Chọn luật áp dụng tại tòa án và trọng tài trong giải quyết tranh chấp thương mại có yếu tố nước ngoài - Một số khác biệt cơ bản

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết "Chọn luật áp dụng tại tòa án và trọng tài trong giải quyết tranh chấp thương mại có yếu tố nước ngoài - Một số khác biệt cơ bản" sẽ phân tích những điểm khác biệt cơ bản trong việc chọn luật áp dụng Tại tòa án và trọng tài cả về tố tụng và luật áp dụng về nội dung trong giải quyết các tranh chấp thương mại có yếu tố nước ngoài tại Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chọn luật áp dụng tại tòa án và trọng tài trong giải quyết tranh chấp thương mại có yếu tố nước ngoài - Một số khác biệt cơ bản

HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP CHỌN LUẬT ÁP DỤNG TẠI TÒA ÁN VÀ TRỌNG TÀI TRONG GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP THƯƠNG MẠI CÓ YẾU TỐ NƯỚC NGOÀI - MỘT SỐ KHÁC BIỆT CƠ BẢN Bùi Thị Thu1 Tóm tắt: Tòa án và trọng tài là hai thiết chế tài phán được pháp luật trao thẩm quyền giải quyết các tranh chấp thương mại có yếu tố nước ngoài. Tuy nhiên, việc giải quyết tranh chấp tại Tòa án nhà nước có nhiều điểm khác biệt với phương thức giải quyết tranh chấp tại trọng tài thương mại quốc tế. Bài viết sẽ phân tích những điểm khác biệt cơ bản trong việc chọn luật áp dụng Tại tòa án và trọng tài cả về tố tụng và luật áp dụng về nội dung trong giải quyết các tranh chấp thương mại có yếu tố nước ngoài tại Việt Nam. Từ khóa: Tòa án, trọng tài, luật áp dụng, tranh chấp có yếu tố nước ngoài. Nhận bài: 25/01/2023; Hoàn thành biên tập: 10/3/2023; Duyệt đăng: 17/3/2023. Abstract: Court and Arbitration are two jurisdictional institutions that are empowered by law to settle international commercial disputes. However, there are many differences between the dispute settlement method at State courts and the international commercial arbitration. The article will analyze the basic differences between court and arbitration both in terms of proceedings and applicable law on content in resolving international commercial disputes in Vietnam. Keywords: Court, arbitration, applicable law, international commercial disputes. Date of receipt: 25/01/2023; Date of revision: 10/3/2023; Date of Approval: 17/3/2023. 1. Trọng tài thương mại quốc tế - các đặc theo nguyên tắc Lex Fori2. Trong khi đó trọng tài trưng cơ bản khác biệt so với Tòa án là một phương thức giải quyết tranh chấp có tính Để hiểu được cách thức lựa chọn luật áp chất “tư”- một thiết chế tài phán không nằm dụng tại trọng tài có những khác biệt cơ bản trong hệ thống cơ quan tư pháp của Nhà nước, nào so với Tòa án, trước hết cần xuất phát từ nên việc xác định luật áp dụng cũng mềm dẻo việc tìm hiểu các đặc trưng và nguyên tắc cơ hơn. Xuất phát từ các nguyên tắc giải quyết tranh bản của phương thức trọng tài, vì vấn đề xác chấp tại Tòa án và trọng tài dựa trên các nền tảng định luật áp dụng trong giải quyết tranh chấp khác nhau. Tòa án là cơ quan tài phán công, nên luôn chịu sự chi phối chủ yếu của chính các cơ việc xét xử, lựa chọn pháp luật giải quyết tranh quan tài phán. chấp luôn phải tuân theo pháp luật nhà nước xây Khi một tranh chấp thương