Chuyên đề điều trị nhi khoa đông y: Phần 1

Chia sẻ: Minh Vũ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:45

Thêm vào BST

Báo xấu

179
lượt xem 38
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 1 Tài liệu Điều trị nhi khoa đông y trình bày các nội dung: Đặc điểm sinh lý và bệnh lý của trẻ em, chẩn đoán theo y học cổ truyền, bệnh chứng nhi khoa, điều trị nhi khoa (những nguyên tắc điều trị bệnh trẻ em, những phương pháp điều trị theo y học cổ truyền,...). Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chuyên đề điều trị nhi khoa đông y: Phần 1

- . i G S . B S . T R A N V A N KY , \ " A *?v A y = 9 ? - y v Y . t ______________________________ / DIE U TRI 0 N H I KHOA DONG Y JG U Y E N L^U -PiV- V ' 'W N H A XUAT BA N Y HOC ZJ ’ I i y fj £ v
Giao sir Bac si T R A N V A N K Y Vien Y Dime hoc dan toe Thanh pho Ho Chi Minh D ltlJ T R I NHI KHOA DONG Y (T A I B A N C O S U A C H U A V A B O SU N G ) NHA XUAT BAN Y HOC C hi nhanh Thanh pho Ho C hi M inh
LCTI GIOI THIEU V / ^ ^ / (Lan xuat ban thirnhat) Nirac ta co mot nen y hex: co truyen dan t6c, vai nhieu kinh nghiem phong phu ve y va dupe, trong do co nhi khoa. Sau gan 20 nam lam cong lac thira ke phat huy nhirng krnh nghiem cua nhi khoa co truyen, limg biroc ket hop vcri nhi khoa hien dai. Bac si Tran Van Ky da co nhirng hieu biet tuxrng doi sau, co nhihig kinh nghiem thuc te trong khi van dung nhirng kinh nghiem cua nhi khoa co truyen va da bien soan cuon: Dieu tri Nhi khoa dong y. Tap sach nho nay dugc viet diroi dang ket hgp buoc dau giixa y hpc hifn dai va y hoc co truyen dan tpc. Ve cach viet, tac gia da dung ngon ngir hi$n dai de trinh bay cac van de. Ve npi dung tac gia dfe cap trong phan ly luan ca ki6n thuc hifn dai va co truyen, trong cac phan ten benh, nguyen nhan benh ly, chSn doan, tien luqmg benh noi theo hien dai, phan difeu tri chu y£u vi6t theo ly luan va kinh nghigm c6 truyen co ket horp ca phan chira benh cua nhan dan. Day la mot cach viet phu hop vai trinh do hieu biet va kinh nghiem thuc te con co han cua can bo lam cong tac thira ke phat huy kinh nghiem cua y hpc co truyen va ket hap chat che giira y hpc hien dai va y hpc co truyen dan toe. No co iru diem la co nhieu kha nang giup cho cac thay thuoc si} dung kinh nghiem co truyen de dang hem cach viet hoan toan co truyen. Song do noi dung ket hop giira y hpc hien dai va y hoc co truyen rat kho, do trinh do tac gia co han nen kho tranh khoi thieu sot can^dirpc ban doc gop y bo sung. Dii sao, day cung la mot tai lieu tot co tac dung gop phan thuc day dua y hpc co truyen vao itganh nhi, tao dieu kien de ket hpp Nhi khoa hien dai va co truyen tien tai xay dung nganh Nhi khoa Viet Nam. Vai niem tin tuang nhu vay. chung toi xin tran trong giai thieu cuon “ Nhi khoa dong y " vai ban doc va dong nghiep. Ha noi, thang 11 nam 1978 Quyen vien truong Vien dong y Bac sT H O A N G B A O C H A U 3
u o n n o i dA u (L A N X U A T BA N T H U NHAT) Cuon “D iiu tri N hi khoa dong y " dux?c bien soan theo tinh than ket hop giua y hqc hi$n dai va y hoc co truyen dan toe nham phyc vu cong tac day m^nh ket hop y hQC cd truytn dan tqc vai y hoc hien dpi trong nganh Nhi. lam tai lieu hoc tfip va tham khao cho sinh vien chuyen khoa N hi co truyen dan toe dong thin giup cac b$n ddng nghiep muon img dung y hoc co truyen dan toe trong cong tac dieu tri N h i khoa. N oi dung sach gom 2 phan chinh: - Phin I la ph3n dai cuong gom co cac myc: Dac diem sinh ly va b^nh ly cua tre em; ChSn doan theo y hpc co truyen (chu yeu la lit chan). Bipn chimg Nhi khoa (gicri thieu 3 phep bien chimg: Bien chimg theo bat cinmg, bien chimg theo t$ng phu va bien chimg benh sot (cap tinh cua tre em), Dieu trj Nhi khoa gom nhung nguyen tac can thiet khong the thieu dmjrc trong cong tac chan doan va d iiu tri cac benh tre em bang y hoc co truyen dan tqc. - Phan 11 la phan benh hoc: Trong phan nay ch i gun thieu mot so benh mil kha nans y hoc co truyen dieu tri co k it qua tot hoac ket h(rp vm y hoc hien dai. hieu qua dieu in va