CHƯƠNG 9. CÁC RỦI RO CỦA DỰ ÁN

Chia sẻ: Nguyen Minh Phung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:17

Thêm vào BST

Báo xấu

364
lượt xem 195
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Quản lý rủi ro dự án là một nghệ thuật và kỹ năng nhận biết khoa học, là nhiệm vụ, và sự đối phó với rủi ro thông qua hoạt động của một dự án và những mục tiêu đòi hỏi quan trọng nhất của dự án.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: CHƯƠNG 9. CÁC RỦI RO CỦA DỰ ÁN

CH NG 9. CÁC R I RO C A D ÁN M C ÍCH - Hi u ÿ c r i ro là gì và t m quan tr ng c a vi c qu n lý t t r i ro d án - Hi u ÿ c qui trình qu n lý r i ro. - Mô t quy trình phân tích và nh ng công c k thu t giúp nh n bi t nh ng r i ro d án GI I THI U CHUNG B n mu n tr thành m t Giám ÿ c d án CNTT gi i? S t n t i c a b n trong l nh v c ÿ y bi n ÿ ng này th ng ph thu c vào kh n ng qu n lý r i ro. B n s ph i ÿ ng ÿ u v i các r i ro nh công ngh thay ÿ i chóng m t, th tr ng nhân l c luôn bi n ÿ ng, nh ng gián ÿo n cung ng ti m n ng t phía dây chuy n cung c p v n n i ti ng v nh ng v liên doanh và thu l i b t ng . Nh ng ch d n trình bày ÿây không th khi n b n tr thành m t chuyên gia v qu n lý r i ro nh ng s giúp b n tránh m c ph i nh ng sai l m chung nh t. Trong ch ÿ này, chúng ta s h c cách ÿ nh l ng và thi t l p u tiên cho nh ng r i ro g n li n v i d án. a) T m Quan tr ng c a Qu n lý r i ro. - Qu n lý r i ro d án là m t ngh thu t và k n ng nh n bi t khoa h c, là nhi m v , và s ÿ i phó v i r i ro thông qua ho t ÿ ng c a m t d án và nh ng m c tiêu ÿòi h i quan tr ng nh t c a d án. - Qu n lý r i ro th ng không ÿ c chú ý trong các d án, nh ng nó l i giúp c i thi n ÿ c s thành công c a d án trong vi c giúp ch n l a nh ng d án t t, xác ÿ nh ph m vi d án, và phát tri n nh ng c tính có tính th c t . - M t nghiên c u c a Ibbs và Kwak ch ra vi c qu n lý r i ro không khoa h c nh th nào, ÿ c bi t là trong nh ng d án công ngh thông tin. - Nghiên c u c a KPMG cho th y 55% các d án ÿ ng b ng sân bay không chú tr ng trong vi c qu n lý r i ro. b) Qui trình qu n lý r i ro. Th nào là r i ro? - M t t ÿi n ÿã ÿ nh ngh a v r i ro là “s m t mát ho c s b l m t c h i” - R i ro d án liên quan t i s th u hi u nh ng v n ÿ ti m tàng phía tr c có th xu t hi n trong d án mà chúng s c n tr s thành công c a d án. M c ÿích c a vi c qu n lý r i ro d án là gi m t i thi u kh n ng r i ro trong khi ÿó t ng t i ÿa nh ng c h i ti m n ng. Nh ng ti n trình chính bao g m: - L p k h ach qu n lý r i ro: quy t ÿ nh ti p c n và ho ch ÿ nh nh ng công vi c qu n lý r i ro cho d án nh th nào - Nh n bi t r i ro: xác ÿ nh y u t r i ro nào nh h ng t i m t d án và tài li u v nh ng ÿ c ÿi m c a chúng 152
- Phân tích tính ch t r i ro: ÿ c ÿi m, phân tích r i ro, u tiên xem xét nh ng nh h ng c a chúng t i m c tiêu c a d án - Phân tích m c ÿ r i ro: xem xét kh n ng có th x y ra và h u qu c a nh ng r i ro - K ho ch ÿ i phó r i ro: th c hi n nh ng b c ÿ cao nh ng c h i và c t gi m b t nh ng m i ÿe do ÿáp ng nh ng m c tiêu c a d án - Giám sát và ki m soát r i ro: giám sát r i ro ÿã n y sinh, nh n bi t r i ro m i, c t gi m r i ro, và ÿánh giá hi u qu c a vi c c t gi m r i ro N I DUNG 1. XÁC NH R I RO - Nh n bi t r i ro - Chi n l c qu n lý r i ro - Xây d ng k ho ch qu n lý r i ro a) Nh n bi t r i ro - Thành viên trong d án nên xem xét các tài li u c a d án và n m ÿ c nguy c d n t i r i ro t nhà tài tr c a công ty. - M c ÿ chi ti t s thay ÿ i nh ng yêu c u c a d án. B ng 9-1. Các câu h i c n ÿ c p trong k ho ch qu n lý r i ro. - T i sao ÿi u quan tr ng là có/không tính r i ro này trong m c tiêu D án? - Cái gì là r i ro ÿ c thù, và các k ho ch ng n ch n r i ro? - R i ro này có th ng n ch n nh th nào? - Nh ng ai là có trách nhi m v th c hi n k ho ch ng n ch n r i ro? - Khi nào thì hi n ra các m c chính trong các ti p c n r i ro? - C n nh ng tài nguyên gì, t i ÿâu ÿ ng n ch n r i ro? M t s ph m trù r i ro khác giúp nh n bi t nh ng r i ro ti m tàng: - R i ro th tr ng: S n ph m m i s h u ích cho công ty hay có th tiêu th nó các công ty khác? Và li u ng i tiêu dùng có ch p nh n s n ph m hay d ch v ÿó không? - R i ro tài chính: Li u công ty có ÿ ÿi u ki n ÿ th c hi n d án? Có ph i d án này là cách t t nh t ÿ s d ng ngu n tài chính c a công ty? - R i ro công ngh : Li u d án có kh thi v m t k thu t? Li u công ngh này có l i th i tr c khi m t s n ph m ÿ c s n xu t? Nh n bi t r i ro là quy trình n m b t nh ng gì không tho mãn ti m tàng t bên ngoài liên quan t i m i d án. M t s công c và k thu t nh n bi t r i ro bao g m: - Phát huy trí tu dân ch (Brainstorming). - K thu t Delphi. 153