mại quốc tế phát dựng ban hành (State law)3. Nguyên tắc này xuất sinh, các bên có thể lựa chọn nhiều phương thức phát từ bản chất của Tòa án là đại diện cho Công giải quyết tranh chấp khác nhau. Việc lựa chọn lý, quyền lực công của mỗi quốc gia, nên việc một phương thức phù hợp, hiệu quả, giảm tiện bảo vệ lợi ích công, lợi ích nhà nước là tối cao. chi phi phí… là mục tiêu mà các bên hướng tới. Trong khi đó, trọng tài là một thiết chế tài phán Khác với Tòa án là một thiết chế tài phán công, tư, các nguyên tắc xét xử tại trọng tài khách quan nằm trong hệ thống tư pháp của mỗi quốc gia, và linh hoạt hơn, cụ thể trọng tài giải quyết tranh Tòa án chọn luật áp dụng luôn phải tuân thủ pháp chấp dựa trên nguyên tắc nền tảng là tôn trọng luật của quốc gia, của nhà nước nơi có Tòa án quyền tự do ý chí của các bên (Party Autonomy) 1 Tiến sỹ, Phó trưởng bộ môn Tư pháp quốc tế, Trường Đại học Luật Hà Nội. 2 Lex Fori: Nguyên tắc Luật Tòa án là một nguyên tắc quan trọng trong tố tụng dân sự quốc tế. Nội dung nguyên tắc: Khi giải quyết tranh chấp dân sự có yếu tố nước ngoài, Tòa án chỉ áp dụng pháp luật tố tụng và tư pháp quốc tế của nước có Tòa án đó. 3 Điều 12. Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015: “Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân xét xử vụ án dân sự, Thẩm phán giải quyết việc dân sự độc lập và chỉ tuân theo pháp luật”. 24
Soá 3/2023 - Naêm thöù möôøi taùm và nguyên tắc áp dụng luật mà trọng tài cho là các cơ quan tài phán và các bên tranh chấp phải phù hợp nhất. Điều 4 Luật Trọng tài năm 2010 tuân theo kể từ khi bắt đầu quy trình tổ tụng (nộp quy định về Nguyên tắc giải quyết tranh chấp đơn khởi kiện) đến khi kết thúc tố tụng (giai đoạn bằng trọng tài: tuyên bản án, ra phán quyết trọng tài). “1. Trọng tài viên phải tôn trọng thoả thuận Đối với Tòa án, khi giải quyết tranh chấp, của các bên nếu thỏa thuận đó không vi phạm Tòa án chỉ áp dụng luật tố tụng của chính nước điều cấm và trái đạo đức xã hội. 2. Trọng tài viên có Tòa án thụ lý xét xử vụ kiện theo nguyên tắc phải độc lập, khách quan, vô tư và tuân theo quy Lex Fori. Do đó, đối với các tranh chấp thương định của pháp luật. 3. Các bên tranh chấp đều mại có yếu tố nước ngoài, liên quan đến thương bình đẳng về quyền và nghĩa vụ. Hội đồng trọng nhân từ các quốc gia khác nhau, việc lựa chọn tài có trách nhiệm tạo điều kiện để họ thực hiện Tòa án của một bên sẽ không đảm bảo sự khách các quyền và nghĩa vụ của mình…”. quan, và có nhiều hạn chế với bên kia. Thực tế Như vậy, có thể thấy xuất phát từ các đặc cho thấy, trong quan hệ thương mại quốc tế, trưng khác nhau giữa 2 thiết chế tài phán Tòa án thương nhân luôn có xu thế tìm tới một phương và trọng tài đã quyết định vấn đề chọn luật áp thức khách quan, trung lập, chuyên nghiệp, am dụng trong giải quyết các tranh chấp thương mại hiểu công việc kinh doanh của họ để giải quyết có yếu tố nước ngoài sẽ có những khác biệt cơ các mâu thuẫn bất đồng. bản cả về việc xác định luật hình thức (luật tố Tại trọng tài, việc xác định luật áp dụng về tố tụng) và xác định luật nội dung trong giải quyết tụng trọng tài như các quy định về trình tự, thủ tranh chấp tại trọng tài. tục tố