phony b$nh dupe nang cao. Trong moi benh thi ten benh. Nguyen nhan benh (y, Chan doan. Trieu chimg. Tien Iirong, Phong benh deu luan theo y hoc hien dai dong thin ket hop gidi thieu -nhirng kien thuc co ban cua y hoc co truyen dan toe de nghien ciru Ve phan dieu tri timg benh chu yeu gicri thieu nhung nguyen tac va phu*mg phap dieu trj theo y hoc co truyen bang bien chimg luan tri, bang nhtmg bai thuoc kinh nghiem ma cac vj thuoc thuvng la thuoc nam de kiem va de bao che Ngoai ra timg loai benh co gim thieu them cac phutmg phap ditu tri khac nhu cham ciru, xoa bop, giac, chich It... T A C G IA 4
LOT NOI DAU (Lan tai ban) Ket hap Y hoc co truyen dan toe vai Y hoc hien dai. xay dung mot nen Y hoc Viet Nam vung inanh la quan diem ca ban cua nganh Y te nirt'rc ta da dutrc the che hoa trong Hien phap cua nunc Cong Hoa Xa Hoi C'hu NghTa Viet Nam. La mot thay thuoc co han 45 nam tuoi nghe va da han 35 nam lam cong viec nghien ciru, giang day. bien soan tai lieu va chua benh bang Y hoc co truyen, toi luon co gang quan triet tinh than do. Tir nam 1978, toi da bien soan quyen D IE U T R I N H I K H O A DONG Y duai dang ket htrp Y hoc co truyen dan toe vai Y hoc hien dai duac nhieu ban doc va ban dong nghiep hoan nghenh co vu. Trong lan tai ban nay, ehung toi co sira chua bo sung them cho tai lieu diroc tot han. Hy vong cuon D IE U T R I N HI KH O A DONG Y duac tai ban lan nay se la mot tai lieu tham khao bo ich cho cac ban dong nghiep va ban doc. Va mot lan nira xin chan thanh cam cm nhieu ban dong nghiep va ban doc da co vu gop y kien, xin chan thanh cam cm Chi nhanh Nha Xuat ban Y hoc TP. Ho Chi Minh da tich circ giup da cho viec tai ban quyen sach duac thuan lai. Thanh pho Ho C hi M inh ngay 26 thang 3 nam 1997 G S.B S. T R A N V A N K Y 5
MUC LUC L a i gidi thieu (Lan xuat han th iin lia t).....................................................^ L a i noi dan (Lan xuat han thunhat)...................................................... { L a i m adau ............................................................................................ 5 Phan thir n hit: D A I C U O N G v k N H I K H O A ..................................... 9 Su phat trien cua Nhi khoa trong Y hoc co truyen Phurrng Dong............ 9 Dac diem ve sinh ly benh ly tre em..................................................... 12 Dac diem chan doan Nhi khoa dong Y .................................................16 Tuchan trong Nhi khoa.................................................................. 16 Bien chung Nhi khoa I I ............. ^......................................................... 21 1) Bien chimg theo bat cucrng I I ......................................................21 2) Bi?n chimg theo tang phu.......................................................... 22 3) Bien chimg sot cap tinh tre em....................................................26 Dieu tri nhi khoa..................................................................................29 I. Nhimg nguyen tac dieu tri benh tre cm ........................................ 29 II . Nhung phirong phap dieu tri theo Y hoc co truyen..................... 30 - Tam phep tri benh nhi khoa....................................................31 - Cac phircmg phap chira benh ben ngoai bang thuoc................. 33 - Phuong phap chira bpnh khong dung thuoc..............................35 III . Nhung dieu can chu y trong ket hop dieu tri bang thuoc T a y ....40 - Dac diem dung thuoc Tay trong nhi khoa................................40 - Mot so thuoc Tay can ducrc chu y luc sudung......................... 40 Thuoc khang sinh................................................................ 40 Thuoc Sulfamid................................................................... 42 Thuoc Corticoid.................................................................. 43 Phhn th iih ai: D IE U T R I N H I K H O A ................................................. 46 Hoga .................................................................................................. 46 Quai bj ................................................................................................ 50 Vieni gan virut ....................:............................................................... 56