- Ph ng v n (Interviewing) - Phân tích M nh-Y u-Th i c -Nguy c (SWOT=Strong-Weak-Opportunity- Threats) b) Chi n l c qu n lý r i ro Trong h u h t các t ch c, ng i qu n lý d án th ng th y mình ho t ÿ ng trong môi tr ng ÿ ng và qu n lý v i tài nguyên h n ch . S các r i ro, hay t n th t ti m n ng có th cao. Nh ng t n th t này th ng có tác ÿ ng tiêu c c t i d án v th i gian l ch bi u, ngân sách, ch t l ng hay t h p các l nh v c này. Ng i qu n lý d án mu n ng n ch n nh ng t n th t này mà m t trong nh ng cách t t nh t ÿ làm ÿi u này là ki m soát r i ro. Ki m soát r i ro bao g m vi c nh n di n các ho t ÿ ng và các ÿe d a ( Các s ki n không mong mu n ) v i h . i u này ÿ c g i là phân tích r i ro. Ng i qu n lý d án ph i xác ÿ nh xác su t xu t hi n ( nh th p, trung bình và cao) ÿ i v i nh ng ÿe d a này tác ÿ ng k thu t, v n hành và kinh t lên t ch c, ÿi u này ÿ c g i là quá trình ÿánh giá r i ro. Ng i qu n lý d án có th xác ÿ nh các bi n pháp c n ti n hành ÿ ng n c n ÿe d a ÿó kh i xu t hi n hay ÿ làm gi m nh tác ÿ ng c a ÿe d a, ÿi u này ÿ c g i là qu n lý r i ro. u ÿi m c a ki m soát r i ro có nhi u. B ng vi c nh n di n các ho t ÿ ng g ng và các ÿe d a v i chúng, ng i qu n lý d án có th s a ÿ i l i các c l ng th i gian và chi phí t ng ng. H có th t p trung n l c c a mình vào các ho t ÿ ng g ng ÿ ÿ m b o tác ÿ ng t i thi u lên d án. H có th khái l c r i ro t ng th ÿ i v i d án. Và k t qu là t chu n b cho mình ph ng án ÿ i phó v i t ng lai không ch c ch n. Cu i cùng, h có th dùng ki m soát r i ro ÿ phát tri n các k ho ch d phòng tin c y, h u d ng. Khi th c hi n ki m soát r i ro, b n nên khuy n khích s tham gia c a t t c nh ng ng i tham d then ch t vào d án…Vi c ÿ a vào ÿ y ÿ và phù h p nh ng ng i có kh n ng t ng ng v i s khác bi t gi a vi c ki m soát r i ro tin c y và vô d ng. Vi c thi u h có th có ngh a là không xác ÿ nh các ho t ÿ ng g ng và nh ng ÿe d a t ng ng. B n c ng nên xác ÿ nh các ho t ÿ ng quan tr ng nh t và r i nh n di n t t c các ÿe d a ti m n ng cho nh ng ho t ÿ ng ÿó. Nh ng ho t ÿ ng này có th hay không th là nh ng ho t ÿ ng trên ÿ ng g ng. Phân tích này có th làm cho ng i qu n lý d án ph i s a l i logic trong l ch bi u ÿ ph n ánh t m quan tr ng c a m t ho t ÿ ng. Ng i qu n lý d án nên dùng s nh t ký ki m soát r i ro, ÿ c v trong hình d i ÿây ÿ ghi l i Ho t ÿ ng t i h n (ho t ÿ ng g ng) Tác ÿ ng Xác su t ed a Nh t ký ki m soát r i ro nên ÿ c dùng ÿ xây d ng k ho ch d phòng gi i quy t t ng ÿe d a cho ho t ÿ ng G ng. Nh ng k ho ch này nên gi m b t hay kh b tác ÿ ng c a r i ro cho m t ho t ÿ ng G ng. 154
Ki m soát r i ro không kh b r i ro, nó ÿ n gi n giúp cho ng i qu n lý d án xác ÿ nh r i ro quan tr ng nh t v i h u h t các ho t ÿ ng quan tr ng. Ng i qu n lý d án không bao gi có th nh n di n ÿ c t t c các r i ro. V b n ch t, t t c m i ÿi u h có th làm gi m thi u s l ng và tác ÿ ng c a r i ro. M c ÿ ki m soát r i ro ph thu c r t nhi u vào kh i l ng công vi c, th i gian và n l c mà ng i qu n lý d án s n lòng dành ra ÿ làm nó. H có th b ng p chìm trong các con s th ng kê xác su t và tính toán tác ÿ ng tài chính c a t n th t. M c ÿ ki m soát r i ro nên ph thu c vào quy mô và t m quan tr ng c a d án. Hi n nhiên d án càng l n và quan tr ng thì yêu c u ng i qu n lý d án ki m soát r i ro ph i th t khoa h c. B ng 9-2. B ng ÿánh giá r i ro theo hành ÿ ng Ho t ÿ ng G ng ed a Tác ÿ ng (H,M,L) Xác su t (1) (2) (3) (4) (1) Tên c a nhi m v c n th c hi n (2) Hành ÿ ng có th c n tr hay làm d ng ti n tri n c a nhi m v (3) M c ÿ theo ÿó ÿe d a nh h ng t i nhi m v Ng i qu n lý d án c ng nên s d ng danh sách ki m duy t ÿ ÿánh giá r i ro ÿ c nêu hình d i ÿây. Danh sách ki m duy t có th tr giúp trong vi c nh n di n các r i ro cho d án c a b n. 1. Nh n di n r i ro k ho ch, liên quan t i: - Phát bi u v công vi c - C u trúc phân vi c - cl ng th i gian - L p l ch bi u - Xác ÿ nh s n ph m - Qu n lý d án t ng - K ho ch d án - Vòng ÿ i 2. Nh n di n r i ro t ch c liên quan t i - Phân b nhi m v - Tuy n nhân viên - Hu n luy n - Ph n m m - D li u - cung c p 155