tụng trọng tài, vấn đề thời hiệu khởi kiện, 2. Những điểm khác biệt cơ bản giữa Tòa thành lập hội đồng trọng tài (chỉ định trọng tài án và trọng tài trong việc xác định luật áp viên, tiêu chuẩn, điều kiện trọng tài viên), xét xử dụng giải quyết tranh chấp trọng tài (thủ tục lấy lời khai, thu thập chứng cứ, Khi giải quyết tranh chấp có yếu tố nước áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời), thủ tục ra ngoài, cả Tòa án và trọng tài đều phải xác định phán quyết, cho đến công nhận và thi hành phán luật áp dụng đối với 2 vấn đề pháp lý chính: (i) quyết trọng tài… cũng dựa trên 2 nguyên tắc Luật áp dụng đối với trình tự thủ tục tố tụng để riêng. Cụ thể, một mặt trọng tài tôn trọng sự thỏa giải quyết tranh chấp và (ii) Luật áp dụng giải thuận của các bên trong việc xác định luật áp quyết nội dung tranh chấp. Việc lựa chọn luật áp dụng về tố tụng giải quyết tranh chấp. Mặt khác, dụng đối với 2 vấn đề trên có mối quan hệ gắn bó trường hợp các bên không thỏa thuận được thì với nhau và ảnh hưởng tác động lẫn nhau và đều trọng tài sẽ áp dụng các quy tắc tố tụng trọng tài dẫn tới những hậu quả pháp lý chung là bản án của chính tổ chức trọng tài quy chế đó và phù hoặc phán quyết trọng tài có thể bị huỷ bỏ hay bị hợp với pháp luật nước nơi thành lập trọng tài, từ chối công nhận và thi hành ở nước ngoài. Có hay là nơi xét xử trọng tài (Lex Arbitri)4. thể nói, lựa chọn luật áp dụng trong giải quyết Các nguyên tắc trên được ghi nhận trong các tranh chấp thương mại quốc tế là vấn đề pháp Luật Mẫu UNCITRAL về trọng tài tại Điều 19.1 lý quan trọng trong toàn bộ quá trình giải quyết Luật mẫu UNCITRAL năm 2006 quy định: tranh chấp tại các cơ quan giải quyết tranh chấp. “Theo quy định của luật này, các bên được tự do 2.1. Xác định luật áp dụng về tố tụng giải thoả thuận về thủ tục mà Hội đồng Trọng tài phải quyết tranh chấp thực hiện khi tiến hành tố tụng”. Trong trường Luật áp dụng về tố tụng là toàn bộ các quy hợp không có thoả thuận của các bên thì “Hội định về trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp mà đồng trọng tài có thể, theo quy định của luật này, 4 LEX ARBITRI – Luật nơi xét xử trọng tài hay luật nơi tuyên phán quyết trọng tài, là nguyên tắc tương đương với nguyên tắc Lex Fori trong tố tụng Tòa án. Nội dung nguyên tắc Lex arbitri là trọng tài nào xét xử sẽ áp dụng quy tắc tố tụng trọng tài của chính tổ chức trọng tài đó và luật quốc gia nơi thành lập tổ chức trọng tài (nơi xét xử trọng tài). Các bên tôn trọng luật nơi xét xử trọng tài với các quy định thủ tục bắt buộc. Ví dụ như quy định về điều kiện đối với trọng tài viên, hay cấm luật sư nước ngoài tham gia tố tụng trọng tài. 25
HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP tiến hành trọng tài theo cách thức mà Hội đồng 2.2. Xác định luật áp dụng giải quyết nội trọng tài cho là thích hợp” (Điều 19.2). dung tranh chấp Như vậy, để xác định lựa chọn các quy tắc tố Giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế về tụng trọng tài, các bên có thể lựa chọn quy tắc nội dung là vấn đề pháp lý phức tạp mà tòa án và tố tụng trọng tài vụ việc (Ad hoc) hoặc các quy trọng tài đều gặp những thách thức và khó khăn tắc tố