Chuyên san Viện Khoa học Thống kê – 30 năm nhìn lại

Chia sẻ: Nguyen Khi Ho | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:37

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chuyên san bao gồm một số bài viết mang tính chất tổng quan về quá trình xây dựng và phát triển Viện Khoa học Thống kê trên các mặt: nghiên cứu khoa học, thông tin khoa học, quản lý khoa học, tổ chức bộ máy cũng như cơ sở vật chất và đội ngũ cán bộ. Bên cạnh những bài viết của các cán bộ đã đang công tác tại Viện, chuyên san cũng giới thiệu một số bài viết của lãnh đạo các vụ và cục thống kê địa phương đánh giá tác động của công tác nghiên cứu khoa học đối với việc nâng cao chất lượng nghiệp vụ chuyên môn, cùng một bài mang tính chất hồi ký và cảm tưởng của một số đồng chí nhiều năm gắn bó với Viện nay đang công tác ở cơ quan khác và một số mốc lịch sử trong 30 năm xây dựng và phát triển Viện Khoa học Thống kê.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chuyên san Viện Khoa học Thống kê – 30 năm nhìn lại

Lời nói đầu Ngày 3 tháng 1 năm 1976, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê ra Quyết định số 02/TCTK-TCCB thành lập Viện Nghiên cứu Khoa học Thống kê và Thông tin Kinh tế (nay là Viện Khoa học Thống kê). Nhân dịp kỷ niệm 30 năm thành lập Viện, Ban biên tập tờ Thông tin Khoa học Thống kê cho ra mắt chuyên san “Viện Khoa học Thống kê - 30 năm một chặng đường”. Chuyên san bao gồm một số bài viết mang tính chất tổng quan về quá trình xây dựng và phát triển Viện Khoa học Thống kê trên các mặt: nghiên cứu khoa học, thông tin khoa học, quản lý khoa học, tổ chức bộ máy cũng như cơ sở vật chất và đội ngũ cán bộ. Bên cạnh những bài viết của các cán bộ đã đang công tác tại Viện, chuyên san cũng giới thiệu một số bài viết của lãnh đạo các vụ và cục thống kê địa phương đánh giá tác động của công tác nghiên cứu khoa học đối với việc nâng cao chất lượng nghiệp vụ chuyên môn, cùng một bài mang tính chất hồi ký và cảm tưởng của một số đồng chí nhiều năm gắn bó với Viện nay đang công tác ở cơ quan khác và một số mốc lịch sử trong 30 năm xây dựng và phát triển Viện Khoa học Thống kê. Ban biên tập tờ Thông tin Khoa học Thống kê hy vọng chuyên san sẽ cung cấp được cho bạn đọc trong và ngoài ngành cái nhìn tổng thể về quá trình xây dựng và phát triển của Viện Khoa học Thống kê cả những mặt được và chưa được, làm cơ sở định hướng cho những phát triển sau này. Trong quá trình tuyển chọn, biên tập và in ấn chắc không tránh khỏi những sai sót. Ban biên tập rất mong nhận được ý kiến đóng góp của các độc giả. Mọi ý kiến xin gửi về: Ban biên tập Thông tin Khoa học Thống kê 54 Nguyễn Chí Thanh, Hà Nội Điện thoại: (84-4) 8343763/ 8344234 Fax: (84-4) 7751356 Email: vienthongke@hn.vnn.vn Ban biên tập Thông tin Khoa học Thống kê Viện Khoa học Thống kê - 30 năm một chặng đường - Trang 1
Viện khoa học thống kê - 30 năm nhìn lại PGS.TS Tăng Văn Khiên Viện trưởng Viện khoa học thống kê Ngày 3 tháng 1 năm 1976 Tổng cục cán bộ nhất, trong đó có 5 phó tiến sĩ, 1 thạc trưởng Tổng cục thống kê đã có Quyết định sĩ còn lại là cử nhân, kỹ sư và trình độ khác. số 02/TCTK-QĐ thành lập Viện Khoa học Từ năm 1983, Viện Khoa học thống kê Thống kê và Thông tin Kinh tế mà ngày nay trở thành đơn vị sự nghiệp khoa học trong có tên gọi là Viện Nghiên cứu Khoa học mạng lưới các viện nghiên cứu của Nhà Thống kê (viết gọn là Viện Khoa học Thống nước do Uỷ ban Khoa học Kỹ thuật Nhà kê). Kể từ đó, Viện Khoa học Thống kê đã nước (nay là Bộ Khoa học và Công nghệ) qua một quãng đường gần 30 năm với bao cấp kinh phí về quỹ lương và hoạt động bộ thăng trầm còn đọng lại. Đồng thời, đây máy cũng như quỹ hoạt động khoa học công cũng là cơ sở, điểm xuất phát mới của Viện nghệ. Năm 1987 Viện Khoa học Thống kê trong tương lai. Nhân dịp kỷ niệm 30 năm chuyển về 48A Láng Trung (nay là 54 ngày thành lập Viện chúng ta sẽ nhìn lại quá Nguyễn Chí Thanh) và từ đây Viện có trụ sở trình xây dựng và phát triển của Viện. riêng. Về phương tiện làm việc, từ năm 1. Tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ và 1990 Viện có được một vài máy vi tính 286 điều kiện làm việc của Viện do Trung tâm và Tư liệu Dân số để lại và một vài máy 386 mua bổ sung thêm từ kinh Viện Khoa học thống kê được hình phí thường xuyên, bàn ghế làm việc và tủ tài thành trên cơ sở hợp nhất 