- Ti n nghi - S ÿ t ch c - S tham d c a khách hàng - H tr c a qu n lý cao c p 3. Nh n di n r i ro ki m soát liên quan t i - K ho ch d phòng - Theo dõi k ho ch so v i th c t + Chi phí + L ch bi u + Ch t l ng - H p + Xét duy t hi n tr ng + Xét duy t ki m ÿi m + Nhân viên - Ki m soát thay ÿ i - Qu n lý c u hình - m b o ch t l ng - B ng chu n c t m c 4. Nh n di n r i ro k thu t liên quan t i - Th t c ki m th - Phát tri n chuy n giao theo vòng ÿ i nh : + Tài li u nghiên c u kh thi + Tài li u xác ÿ nh yêu c u + Tài li u phân tích các ph ng án + Tài li u ÿ c t ch c n ng + Tài li u thi t k s b + K ho ch ki m ch ng/ làm h p l + K ho ch thi t l p và cài ÿ t - Ki m soát d li u - Công c phát tri n - K thu t phát tri n - Tài li u ng i dùng - Ch t l ng s n ph m - Hu n luy n - An ninh H th ng - Tài li u v n hành - Thi t k ÿ i v i + Ch ng trình 156
+ D li u + Th t c + An ninh + Tài li u R i ro (Risk) là th c ÿo xác su t và h u qu c a vi c không ÿ t ÿ c m c tiêu d án. Qu n lý r i ro (Risk Management) là m t k thu t qu n lý ÿ c dùng ÿ xác ÿ nh nh ng nhân t r i ro, kh n ng x y ra và thi t h i ti m tàng. Chi phí cho ch ng trình ng n ng a r i ro th ng ÿ c so sánh v i nh ng thi t h i d tính do r i ro gây ra nh m xác ÿ nh chi n l c qu n lý thích h p. Chi n l c qu n lý r i ro bao g m: - Xác ÿ nh r i ro - Xác ÿ nh s l ng (Quantification) và tính ch t (Qualification) c a r i ro. Nh ng thông s này s cho bi t kh n ng và m c ÿ nghiêm tr ng c a r i ro. ÿ nh l ng r i ro (Risk Quantification) ng i ta th ng dùng ph n tr m, ÿ n v ti n t ho c th i gian. xác ÿ nh tính ch t c a r i ro (Risk Qualification), ng i ta th ng dùng các ph ng pháp ÿ nh tính. - K ho ch phòng ng a (Risk Response), Là nh ng k thu t và ph ng pháp ÿ c xây d ng ÿ giám sát nh m c nh báo s m v r i ro và h n ch ho c ki m soát r i ro. c) Xây d ng k ho ch qu n lý r i ro K ho ch r i ro bao g m k ho ch d phòng, k ho ch rút lui, qu d phòng : - K ho ch d phòng (ÿ i phó nh ng b t ng ) là nh ng ho t ÿ ng xác ÿ nh tr c mà thành viên c a d án s th c hi n n u m t s ki n r i ro xu t hi n - K ho ch rút lui ÿ c th c hi n cho nh ng r i ro có tác ÿ ng l n t i nh ng yêu c u m c tiêu c a d án - Qu d phòng (b t ng ) hay ti n tr c p ÿ c gi b i nhà tài tr và có th dùng gi m nh chi phí hay r i ro l ch bi u n u có nh ng s thay ÿ i v ph m vi hay ch t l ng. Xây d ng k ho ch qu n lý r i ro bao g m m t s b c sau: 1. Xác ÿ nh chi n l c và ph ng pháp qu n lý r i ro b ng các ph ng pháp ÿ nh l ng và ÿ nh tính, c ng nh các k ho ch x p lo i. 2. L p k ho ch d phòng b ng cách xác ÿ nh các ph ng pháp ÿ i phó và các chi n l c gi m thi u, ÿ ng th i xây d ng m t b n k ho ch d a trên tình hu ng, tích h p các bi n pháp ÿ i phó và các chi n l c gi m thi u thành m t t ng th toàn di n. 3. L p k ho ch qu n lý r i ro trên ÿ ng t i h n b ng cách xác ÿ nh b n ch t ÿ c tr ng và t m quan tr ng c a các r i ro ÿ i v i ÿ ng t i h n. 4. nh ngh a các d u hi u r i ro làm d u hi u c nh báo s m khi có th và ÿ nh n bi t r i ro. 5. Ch ÿ nh ng i ch u trách nhi m cho m t r i ro ho c m i ÿe d a nh t ÿ nh. nh ra nh ng d u hi u r i ro mà h c n giám sát và các bi n pháp ÿ i phó mà h c n th c hi n. 6. L p qu d phòng r i ro (contingency reserve) nh m h tr cho k ho ch. 7. L p quy trình c p nh t k ho ch trong su t vòng ÿ i c a d án. B ng 9-3 s ÿ c c p nh t trong quá trình theo dõi qu n lý d án. Có th m t s r i ro s không còn nhi u nguy c n a và c ng s xu t hi n thêm các lo i r i ro khác. 157
B ng 9-3. Theo dõi r i ro Xác nh M c Ng i có Giá Bi n STT R i ro su t h ng t i ÿ c n trách ph i pháp x y ra thành b i chú ý nhi m tr Giai ÿo n xác ÿ nh 1 Thi u chu n 6 4 24 2 Ch m phê duy t kinh phí 3 2 6 Giai ÿo n phân tích 3 Thi u chuyên gia 6 6 36 4 Không ph i h p t t 3 4 12 Không am hi u ng i 5 7 5 35 dùng 2. NH L NG R I RO - B n ch t c a r i ro - T l r i ro – thành công - Phân tích ÿ nh tính - Phân tích ÿ nh l ng - Báo cáo nh h ng - ánh giá r i ro ánh giá r i ro là b c cu i cùng trong quá trình khám phá và phân tích. Trong ch ÿ này b n s s d ng m t ma tr n r i ro ÿ xác ÿ nh và u tiên các r i ro c a d án. B n là m t Giám ÿ c d án ÿang ÿ c s p x p vào h th ng th ÿi n t . Th t không may cho b n là h th ng th c a b n ÿang cho Virus tràn ng p công ty c a mình. i n tho i bàn tr giúp ÿang treo! Không ai trong m ng c a b n có th truy c p th ÿi n t , WEB hay th m chí máy in trong m ng. B n ÿã t ng b m t Virus t n công và công vi c trong v n phòng c a b n t m ng ng ho t ÿ ng làm cho c khách hàng và nhà qu n lý c p cao vô cùng t c gi n. i u gì x y ra? N u b n ÿ t k ho ch cho k ch b n này thì b n có các chi n l c nh m gi i quy t các h ng hóc trong khi thu x p các v n ÿ càng nhanh cang t t. B ng cách th c hi n ÿánh giá r i ro, b n có th tránh b s h các tình hu ng không may. a. B n ch t c a r i ro R i ro không ki m soát ÿ c có th d n t i s th t b i c a d án. Theo m t nghiên c u vào n m 1998 c a nhóm Gartner thì có t i 40% các d án CNTT ÿ c ÿ m nh n ho c th t b i, ho c b t b . T t c các d án CNTT có ngân sách 6 tri u usd tr lên thì có t i 90% là th t b i. Theo nghiên c u này thì s th t b i ÿ c xem là không có kh n ng th c hi n 90% tính n ng h a h n v th i gian và ngân sách. 158