tụng của các Tổ chức trọng tài quy chế trong thực tiễn do tính đa dạng của các loại tranh (ICC, VIAC rules). Điều V.1.e Công ước New chấp, đa dạng về các nguồn luật áp dụng, tranh York 1958 cũng quy định: “Phán quyết trọng tài chấp liên quan đến nhiều bên, đến từ nhiều quốc vi phạm luật nơi xét xử trọng tài có thể không gia khác nhau. Hiện nay, theo các quy tắc của Tư được công nhận hiệu lực tại các nước thành viên pháp quốc tế, việc xác định luật nội dung để giải Công ước”. quyết các tranh chấp thương mại có tính chất Như vậy, trong thực tiễn mỗi tổ chức/trung quốc tế cũng dựa trên 2 nguyên tắc chính là tâm trọng tài sẽ soạn thảo một bộ quy tắc tố tụng “Luật do các bên thỏa thuận”, trường hợp các trọng tài riêng để áp dụng. Các quy tắc này phải bên không thỏa thuận được thì luật áp dụng sẽ phù hợp với pháp luật quốc gia nơi thành lập các do cơ quan tài phán lựa chọn. Tuy nhiên, việc tổ chức trọng tài. Hiện nay, tại Việt Nam có giải thích và áp dụng nguyên tắc quyền tự do ý khoảng trên 20 tổ chức trọng tài quy chế được chí của các bên trong việc lựa chọn luật áp dụng thành lập theo quy định của pháp luật Việt Nam. đối với nội dung tranh chấp tại tòa án và trọng Các tổ chức trọng tài này có thẩm quyền giải tài cũng có nhiều điểm khác nhau. quyết các tranh chấp thương mại trong nước và Trường hợp các bên thỏa thuận lựa chọn luật tranh chấp thương mại có yếu tố nước ngoài. Mỗi áp dụng về nội dung: tổ chức trọng tài đều có các quy tắc tố tụng trọng Khi giải quyết tranh chấp thương mại có yếu tài riêng tạo thuận lợi cho khách hàng thỏa thuận tố nước ngoài, cả Tòa án và trọng tài đều xác lựa chọn5. định luật áp dụng theo sự thỏa thuận của các bên. Ví dụ: Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam Quyền tự do thỏa thuận trong việc xác định (VIAC), trong bộ quy tắc tố tụng của mình có luật áp dụng đối với nội dung thể hiện rõ nhất tại soạn 1 thỏa thuận trọng tài mẫu, giúp khách hàng khoản 2 Điều 14 Luật Trọng tài thương mại năm lựa chọn trọng tài VIAC và quy tắc tố tụng của 2010 quy định: “Đối với tranh chấp có yếu tố VIAC như sau: nước ngoài, trọng tài áp dụng luật do các bên “Mọi tranh chấp phát sinh từ hoặc liên quan thỏa thuận”. Tương tự, tại khoản 1 Điều 683 Bộ đến hợp đồng này sẽ được giải quyết bằng trọng luật Dân sự năm 2015 quy định: “Các bên trong tài tại Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam quan hệ hợp đồng được thỏa thuận lựa chọn luật (VIAC) theo Quy tắc tố tụng trọng tài của Trung áp dụng”. Nhìn chung các quy định của pháp tâm này. luật Việt Nam hiện hành hoàn toàn phù hợp với Các bên thỏa thuận rằng tố tụng trọng tài sẽ các quy định của pháp luật quốc tế6. Đây là được tiến hành theo Thủ tục rút gọn quy định tại nguyên tắc xuyên suốt trong toàn bộ quá trình Điều 37 của Quy tắc tố tụng trọng tài của VIAC”. giải quyết tranh chấp tại Tòa án và trọng tài. Tóm lại, khi giải quyết tranh chấp thương Tuy nhiên, tại Tòa án khi xem xét vấn đề mại có yếu tố nước ngoài, trọng tài sẽ áp dụng quyền tự do ý chí trong việc lựa chọn luật áp luật tố tụng trọng tài của chính các tổ chức trọng dụng, thì tòa án sẽ dựa vào các quy định của pháp tài, trên cơ sở ý chí thỏa thuận lựa chọn của các luật quốc nội của mình (lex fori) để xác định giới bên để xác định thẩm quyền của mình và thực hạn, ngoại lệ của quyền tự do ý chí. Cụ thể, theo hiện các quy trình thủ tục tố tụng xét xử vụ việc. tư pháp quốc tế Việt Nam hiện nay, nguyên tắc 5 Xem quy tắc tố tụng trọng tài của VIAC: http://viac.vn. 6 Điều 3 Quy định Rome 1 năm 2008 về Luật áp dụng đối với quan hệ nghĩa vụ hợp đồng quy định: “Hợp đồng được điều chỉnh bởi luật do các bên thỏa thuận”. 26