StTi .............................................................................................. 62 Sol xuat huyel ..................................................................................... 68 Thuy dau .............................................................................................72 Viem n ao .............................................................................................76 Bai liet tre e m ...................................................................................... 82 Benh lao. lao phoi ............................................................................... 87 Sot ret ..................................................................................................93 Viem durmg ho hap tren cap tinh ....................................................... 100 lira irueng ..................................................................................... 104 Viem phe quan cap ........................................................................... 107 Ban xuat huyet di img ....................................................................... 111 Dai dam .............................................................................................114 Hen phe quan tre em ......................................................................... 116 Tieu chav tre em ....................... ....................................................... 123 S un dmh duong ................................................................................. 130 Viem cau than c a p ............................................................................. 136 Nhiem khuan dircmg tieu.................................................................... 141 Hoi chimg than h ir............................................................................. 145 Bcng ky sinh (rung durmg ruot .......................................................... 151 Choc 16.............................................................................................. 162 Benh nhot .......................................................................................... 164 Benh ghe ........................................................................................... 166 Ham ke .............................................................................................. 168 Cham tre em ..................................................................................... 169 Tai lieu tham khao chinh ............................................................ ...... 172 8
phAn i DAI CUONG Vfi NHP KHOA S U PHAT TRlfiN CUA NHI KHOA TRONG N fiN Y HOC CO TRUYfiN PHUONG DONG Ciing vai cac khoa noi. ngoai. phu san, nhi khoa da duac h'inh lhanh va phat tricn scrm trong nen Y hoc co truyen phuung Dong. O Trung Quoc tCr dai Tan-Han. hern 2400 nam ve truoc da co thay thuoc nhi khoa. Theo sir ghi chep cua cuon siir ky Bien Thuoc liet truyen: "Bien Thuoc la nguoi thay thuoc noi tieng... Den Ham Duong nghe noi nguoi Tan rat yeu tre, da lam thay thuoc nhi khoa” . Truoc .cong nguyen mot the ky, thai Han Thanh De, nha tu y L y Tru Quoc viet cuon ANH NHI PH UO NG gom 19 tap, Luu Huong viet cuon T H A I G IA O L U A N neu ro tan quan trong cua ve sinh truoc luc sanh. Trong cung thoi gian nay, nen y hoc co Hy Lap phuimg Tay, trong nhirng tac pham cua Hyppocrates (truoc cong nguyen 460 nam) va cua Galen (130) nhung bai ve nhi khoa chi duoc ghi chep le te. Duoi dai Tiiy Duong (the ky thu 3 den thir 10) tac pham L U T IN K IN H cua V U PH U O N G la mot cuon sach nhi khoa som nhat the giai. Dac biet Duong thai y da qui djnh dao lao thay thuoc chuyen khoa nhi 5 nam tot nghiep (luc nay gpi la thieu tieu nhi), va cung la nuoc da to chiic day chuyen khoa nhi som nhat the giai. Trong quyen C H U B E N H N G U Y E N H A U L U A N cua SA O N G U Y E N H U O N G co mo ta ti mi nhung chung hau benh tre em. TON T U M A O (581-682, dori Duong) viet quyen T H IE N K IM PH U O N G chia benh nhi khoa lam 9 loai va da chi ra tam quan trpng cua ve sinh. khong khi, mat trai, ren luyen than the va 9