Do ÿó, r i ro là th c ÿo tình tr ng không ch c ch n. Nó g m 3 thành ph n: - B n thân s ki n r i ro - Th c ÿo kh n ng có th mà s ki n r i ro ÿó x y ra. - nh h ng hay tính nghiêm tr ng c a s ki n r i ro ÿó vào d án c a b n. R i ro trong các d án CNTT: D án CNTT ÿ i m t v i m t vài y u t r i ro nh t ÿ nh làm cho chúng d th t b i h n: - T l r t l n các d án CNTT ch a t ng ÿ c th c hi n tr c ÿó, v y là ÿ i t ng v n s kh i ÿ u nan th ng không ÿ c tính toán trong quy trình c l ng. - Thi u nhóm chuyên gia CNTT nhi u kinh nghi m c n ÿ hoàn t t d án. ây th ng là m t áp l c r t l n, ép bu c ban qu n lý d án. - Công ngh s d ng nh nh ng nguyên v t li u xây d ng trong các d án CNTT r t d l i th i nh m t nguyên t c chung là l i th i c sau 18 tháng. - Nhi u d án CNTT l n ÿ c k t n i v i các quy trình nghi p v quan tr ng, do v y ÿòi h i nh ng công vi c kh t khe h n nhi u n u nh các ho t ÿ ng b phá v . - Quy t c qu n lý d án CNTT t ng ÿ i m i m và k t qu là ch a có nhi u kinh nghi m phát tri n so v i các l nh v c khác nh xây d ng … Hãy xem xét m t d án CNTT b h y b b i m t chu i các siêu th l n Canada. D án là vi c thi hành SAP trên toàn qu c mang th ghi giá ti n 89 tri u usd. Do tr ng h p này là ÿi n hình v i các d án ho ch ÿ nh ngu n l c doanh nghi p (ERP) nên vi c th c thi h th ng m i liên k t ch t ch v i m t vài quy trình nghi p v chính. Khi h th ng m i ng ng ho t ÿ ng 5 ngày thì nó s ÿ a các công ty và khách hàng vào tình tr ng xáo tr n hoàn toàn trong 2 tu n. Chi phí c a d án, h u qu v m t tài chính t s xáo tr n nghi p v trong 5 ngày và s h h i ÿ n danh ti ng c a công ty g n nh ch ng t tai h a cho t ch c H u qu c a r i ro: Nh n th c v h u qu r i ro trong m t d án CNTT có th có tác ÿ ng tàn phá lên công ty. Ví d : - Trong b n báo cáo ÿ u quý I n m 2001, ông Phillip Knight – Giám ÿ c ÿi u hành công ty Nike ÿã cho các ÿ i t ng liên quan d án và các nhà phân tích bi t r ng s gi m sút 30% ti n lãi là do d án qu n lý chu i cung c p tr giá 400 tri u usd th t b i. - Randstad là m t công ty nhân s l n th ba trên th gi i ÿã nhìn th y ho t ÿ ng B c M c a h t l i nhu n 46,2 tri u usd trong n a ÿ u n m 2000 cho t i thi t h i 42,7 tri u usd trong n a ÿ u n m 2001. Lý do vi n d n trong báo cáo c a các ÿ i t ng liên quan d án là vi c gi m ÿáng k trong tuy n d ng và l a ch n h i ÿ ng. Doanh thu t các h i ÿ ng này ph thu c r t l n vào các ng d ng b ph n giao ti p khách hàng (Front office) không còn ho t ÿ ng thích h p n a. D án CNTT ÿ thay th h th ng hi n nay v t quá ngân sách hàng tri u usd và quá th i h n 12 tháng. b. T l r i ro – Thành công JP Morgan ÿ c ghi vào v i báo cáo “ Hãy ÿ i m t v i th c t , c b n kinh doanh khá h n m t chút so v i ÿánh b c là ÿ c xã h i tôn tr ng và ÿ c h p pháp hóa”. N u ÿó là s th t thì các d án CNTT ch ng t là m t d ng bài Poke có ti n ÿ t c c l n nguy hi m. Các công ty ch p nh n r i ro cao, v n có cho các d án CNTT vì m t ho c 2 lý do: u tiên h th ng ch p nh n r i ro b i vì h không hi u ÿ y ÿ nh ng th mà b n thân h ÿang theo. Th 2 là nh ng ng i ra 159
quy t ÿ nh tin r ng thành công ti m n l n h n r i ro. Ngôn ng nghi p v có m t vài cách trình bày m i quan h r i ro – thành công này. T l r i ro – Thành công là m i quan h v m t toán h c ÿ t nh h ng tài chính c a nh ng th t b i lên m t bên c a t s còn thành công v tài chính lên bên kia. Có m t vài cách khác nhau ÿ trình bày khái ni m c b n này: - Ch s hoàn v n ÿ u t (ROI). Bi n s ÿ u t th hi n v n mà nhà ÿ u t có th ph i ch u r i ro trong khi ÿó bi n s ch s hoàn v n ÿ u t th hi n thành công mà nhà ÿ u t nh n ÿ c. Ch s hoàn v n ÿ u t là t s gi a ÿ u t và k t qu ÿ c tính d i d ng ph n tr m. - Th i gian thu h i ÿ u t . L ng th i gian c n thi t ÿ thu h i l i v n ÿ u t d án không tính ÿ n chi phí v n. - T l hoàn v n n i t i (IRR). Phí chi t kh u làm cho giá tr hi n t i ròng (NPV) c a ti n m t trong t ng lai tr l i b ng v i ÿ u t v n ban ÿ u. - Dòng ti n m t ÿ c chi t kh u (DCF). Giá tr dòng ti n m t t ng lai c a ÿ u t ÿ c chi t kh u ÿ tính giá tr c a ti n thu ÿ c qua th i gian. - Giá tr hi n t i ròng (NPV), Giá tr hi n t i c a dòng ti n m t t ng lai c a ÿ u t tr ÿi chi phí ÿ u t ban ÿ u. c. Phân tích ÿ nh tính Phân tích ÿ nh tính là hành ÿ ng li t kê các r i ro ti m n trong m t ma tr n r i ro và phân chia chúng theo ÿi m s v kh n ng có th x y ra hay m c ÿ nghiêm tr ng. i m s v kh n ng có th ÿ c xác l p ÿ ÿ c tr ng cho kh n ng có th x y ra mà m t r i ro ÿ c bi t có th ÿ c tr ng cho h u qu hay nh h ng ti m n mà m t r i ro ÿ c bi t có th mang l i. Tiêu chí ma tr n r i ro xây d ng ma tr n r i ro b ng s , b n ph i phân chia m c ÿ nghiêm tr ng ÿ i v i r i ro. B ng d i ÿây minh h a các tiêu chí ÿ i v i r i ro. B ng 9-4. Tiêu chí ma tr n r i ro M cÿ Tiêu chí 5 S xáo tr n d án.