3 bộ phận: tổ liệu được bổ sung và thay thế dần. Toán kinh tế, tổ Tổng kết và Phòng Thống kê nước ngoài thuộc Tổng cục Thống kê với Đến năm 1992 Viện Khoa học Thống kê tổng số 23 cán bộ, trong đó phần lớn là có còn lại 3 phòng và 1 trung tâm (Phòng Khoa trình độ đại học và có 4 phó tiến sĩ. Khi mới học Thống kê và Phòng Tin học hợp nhất lại thành lập, cơ sở vật chất của Viện còn thành một phòng và có tên là “Phòng Nghiên nghèo nàn, thiếu thiết bị và nơi làm việc, cứu Khoa học Thống kê và Tin học”). Giữa phương tiện làm việc chủ yếu là một số máy năm 1994 Tổng cục Thống kê quyết định giải tính casio và một vài máy chữ loại đơn giản, thể Trung tâm Tư liệu và Thông tin Dân số và bàn ghế, tủ đựng tài liệu vừa thiếu vừa thô từ đó Viện còn lại 3 phòng. sơ. Viện chưa có trụ sở riêng, nơi làm việc Cuối năm 1994, Tổng cục Thống kê có là một vài phòng cấp 4 và không ổn định. Quyết định 98/TCTK-QĐ ban hành “Điều lệ Năm 1986, Viện Khoa học Thống kê về tổ chức và hoạt động của Viện Khoa học sáp nhập thêm một bộ phận của Vụ Kỹ thuật thống kê” Theo quy định trong Điều lệ Viện Tính toán - Tổng cục Thống kê và đến năm Khoa học Thống kê có cơ cấu tổ chức bộ 1989 sáp nhập Trung tâm Thông tin và Tư máy gồm Phòng Nghiên cứu Khoa học liệu Dân số. Sau lần sáp nhập này Viện Thống kê và Tin học, Phòng Quản lý Khoa Khoa học Thống kê có 4 phòng và 1 trung học và Đào tạo và Trung tâm Thông tin tâm: Phòng Khoa học Thống kê; Phòng Tin Khoa học Thống kê. học; Phòng Quản lý, Hành chính, Phòng Ngày 30 tháng 6 năm 2004, Tổng cục Thông tin Khoa học Thống kê và Trung tâm trưởng Tổng cục Thống kê có Quyết định số Thông tin và Tư liệu Dân số với tổng số cán 416/2004/QĐ-TCTK phê duyệt đề án “Đổi bộ là 47 người (đây là thời kỳ Viện có nhiều mới hoạt động khoa học thống kê” của Viện Trang 2 - Thông tin Khoa học Thống kê - Viện Khoa học Thống kê - 30 năm một chặng đường
Khoa học Thống kê và ngày 1 tháng 12 năm Năm 1997, Viện được phê duyệt dự án đầu 2004 Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê tư nâng cấp sửa chữa trụ sở, đồng thời có Quyết định số 870/QĐ-TCTK phê duyệt hàng năm được cấp thêm kinh phí để chức năng nhiệm vụ của Viện Khoa học thường xuyên mua sắm bổ sung máy móc Thống kê. Thực hiện các quyết định trên từ trang thiết bị và đổi mới phương tiện làm tháng 1 năm 2005 Phòng Quản lý Khoa học việc. Đến nay, trụ sở của Viện khang trang và Đào tạo tách thành 2 phòng: Phòng Quản hơn với các phòng làm việc, phòng hội thảo lý Khoa học và Đào tạo và Phòng Tổ chức khoa học, hội trường, thư viện, trang thiết bị Hành chính. đáp ứng nhu cầu triển khai hoạt động khoa học. Đến tháng 9 năm 2005 biên chế của Viện Khoa học Thống kê có 27 người (biên 2. Hoạt động khoa học chế của Viện được giao 26 người) và 2 hợp Trong 30 năm qua Viện Khoa học đồng tạp vụ được phân bổ theo cơ cấu tổ Thống kê đã tổ chức triển khai công tác chức như sau: nghiên cứu khoa học thống kê và đạt được - Lãnh đạo Viện: Viện trưởng và 3 Phó những kết quả đáng ghi nhận với số lượng Viện trưởng. đề tài nghiên cứu ngày càng nhiều, chất lượng nghiên cứu ngày càng cao hơn và có - Phòng Nghiên cứu Thống kê và Tin học tỷ lệ ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực có 1 Trưởng phòng và 6 cán bộ. tế công tác thống kê ngày càng tăng. - Phòng Quản lý khoa học và đào tạo Tính đến hết năm 2004, Viện Khoa học có 1 Quyền Trưởng phòng và 3 cán bộ. Thống kê đã tổ chức triển khai nghiên cứu - Trung tâm thông tin khoa học thống kê trên 250 đề tài khoa học; trong đó có 4 đề tài có 1 Giám đốc và 6 cán bộ. cấp Nhà nước, còn lại là đề tài cấp Tổng - Phòng Tổ chức Hành chính có 1 Phó cục và cấp cơ sở. Trưởng phòng, 1 thủ quỹ, 2 bảo vệ và 1 lái xe, Những năm đầu mới thành lập, kinh và 2 người làm hợp đồng. nghiệm nghiên cứu của cán bộ thống kê còn Số cán bộ nghiệp vụ của Viện Khoa có những hạn chế, song Viện Khoa học học thống kê không nhiều song phần lớn Thống kê đã bám sát phương hướng nhiệm đều được đào tạo theo hệ chính quy từ các vụ công tác của ngành, gắn nghiên cứu trường đại học trong và ngoài nước thuộc khoa học với công tác phương pháp chế độ các chuyên ngành thống kê kinh tế, toán và để xây dựng và tổ chức triển khai các đề tài tin học. Hầu hết cán bộ nghiên cứu của Viện khoa học có nội dung phù hợp với yêu cầu sử dụng được từ 1 đến 2 ngoại ngữ và máy của công