ky 1 1hi a t uuoi duong tre em Nam 752. V L r(JN(.J DAO viet cuon N G O A I DA! Bl Y E U phan benh ire em lam 86 loai va ilui (hap nhieu bai ihuoc tri benh nhi Khoa 1 ir the ky thir 10 den the k> lliir 14 (thai dai long Kim Nguyen), nganh nhi khoa da phat trien inanh tai Trung Quoc. Sach IH A N H HI E PH UO NG da chu \ phan biet s
DGn thd ky thu 17 va 18. co TRAN PHUC CHINH vitu cu6 n AU AU T A P T H A N H (1750) va NGO K H IE M cung mot so tac gia viet cuon Y TONG KIM G IA M co ph^n A U K H O A T A M PH A P Y&U QUYfeT hucmg din diy du v£- phuong phap chan doan va dieu tri tre cm hang dong y. O Viet Nam cac hoc gia dong y cung rat som chu y den nhi khoa. Tu dai Tran (1310) vi danh y T R IN H T R A N G T U dung bua dung hot xuyen khung cho tre em deo phong benh. The ky thu 14 co CHU V A N AN viet tap y an chua mot so benh cap tinh tre em. Thien sudanh y T U E TINH viet tac pham NAM DUOC T H A N H IE U gom 10 cuon co cuon 9 chuyen ve nhi khoa da mo ta day du cach xem xet benh va huong dan nhung kinh nghiem dieu trj. Nam 1455. N G U Y E N T R U C soan bp B A O AN H LU O N G PH UO NG ban ve nhi khoa co phan xoa bop chua benh tre em. Den the ky tliu 18 then Hau Le, L E HU U T R A C (bi£t hieu HAI TH U Q N G L A N O N G ) da nhieu nam day cong nghien ciru nhirng sach kinh dien cua y hpc co truyen Trung Quoc thira ke kinh nghiem chira benh dan gian Viet Nam, da soan thanh bo sach H A I T H U Q N G Y TONG TAM L IN H g6 m 55 cu6 n trong do co cuon A U A U T U T R I day ve cach xem va chua benh tre em va cuon M A C H A N C H U A N T H A N G tap trung phan tich sau ve y ly benh soi, cach phong benh va phuong phap dieu tri rat toan dien. Nam 1780. N G U Y E N G IA PH AN soan bo L IE U DICH PH UO N G PH A P TO AN T A P noi ve cach tn va ph6 ng benh dich, rat co g ii tri trong cong tac phong va chira benh tre em. Nam 1741, T R IN H D O N PH A C viet curin HO AT NHAN TO A T Y £ U TA N G BO. N G U Y fiN THE; L K 'H vi£t cu6n T IE U NHI KH O A (1772) va nhiC>u tac pham nhi khoa vo danh khac nhu HO AT AU TAM PH A P D A I TH AN H . N G U TOAN T lfiU N H I KHO A. T IE U NHI DA Dfi V A N G O A I KHOA, T IE U NHI T A P B E N H , T IE U N H I TONG LU A N . v.v... la nhung sach rat co gia tri tham khao trong cong tac dieu iri benh tre em. 'Nhin qua su phat trien cua nhi khoa trong nen Y hoc co truyen phuong dong, chung ta thay dupe cac hoc gia dong y da rat scrm chu y den nhi khoa. xay dung nganh nhi tu lau thanh mot khoa doc lap, da viet nhieu tac pham ve nhi khoa co nhieu gia tri ve ly luan va thuc tien. Do la nhung di san y hpc rat qui gia, chung ta can hpc t§p thira ke nghien ciru va phat huy nhung tinh hoa cua nen Y hpc co truyen trong nganh nhi cua nuoc ta ngay cang co them nhieu kha nang phuc vu sue khoe tre em chung ta them kien khang de xay dung dat nuoc ta them giau manh. LI
DAC DIEM SINH LY GIAI PHAU VA BENH LY CHUNG (chi nhac qua nhirng gi can chu y) D A C D lfeM G IA I P H A U V A S IN H L Y Tre em la mot ca the hat dau sinh ra, Ion len va khong ngimg phai men (khac vai ngirdi lan la mot ca the on dinh. khong hoac it thay d6i). Y hoc co truyen nhan thuc: Ca the tre em co dac diem la am duong deu non kem (tri am tri duang), am thuong bat tuc. duong thuong hiru dir hoac ty thurmg bat tuc can thuong hiru dir (de b| roi loan tieu hoa. sot cao de co giat) hoac thuan duong chi the (chuyen hoa co ban cao) va co hien tuong bien chimg (luon luon Ion len va trudng thanh) Nhung dac diem giai phau sinh li cu the theo y hoc hi?n dai (soluw:): 1/. Ve he ho hap: khoang mui hep. niC'm mac nhieu mach mau, long mui chira co hoac it... nen tre de bj cam va luc cam de bi kho thd, chay mau cam... Hfiu hong hep, lai co nhieu mao mach, hach lam ba nen luc nhiem trung, niem mac phu ne gay kho thd... 21. Ve he lieu hoa: Niem mac mieng mong, nuoc mieng it nen mieng kho de mac benh nam. Sau 6 lhang, tuyen nuoc bot phat trien tiet djch tang va bit dau moc rang de chay nuoc rai. Da day tre mm sanh vj tri cao va ngang. co tam V| yeu ma co that mon vi phat trien manh nen de non tra. Tre dum 3 tuoi gan.co the sir thay duoi ba sui'm phai khong phai benh ly. Tre em co true trang yeu nen d& mac chimg sa true trang... ?