( i u này có ngh a là công ngh không ÿáp ng ÿ c các yêu c u ch t l ng và h th ng s phá h y nghiêm tr ng ch c n ng nghi p v ch ch t c a công vi c). Có th gây ra nguy hi m cho công vi c c a Giám ÿ c d án 4 Ngu n l c ph quan tr ng v th i gian và chi phí s ÿ c yêu c u ÿ hoàn t t d án.Nhà tài tr s c n ÿi u khi n 3 D án s b ch m tr nh ng v n có th hoàn t t v i các ngu n l c ph v a ph i, Giám ÿ c d án có th ÿi u khi n v i s tr giúp c a nhà tài tr 2 D án có th ÿ c hoàn t t v i các ngu n l c ph nh v th i gian hay chi phí. Giám ÿ c d án có th ÿi u khi n 1 S b t ti n nh ( i u ÿó có ngh a là ngu n l c k n ng bên trong quan tr ng tr nên không có giá tr nh ng ngu n l c k n ng bên ngoài có giá tr s n sàng v i chi phí t ng ÿ ng. Giám ÿ c d án có th ÿi u khi n) 160
B ng 9-5. trình bày m t ma trân r i ro m u dùng các tiêu chí cho vi c th c hi n m ng không dây trong m t công ty vi n thông. L u ý r ng kh n ng ÿ c nhân lên là m c ÿ tr m tr ng ÿ tính toàn b r i ro. Nhi u y u t ÿã ÿ c tính ÿ n khi phân chia kh n ng có th x y ra ÿ i v i các s ki n r i ro. c bi t Giám ÿ c d án lo l ng các quy ÿ nh c a chính ph có th ÿ c thông qua s h n ch kh n ng th c thi k ho ch d án c a t ch c. T ÿó anh ta ÿã xác ÿ nh m t vài s l a ch n mà các công ty có th ti p t c nh các quy ÿ nh ÿ c thông qua. M c ÿ tr m tr ng cho t s ÿó ÿ c ÿ t m c 2. M t khác Giám ÿ c d án lo l ng nh ng c tính anh ta ÿã dùng trong vi c chu n b ngân sách có th không chính xác b i vì d án lo i này ch a t ng ÿ c n l c th c hi n tr c ÿó trong công ty. Anh ta x p h ng m c ÿ tr m tr ng c a m c r i ro này là 5, t ÿó nó gây nguy hi m cho thành công toàn di n c a d án. K t qu r i ro cao nh t có giá tr là 5 trong ma tr n. M c tr m T ng(Kh n ng X R i ro Kh n ng tr ng m c tr m tr ng) Thi u hoàn toàn ngu n l c k n ng cho 2 4 8 d án Gi m ngân sách d án do thay ÿ i các u 3 4 12 tiên c a công ty Ch a quy t ÿ nh quy t c c a Chính ph v 4 2 8 yêu c u các ÿ c tính s n xu t ph Các trang thi t b không còn giá tr do 1 4 4 th m h a t nhiên Các s li u th ng kê ÿ c dùng trong c 3 5 15 tính kinh phí không ÿáng tin c y Khách hàng không h p tác (ch m tr trong 2 2 4 công vi c xác ÿ nh yêu c u và nh n ph n h i k p th i) B ng 9-5. Ví d ma tr n r i ro d. Phân tích ÿ nh l ng Phân tích ÿ nh l ng là phân tích kh n ng có th x y ra m t r i ro c th và nh h ng c a nó lên toàn b d án. Khi phân tích r i ro ÿ nh tính ÿ c th c hi n t t thì t ng kh n ng cho t t c các r i ro có th cung c p s hi u bi t sâu s c ÿ i v i toàn b r i ro c a d án. Phân tích r i ro ÿ nh l ng còn liên quan ÿ n ch ngh a hi n th c và các thành qu v chi phí, l ch trình và các m c tiêu ch t l ng. Phân tích ÿ nh l ng có th th c hi n s d ng m t vài công c : - Ph ng v n các ÿ i t ng liên quan d án và các chuyên gia v n i dung chuyên ngành ÿ xác ÿ nh kh n ng h n ch r i ro. - Dùng cây quy t ÿinh ÿ phân tích r i ro. - Mô ph ng d án (xây d ng mô hình) ÿ xác ÿ nh các nguy c ÿ c bi t có th t ng tác v i nhau nh th nào. L c ÿ cây quy t ÿ nh: Dùng l c ÿ cây ÿ th c hi n các phân tích chi phí/l i nhu n d a trên các kh n ng ph c t p khi c tính b ng ÿ ng ôla so v i giá tr th c t trong tr ng h p d án CNTT. Nó cung c p m t c ch so sánh “táo v i cam” nh m làm n i b t r i ro và m c 161
ÿ thành công khác nhau khi ÿi theo các nhánh trên cây. Ph ng án cho s li u c ÿoán t t nh t, k t h p v i các ki n th c chuyên ngành s t ng c ng k t qu cho phân tích SWOT. Ví d : M t công ty cung ng nhân s qu c gia ra quy t ÿ nh mua gói ph n m m qu n lý tài nguyên doanh nghi p (ERP) tr giá 10 tri u ÿôla ch a t ng ÿ c phát tri n t m t nhà cung c p l n. B i vì h nh n ÿ c tri t kh u 3 tri u ÿôla so v i gói c c phát tri n hoàn toàn tr giá 10 tri u ÿôla t m t nhà cung c p nh h n s không tri t kh u ph n m m c a h . M t n m sau, công ty cung ng nhân s ÿã m t doanh thu 95 tri u ÿôla b i vì h ÿã thay ÿ i mô hình nghi p v c a mình ÿ áp d ng ph n m m m i nh ng ph i m t thêm 1 n m n a ÿ b sung và hoàn thi n cho ph n m m này. Nhà cung c p mà h ÿã mua có ti ng x u trong ngành là ch m ch giao hàng, th ng l i h n. N u h th c hi n m t phân tích cây th c t xem xét chi phí c h i khi không có ph n m m, h s có m t ch d n ch c ch n r ng gi a ti t ki m 3 tri u ÿôla và t n th t doanh thu ÿáng k c nào, trong tr ng h p này là 92 tri u ÿôla trong m t n m. Hình 9-2. trình bày m t phân tích l c ÿ cây mua s m m i so v i xây d ng c ÿi n. Hai tiêu chí quy t ÿ nh ÿ c s d ng là l i nhu n thu ÿ c và l ch trình (l i nhu n dòng ti n m t hay chi phí c h i). Các giá tr t l ph n tr m có th x y ra trình bày các con s d a trên phân tích và ngành nghi p v . nh ngh a quy t Nút quy t ÿ nh Nút c h i Giá tr ÿ ng ÿ nh dòng (Tên quy t ÿ nh) (Chí phí quy t (Kh n ng và s (Kh n ng l i ÿ nh) th ng ph t) nhu n chi phí) Hình 9-2. l c ÿ cây mua s m m i so v i xây d ng 162