tác thống kê theo cơ chế kế hoạch tính vào công việc chuyên môn. Hiện nay, hoá tập trung. Đặc biệt từ năm 1980, sau Viện Khoa học thống kê có: 3 tiến sĩ; 2 thạc Hội nghị khoa học thống kê lần thứ nhất, các sĩ; 1 nghiên cứu sinh trong nước và 4 cán hoạt động nghiên cứu triển khai được đẩy bộ đang học cao học trong nước. So với yêu lên một bước, tiêu biểu là Viện Khoa học cầu phát triển của Viện, cơ cấu cán bộ chưa Thống kê đã phối hợp với các đơn vị trong đồng bộ, nhất là còn thiếu những người trực Tổng cục, các cục thống kê tỉnh, thành phố tiếp làm công tác nghiên cứu khoa học. và các cơ quan nghiên cứu khoa học khác Năm 1996 Viện Khoa học Thống kê triển khai nghiên cứu 31 đề tài khoa học; được phê duyệt dự án đầu tư về trang thiết trong đó có 2 đề tài cấp Nhà nước. Nội dung bị nên đã có thêm nhiều máy tính, máy nghiên cứu của các đề tài chú trọng vào phôtô và các loại phương tiện làm việc khác. công tác hạch toán ở cơ sở, thống kê cấp Thông tin Khoa học Thống kê Viện Khoa học Thống kê - 30 năm một chặng đường - Trang 3
huyện, làm sáng tỏ cả lý luận lẫn thực tiễn từng bước cải tiến và hoàn thiện các hệ về phân tích thống kê, nghiên cứu cải tiến thống chỉ tiêu thống kê theo từng chuyên phương pháp điều tra như điều tra chăn ngành và theo từng lĩnh vực, giảm bớt các nuôi, hoàn thiện các chỉ tiêu pháp lệnh và chỉ tiêu tác nghiệp, nhất là các chỉ tiêu hiện phương pháp đánh giá mức độ thực hiện kế vật, tăng thêm nhiều chỉ tiêu thống kê xã hội, hoạch Nhà nước của các xí nghiệp,… môi trường và đặc biệt quan tâm đến các chỉ tiêu về giá trị, các chỉ tiêu chất lượng phản Hoạt động thông tin khoa học thống kê ánh chiều sâu của quá trình sản xuất xã hội. đã được chú ý, tờ Thông tin Khoa học Đã nghiên cứu xây dựng và hoàn thiện hàng Thống kê ra đời và đến năm 1985 có giấy loạt các bảng danh mục nhằm đáp ứng yêu phép xuất bản chính thức. cầu sử dụng trong nước và so sánh quốc tế. Từ những năm 1986, công tác nghiên Các đề tài nghiên cứu về phương pháp cứu khoa học thống kê đã bám sát yêu cầu và phương pháp luận thống kê chiếm tỷ đổi mới công tác thống kê (gồm đổi mới nội trọng ngày càng tăng như các đề tài: dung, phương pháp và hệ thống tổ chức) phương pháp tính các chỉ tiêu thống kê tổng của ngành để xây dựng nội dung nghiên hợp; phương pháp tính chỉ số giá; phương cứu khoa học. Viện Khoa học Thống kê đã pháp điều tra mẫu trong nông nghiệp; tổ chức nghiên cứu thành công hai đề tài phương pháp điều tra thuỷ sản; phương cấp Nhà nước: “Từng bước hoàn thiện và pháp lồng ghép các chỉ tiêu thống kê KHCN hiện đại hoá hệ thống thông tin thống kê vào các cuộc điều tra doanh nghiệp, nước ta đến năm 2000” và “Những cơ sở lý phương pháp đánh giá giàu nghèo, phương luận và thực tiễn để cải tiến hệ thống hạch pháp tính toán các chỉ tiêu thống kê so sánh toán và thống kê phục vụ yêu cầu đổi mới quốc tế,… kinh tế ở nước ta hiện nay”. Một số đề tài đã hướng vào nghiên cứu Kết quả thực hiện hai đề tài này làm cơ ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác sở định hướng cho công tác nghiên cứu thống kê đó là: ứng dụng tin học vào hệ thống khoa học thống kê trên các khâu công tác thông tin thống kê công nghiệp; ứng dụng của ngành, đồng thời làm cơ sở cho việc phần mềm SPSS/PC và các chương trình nghiên cứu ứng dụng chuyển đổi toàn bộ khác trong xử lý và phân tích số liệu thống kê; hoạt động thống kê nước ta từ cơ chế kế quản lý, khai thác và tìm kiếm lưu trữ tài liệu hoạch hoá tập trung sang cơ chế thị trường phục vụ quản lý khoa học; nghiên cứu ứng theo định hướng XHCN, chuyển từ hệ thống dụng công nghệ trong công tác quản lý cán chỉ tiêu chủ yếu phục vụ cho lãnh đạo theo bộ, quản lý văn phòng của Tổng cục Thống kê cơ chế hành chính bao cấp sang chỉ tiêu theo hướng hiện đại hoá,… phục vụ quản lý theo cơ chế thị trường, phản ánh kết quả hoạt động ở cả hai lĩnh Một số đề tài nghiên cứu về công tác tổ vực sản xuất vật chất và dịch vụ. chức, cán bộ nhằm hoàn thiện tổ chức bộ máy cũng như quy trình tuyển chọn cán bộ, Theo các định hướng trên, từ năm đào tạo nâng cao trình độ nghiệp vụ, kỹ 1986 đến 1995 Viện Khoa học Thống kê năng thực hành của đội ngũ cán bộ thống cùng với các đơn vị trong Tổng cục và các kê trong điều kiện cơ chế mới. ngành có liên quan tổ chức nghiên cứu trên 70 đề tài cấp tổng cục và cơ sở, với trọng Ngoài các đề tài nghiên cứu, từ năm tâm là nghiên cứu chuyển đổi hệ thống chỉ 1990, Viện Khoa học Thống kê thực hiện đổi tiêu cân đối kinh tế quốc dân (MPS) sang hệ mới hoạt động, gắn nghiên cứu khoa học thống tài khoản quốc gia (SNA), đồng thời với thực tế, gắn công tác nghiên cứu với Trang 4 - Thông tin Khoa học Thống kê - Viện Khoa học Thống kê - 30 năm một chặng đường
