Chụp mạch huỳnh quang trong chẩn đoán bệnh mạch máu võng mạc tại Bệnh viện mắt Hà Nội

CHỤP MẠCH HUỲNH QUANG TRONG CHẨN ĐOÁN<br /> BỆNH MẠCH MÁU VÕNG MẠC TẠI BỆNH VIỆN MẮT HÀ<br /> NỘI<br /> NGUYỄN THANH MAI<br /> <br /> Bệnh viện Mắt Hà Nội<br /> BÙI MINH NGỌC<br /> <br /> Bệnh viện mắt Trung ương<br /> TÓM TẮT<br /> 153 mắt của 77 bệnh nhân có bệnh mạch máu võng mạc đã được chụp mạch<br /> huỳnh quang võng mạc (CMHQVM) tại Bệnh viện mắt Hà Nội từ tháng 5/2002 –<br /> 7/2004.<br /> -<br /> <br /> 120 mắt có huỳnh quang (HQ) bất thường<br /> Tăng huỳnh quang gặp trong nghiên cứu do vi phình mạch, tân mạch, phù hoàng<br /> <br /> điểm dạng nang, phù võng mạc, rò thấm thành mạch.<br /> Giảm huỳnh quang do tắc động mạch, tắc tĩnh mạch, thiếu máu võng mạc, xuất<br /> huyết, xuất tiết, trong đó:<br /> Bệnh võng mạc đái tháo đường chiếm 67 mắt. Các hình thái phù, thiếu máu võng<br /> mạc trong giai đoạn tiền tăng sinh và tăng sinh cần điều trị Laser quang đông.<br /> Tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc: 27 mắt<br /> Tắc động mạch trung tâm võng mạc: 5 mắt trong đó có 2 mắt còn nhánh thể mi<br /> liên quan đến bệnh cao huyết áp.<br /> -<br /> <br /> U mạch võng mạc 4 mắt: Có 1 mắt u mạch da não<br /> Viêm thành mạch: 4 mắt: Cần điều trị Laser<br /> <br /> -<br /> <br /> 5 mắt xuất huyết dịch kính cần can thiệp phẫu thuật.<br /> Tác dụng phụ của thuốc HQ gặp nhiều nhất trong nghiên cứu là buồn nôn. 1 bệnh<br /> <br /> nhân bí tiểu tiện sau chụp HQ. 1 bệnh nhân tụt huyết áp sau tiêm thuốc HQ đã được xử<br /> lý<br /> <br /> Bệnh<br /> <br /> mạch<br /> <br /> máu<br /> <br /> võng<br /> <br /> mạc<br /> <br /> áp, đái tháo đường, viêm thành mạch<br /> <br /> (BMMVM) là nguyên nhân gây mù ở<br /> nhiều lứa tuổi. Bệnh có liên quan đến<br /> <br /> máu.<br /> <br /> một số bệnh toàn thân như: Cao huyết<br /> <br /> bởi tân mạch, xuất huyết dịch kính và do<br /> bệnh võng mạc tăng sinh.<br /> <br /> Bệnh tiến triển dẫn đến mất thị lực<br /> <br /> 73<br /> <br /> Chẩn đoán bệnh sớm, điều trị kịp<br /> thời có thể giảm được tỷ lệ mù loà.<br /> Có một số kỹ thuật giúp chẩn đoán<br /> <br /> Máy chụp mạch huỳnh quang 450<br /> Plus Carlzeil.<br /> Có hệ thống kết nối máy tính có<br /> <br /> bệnh trong đó chụp mạch huỳnh quang<br /> (CMHQ) là một kỹ thuật cơ bản, được sử<br /> dụng thường xuyên để chẩn đoán bệnh<br /> <br /> thể chụp qua Movistar.<br /> Thuốc chụp Fluorescein 20% 5ml.<br /> Film Kodak màu 200, thuốc chống<br /> <br /> mạch máu võng mạc.