e. Báo cáo nh h ng B ng vi c cho ÿi m kh n ng và m c ÿ tr m tr ng, phân tích r i ro ÿ nh tính r t h u ích trong vi c u tiên các ngu n l c qu n lý r i ro h n ch . Phân tích ÿ nh l ng t t có th thúc ÿ y kh n ng có th x y ra và các s li u th ng kê cho phép nhìn nh n sâu s c v xu h ng r i ro cho d án t ng th . u ra c a phân tích ÿinh l ng t p trung vào ÿánh giá m c ÿ nh h ng lên d án. C hai ph ng pháp này r t ÿáng giá thì c hai v n ÿ này ÿ u thi u cách ti p c n th ng, tr c ti p th ng c n khi truy n ÿ t tính xác th c c a r i ro d án ÿ i v i nhà tài tr và các ÿ i t ng liên quan d án. Các báo cáo nh h ng ph c v cho m c ÿích này. Trong m t cu c ÿi u tra vào n m 2000 c a qu n lý ÿi u hanh gi a ch c n ng nh m t nhà tài tr d án thì có t i 84% c m th y rõ ràng l i nhu n t d án ÿã b phóng ÿ i lên và các r i ro d án ch a b công khai hoàn toàn. Báo cáo nh h ng là tài li u công khai r i ro chi ti t cho các nhà t i tr và các ÿ i t ng liên quan d án. M t báo cáo nh h ng không c n phác th o kh n ng có th x y ra, c ng không ph i n l c ÿ ÿ a ra các chi n l c qu n lý r i ro. Thay vào ÿó m c ÿích duy nh t c a nó là công khai chi ti t nh ng ÿi u ch c ch n s x y ra n u nh m t r i ro c th ÿ c th y r t rõ. Báo cáo nh h ng t t c n ph i có m t s thành ph n chính: - M t danh sách các r i ro ÿ c bi t ÿ c xác ÿ nh cho d án ÿang ÿ c nói t i - M t báo cáo chi ti t ph n liên quan t i s phân chia hay h u qu n u các r i ro này ÿ c th y rõ - N u thích h p thì có m t danh sách chi phí c h i n u nh không làm gì c - M t v trí cho các nhà tài tr và các ÿ i t ng liên quan d án ký k t hoàn t t nh ng ÿi u mà h hi u bi t hoàn toàn các r i ro liên quan S t ng t : Theo nhi u cách, m t báo cáo nh h ng gi ng nh gi y hu b xác nh n b n ÿã ký tr c khi làm ph u thu t. Bác s hay y tá ÿánh giá nh ng bi n ch ng ti m n b n có th g p nh m t k t qu th t c. S phân chia các bi n ch ng ÿ c phác th o rõ ràng và sau ÿó b n ÿ c ÿ a cho m t c h i ÿ h i b t k câu h i nào mà b n có v th t c ÿó. M t khi b n ÿã ÿ c thôgn báo ÿ y ÿ , n u nh b n s n sàng ch p nh n r i ro thì b n ký vào gi y t b coi nh s ch p thu n c a b n. Báo cáo nh h ng ph c v m c ÿích t ng t , cho phép qu n lý c p cao ÿem l i s ng h có hi u bi t cho d án ÿi lên. Ví d : M t hãng k thu t gi i thi u m t d án ng d ng các d ch v chuyên nghi p (PSA). D án s chi phí kho ng 1.5 tri u USD và m t 12 tháng ÿ hoàn t t. Các phân tích r i ro ÿ nh tính và ÿ nh l ng ÿã ÿ c hoàn t t v k ho ch r i ro ÿang trong quá trình ÿi ÿ n hoàn t t. Hình 9-3. là m t ví d minh ho nh ng gì m t báo cáo nh h ng có th có. B N GHI NH - Báo cáo nh h ng - D án PSA 1.R i ro nghiêm tr ng nh t là s xáo tr n c a quy trình qu ng cáo. 2. S xáo tr n quy trình qu ng cáo ch c ch n s d n ÿ n s gi m b t t m th i 50% dòng ti n m t. Lo i xáo tr n dòng ti n m t này s ÿ t áp l c r t l n lên v n d tr hi n nay c a công ty. 163
Hi n t i ch có ti n m t d tr tr i ra 30 ngày ho t ÿ ng biình th ng. Dòng tín d ng hi n t i tính ÿ n v n v n hành thêm 60 ngày nh ng vi c s d ng nó s thêm các chi phí lãi su t ÿáng k cho l và lãi ch a ÿ c l p k ho ch trong b t k d ÿoán ngân sách nào. Ch c ch n là n u chi phí lãi su t ch a ÿ c l p k ho ch này ph i ch u thì l i nhu nho t ÿ ng ròng cho n m s gi m kho ng 5% ÿ n 7%. Giám ÿ c ho t ÿ ng Giám ÿ c CNTT (COO) (CIO) Giám ÿ c tài chính (CFO) Hình 9-3. Báo cáo nh h ng. f. ánh giá r i ro ánh giá r i ro k t h p v i m t d án công ngh thông tin c th là m t ho t ÿ ng ph c t p l i d ng nhi u ÿi m tham kh o và ng d ng c a nhi u k thu t. - Nh dùng các t l r i ro – thành công khác nhau ÿ hi u bi t m c tiêu. - Làm vi c v i các chuyên gia v n i dung chuyên ngành và các ÿ i t ng liên quan d án ÿ xác ÿ nh các r i ro d án và r i ro nghi p v ti m n k t h p v i d án. - Các ngu n l c qu n lý r i ro s ÿ c h n ch , vì v y ph i áp d ng chúng d a trên phân tích ÿ nh tính c a b n. - Xác ÿ nh các d u hi u r i ro khi m t r i ro ÿ c nh