công tác điều tra khảo sát thực tế như: Điều Công tác quản lý khoa học tuy còn tra mẫu xã hội học ở Lạng Sơn (1992); điều nhiều hạn chế, chưa tổ chức nghiệm thu tra thái độ, nhận thức và hành vi kế hoạch đánh giá được tất cả các đề tài khoa học đã hoá gia đình (1993); điều tra nguyên nhân hoàn thành, nhưng bước đầu đã cải tiến bỏ học của học sinh phổ thông (1994); điều phương thức triển khai nghiên cứu, tổ chức tra tiềm lực khoa học công nghệ (1995); theo dõi, kiểm tra đôn đốc và giám sát quá khảo sát đánh giá các ấn phẩm thông tin trình thực hiện của các đề tài khoa học. Từ giáo dục, truyền thông dân số (1995). những năm 1994 và 1995 đã bắt đầu thành lập Hội đồng nghiệm thu đánh giá kết quả Nhiều kết quả nghiên cứu khoa học nghiên cứu của các đề tài khoa học theo từng bước được đưa vào ứng dụng, đặc quy chế của Nhà nước. biệt đề tài “Nghiên cứu xây dựng phương án điều tra tiềm lực KHCN” đã được ứng dụng Chuyển sang thời kỳ 1996-2005 công trong cuộc điều tra tiềm lực KHCN, kết quả tác thống kê tiếp tục thực hiện sự nghiệp đổi của cuộc điều tra đã phục vụ kịp thời cho mới của mình, để có được thông tin ngày Hội nghị Trung ương II khoá VIII. Các đề tài: càng phong phú và phục vụ có hiệu quả cho Nghiên cứu xây dựng danh mục đào tạo, yêu cầu quản lý của Nhà nước, yêu cầu sử phân loại nghề nghiệp, phân loại thành phần dụng của nhiều đối tượng khác nhau trong kinh tế và hệ thống ngành kinh tế quốc dân điều kiện đẩy mạnh kinh tế thị trường tăng đã ứng dụng trong việc tổng hợp số liệu cường hợp tác quốc tế. thống kê nói chung và số liệu của Tổng điều Gắn liền với yêu cầu đó Ngành Thống tra dân số nói riêng. Các đề tài nghiên cứu kê đã trình Nhà nước ra nhiều văn bản quy của các vụ nghiệp vụ như: Hệ thống Tài phạm pháp luật quan trọng như Luật Thống khoản Quốc gia, Thống kê Công nghiệp và kê (năm 2003), Quyết định số 141/2002/QĐ- Xây dựng, Thương mại, Dịch vụ và giá cả, TTg ngày 21 tháng 10 năm 2002 về Phê Thống kê Nông, Lâm nghiệp và Thuỷ sản,… duyệt Định hướng phát triển Thống kê Việt đã góp phần cải tiến phương pháp điều tra Nam đến năm 2010. Nghị định số cũng như hoàn thiện chế độ báo cáo thống 101/2003/NĐ-CP ngày 03-9-2003 của Chính kê của các nghiệp vụ trong quá trình đổi mới phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền công tác thống kê. hạn và cơ cấu tổ chức của Tổng cục Thống Hoạt động thông tin khoa học thống kê kê thay cho Nghị định số 23/CP ngày 23-3- đã được mở rộng, sự tham gia viết bài cho 1994 của Chính Phủ. tờ Thông tin Khoa học Thống kê không chỉ Thực tế trên đây đòi hỏi nhiệm vụ có cán bộ của Tổng cục Thống kê mà của nghiên cứu khoa học thống kê là phải tiếp các cục thống kê tỉnh, thành phố, các trường tục nghiên cứu hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu đại học và một số Bộ ngành liên quan. Tờ thống kê, chuẩn hoá nội dung thông tin Thông tin Khoa học Thống kê định kỳ 2 thống kê, chuẩn hoá các phương pháp tính tháng một số đã giới thiệu được những vấn toán, cũng như các bảng phân loại; tiếp tục đề về phương pháp luận thống kê trong cải tiến phương pháp thu thập số liệu thống nước và trên thế giới, cung cấp được nhiều kê, theo hướng tinh giảm chế độ báo cáo thông tin quan trọng phục vụ cho nghiên đẩy mạnh điều tra chọn mẫu, sắp xếp lại các cứu, đào tạo và triển khai thực tế về công cuộc điều tra thống kê trên cơ sở xây dựng tác thống kê. Đồng thời Viện Khoa học chương trình điều tra thống kê quốc gia; Thống kê đã tổ chức thành công Hội nghị nghiên cứu đưa vào áp dụng các chỉ tiêu khoa học thống kê lần thứ hai vào năm thống kê tổng hợp, các chỉ tiêu phản ánh 1986. chất lượng hiệu quả, các chỉ tiêu đánh giá Thông tin Khoa học Thống kê Viện Khoa học Thống kê - 30 năm một chặng đường - Trang 5