<br /> Năm 2002 Bệnh viện Mắt Hà Nội<br /> được trang bị máy chụp mạch huỳnh<br /> quang võng mạc, đã chụp HQ nhiều loại<br /> <br /> dị ứng Claritil 10mg.<br /> <br /> bệnh - Số bệnh mạch máu võng mạc<br /> chiếm 22%. Đề tài thực hiện với mục<br /> tiêu.<br /> Nhận xét đặc điểm lâm sàng của<br /> <br /> tiền sử bệnh.<br /> Thử thị lực bằng bảng thị lực vòng<br /> hở Landolt<br /> Khám mắt bằng đèn soi đáy mắt,<br /> <br /> CMHQ trong BMMVM.<br /> Qua đó đề xuất được biện pháp<br /> điều trị.<br /> <br /> sinh hiển vi, kính Woll 90.<br /> +<br /> Bệnh nhân có huyết áp ổn định,<br /> được giải thích kỹ, nhỏ giãn đồng tử,<br /> tiêm thuốc Fluorescein và thực hiện kỹ<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> 1.<br /> Đối tượng nghiên cứu:<br /> Là những bệnh nhân bị bệnh mạch<br /> máu võng mạc, đến khám và chụp mạch<br /> <br /> thuật chụp huỳnh quang võng mạc.<br /> <br /> tại Bệnh viện Mắt Hà Nội từ tháng<br /> 5/2002 đến 7/2004.<br /> +<br /> Tiêu chuẩn:<br /> Bệnh nhân có môi trường quang<br /> <br /> huỳnh quang cho 77 bệnh nhân (153<br /> mắt) có bệnh mạch máu võng mạc.<br /> Nam : 34 (44.15%)<br /> Nữ : 43 (55.85%)<br /> <br /> học còn trong<br /> Bệnh nhân không có tiền sử bệnh<br /> nội khoa cấp tính, tim mạch, dị ứng.<br /> <br /> 33 mắt có huỳnh quang bình<br /> thường, 120 có huỳnh quang bất thường<br /> chiếm 78.34%. Có 5 mắt xuất huyết dịch<br /> kính.<br /> <br /> 2.<br /> Phương pháp nghiên cứu:<br /> Sử dụng phương pháp nghiên cứu<br /> ngang, mô tả tiến cứu.<br /> <br /> *<br /> Các bất thường về huỳnh quang:<br /> Tăng huỳnh quang do vi phình<br /> mạch, u mạch, tân mạch, phù hoàng<br /> điểm.<br /> <br /> 2.2. Cách thức tiến hành nghiên cứu:<br /> +<br /> Các đối tượng nghiên cứu được hỏi<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Chúng tôi đã tiến hành chụp mạch<br /> <br /> 2.1. Phương tiện nghiên cứu.<br /> <br /> 74<br /> <br /> Giảm huỳnh quang do thiếu máu<br /> võng mạc, tắc động mạch, tắc tĩnh mạch,<br /> <br /> xuất huyết, xuất tiết.<br /> <br /> 1.<br /> <br /> Các loại bệnh được chụp:<br /> Bảng 1: Các bệnh mạch máu võng mạc<br /> STT<br /> Tên bệnh<br /> Số bệnh nhân<br /> 1<br /> Bệnh võng mạc đái tháo đường<br /> 34<br /> 2<br /> Tắc tĩnh mạch TTVM<br /> 27<br /> 3<br /> Bệnh võng mạc cao huyết áp<br /> 5<br /> 4<br /> Tắc động mạch TTVM<br /> 5<br /> 5<br /> U mạch võng mạc<br /> 4<br /> 6<br /> Viêm thành mạch võng mạc<br /> 2<br /> Tổng số<br /> 77<br /> <br /> Phân loại bệnh theo tuổi:<br /> Bảng 2: Phân loại bệnh theo tuổi bệnh nhân<br /> Tuổi bệnh nhân<br /> Số bệnh nhân<br /> < 20<br /> 2<br /> 21- 40<br /> 8<br /> 41- 60<br /> 37<br /> 61-70<br /> 24<br /> > 70<br /> 6<br /> Tổng số<br /> 77<br /> Đa số bệnh nhân ở lứa tuổi từ 41-60 và 61-70<br /> 3.