n th y rõ hay s c ch u ÿ ng r i ro c a t ch cb v t quá. - Phân công ng i ch u trách nhi m r i ro cho m i hay ÿe do c th và xác ÿ nh các d u hi u r i ro ÿ giám sát. - Nh dùng các báo cáo nh h ng nh báo cáo k t qu d án ÿ gi i thích rõ ràng các r i ro nghi p v c a m t d án công ngh thông tin. 3. GI M THI U R I RO (K HO CH I PHÓ R I RO) - Các bi n pháp ÿ i phó - K ho ch d phòng Sau khi nh n bi t m c ÿ r i ro, b n ph i quy t ÿ nh ÿ i phó nh th nào. Ta có 4 chi n l c chính: - Tránh r i ro: lo i tr m t các rõ ràng m i ÿe d a hay r i ro, th ng lo i tr nguyên nhân - Ch p nh n r i ro: ch p nh n k t qu n u r i ro x y ra - Thuyên chuy n r i ro: luân phiên h u qu r i ro và giao trách ni m qu n lý cho bên th ba - Gi m nh r i ro: vi c gi m b t nh h ng m t s ki n r i ro b ng vi c c t gi m nh ng gì có th khi s c x y ra. 164
a) Các bi n pháp ÿ i phó Bi n pháp ÿ i phó(countermeasure) là m t hành ÿ ng phòng ng a do ÿ i d án l a ch n nh m lo i b ho c trung hoà m t r i ro.Các bi n pháp phòng ng a là m t ph ng pháp t n công tích c c nh m ng n ng a x y ra. Ví d : t m t ng n h i ÿ ng trên m t b bi n ÿ y ÿá là m t bi n pháp ÿ i phó vì nó giúp cho tàu thuy n tránh ÿ c nh ng t ng ÿá ti m n nguy hi m nh t ÿ nh. Gi m thi u (mitigation) là m t hành ÿ ng ÿ c th c hi n nh m gi m thi u tác ÿ ng c a m t r i ro khi nó x y ra.Gi m thi u là ph n ng nh t nhanh nhay sau khi r i ro x y ra. Ví d : t nh ng túi khí trong ô tô là m t ví d v gi m thi u,vì chúng ÿ c thi t k ÿ ph n ng ngay l p t c nh m gi m thi u th ng tích-r i ro-khi có tai n n. Thu t ng gi m thi u ÿôi khi ÿ c dùng v i ý ngh a c a các bi n pháp ÿ i phó và gi m thi u. b) K ho ch d phòng (Contingency Planning) L p k ho ch d phòng bao g m d ÿoán các ÿáp ng v i hoàn c nh có th gây tác ÿ ng tiêu c c lên d án.Ti n trình này yêu c u ng i qu n lý d án xác ÿ nh các b c c n thi t ÿ v t qua nh ng v n ÿ ÿã d ki n. Trong ch ng m c nào ÿó, các k ho ch d phòng có th ÿ c th c hi n thông qua phân tích r i ro. V i m i r i ro ÿã nh n di n,ng i qu n lý d án ÿ a ra m t mô t , xác su t xu t hi n (nh th p, v a, hay cao), tác ÿ ng(nh th p, v a, hay cao) và ÿáp ng thích h p. M t xem xét quan tr ng cho vi c xây d ng các k ho ch d phòng là có ÿ c s h tr t m i ng i tham d b nh h ng b i tình hu ng này. S ch p thu n này là c n thi t k ÿ làm cho d án ti n lên.Thi u s ch p thu n ÿó có th gây ra vi c th c hi n k ho ch d phòng b ch m tr . V i nh ng hoàn c nh không th d ki n tr c ÿ c mà l i không ÿ c bao quát trong b n k ho ch d phòng, ng i qu n lý d án có th xây d ng m t s nh t kí kho n m c hành ÿ ng gi ng nh ÿ c nêu trong B ng 9-6. S nh t kí kho n m c hành ÿ ng nên ch a các c t ÿ ghi l i nh ng ÿi u sau: B ng 9-6. S nh t ký Mô t u tiên Ng i ch u trách nhi m Ngày gi i quy t [1] [2] [3] [4] [1] T o ra l i thu t v v n ÿ hay bi n c [2] Xác ÿ nh t m quan tr ng c a v n ÿ hay bi n c [3] nh danh cá nhân gi i quýêt v n ÿ hay bi n c [4] Xác ÿ nh th i gian khi v n ÿ ÿã ÿ c hay s ÿ c gi i qu t. Ng i qu n lý d án có th xét duy t s nh t kí kho n m c hành ÿ ng trong các cu c h p v hi n tr ng,v n cung c p m t c h i lí t ng ÿ b sung thêm các ô m i vào s nh t kí kho n m c hành ÿ ng. K ho ch d phòng (continggency Planning) là m t k thu t qu n lý ÿ c dùng ÿ xác ÿ nh c th nh ng hành ÿ ng mà ÿ i d án c n th c hi n ÿ x lý nh ng r i ro trong d án nh m ÿ t ÿ c thành công cho d án.K ho ch d phòng bao g m c các chi n l c gi m thi u và các bi n pháp ÿ i phó. Ví d : 165
M t giám ÿ d án khi b t tay vào m t d án phát tri n Web ÿã ÿ ra m t kho n chi phí d phòng trong ngân sách cho nh ng chi phí tài nguyên phát sinh,chu n b ph ng pháp s p x p l ch trình thay th ,các bi n pháp ph n ng nhanh v i tình tr ng kh n c p nh m gi m nh h ng c a nh ng thi u h t k n ng ti m n.Anh ta ÿã tính toán các kho n n ti m tàng n u d án v t quá chi phí và l ch trình,ÿ ng th i xây d ng m t b n k ho ch d phòng v i nhà tài tr . Có th có nh ng tranh lu n gay g t v vi c qu n lý qu d phòng (contingency fund), t ph ng pháp “kho n ti n l n” (big pot) ÿ chi tiêu cho các r i ro ÿ vi c t ng ph n ti n phân b cho các công vi c d a trên nh ng r i ro t ng ng c a chúng. Nhi u ng i th ng nh m l n gi a r i ro kinh doanh v i r i ro trong d án,và các d an CNTT không tránh kh i s nh m l n này.C n ghi nh r ng r i ro trong d án là r i ro ÿ i v i b n thân d án.Tính bi n ÿ ng và t c ÿ c a th tr ng CNTT khi n cho vi c ho ch ÿ nh m t d án kéo dài 3 n m g n nh không th .Nh ng r i ro ÿi kèm v i các d án CNTT th ng r t ÿa d ng và khá ph c t p. Xây d ng k ho ch qu n lý r i ro bao g m m t s b c, trong ÿó m