chất lượng tăng trưởng kinh tế và phát triển - Các kết quả nghiên cứu khoa học bền vững,…; từng bước chuyền tải những từng bước đã được giới thiệu và phổ biến yêu cầu của Luật Thống kê, những nội dung đến đông đảo người sử dụng; nhiều đề tài của Định hướng phát triển thống kê vào được lựa chọn để hệ thống trong các cuốn thực tế sinh động của công tác thống kê. kỷ yếu khoa học, một số có nội dung được lựa chọn để đăng trên các tạp chí khoa học, Từ năm 1996 đến năm 2004, Viện trong đó có những đề tài đã được bổ sung Khoa học Thống kê đã tổ chức triển khai biên tập thành sách để xuất bản phổ biến nghiên cứu và hoàn chỉnh được đánh giá rộng rãi đến đông đảo bạn đọc hoặc biên nghiệm thu 142 đề tài khoa học, trong đó có soạn thành tài liệu hướng dẫn nâng cao 54 đề tài cấp tổng cục và 88 đề tài cấp cơ nghiệp vụ. sở. - Một số đề tài đã gắn liền công tác Chia theo chủ đề nghiên cứu, trong số nghiên cứu khoa học với quá trình điều tra 142 đề tài khoa học nói trên nhiều nhất là thống kê, nghiên cứu cài đặt thêm những các đề tài về nghiên cứu xây dựng và hoàn thông tin cần thiết, cách làm này rất hiệu thiện hệ thống thông tin và hệ thống chỉ tiêu quả, vừa nhanh gọn vừa tiết kiệm, kết quả thống kê (37 đề tài, chiếm 26,06%), tiếp đến số liệu đã được bóc tách tổng hợp rồi viết là các đề tài về nghiên cứu ứng dụng toán báo cáo phân tích phục vụ thiết thực cho và tin học trong công tác thống kê (26 đề tài, nhiều đối tượng dùng tin khác như khai thác chiếm 18,3%) đứng vị trí thứ ba là các đề tài số liệu từ tổng điều tra dân số và nhà ở năm về cải tiến chế độ báo cáo, hoàn thiện 1999 điều tra tiến sĩ và tiến sĩ khoa học năm phương pháp thu thập số liệu (22 đề tài, 2000, khai thác số liệu trong điều tra doanh chiếm 15,49%) rồi đến các đề tài nghiên cứu nghiệp các năm 2000, 2002 và 2004,... Một phương pháp tính các chỉ tiêu thống kê tổng số đề tài khác đã kết hợp chặt chẽ nội dung hợp (10 đề tài, chiếm 7%) và các đề tài về nghiên cứu với quá trình chuẩn bị xây dựng chuẩn hoá các thuật ngữ, nội dung thông tin các văn bản pháp quy của ngành Thống kê; thống kê (9 đề tài, chiếm 6,3%). Số đề tài xây dựng các quy định quy chế về hoạt thuộc các nhóm chủ đề khác như đánh giá, động thống kê như nghiên cứu xây dựng phân tích và dự báo thống kê; phân tổ, phân chương trình phát triển công tác thống kê; loại thống kê và xây dựng các bảng danh nghiên cứu xây dựng cơ sở lý luận, thực mục, công tác tổ chức đào tạo, xây dựng tiễn và nguyên tắc phục vụ xây dựng Luật quy chế, xây dựng cơ sở pháp lý và các văn Thống kê Việt Nam; nghiên cứu xây dựng bản thống kê,… có từ 4 đến 8 đề tài (chiếm Đề án đổi mới hoạt động khoa học thống kê từ 2,8 đến 5,6%). của Viện Khoa học Thống kê; nghiên cứu Đặc điểm nổi bật của công tác nghiên hình thức và nội dung đào tạo bồi dưỡng cứu khoa học thống kê trong thời kỳ này là: cán bộ và tuyển dụng cán bộ ngành Thống - Nhiều đề tài khoa học đã bám sát yêu kê; nghiên cứu cải tiến kế hoạch giao điểm cầu thực tế của công tác thống kê, thể hiện và theo dõi chấm điểm thi đua; nghiên cứu ở chỗ nội dung và chương trình nghiên cứu xác định hành vi, hình thức và mức xử phạt của đề tài được thực hiện đan xen với quá vi phạm hành chính trong lĩnh vực thống kê; trình triển khai nghiệp vụ hoặc một số kết nghiên cứu cải tiến công tác tư liệu,v.v... quả nghiên cứu đã được lựa chọn để từng - Nghiên cứu đưa vào tính toán thí bước thể chế hoá thành các tài liệu hướng nghiệm nhiều chỉ tiêu kinh tế xã hội tổng dẫn nghiệp vụ. hợp khá phức tạp nhưng rất cần thiết cho yêu cầu đánh giá phát triển kinh tế xã hội Trang 6 - Thông tin Khoa học Thống kê - Viện Khoa học Thống kê - 30 năm một chặng đường
của đất nước và so sánh quốc tế trong điều Về công tác đào tạo: Viện tiếp tục kết kiện phát triển kinh tế và mở rộng hội nhập hợp với Vụ Tổ chức - Cán bộ và đào tạo và với các nước như chỉ số phát triển con Khoa Thống kê Đại học Kinh tế Quốc dân tổ người, giá trị sản phẩm trên một đơn vị diện chức được nhiều lớp học đào tạo nâng cao tích đất nông nghiệp,… nghiệp vụ, cử một số cán bộ tham gia giảng dạy đào tạo thống kê ở các trường đại học - Ngoài các đề tài nghiên cứu khoa học kinh tế. Đồng thời hàng năm Viện đều có những năm gần đây Viện Khoa học Thống kê người đi học tập, nghiên cứu và khảo sát ở còn thực hiện các hình thức nghiên cứu khác nước ngoài và hiện Viện đang có 4 cán bộ là bằng cách đẩy mạnh ký kết hợp đồng nghiên học viên cao học và 1 nghiên cứu sinh trong cứu khoa học với các cục thống kê địa phương nước. và các đơn vị khác; tổ chức viết chuyên đề khoa học, mở rộng hội thảo khoa học,... Bên cạnh những kết quả đã đạt được, trong quá trình hoạt động khoa học của Viện Về công tác thông tin khoa học thống cũng còn những khó khăn và tồn tại nhất định: kê: đã chú ý đa dạng các loại hình ấn phẩm thông tin và phương pháp phổ biến thông tin, - Cơ sở vật chất của Viện còn thiếu duy trì xuất bản đều đặn và tăng thêm số thốn trong một thời kỳ dài; điều kiện kinh phí lượng tờ Thông tin Khoa học Thống kê, chú cho hoạt động những năm trước đây nhất là trọng việc hệ thống hoá và biên soạn các thời kỳ bao cấp còn hạn hẹp, kinh nghiệm tổ cuốn kỷ yếu về kết quả nghiên cứu khoa học, chức nghiên cứu khoa học của Viện chưa các bài tổng luận, dịch thuật, cải tiến về mặt nhiều. Mặt khác, tổ chức của Viện không ổn hình thức, chú trọng nâng cao chất lượng định, tách ra nhập lại nhiều lần, làm cho đội các ấn phẩm thông tin khoa học thống kê ngũ cán bộ bị thay đổi, thuyên chuyển nhằm giới thiệu được những thông tin mới thường xuyên, có những thời gian số cán bộ nhất về phương pháp luận thống kê của thế của Viện vượt xa số biên chế được giao (47 giới cũng như những kết quả nghiên cứu so với 26). khoa học thống kê trong nước; đồng thời Đặc điểm trên đây làm cho việc tuyển cũng đã đưa nội dung Thông tin Khoa học dụng, bồi dưỡng đào tạo nâng cao trình độ Thống kê lên trang web tạo điều kiện cho cán bộ của Viện có những giai đoạn gặp đông đảo các đối tượng khai thác và sử nhiều khó khăn. Điều đó ảnh hưởng nhất dụng. định đến khả năng nghiên cứu của Viện Cũng trong thời kỳ này Viện Khoa học Khoa học Thống kê. Thống kê đã tổ chức hai Hội nghị Khoa học - Hoạt động nghiên cứu khoa học cũng Thống kê lần thứ 3 (năm 1997) và lần thứ 4 còn có những hạn chế, chưa kịp thời xây (2001). dựng thành các đề tài khoa học để nghiên Cùng với công tác nghiên cứu khoa học cứu một số vấn đề nghiệp vụ phát sinh; triển và thông tin khoa học thống kê, khâu quản lý khai nghiên cứu còn nhiều bất cập, đặc biệt khoa học thống kê cũng đã có những bước là việc theo dõi kiểm tra giám sát quá trình chuyển biến quan trọng; việc xây dựng kế nghiên cứu. hoạch, triển khai nghiên cứu cũng như đánh - Chưa kịp thời phổ biến các kết quả giá nghiệm thu và chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học đến người sử dụng, đã nghiên cứu đều được thực hiện một cách phần nào làm giảm ý nghãi của kết quả nghiêm túc, theo đúng quy định của Nhà nghiên cứu, đồng thời cũng chưa phát huy nước, đồng thời đảm bảo phù hợp với điều hết vai trò của công tác thông tin khoa học kiện thực tế của ngành Thống kê. thống kê. Thông tin Khoa học Thống kê Viện Khoa học Thống kê - 30 năm một chặng đường - Trang 7
Tuy còn những tồn tại và khó khăn, Có được kết quả trên đây là nhờ sự nhưng nhìn chung lại 30 năm qua, Viện Khoa quan tâm chỉ đạo thường xuyên của lãnh học Thống kê đã từng bước trưởng thành, và đạo Tổng cục Thống kê, sự hỗ trợ và tạo có những đóng góp quan trọng cho công tác điều kiện thuận lợi của Bộ Khoa học và thống kê nước ta trên con đường phát triển. Công nghệ; sự hợp tác có hiệu quả của các Viện Khoa học Thống kê liên tục nhiều đơn vị trong Tổng cục Thống kê, các cục năm đạt đơn vị xuất sắc và nhiều lần được thống kê tỉnh, thành phố và các cơ quan có Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê tặng liên quan; đặc biệt sự nỗ lực phấn đấu của bằng khen, đặc biệt được Nhà nước tặng toàn thể cán bộ của Viện Khoa học Thống Huân chương Lao động hạng ba; nhiều cán kê qua nhiều thế hệ. bộ của Viện được Tổng cục trưởng Tổng Phát huy những kết quả đạt được, từng cục Thống kê tặng Huy chương vì sự nghiệp bước khắc phục những hạn chế, toàn thể thống kê; Bộ Khoa học và Công nghệ tặng cán bộ của Viện Khoa học Thống kê quyết Huy chương và kỷ niệm chương vì sự tâm phấn đấu vươn lên để đạt được những nghiệp khoa học và công nghệ, nhiều cán kết quả về hoạt động khoa học thống kê ở bộ được Tổng cục trưởng Tổng cục Thống mức ngày một tốt hơn góp phần quan trọng kê tặng bằng khen; một số được Thủ tướng vào sự nghiệp phát triển của ngành ở tầm Chính phủ tặng Bằng khen và Nhà nước cao mới tặng Huân chương Lao động hạng ba. THÔNG TIN KHOA HỌC THỐNG KÊ 25 NĂM – XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN Phạm Sơn Giám đốc Trung tâm thông tin KHTK Thông tin khoa học là một trong những Tuy nhiên, trong