>/. Ve he tuan hoan: Tim tre em to him nguoi Ion so vai trpng luong ca tbe, hinh hen iron va rong chieu ngang, luoi mao mach rat phat trien. tieng um nghe ro ngan va nhanh han Tre cang nho mach cang nhanh (ire so sinh 160-l-UVI phut, duoi 1 tuoi 120 lan/1 phut, duoi 5 tuoi 1 (X)lan/phut, tre Uen 10 luoi gin nhu nguoi lan. Huyet ap tre thap han nguoi Ion va vong tuSn hoan ngin hon. Cong thuc tinh huyet ap tre tren 1 tuoi: H A M = (80 + 2 x so tuoi) mmHg.HA„= 2/3 H A „ H A „ = Huyet ap tam thu. Ha, = Huyet ap tam tnromg.) 4/. Ve he tiet meu: Than tre to han ngudi lan so vai trong luong co the* v i thap han ve vi tri (tre dudi 2 tuoi). Long be thin va nieu quan rpng. Nieu dan tre 12
nu ngan. gan h^u mon nen 6k nhtcm khuan ucl ni£u. Tre cang nho so lan lieu cang nhieu va giam dan so voi tuoi do hong dai lo ra. So luong nuoc tieu tang dan theo voi tuoi, co the tinh theo cong thuc: So luong nuoc tieu trong 24 gio = 600 + lOOx (so tuoi - 1) ml. 5/. Ve h£ than kinh: Da tre so sinh da co xuc giac, cam giac dau va nong, lanh. nhay cam voi cam giac lanh nhimg phan xa kem voi cam giac dau nen can chu y tranh nong vi de gay bong. Tre so sinh da co phan ung voi mui thoi, mat da co phan ung voi anh sang nhung tai nghe con kem. 6/. H ? xuong: Xuong cua tre em mem, phat trien chua hoan chinh nen can chu y den tu the nam ngoi cua tre. nam mpt ben hoac nam ngua lau deu co the gay bep dau. tap ngoi qua som se gay veo lung, nhung gay xuong de lanh. Tre thuong moc rang tu thang thu 6 ho?c thu 8 , so rang co the tinh theo cong thuc: So rang = So thang - 4. 7/. He co: Co bap cua tre co nhieu nuoc, it dam mo va muoi khoang nen tre tieu chay de gay mat nuoc. Trong may thang dau co hien tupng tang truong luc cosinh ly. 8/. He da: Da tre mem mai co nhieu mao mach. Tuyen mo o da phat trien tot tre 3-4 thang da co tuyen mo hoi nhung chua hoat dpng nen kha nang dieu hoa nhiet kem. (7 tie da co chuv nung ho hap manh. ngoai ra da con co nhieu chirc nang khac nhu chuyen hoa nuoc. cau tao men, san sinh vitamin D. chat mien dich... 9/. Su tang truong cua tre: C a the cua tre tang nhanh trong nam dau khi ra dm. eham lai o nam thu hai va lai tang nhanh d tuoi day th'i. chu yeu ve can nang va chieu cao. (1) Can nang: Binh quan cua ire moi sanh du lhang la 2.9 - 3,0kg (can nang duoi 2,5kg coi nhu tre de non hoac suy dinh duong bao thai). Tre 6 thang can nang gap doi luc sanh va 1 tuoi can nang gap 3 luc sanh, tre len 2 tuoi can nang co the tang gap 4 lan luc sanh. Can nang cua tre sau 2 tuoi co the tinh theo cong thuc: Can nang (K g) = 9 + 1,5 (so tuoi - 1). (2) Chieu cao: Chieu cao cua tre luc sanh trung binh 48 - 50cm va len 1 tuoi chieu cao tang gap ruoi luc sanh (trong 12 thang tang 23 - 25cm). Co the tinh chieu cao trcn I tucVi theo cong (hue: Chieu cao (cm ) = 75 + 5 (so tuoi - 1) 13
(3) Vong dau Luc sanh trung binh 30 - 32cm. tre 12 thing khoang 50- 52cm (4) Vong ngirc: Luc sanh nho hon vong dau khoang 1cm. 6 thang vong nyirc hang vong dau va viatt len vong dau irong nhung thang sau. (5) Ty le can d6 i cua co the: Nhin chung d tre dau turmg doi to. chan tirtrng doi ngan so vdi toan than. - ChiOu cao diiu / chic'u cao loan than: Tre so sinh: 1/4. tre 2 tuoi: 1/5. tre 6 tuoi: 1/6. tre 12 tuoi: 1/7. Nguoi lem: 1/8. - Chi6u dai tay va chan tre so sinh bang 1/3 chieu cao. cang Ion ty le tang d5n. luc trinrng thanh chieu din ta> bang 45% chieu cao va chieu dai chan bang 50% chieu cao. 1 10/. Su phat trien ve van dong, ngon ngu va tri tue cua tre em: a. Ve van dong: Tre len 2 thang biet ngang dau, 4 thang cuoi ra ueng. 7 thang biet bo. ngoi. 9 -12 thang co the biet dung va di chap chung b. Ve ngon ngu va tri tue: Tre 2 thang KTet theo nguoi !dn. khoc cudi ro bat dau phat am, 3 thang nhan ra me. 5 thang biet quen la, 7 thang noi dupe ba, ba, 10 - I I thang biet noi Ueng kep va lam theo ngudi Ion, 2 tuoi da noi dupe cau dai 3 - 4 tir. Noi chung su phat trien van dong tri tue va ngon ngu tuy thuoc vao su hoan thien va phat trien cua nao, sin. khoe va su toan vcn cua cac giac quan cung vdi su giao due cua gia dinh xa hoi moi trudng song cua tre D A C D IE M B E N H L Y : A. Dac diem chong: ; TrA ha m-.c benh ngoai cam (benh nhiem) va benh ve ty vi. Do tre men ra den, su thich nghi voi moi truong. sue de khang cua co the con yeu kem nen de mac benh ngoai cam (do luc dam: Phong han thu thap tac hoa gay nen). Tre rat de mac benh duong ho hap vi phe chu bi mao, dieu hoa am lanh. tang phe con non yeu, chuc nang bao ve bi mao kem thi la khi de xam nhap ma gay benh. Mat khac, d tre em ty (hau thien chi ban) thuong la bat tuc (men tieu hoa chua phat trien) nen de mac benh ve ly vi (roi loan tieu chay do thuong thuc, ty hu). Luc mac benh ngoai cam de gay sot cao co giat (do chuc nang dieu hoa nhiet kem. he than kinh chua phat trien) dong y cho la do co the am duong deu yeu kem ttri am tri duong). 14
2. Benh chuyen bien nhanh: Cung do sue chiing do cua co the veu. ta khi de xam nhap vao ly, benh nhe cung co the chuyen bien nguy kich neu khong chira kjp thoi. 3. Benh de hoi phuc: Dc tre em la mot co the dang phat trien va benh cap tinh nhieu, it phuc tap nen neu chua tri kip thoi thi benh chong hoi phuc. Cho nen doi voi tre em cong tac phong benh la cuc ky quan trong va khi mac benh phai chira kip thoi. B. Dac diem benh ly theo timg lua tuoi: Doi voi tre em d moi then ky Ion len do dSc diem sinh ly co khac nen tinh hinh benh ly co khac, nen ngudi thay thuoc nhi khoa can nam de bao ve sue khoe cho tre duoc tot. Sir phat trien cua tre em tir luc thu thai cho den tuoi truong thanh co the chia lam 6 thoi ky do dac •* • r «. ' ■ » diem sinh ly ma benh tat mac phai co khac. 1. Thai ky bao thai: Tir khi trung thu thai den khi tre ra doi, trung binh 270 - 280 ngay. Sir phat trien cua thai nhi phu thupc hoan toan vao nguoi me. Benh ly chu yeu la do sir roi loan ve hinh thai thai nhi (dj tat bam sinh) (3 thang dau cua bao thai) va su phat trien cua thai nhi (suy dinh duong, say thai, chet luu...) Nhirng yeu to phia nguoi me lam anh hudng thai nhi:Tuoi tac, so lan de khoang cach giira cac lan de, tinh trang dinh duong, dieu kien lao dong, tinh than, benh tat. Vi du: Luc co thai 3 thang dau neu nguoi me mac benh do virut de gay dj dang cho tre. trong 6 thang sau neu mac benh nhieu. tinh than cang thang, an uong thieu kem, lao dong nang nhoc deu co the gay de non. suy dinh duong bao thai, say thai. de non... 2. Thai ky sasin h: Thcri gian 1 thang sau khi sanh tre co nhung dac diem sinh ly nhu bat dau thd bang phoi, he tuan hoan, he tieu hoa bat dau lam viec, tre bu me nhung co the rat non yeu, he than kinh b| ire che tre ngu suot ngay, bong da, sut can, vang da sinh ly... Benh thuong gap: Nhiem trimg da, nhiem trung ron, de gay nhiem khuan toan than nang. benh d| dang tien thien, benh do chan thuong san khoa nhu xu§t huyet nao, liet... 3. Thai ky bu me: La thoi ky trong mot nam cua tre (tu I thang den 12 thang): Tre phat trien nhanh nhung co thi'; con non yeu, de mac benh nhifim khuan, b?nh roi loan tieu hoa, suy dinh duong. Can het sue chj'i y phong benh nhiem va benh ve dinh duong. 15