<br /> Thị lực của bệnh nhân CMHQ:<br /> Bảng 3: Phân loại theo tuổi bệnh nhân<br /> Thị lực bệnh nhân<br /> Số mắt<br /> > 8/10<br /> 36<br /> 4/10-7/10<br /> 32<br /> 3m 3/10<br /> 53<br /> < 3m - ST +<br /> 32<br /> Tổng số<br /> 153 mắt<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> 44-15%<br /> 35-10%<br /> 6.5%<br /> 6.5%<br /> 5.16%<br /> 2.59<br /> 100%<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> Bệnh võng mạc đái tháo đường:<br /> <br /> 75<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> 2,59<br /> 10,39<br /> 48,06<br /> 31,17<br /> 7,79<br /> 100%<br /> <br /> %<br /> 23.52<br /> 20.91<br /> 34.65<br /> 20-91%<br /> 100%<br /> <br /> Bảng 4. Phân loại bệnh VMĐTĐ<br /> Phân loại bệnh VMĐTĐ<br /> Số mắt<br /> Bệnh VMĐTĐ giai đoạn sớm<br /> 12<br /> Bệnh VMĐTĐ tiền tăng sinh<br /> 15<br /> Bệnh VMĐTĐ tăng sinh<br /> 20<br /> Bệnh VMĐTĐ - phù HĐ<br /> 20<br /> Cộng<br /> 67<br /> Bệnh VMĐTĐ giai đoạn tiền tăng<br /> sinh và tăng sinh chiếm 52,24%.<br /> Bệnh VMĐTĐ phù HĐ 29,55%.<br />  hai giai đoạn trên nếu không được<br /> điều trị kịp thời sẽ dẫn đến mù loà hoàn<br /> toàn.<br /> Trong đó:<br /> - Xuất huyết dịch<br /> kính 4 mắt<br /> - Bong võng mạc hai mắt.<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> 17,91<br /> 22,39<br /> 29,85<br /> 29,85<br /> 100%<br /> <br /> 5.<br /> Bệnh tắc tĩnh mạch trung tâm<br /> võng mạc (TMTTVM): 27 mắt<br /> +<br /> Tắc thân TMTTVM: 16 mắt<br /> (40,74%).<br /> +<br /> Tắc nhánh TMTTVM: 11 mắt<br /> (59,26%).<br /> <br /> Bảng 5 phân loại và hình thái tắc TMTTVM<br /> Hình thái tắc TMTTVM<br /> Số mắt<br /> Tắc nhánh TM<br /> Tắc nhánh thái dương trên<br /> 8<br /> Tắc nhánh thái dương dưới<br /> 3<br /> Tắc thân TM<br /> - Hình thái phù<br /> 6<br /> - Hình thái thiếu máu<br /> 4<br /> - Hình thái hỗn hợp<br /> 6<br /> Cộng<br /> 27<br /> Trong 27 bệnh nhân tắc<br /> TMTTVM: Trong đó bệnh nhân có bệnh<br /> cao huyết áp và đái tháo đường là: 5<br /> bệnh nhân.<br /> <br /> 7.<br /> -<br /> <br /> 6.<br /> Tác động mạch trung tâm võng<br /> mạc:<br /> Co thắt nhánh động mạch trung<br /> tâm võng mạc: 2 mắt<br /> <br /> 29,64<br /> 11,11<br /> 22,22<br /> 14,81<br /> 22,22<br /> 100%<br /> <br /> Tác động mạch TTVM: 3 mắt<br /> Có 2 mắt còn nhánh thể mi<br /> Bệnh U mạch võng mạc:<br /> U mạch võng mạc : 2 mắt<br /> U thần kinh mạch não: 1 mắt<br /> Leber coss: 1 mắt<br /> <br /> 8.