những năm đầu mới chức năng quan trọng của Viện Khoa học thành lập Viện chức năng thông tin khoa Thống kê. Ngay từ ngày đầu mới thành lập học thống kê chưa được triển khai và đến Viện, trong Quyết định số 105/TCTK - QĐ năm 1980, Tổng cục trưởng Tổng cục ngày 9 tháng 10 năm 1975 quy định về chức Thống kê có quyết định số 14-TCTK/QĐ năng và nhiệm vụ của Viện Nghiên cứu ngày 28 -2 -1980 cho phép Viện Nghiên cứu Khoa học Thống kê và Thông tin Kinh tế (tên Khoa học Thống kê và Thông tin Kinh tế cũ của Viện Khoa học Thống kê ghi trong xuất bản tờ Thông tin Khoa học Thống kê Nghị định 72/CP ngày 5-4-1974 và trong nhằm giới thiệu các thành tựu khoa học Quyết định 02/TCTK-QĐ ngày 03-01-1976 thống kê, kỹ thuật tính toán, các phương về thành lập Viện Khoa học Thống kê): Phổ pháp toán và các khoa học khác có liên biến rộng rãi kiến thức và kinh nghiệm trong quan của các tác giả trong và ngoài nước và ngoài nước về công tác thống kê nhằm đáp ứng yêu cầu tham khảo nghiên cứu của góp phần nâng cao chất lượng công tác cán bộ trong ngành. Xét về góc độ pháp lý thống kê. đây là một bản tin nghiệp vụ mang tính chất nội bộ, mỗi năm ra 4 số và mỗi số 100 bản in rôneo dày từ 40 - 50 trang. Trang 8 - Thông tin Khoa học Thống kê - Viện Khoa học Thống kê - 30 năm một chặng đường
Cũng theo Quyết định trên Ban biên tập năm, ngoài ấn phẩm thông tin khoa học tờ Thông tin Khoa học Thống kê gồm 9 thống kê định kỳ (4 số năm), bộ phận thư thành viên, do Viện trưởng Viện Nghiên cứu viện định kỳ 6 tháng ra một số thông tin thư Khoa học Thống kê làm Tổng biên tập và mục về sách và tạp chí có ở thư Viện Khoa trong ban biên tập ngoài một số cán bộ của học Thống kê, tổ chức biên dịch một số tài Viện còn có cán bộ của các đơn vị khác. Đó liệu nghiệp vụ của các cơ quan thống kê là ông Trần Thanh Diệu, Phó tổng biên tập thuộc các nước đông Âu cũ mà chủ yếu là tạp chí thống kê, ông Nguyễn Quang Trạc, Liên Xô. Đồng thời đã tổ chức được nhiều Trưởng phòng thống kê nước ngoài và buổi sinh hoạt khoa học dưới hình thức giới PTS.Đỗ Trọng Hùng, trưởng phòng Vụ thiệu các thông tin mới về khoa học thống thống kê cân đối. Hầu như toàn bộ ban biên kê cũng như các khoa học khác có liên quan tập đều là những thành viên kiêm nhiệm. cho cán bộ nghiệp vụ trực thuộc văn phòng Mọi hoạt động của Ban biên tập nói riêng và Tổng cục Thống kê. Do hoạt động của tờ của tờ Thông tin Khoa học Thống kê nói Thông tin ngày càng phát triển nên đội ngũ chung mang tính chất nghiệp vụ hành chính. cộng tác viên ngày càng được mở rộng. Nếu như những năm đầu đội ngũ cộng tác Bước sang năm 1981, được sự quan viên của tờ Thông tin Khoa học Thống kê tâm của lãnh đạo Tổng cục và sự nỗ lực của chủ yếu là cán bộ nghiên cứu của Viện và Viện, hoạt động thông tin khoa học đã có một số cán bộ nghiệp vụ của các đơn vị bước tăng cường củng cố cả về mặt tổ chức trong Tổng cục Thống kê tốt nghiệp đại học và nghiệp vụ. Trước tiên, Tổng cục Thống và nghiên cứu sinh từ các nước XHCN đông kê đã có quyết định chuyển thư Viện Khoa Âu trở về thì đến đầu năm 1985 đội ngũ học Thống kê trực thuộc phòng nghiên cứu cộng tác viên được mở rộng cả trong cơ thống kê về Viện và ở Viện đã hình thành bộ quan Tổng cục, các cục thống kê, các phận thông tin thư viện gồm 5 người, trong trường đại học và một số Viện nghiên cứu đó có 2 thủ thư và 3 cán bộ làm công tác như: Viện Toán, Viện Tính toán Điều khiển, thông tin khoa học. Do có những cố gắng Viện Khoa học Lao động (Bộ lao động), Viện như vậy nên từ năm 1981, tờ Thông tin Khoa học Bảo hộ lao động (Tổng công Khoa học Thống kê hàng năm đã ra được 4 đoàn) và nhu cầu bạn đọc trong và ngoài số thông tin định kỳ với số lượng 200 bản/số ngành tăng lên đáng kể. Đồng thời, sau 5 in chụp trên bản thảo vi tính, kịp thời phục năm xây dựng và củng cố hoạt động thông vụ cho nhu cầu tra cứu và tham khảo của tin khoa học thống kê nói chung và tờ Thông cán bộ trong ngành thống kê. tin Khoa học Thống kê nói riêng đã có Đến năm 1983, sau khi Viện chuyển từ những tiến bộ, góp phần đáp ứng nhu cầu khu vực hoạt động hành chính sang khu vực thông tin cho cán bộ lãnh đạo, chuyên viên sự nghiệp do Uỷ ban khoa học kỹ thuật Nhà trong ngành Thống kê cũng như nhiều đối nước nay là Bộ Khoa học và Công nghệ tượng sử dụng khác. Vì vậy, tháng 5 năm quản lý, hoạt động thông tin khoa học