t vài b c ÿã ÿ c gi i nh ng ph n tr c trong bài này: 1. Xác ÿ nh chi n l c và ph ng pháp qu n lý r i ro dùng trong vi c ÿ nh ngh a các ph ng pháp ÿ nh h ng và ÿ nh tính, c ng nh các k ho ch x p lo i. 2. L p k ho ch d phòng b ng cách xác ÿ nh các ph ong pháp ÿ i phó và các chi n l c gi m thi u, ÿ ng th i xây d ng m t b n k ho ch d a trên tình 4. KI M SOÁT R I RO - Giám sát và ki m soát r i ro liên quan t i vi c hi u bi t tình tr ng c a chúng - Ki m soát r i ro liên quan ÿ n vi c th c hi n k ho ch qu n lý r i ro khi chúng x y ra - K t qu chính c a vi c giám sát và ki m soát r i ro là ÿi u ch nh ho t ÿ ng, yêu c u thay ÿ i d án, c p nh t nh ng k ho ch m i - Ki m soát ÿ i phó r i ro liên quan ÿ n vi c ch p hành nh ng quy trình qu n lý r i ro và k ho ch r i ro ÿ ÿ i phó v i nh ng s ki n r i ro. - R i ro ph i ÿ c ki m soát c b n theo ÿ c ÿi m t ng giai ÿo n c th , có s quy t ÿ nh ÿ i v i nh ng r i ro và có chi n l c làm gi m nh r i ro TÓM T T N I DUNG CH NG Trong bài này, b n ÿã ÿ c trang b các ki n th c c b n v b n ch t c a r i ro và quy trình qu n lý r i ro trong các d án nh : 1. Xác ÿ nh r i ro - Nh n bi t r i ro - Chi n l c qu n lý r i ro - Xây d ng k ho ch qu n lý r i ro 2. nh l ng r i ro - B n ch t c a r i ro - T l r i ro – thành công - Phân tích ÿ nh tính - Phân tích ÿ nh l ng 166
- Báo cáo nh h ng - ánh giá r i ro 3. Gi m thi u r i ro - Các bi n pháp ÿ i phó - K ho ch d phòng 4. Ki m soát r i ro BÀI T P K T THÚC CH NG 1. Giám ÿ c d án u tiên r i ro nh th nào? A. B ng nh h ng v tài chính. B. B ng nh h ng ÿ ng th i gian. C. B ng toàn b nh h ng lên d án. D. B ng các u tiên v th c thi. 2. Ph n ng v i s ki n r i ro không ÿ c xác ÿ nh tr c v vi c x y ra c a nó ÿ c g i là: A. Ph n ng gi m thi u r i ro. B. Ph n ng nhanh. C. Ph n ng ho t ÿ ng hi u ch nh. D. Ph n ng d phòng. 3. K thu t nào sau ÿây ÿ c dùng ÿ theo dõi r i ro d án? A. Ma tr n xác su t và nh h ng. B. Bi u ÿ Pareto. C. Bi u ÿ R. D. Phân tích PERT (K thu t duy t và ÿánh giá d án). 4. Trong su t giai ÿo n xây d ng d án, ÿ i d án ÿã xác ÿ nh s l ng r i ro có th nh h ng t i ch t l ng c a k t qu . Tr c khi xây d ng k ho ch ph n ng r i ro, ÿ i d án nên: A. Không ÿ ý ÿ n các r i ro b t k không n m trên ÿ ng t i h n. B. Li t kê t t c các ràng bu c c a d án. C. Phân tích kh n ng m i r i ro có th x y ra và nh h ng ti m n c a t ng r i ro. D. S d ng ph ng pháp lu n k thu t duy t và ÿánh giá ch ng trình ÿ u tiên r i ro. 5. Chi n l c ph n ng r i ro nh m làm gi m kh n ng hay nh h ng c a nh ng s ki n r i ro b t l i t i ng ng c a ch p thu n ÿ c g i là: A. Tránh r i ro. B. Chuy n giao r i ro. C. Gi m thi u r i ro. D. Ch p thu n r i ro. 6. Ph ng pháp thích h p nh t ÿ quy t ÿ nh li u r i ro xác ÿ nh có ÿ c c th hoá hay không là gì? A. Xây d ng k ho ch qu n lý r i ro. 167
B. Dùng phân tích ÿ nh y c m. C. Xác ÿ nh xem li u d u hi u r i ro có ÿ t ÿ c hay không. D. Duy t s ghi v n ÿ . 7. B n là giám ÿ c m t d án ÿã b t ÿ u cách ÿây 4 tháng. D án ÿã ÿ c b o v kho ng m t n m b i phó ch t ch b ph n nh ng vi c qu n lý tài chính và trách nhi m c a nhà tài tr ÿã ÿ c giao phó cho m t trong nh ng tr ng b ph n. M t vài giám ÿ c khác c ng n m trong danh sách phê chu n các tài li u d án chính. Tài li u d án ban ÿ u ÿã ÿ c hoàn t t và phê duy t và d án n m trong l ch trình. Các yêu c u ÿã ÿ c xác ÿ nh, l p tài li u và ÿ trình ÿ ÿ c s ch p thu n trách nhi m c a nhà tài tr . Nh ng phê duy t theo yêu c u ÿã nh n ÿ c vào cu i ngày ÿ c phân b theo vòng phê duy t. Tuy nhiên phê duy t c a m t giám ÿ c ph thu c vào vi c thêm ba yêu c u quan tr ng. Các yêu c u này không l ng tr c ÿ c trong ph m vi d án ban ÿ u c ng không ph i chúng ÿ c khám phá trong su t giai ÿo n phân tích yêu c u. R i ro nào b n ch c ch n c n ph i chú tr ng nh t? A. Thay ÿ i ph m vi d án. B. M t s h tr c a nhà tài tr . C. Thay ÿ i ngân qu d án. D. Thay ÿ i l ch trình d án. 8. Hai k t qu có th x y ra ÿ i v i k ho ch d án khi kinh phí b t bu c ÿ c xác l p th p là gì? (Ch n hai ÿáp án) A. D án b hu b . B. L ch trình d án t ng lên. C. L ch trình d án gi m xu ng. D. Tính n ng d án gi m xu ng. E. Ch t l ng d án gi m xu ng. 9. i phó các m i ÿe do r i ro thông th ng r i vào ba lo i nào? (Ch n 3) A. Ph nh n B. Gi m thi u C. Tránh kh i D. Ch p thu n E. C h i 10. M t công ty quy t ÿ nh không c nh tranh trong m t gói th u. Lý do ÿ c giám ÿ c ÿ a ra là c h i hoàn t t d án trong khung th i gian d ÿ nh là r t mong manh. ây là chi n l c gi i quy t r i ro nào? A. Ch p thu n r i ro. B. Tránh r i ro. C. Chuy n giao r i ro. D. Gi m thi u r i ro. 168