chuyển đổi lớn - ráp lại thế giới, từ edison tới google: phần 2 - nicholas carr

PHẦN II<br /> <br /> Sống trong<br /> Đám Mây<br /> Chúng ta tạo hình các công cụ<br /> và sau đó các công cụ tạo hình lại chúng ta.<br /> — John M. Culin<br /> <br /> 115<br /> Thành phố trắng<br /> <br /> 116<br /> chuyển đổi lớn<br /> <br /> CHƯƠNG 6<br /> <br /> Máy tính toàn cầu<br /> <br /> Nếu bạn hay lang thang lui tới phố Haight ở San Francisco trong<br /> <br /> Mùa hè Tình yêu vào năm 1967, thì rất có thể bạn đã gặp nhà thơ “nổi<br /> loạn” Richard Brautigan đang đọc một bài thơ mê ly ca ngợi tương lai<br /> được tin học hóa. Bài thơ 25 dòng, có lẽ lấy cảm hứng từ khoảng thời<br /> gian ngắn Brautigan sống tại Học viện Công nghệ California vào đầu<br /> năm đó, mô tả một “đồng cỏ điều khiển học” nơi con người và máy tính<br /> sẽ “sống cùng nhau trong sự hòa hợp tương hỗ / hòa hợp lập trình.” Bài<br /> thơ kết bằng một tầm nhìn về một “hệ sinh thái điều khiển học” trọn vẹn:<br /> nơi chúng ta không còn phải lao động<br /> và được về lại với thiên nhiên...<br /> còn tất cả sẽ được lo toan<br /> bởi những chiếc máy đáng yêu duyên dáng.<br /> Cùng năm đó, một nhóm các nhà toán học và tin học kết hợp cùng<br /> ARPA, Cơ quan Dự án Nghiên cứu Cao cấp của Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ,<br /> đã gặp gỡ tại Đại học Michigan để bắt đầu bàn thảo về một mạng liên lạc<br /> dữ liệu, như một báo cáo của cơ quan này viết nôm na, “sẽ được sử dụng<br /> 117<br /> Máy tính toàn cầu<br /> <br /> để trao đổi các thông báo giữa các cặp máy tính bất kỳ.” Đề án nhằm tạo<br /> điều kiện cho các nhà nghiên cứu hàn lâm, quân sự, và công nghiệp sử<br /> dụng hiệu quả hơn các máy tính xử lý dữ liệu hiện vừa ít vừa đắt tiền.<br /> Đề án cần có hai đột phá: xây dựng “một ‘mạng con’ của các mạch điện<br /> thoại và các trạm chuyển có độ tin cậy, đặc tính trễ, dung tích, và giá<br /> thành đạt yêu cầu sao cho có thể khiến việc chia sẻ dùng chung các máy<br /> tính trên mạng trở nên thuận lợi,” và thiết kế “các giao thức và quy trình<br /> bên trong các hệ điều hành của từng máy tính kết nối, nhằm cho phép<br /> chúng sử dụng mạng con mới này để chia sẻ các tài nguyên.” Cuộc họp<br /> ở Michigan đã đặt nền tảng cho Arpanet, mạng máy tính do chính phủ<br /> hỗ trợ mà sau này được phát triển mở rộng thành Internet hiện đại, và<br /> cuối cùng thành mạng điện-toán-tiện-ích. Cái “hệ sinh thái điều khiển<br /> học” nhân ái của Brautigan như vậy đã biến thành một tác phẩm của<br /> chính hệ thống quân sự - công nghiệp là kết quả từ sự trừng phạt của<br /> phong trào phản văn hóa.<br /> Nhưng sự mỉa mai này chưa bao giờ làm giảm nhiệt tình của những<br /> người kế tục Brautigan – những kẻ mơ mộng công-nghệ-không-tưởng<br /> đã định hình quan niệm chung về các hệ thống máy tính từ cuối những<br /> năm 1960 tới nay. Khi các máy tính được kết nối thành một hệ thống đơn<br /> nhất, nhiều nhà văn và nhà tư tưởng đã đón nhận quan điểm rằng một<br /> thế giới hoàn thiện hơn đã đang hình thành. Bằng việc liên kết các máy<br /> tính, họ thấy bạn có thể liên kết con người, tạo ra các cộng đồng điện tử<br /> không ràng buộc bởi các giới hạn xã hội và chính trị đang tồn tại. Một<br /> thiên đường công nghệ đã vẫy gọi. Như Fred Turner mô tả trong cuốn<br /> sách của ông From Counterculture to Cyberculture (Từ Văn hóa Phản<br /> kháng tới Văn hóa Điều khiển học), những người mơ mộng tham lam<br /> nhất, như Brautigan, muốn gắn kết với phong trào văn hóa phản kháng<br /> <br /> 118<br /> chuyển đổi lớn<br /> <br /> của những năm 1960 hay phong trào New Age (một phong trào xã hội<br /> và tâm linh tìm đến “sự thật phổ dụng” và hướng tới tiềm năng tối đa<br /> của cá nhân con người - ND) kế tiếp của những năm 1970. Họ nhìn thấy<br /> ở “hiện thực ảo” của các máy tính kết nối mạng một sự sắp đặt cho tính<br /> siêu việt xã hội và cá nhân. Đó là một thế giới tinh khiết, nơi họ có thể<br /> xây cất một nền văn hóa cộng đồng hài hòa và đạt được sự hiểu biết cao<br /> hơn mà họ đã tìm kiếm.<br /> Stewart Brand, biên tập viên sáng lập của “kinh thánh” hippi The<br /> Whole Earth Catalog (Mục lục toàn Thế giới), tỏ ra là người chủ đạo<br /> cho chủ nghĩa tân công-nghệ-không-tưởng trong một bài viết cho tạp<br /> chí Rolling Stone năm 1972. Ông mô tả một nhóm hacker đã phá vỡ sứ<br /> mệnh quân sự của Arpanet ra sao bằng cách dùng mạng để trao đổi các<br /> chuyện cười và chơi game Spacewar. “Dù sẵn sàng hay chưa, máy tính<br /> vẫn đang đến với con người,” Brand tuyên bố, gọi đó là “tin vui, có thể là<br /> vui nhất sau khi phê.” Bài viết là lời tiên tri xuất sắc, bởi Brand đã thấy<br /> trước chuyển đổi đang tới của máy tính để thành các thiết bị liên lạc cá<br /> nhân (và kể cả sự phát triển của kinh doanh âm nhạc trực tuyến). Trong<br /> cách nhìn của ông, con người sẽ sử dụng máy tính để thoát khỏi sự kiểm<br /> soát của các “nhà lập kế hoạch” xã hội, và trở thành những kẻ “ăn bám<br /> máy tính” được giải phóng khỏi các luật lệ và thủ tục. “Khi mọi người<br /> ai cũng có máy tính,” ông viết, chúng ta sẽ trở thành “những cá nhân và<br /> những người hợp tác có nhiều quyền lực hơn.”<br /> Hai thập kỷ trôi nhanh, đến năm 1990. Một lập trình viên trẻ tuổi tên<br /> Tim Berners-Lee, làm việc tại CERN, một phòng thí nghiệm vật lý lớn<br /> của châu Âu nằm giữa biên giới Thụy Sĩ và Pháp, viết một phần mềm<br /> để đưa Internet tới cho mọi người. Anh có ý tưởng về một “mạng tri<br /> thức” vĩ đại, vô hạn – một Mạng Toàn Cầu (World Wide Web) – “mang<br /> <br /> 119<br /> Máy tính toàn cầu<br /> <br />