Soá 3/2023 - Naêm thöù möôøi taùm “luật do các bên thỏa thuận” trong lĩnh vực hợp thì phải căn cứ vào những điều khoản đã cam kết đồng cũng có những hạn chế và ngoại lệ nhất tại hợp đồng để phán xét cũng như xác định cơ định. Nói cách khác sự tự do ý chí của các bên quan có thẩm quyền tài phán”7. luôn nằm trong giới hạn của sự điều chỉnh của Tương tự, vụ việc tranh chấp hợp đồng mua hệ thống pháp luật do Nhà nước xây dựng ban bán thép xây dựng giữa Công ty thực phẩm miền hành. Sự hạn chế quyền tự do ý chí của các bên trung (Fococev) và Công ty Voest Alpine Intertrading trong hợp đồng thường được thể hiện thông qua AG (trụ sở tại Áo) gọi tắt là Vait. Tranh chấp các quy định rằng luật áp dụng điều chỉnh hợp phát sinh khi bên mua Fococev cho rằng chất đồng không ảnh hưởng trật tự công, (Public lượng thép không đạt yêu cầu về chất lượng như order) và không trái các nguyên tắc cơ bản của thỏa thuận. pháp luật hay quy phạm có tính chất mệnh lệnh Ngày 11/01/1997, Công ty Fococev đã gửi (quy phạm áp dụng bắt buộc) của quốc gia. Điều đơn khởi kiện Vait ra Tòa án thành phố Đà Nẵng. 9, Điều 21 Quy định Rome 1 năm 2008 có quy Tại bản án kinh tế sơ thẩm số 01/KTST ngày định về chính sách công (Public policy), theo đó 04/4/1997, TAND thành phố Đà Nẵng đã căn cứ “các luật được áp dụng theo quy định của Rome vào thỏa thuận trong hợp đồng và các quy định 1 sẽ bị loại trừ (không áp dụng) nếu trái với với của Pháp lệnh Hợp đồng kinh tế năm 1998 ra chính sách công của quốc gia”. Tương tự, Điều quyết định yêu cầu Vait phải bồi thường thiệt hại 5.2 Luật Thương mại năm 2005, Điều 666 Bộ cho Fococev số tiền là 154.741, 925 USD8. luật Dân sự năm 2015… cũng đều có quy định Nhưng nếu vụ việc được giải quyết tại trọng tương tự, theo đó luật do các bên thỏa thuận chỉ tài thương mại quốc tế, thì trọng tài sẽ dựa vào được chấp nhận nếu không trái với các nguyên pháp luật nào để xem xét luật do các bên thỏa tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam. thuận là phù hợp hay không? Khoản 2 Điều 14 Thực tiễn giải quyết một số vụ việc tranh Luật Trọng tài thương mại năm 2010 chỉ quy chấp hợp đồng tại Tòa án Việt Nam, Tòa án đã định: “Đối với tranh chấp có yếu tố nước tôn trọng quyền tự do ý chí của các bên và đã ngoài, trọng tài áp dụng luật do các bên thỏa coi hợp đồng là căn cứ để giải quyết tranh chấp, thuận”. Đây là một quy định được đánh giá có cụ thể trong một số vụ việc thực tiễn sau: vai trò quan trọng trong việc trao thẩm quyền Trong bản án số 174/DSPT ngày 04/12/2003 một cách rộng nhất có thể trong việc giải thích của Toà án nhân dân tối cao (TANDTC), liên luật do các bên thỏa thuận, tại thuận lợi cho quan đến tranh chấp hợp đồng giữa một công ty trọng