4. Thin kv ring s/hi. Tir I den 7 luoi thuong chia ra luoi vurm ire v i luoi mau giao (4 - 6 tuoi) Do tiep xuc nhieu tre de mac benh lay ( I - 3 luoi) nhu s*n ho ga. thuy dau. viem duong ho hap. benh d| ung nhu hen. me da>. benh suy dinh duong, roi loan tieu hoa. Chu y giao due eho tre dao due va tap quan ve sinh tot de phong benh. 5. Thai kv ihidu nicn: Tuoi tir 7 den 15 la then ky rang vlnh vien thay dan rang sua. Tre de mac benh nhiem triing can chu y b£nh thap tim, benh thieu mau. benh dj dang do tu the (gii lung, veo cQt song...). 6. Thai ky day thi: Tiiy theo giai va moi truong song. Tre gai bat dau tir 13 -14 tuoi den 18 tuoi. Tre nam tir 15 - 16 tuoi den luoi 19-20. Then ky nay co the tre Ion nhanh, bien doi nhieu ve tam sinh ly. Hoat dong noi tieu sinh due chiem uu the. Tre it mac benh nhiem. neu mac benh lao de bi nang, de mac benh roi loan ve tam than, tim mach. bat dau phat hien benh ve sinh dye. DAC DIEM CHAN DOAN NHI KHOA DONG Y Pham vi bai nay chu yeu giai thieu ve tir chan va bat cuong trong nhi khoa. T U C H A N T R O N G N H I K H O A : Trong nhi khoa cung nhu noi khoa. bon phep vong, van, van. thiet deu can thiet de thu thap tu lieu benh ly da\ du chu chan doan duoc chinh kuc nhung tu> tinh hinh benh ly va tuoi tac cua tre ma ngutn thay thuoc can chu y den mat nao nhieu hem. Nhi khoa duorc goi la a khoa la doi voi nhirng tre durn 3 tuoi. con tre tren 3 tuoi phat trien binh thuong deu co the tu ke benh cua minh duoc nhung can co thai do diu hien va dong tac nhe nhang cua ngudi thay thuoc khong lam cho benh nhi so de co su hop tac lot trong khi hoi va kham benh. I. Vong chan: Chu yeu nhin hinh thai (co dong thai), than sac, mieu khieu va chi van. 1) Hinh thai: thin sic: - Co the tre beo tot. phat trien can doi, tinh than lanh loi, sac da hong hao tuoi nhu|n. toe day den: Tre khoa manh. 16
- C(T the gay com, hung to dit tco, tinh than u i u . sac da xanh nhat xam vang. toe thira dimg nguoc: Tre yeu om coi xircrng, chimg cam tich.. - Di dang bam sinh thuong gap: Khuyet moi. khuyet vom khau cai. him tay sau ngon ...Dan don ngd ngan do than kinh nao phat due cham. chimg Dao. chan thuong san khoa. di chung cac benh nao (thuong kem liet chi)... (Cac mat khac nhu nguoi Ion) 2) M ieu khicu (gom tai. mat. mui. mom. tien am. hau am): ( 1) Tai: Tai chay mu vang thoi la trieu chung nhiet doc (viem tai giua) tre sot cao ma chop tai lanh chu y len sdi. (2) Mat: Mat do la can nhiet. mat vang la trieu chung thap nhiet (viem gan tac ong dan mat...) benh nhi sot kem mat do chay nuoc mat so anh sang chu y benh sdi. mat do co ri vang chu y viem mang tiep hap... Long trang mat co nhung cham xanh. chu y tre co giun lai ... Mi mat phu la phu thung. (3) Mui: M ui ngat chay nuoc trong la cam phong han. chay nuoc vang la phong nhiet. thuong xuyen chay nuoc mui trong la viem mui di ung, chay nude vang la viem mui man. Dot ngot phat hien tre chay nuoc mui thoi, chu y di tat trong mui, chay nuoc mui thoi keo dai chu y chung viem mui thoi (Ozena)... Canh mui nhap phong kem quanh moi tim tai la tre thieu Oxv. tuy muc do nang nhe khac nhau co the la phe khi nghich (truong hop hen suyen) hoac phe khi hir. phe khi tuyet (truong hop viem phoi nang). (4) Mom: (bao gom moi. rang lai. mien mac mom. hong, luoi): - Moi: Hong tuoi nhuan la hinh thuong. Moi do tuin la chung nhiet. moi kho la am hu tan dich ton thuong. moi nhai nhat la chimg han. huyC't hu. moi lia tim bain chu v huyet u. quanh moi tim tai la tre thieti Oxy.. Sul moi la d) dang lien thien, moi day len chu y phu hay do d| img. - Rang loi: So rang mix' theo dung tuoi la co the tre khoe manh. neu cham mix' rang chu v chung coi \uimg. Rang kho, loi sung do la vi nhiet. ke rang liri chay niau la vi hoa hoc. sac lai tai nhat la chung huyet hu ... - Niem mac mom: Co dam Id loet co mang trang chu y benh tira. viem mom do vi nhiet dong y goi la nga khau sang. Truong hirp benh noi sol ma d niem mac mom co cham do vien trang chu y benh nhi len sdi ... - Hau hong: Hong do. hanh nhan do dau sung la nhu nga (viem Amidan) Yet hau dau. sot cao. giong khan hong amidai|TfrmJihg' trang chu y benh h?ich hau 17