<br /> Tác dụng<br /> Fluorescein<br /> <br /> 76<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> phụ<br /> <br /> của<br /> <br /> thuốc<br /> <br /> Có 14 bệnh nhân bị tác dụng phụ<br /> <br /> Tác dụng phụ<br /> Buồn nôn<br /> Nôn<br /> Mẩn ngứa<br /> Bí tiểu tiện<br /> Tụt huyết áp<br /> Cộng<br /> <br /> của thuốc huỳnh quang chiếm 18,18%<br /> <br /> Bảng 8: Tác dụng phụ của thuốc HQ<br /> Số bệnh nhân<br /> 9<br /> 2<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 14<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> 11.69<br /> 2.59<br /> 1.30<br /> 1.30<br /> 1.30<br /> 18.18%<br /> <br /> thương mao mạch nên dẫn đến tình trạng<br /> giảm ôxy, dẫn đến:<br /> Tăng tính thấm mao mạch, tạo vi<br /> phình mạch gây phù, xuất tiết.<br /> <br /> NHẬN XÉT VÀ BÀN LUẬN<br /> 1.<br /> Nhận xét về tuổi và loại bệnh:<br /> 1.1. Tuổi bệnh nhân:<br /> Lứa tuổi từ 41-70 chiếm 79,23%<br /> 1.2. Loại bệnh: Trong nghiên cứu.<br /> +<br /> Bệnh võng mạc đái tháo đường gặp<br /> nhiều nhất: 44.15%.<br /> <br /> Hẹp và tắc các vi mạch kéo dài<br /> tăng sinh tân mạch do tế bào võng mạch<br /> sinh ra chất kích thích tân mạch (Vasoproliferating).<br /> <br /> +<br /> Tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc:<br /> 35.06%.<br /> Viêm thành mạch gặp ít nhất 2<br /> mắt.<br /> <br /> Bệnh VMĐTĐ được phân loại theo<br /> nhóm nghiên cứu về bệnh của Viện Mắt<br /> quốc gia Mỹ có sử dụng bảng phân loại<br /> theo Airline - House có cải tiến:<br /> <br /> 2.<br /> Đặc điểm lâm sàng và CMHQ<br /> một số bệnh:<br /> Chụp mạch HQ phát hiện 2 hiện<br /> <br /> 2.1.1. Bệnh VMĐTĐ không tăng sinh<br /> (bệnh VM phù nề).<br /> *<br /> Giai đoạn sớm: 12 mắt<br /> +<br /> Hình thái lâm sàng: Giãn các mao<br /> <br /> tượng: Tăng HQ và giảm HQ.<br /> <br /> mạch ở cực sau, giãn tĩnh mạch, nhiều vi<br /> phình mạch, xuất huyết, xuất tiết nhỏ.<br /> +<br /> Chụp mạch HQ thấy:<br /> <br /> 2.1. Bệnh võng mạc đái tháo đường<br /> (VMĐTĐ):<br /> Bệnh do biến chứng của đái tháo<br /> <br />  Tăng huỳnh quang do vi phình mạch<br /> <br /> đường - do tình trạng tăng đường huyết<br /> mãn tính gây tổn thương 2thành mạch<br /> máu võng mạc, nơi nhu cầu tiêu thụ ôxy<br /> cao nhất cơ thể. Trong bệnh VMĐTĐ tổn<br /> <br /> từ thì sớm, xen kẽ có đám nhỏ đen giảm<br /> HQ do xuất huyết và xuất tiết.<br /> *<br /> Giai đoạn muộn hơn: 14 mắt phù<br /> hoàng điểm, phù võng mạc, xuất tiết<br /> cứng.<br /> <br /> 77<br /> <br />