tài công nhận và áp dụng bất cứ luật nào Việt Nam và một công ty Singapore. Theo hợp mà trọng tài cho là “phù hợp nhất”. Quy định đồng, các bên thỏa thuận nếu có tranh chấp phát này đã mở rộng không gian pháp lý, mở rộng sinh sẽ chọn Trọng tài Singapore để giải quyết phạm vi sự lựa chọn luật áp dụng cho các bên tranh chấp và theo pháp luật Singapore để điều và cho trọng tài cho dù luật đó là luật do Nhà chỉnh hợp đồng. Tuy nhiên, khi phát sinh tranh nước xây dựng ban hành, các điều ước quốc tế, chấp, bên Việt Nam cho rằng Toà án Việt Nam pháp luật nước ngoài, Lex Mercatoria, hay các không có thẩm quyền giải quyết. Mặc dù vậy, Soft-law… Toà sơ thẩm vẫn xác định là có thẩm quyền và Đây là một quy định thể hiện sự tôn trọng áp dụng pháp luật Việt Nam. Toà phúc thẩm quyền tự do ý chí, đồng thời mở rộng nhất khả TANDTC huỷ bản án sơ thẩm với lý do là: “Bất năng có thể cho phép trọng tài chọn luật áp dụng luận trong mọi trường hợp, một khi có sự tranh mà không bị hạn chế như tại tòa án, nhằm chấp dẫn đến việc kiện tụng của các bên đương khuyến khích phương thức giải quyết tranh chấp sự liên quan đến quá trình thực hiện hợp đồng trọng tài - một mô hình được ưa chuộng đối với 7 Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) (2007), Các quyết định trọng tài quốc tế chọn lọc, Nxb. Tư pháp, Hà Nội. 8 Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) (2007), Các quyết định trọng tài quốc tế chọn lọc, Nxb. Tư pháp, Hà Nội. 27
HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP thương nhân và được đánh giá là phù hợp với các đồng, hoặc luật do các bên thỏa thuận không đầy giao dịch thương mại quốc tế. đủ, rõ ràng, không được công nhận… Trong Có thể thấy rất nhiều án lệ trọng tài đã thể trường hợp đó, cơ quan tài phán sẽ xác định luật hiện rõ trọng tài xác định luật áp dụng theo sự áp dụng sẽ xác định luật áp dụng để giải quyết thỏa thuận của các bên và theo luật mà trọng tài tranh chấp hợp đồng. cho là phù hợp nhất. Một trong những nguyên tắc cơ bản trong Tranh chấp hợp đồng số S0040/05 giữa một việc xác định luật áp dụng đối với hợp đồng công ty Việt Nam và một công ty Malayxia, theo trong trường hợp các bên không thỏa thuận luật Hội đồng Trọng tài: “…hai bên đã xác định tại áp dụng là nguyên tắc Luật có mối liên hệ gắn thỏa thuận Trọng tài là chọn quy tắc tố tụng và bó nhất. Luật của nước có mối quan hệ gắn bó pháp luật của Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt nhất hay luật có mối liên hệ mật thiết nhất (Law Nam”. Trong đơn kiện, bên Việt Nam có nêu of the country with which it is most closely rõ việc áp dụng pháp luật Việt Nam. Phía bị connected) là một trong những hệ thuộc đặc thù đơn cho đến thời điểm mở phiên xét xử không trong tư pháp quốc tế được áp dụng để xác định hề có ý kiến phản bác đối với đề nghị áp dụng luật áp dụng điều chỉnh các vấn đề thuộc nội luật của công ty Việt Linh. Hội đồng trọng tài dung hợp đồng9. quyết định luật áp dụng là luật Việt Nam để giải Khoản 1 Điều 683 Bộ luật Dân sự năm quyết vụ kiện. 2015 đã xây dựng các nguyên tắc xác định luật Tuy nhiên, trong một số trường hợp, trọng tài áp dụng điều chỉnh hợp đồng: “… Trường hợp không chấp nhận sự