- Lirm Xem lirm (thiol chan) La phan quan trong trong vong chan Sac luoi hinh thuong cua tre mau hong nhat tinn nhuan. neu chat lirm mau hong nhol lai la huytl hu. mau ti'a tim la khi huyet ir tre. chat lum do lham la on la nhap phan dinh huyOl. Ilrti do kho khong co reu la am hu kho tan dich. mat luoi co gai do la nhiC‘1 ihinh. Reu lum iring la han. vang la nhiet. Reu luoi vang da> la thap nhiel hoac nhu ihuc tich. reu luoi troc nhu hinh dia do la hieu hien tv hir Reu luoi day nhdt la dam lhap. - Tien am. hau am: Tien am chi bo phan sinh d^ic va nieu dao. hau am la hau mon Tre nam dai khong co khong se la khde manh Dai se ihinmg la khi kem dai sung to day la am nang tich thuy. dai sung to cung. dung lay an nho lai hoac mil di la chiing san khi (ihoat vj hen). Tre nu tien am (am dao) do va xuat tiel nhieu la chung thap nhiet (viem am dao) neu ngira chu y co giun kim hay tniing roi. ire nu lieu nhieu lan. lo dai do. dai buol chu y thap nhiet duong nieu (viem duung tiet nieu). Viing quanh tien am hoac hau am da do lay la lhap nhiet (viem da do la lot). Luc dai lien, ire ran sa true trang (loi dotn) thuong do khi hu ... Xem thop (doi vai tri' duiri 18 thang): Tre em cham nhat den I nam ruoi la thop trudc phai kin neu thop con hd la than khi kem (thuong la trieu chung coi xuong). Tre em sol ma thop phinh cang la nhiet thinh. nguoc lai neu thop lom la trieu chung am hu. tan dich hao ion. 4) Chi van: Xem chi van la xem tmh mach nho nong cua ngon iro phia ngon cai Xem chi van chi dung doi voi ire duoi 3 tuoi. Xem chi van chu yeu la xem 3 mat: Phu train, dai ngan va mau sac. - Chi van phu (nguoi lhay thuoc linn nhe ngon cai len chi van co the lam mat) la trieu chung benh nhe. ta khi d phan hieu. Chi van tram (ngudi thay thuoc luoi manh ngon cai mdi mat chi van) la benh ben irong. ta khi da vao phan ly. - Chi van dai ngan: Chi van chi hien len den doi I cua ngon trd (luc den phong quan) la benh nhe. neu hien len dot thu hai ngon iro (tuc den khi quan) la benh tram trong han. con neu chi van xuyen len den mong lay (tuc xuyen giapi la bieu hien benh nguy kich can cap cuu kip then. - Mau sac chi van: Chi van d ire khde co mau hong luoi. neu do tham la nhiet thinh. mau hong nhai la hu han. mau xanh la ineu chimg phong. mau lia lham hoac bam tim la hien tuong khi huyet ir ire. Tinh chal benh ly cua chi van phan anh unh hinh mau luan hoan ngoai vi song co nhieu yeu to anh hudng din su tha> doi cua chi van nhu (hdi tiel. mau da. hinh dang von co cua tinh mach nen kel qua xem chi van cung la lu lieu tham khao 18
II. Van chan: Gom nghe va ngiri. 1) Nghe tieng khde va giQng noi: Khoc tieng to. giong noi to la chung thuc, co the khde, khoc nho, noi nho la chiing hir co the yeu. - Khoc thet timg con chu y dau hung giun, giun chui ong mat. tre nho can canh giac long rupt (tre khong chju bu, non sira). - Khoc hay lac dau co sot la co dau dau. Khoc ma khong co nuoc mat la tan djch hao ton, chiing am hu. Sot cao hon me noi sang la nhiet nhap tam bao. - Tre mac benh giong noi khan, chan tay mat la ngoai cam phong han, truong hop benh nang lau ngay ma giong noi nhu tieng vjt keu trong hong la phe khi sap tuyet. 2) Nghe tieng thd va ho: Thd kho ma suyen la phe khi uat, thd kem tieng kho khe d hong la dam tr£. chiing hao. thd yeu la phe khi hu, thd tho la phe khi thuc. - Ho timg tieng kem so mui nuoc trong la ngoai cam phong han. Ho tieng to co luc la phe thuc, ho tieng nho yeu la phe hu, ho khan la phe tao. ho timg con do mat tia tai la ho ga. 3) Ngui mui vi: Mom tre co mui hoi la vi nhiet. co miii chua la thuc tich. an khong tieu. Phan thoi kham la dai trang tich nhiet. phan long nhieu chat khong tieu. khong miii lanh hoi la ty hu han. Nude tieu vang khai la bang quang thap nhiet. nude tieu trong khong mui la huhan. III. Van chan: Doi vdi tre thuong hoi benh qua ngudi trong gia dinh tre. tre Urn co the hoi true tiep. Noi dung hoi ve tinh hinh benh ly. tinh hinh an ngu tieu tieu. nong. lanh mo hoi cung nhu ngudi Ion. Ngoai ra tuy tinh hinh benh ly ma chu y hoi them ve tinh hinh phat trien co the cua tre. che do nuoi day tre. dieu kien sinh hoat. tinh hinh thai nghen va sanh de cua me (doi vdi bcMih co dj dang bam sinh I tinh hinh tiem chung. tiep xuc vdi benh tat (doi vdi benh lay). IV . Thiet chan: Gom xem mach va so nan cac phan co the cua tre. 19