan hệ thân quen hay "đến hẹn lại lên"  <br /> trong các nấc thang quyền lực.<br /> d ­ Đại hội VI đề cao một nguyên tắc "đổi mới kinh tế đi đôi với đổi mới chính trị". Giá  <br /> trị này thể hiện tính hệ thống, tính phát triển của mối quan hệ kinh tế với chính trị. Thực tiễn <br /> quá trình đổi mới chỉ ra rằng: thời gian nào Đảng coi trọng và nghiêm túc thực hiện nguyên tắc <br /> trên thì đổi mới đạt chất lượng tốt, còn lúc nào nguyên tắc trên bị coi nhẹ thì tiềm ẩn nhiều <br /> vấn đề cả trong kinh tế và chính trị.<br /> Nhìn lại quá trình đổi mới, Đại hội VI là bước đi đặc biệt của sự  chuyển biến mối <br /> quan hệ giữa kinh tế và chính trị. Tuy vậy, tính đa dạng, phong phú và phức tạp của kinh tế thị <br /> trường trong điều kiện hội nhập ngày càng đặt ra những thách thức mới. Để vượt qua thực tế <br /> hiện nay, mối quan hệ kinh tế với chính trị cần được nhận thức và vận dụng ở tầm cao hơn <br /> trước thực tiễn loài người đang tiến mạnh vào kinh tế tri thức và cuộc đấu tranh cho mô hình  <br /> phát triển bền vững.<br /> Những vấn đề chủ yếu và cơ  chế  giải quyết nâng cao mối quan hệ giữa kinh tế và  <br /> chính   trị<br /> Hiện nay, kinh tế nước ta đang đứng trước bước ngoặt với những thách thức và cần các giải  <br /> pháp sau đây:<br />  1 ­ Phải chuyển từ quá trình phát triển về lượng (chỉ lo tăng trưởng) sang quá trình phát <br /> triển về  chất (thể  hiện  ở  trình độ  công nghệ  cao trong các doanh nghiệp, chất lượng sản  <br /> phẩm với thương hiệu Việt Nam, hình thành lực lượng lao động và lực lượng quản lý chuyên <br /> nghiệp trình độ cao v.v..).<br /> 2 ­ Sớm chuyển từ hướng phát triển phiến diện hiện nay (nhiều vấn đề xã hội và môi  <br /> trường nặng nề) sang định hướng phát triển đồng thuận giữa kinh tế  với xã hội và môi <br /> trường, gọi là phát triển bền vững vì sự phát triển con người và cộng đồng.<br /> 3 ­ Thúc đẩy hình thành tổ chức và thể chế Nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì <br /> dân. Nên lưu ý rằng: chỉ  khi đi vào hướng kinh tế  phát triển bền vững và Nhà nước pháp  <br /> quyền có hiệu quả thì mới có nội hàm "định hướng xã hội chủ nghĩa" trên thực tế.<br /> 4 ­ Phát huy vai trò của các tổ chức quần chúng, các hội trong thực hiện chiến lược phát  <br /> triển, nhằm thực hiện mục tiêu "nhân dân làm chủ" của Đảng đã đề ra.<br /> 5 ­ Tiền đề của việc thực hiện các giải pháp trên là một bước đổi mới tư duy kinh tế <br /> chính trị dựa trên vận dụng phép biện chứng giữa kinh tế và chính trị (nêu ở mục I). Đồng thời  <br /> đổi mới phương pháp lãnh đạo, quản lý theo phương pháp hệ thống, khắc phục tình trạng cục <br /> bộ, địa phương. Yêu cầu này phải bắt đầu từ quá trình đào tạo cán bộ cao cấp và từ công tác  <br /> tổ chức ­ cán bộ./.<br />