thỏa thuận của các bên trong các bên không có thoả thuận về pháp luật áp các vụ việc sau: dụng thì pháp luật của nước nơi có quan hệ Vụ việc liên quan đến tranh chấp giữa một gắn bó nhất với hợp đồng đó được áp dụng”. Công ty Malaysia và một doanh nghiệp Việt Để tránh việc giải thích mâu thuẫn giữa các cơ Nam. Theo trọng tài, “hai bên thoả thuận trong quan tài phán về việc xác định luật có mối hợp đồng mức phạt là 20% trị giá hợp đồng nếu quan hệ gắn bó nhất với hợp đồng, khoản 2 không thực hiện hợp đồng”. Tuy nhiên, luật áp Điều 683 Bộ luật Dân sự năm 2015 đã làm rõ dụng cho hợp đồng này được xác định là luật việc xác định trong từng trường hợp cụ thể Việt Nam, mà Luật Thương mại Việt Nam năm Pháp luật của nước sau đây được coi là pháp 1997 lại quy định mức phạt tối đa là 8% trị giá luật của nước có mối liên hệ gắn bó nhất với hợp đồng (Điều 228). Vì vậy, trọng tài không hợp đồng: thừa nhận mức phạt 20% trị giá hợp đồng vì trái “a) Pháp luật của nước nơi người bán cư trú với luật áp dụng, trọng tài chấp nhận mức phạt nếu là cá nhân hoặc nơi thành lập nếu là pháp 8% áp dụng cho việc không thực hiện nghĩa vụ nhân đối với hợp đồng mua bán hàng hóa; hợp đồng. Trong vụ việc này trọng tài áp dụng b) Pháp luật của nước nơi người cung cấp pháp luật Việt Nam nhưng không cho biết tại sao dịch vụ cư trú nếu là cá nhân hoặc nơi thành lập pháp luật Việt Nam là pháp luật được áp dụng nếu là pháp nhân đối với hợp đồng dịch vụ; vào hợp đồng. c) Pháp luật của nước nơi người nhận quyền Trường hợp các bên không thỏa thuận chọn cư trú nếu là cá nhân hoặc nơi thành lập nếu là luật áp dụng: pháp nhân đối với hợp đồng chuyển giao quyền Trong thực tiễn, nhiều trường hợp các bên sử dụng hoặc chuyển nhượng quyền sở hữu không thỏa thuận chọn luật áp dụng đối với hợp trí tuệ…” 9 Nguyên tắc này lần đầu được ghi nhận tại Công ước Rome số 80/934/ECC về luật áp dụng với các nghĩa vụ hợp đồng ngày 19/6/1980 (Công ước Rome 1980), được thay thế bởi Quy định Rome 1 của Hội đồng châu Âu năm 2008 về luật áp dụng đối với nghĩa vụ hợp đồng. Khoản 4 Điều 4 Rome 1 năm 2008 quy định: “Trường hợp pháp luật không thể được xác định theo khoản 1 hoặc 2, hợp đồng sẽ được điều chỉnh bởi pháp luật của nước mà nó có quan hệ mật thiết nhất”. 28
Soá 3/2023 - Naêm thöù möôøi taùm Dưới đây là một số vụ việc Tòa án xác định hợp đồng có yếu tố nước ngoài, làm giảm uy tín, luật áp dụng: cũng như hiệu quả của việc giải quyết tranh chấp Bản án ngày 05/4/1996 của Tòa phúc thẩm hợp đồng thương mại quốc tế tại Việt Nam. TANDTC tại Thành phố Hồ Chí Minh xét xử Đối với trọng tài thường có xu hướng lựa tranh chấp về hợp đồng mua bán giữa một công chọn luật áp dụng điều chỉnh hợp đồng rộng hơn ty của Singapore và một công ty Việt Nam, các nhiều so với Tòa án quốc gia do trọng tài không bên không thỏa thuận chọn luật áp dụng đối với buộc phải lựa chọn hệ thống pháp luật quốc gia hợp đồng. Tòa án Việt Nam đã áp dụng Pháp để giải quyết tranh chấp như Tòa án. Có thể thấy lệnh hợp đồng kinh tế năm 1989 của Việt Nam, nhiều vụ việc trong thực tiễn, các bên không quy đồng thời áp dụng UCP 500 của ICC, và đặc biệt định luật áp dụng cho hợp đồng, do đó trọng tài viện dẫn đến các Điều 29, 53, 61.3 và 64.1 Công thường dựa trên những yếu tố gắn bó nhất với ước Viên năm 1980 về mua bán hàng hóa quốc tế hợp đồng, hay nơi thực hiện nghĩa vụ đặc trưng để giải quyết tranh chấp. để giải quyết vụ việc như vụ tranh chấp giữa một Vụ việc này có thể được coi là tiêu biểu, vì Công ty Ba Lan và một doanh nghiệp Việt Nam. trong vụ việc Tòa án đã áp dụng đồng thời nhiều Theo phán quyết của trọng tài, “trong hợp đồng loại luật cho một hợp đồng, mặc dù Tòa án do hai bên ký kết không quy định luật áp dụng không lý giải cơ sở của việc áp dụng CISG cho hợp đồng. Trọng tài xét xử vụ kiện này đã nhưng vụ việc này cho thấy Tòa án Việt Nam quyết định luật áp dụng cho hợp đồng là luật Việt đã áp dụng CISG để giải quyết tranh chấp từ Nam, căn cứ vào các tiêu chí sau: Người xuất hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế. Có thể khẩu (người bán) là doanh nghiệp Việt Nam; nơi hiểu Tòa án áp dụng CISG để bổ sung và khẳng xét xử là Việt Nam; tại phiên họp xét xử nguyên định cho luật quốc gia (trong trường hợp này là đơn (Ba Lan) tuyên bố chấp nhận luật áp dụng luật Việt Nam). Việc áp dụng này hoàn toàn cho hợp đồng là luật Việt Nam và bị đơn không không vi phạm các nguyên tắc tư pháp quốc tế phản đối gì. của Việt Nam, dù Việt nam chưa phải là thành Về nội dung tranh chấp, trọng tài cũng chủ viên Công ước Viên năm 1980. động lựa chọn các giải pháp cụ thể mà trọng tài Đối với hợp đồng không có điều khoản về cho là “phù hợp nhất” như vụ việc tranh chấp pháp luật áp dụng giữa một doanh nghiệp Việt giữa một doanh nghiệp Việt Nam và một Công ty Nam và một doanh nghiệp Nhật Bản (Bản án số Hoa Kỳ. Theo phán quyết của trọng tài, “mức lãi 158 QĐ-PT ngày 18/9/2001), TANDTC cũng đã suất 9%/năm do nguyên đơn (Việt Nam) tính áp dụng pháp luật Việt Nam để giải quyết tranh toán là quá cao và không phù hợp với mức lãi chấp và cũng không lý giải tại sao lại chọn luật suất tiền vay do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Việt Nam . công bố. Trọng tài đã quyết định áp dụng pháp Thực trạng cho thấy, khi giải quyết các tranh luật Việt Nam nhưng trong phán quyết không chấp hợp đồng có yếu tố nước ngoài tại Tòa án thấy diễn giải tại sao pháp luật Việt Nam là pháp Việt Nam trong thời gian qua, số lượng các tranh luật được áp dụng cho hợp đồng”10. chấp hợp đồng về chọn luật áp dụng rất ít ỏi. Tòa Tóm lại, qua thực tiễn một số vụ việc nói án Việt Nam rất hiếm khi áp dụng các quy tắc trên, có thể thấy việc xác định luật áp dụng là chọn luật áp dụng (các quy phạm xung đột) để pháp luật nước ngoài tại Tòa án Việt Nam còn chọn luật áp dụng mà thường dựa trên các điều hạn chế. Phần lớn các tranh chấp thương mại có khoản hợp đồng hoặc áp dụng trực tiếp các quy yếu tố nước ngoài được các bên lựa chọn giải phạm nội dung trong nước của Việt Nam để giải quyết tại trọng tài thương mại quốc tế - một quyết tranh chấp. Điều đó tạo ra tính không phương thức linh hoạt, có nhiều ưu điểm và phù khách quan trong việc giải quyết các tranh chấp hợp với hoạt động của các thương nhân./. 10 Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) (2007), Các quyết định trọng tài quốc tế chọn lọc, Nxb. Tư pháp, Hà Nội. 29