đã có 1985, Bộ Văn hoá và Thông tin đã cấp giấy bước chuyển biến mới. Bộ phận làm công phép số 582/XB-BC cho phép tờ Thông tin tác thông tin khoa học nằm trong mạng lưới Khoa học Thống kê được ấn hành rộng rãi các cơ quan thông tin khoa học do Viện trên cả nước. Đây là một ghi nhận sự phát Thông tin Quốc gia - nay là Trung tâm triển về chất của tờ Thông tin Khoa học Thông tin Khoa học Công nghệ Quốc gia Thống kê từ một bản tin nội bộ đã chuyển quản lý. sang tư cách một tạp chí chính quy và được Đứng trước thời cơ mới, hoạt động độc giả trong và ngoài ngành trân trọng. thông tin khoa học nói chung và của tờ Để tương xứng với tầm vóc một tờ Thông tin Khoa học Thống kê nói riêng đã Thông tin khoa học đầu ngành, trong những có những bước chuyển biến tích cực. Hàng năm cuối của thập kỷ 80 và những năm đầu Thông tin Khoa học Thống kê Viện Khoa học Thống kê - 30 năm một chặng đường - Trang 9
của thập kỷ 90 Ban biên tập tờ Thông tin thêm cán bộ làm công tác thông tin, củng cố Khoa học Thống kê thường xuyên mở các Ban biên tập. cuộc họp cộng tác viên và toạ đàm với đối Đến năm 1994, theo Quyết định số tượng người dùng tin để từng bước nâng 98/TCTK-QĐ ngày 12-7-1994 của Tổng cục cao chất lượng tờ thông tin cả về hình thức trưởng Tổng cục Thống kê về việc ban hành và nội dung. Nếu như trước đây các bản tin Điều lệ về tổ chức và hoạt động của Viện chủ yếu in chụp qua bản thảo đánh máy vi Khoa học Thống kê, đã đổi tên Phòng thông tính in kim, trình bầy đơn giản, thì từ đầu tin khoa học thống kê thành Trung tâm năm 1990 các số thông tin đã được chế bản thông tin khoa học thống kê. Đồng thời, đầu và in offset đẹp hơn. Nội dung đã bám sát năm 1995, Tổng cục trưởng Tổng cục công cuộc chuyển đổi, hệ thống thông tin Thống kê đã có quyết định số 147/TCTK/QĐ thống kê được xây dựng phục vụ cho cơ củng cố Ban biên tập tờ Thông tin Khoa học chế kế hoạch hoá tập trung sang cơ chế thị Thống kê. Theo quyết định này TS.Tăng trường định hướng XHCN, mở cửa và hội Văn Khiên, Viện trưởng Viện Khoa học nhập kinh tế. Do đó, giai đoạn từ 1988-1993 Thống kê được cử giữ chức Tổng biên tập, trên tờ Thông tin Khoa học Thống kê đã giới TS.Nguyễn Xuân Tường được cử giữ chức thiệu nhiều bài viết, bài dịch về hệ thống tài Phó tổng biên tập và ông Phạm Sơn -Phó khoản quốc gia. Đặc biệt trong năm 1992 đã Giám đốc Trung tâm Thông tin Khoa học phối hợp với các Vụ nghiệp vụ (Vụ thống kê Thống kê được cử làm thư ký. cân đối - nay là Vụ tài khoản quốc gia và Vụ thống kê tổng hợp) sưu tầm hệ thống hoá và Cùng với việc tăng cường, củng cố về ra 2 chuyên san: “Hệ thống tài khoản quốc mặt tổ chức, chất lượng hoạt động thông tin gia” và “Số liệu thống kê các nước Đông khoa học nói chung và tờ Thông tin Khoa Nam á”. Hai ấn phẩm này được các cục học Thống kê nói riêng đã có nhiều chuyển thống kê tỉnh, thành phố, các cơ quan quản biến tích cực. lý và nghiên cứu đánh giá cao. Ngoài ra, tờ Về số lượng ấn phẩm thông tin, đã tăng Thông tin Khoa học Thống kê bám sát định từ 4 số/năm lên 6 số/năm. Ngoài ra hàng hướng phát triển công tác thống kê đã sưu năm ra thêm 2 đến 4 số chuyên san. Số tầm và giới thiệu kịp thời những vấn đề lượng của mỗi số cũng tăng từ 500 bản/số nghiệp vụ bức súc của ngành. Chẳng hạn lên 1000 bản/số và trước đây mỗi số chỉ có sau khi có Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị về 32 trang khổ 19x26, nay tăng lên 40 trang. khoán trong nông nghiệp tờ Thông tin Khoa Bìa đã được thiết kế và in 4 mầu hấp dẫn học Thống kê đã giới thiệu nhiều bài viết hơn. Do tăng số lượng bản in, nên đã đáp của cán bộ nghiên cứu và thực tiễn về cải ứng cơ bản nhu cầu độc giả trong ngành. tiến phương pháp điều tra năng xuất lúa từ Nếu như trước đây chỉ gửi 1 bản/số cho mỗi gặt thống kê sang điều tra thực thu theo hộ đơn vị trong Tổng cục và 2 bản/số cho mỗi sản xuất. Hoặc thực hiện chủ trương tinh cục thống kê, riêng Cục Thống kê thành phố giản chế độ báo cáo thống kê định kỳ, mở Hồ Chí Minh và Hà Nội 5 bản/số thì hiện nay rộng điều tra nhất là điều tra chọn mẫu, tờ số lượng trên đã tăng lên đáng kể. Các đơn Thông tin Khoa học Thống kê mỗi số dành vị trong Tổng cục 2 bản/số, các Cục thống ra trên 60% số bài và tin về các vấn đề này. kê 10 bản/số, riêng Cục Thống kê thành phố Về mặt tổ chức bộ máy, từ năm 1989 Hồ Chí Minh và Hà Nội từ 15-20 bản/số. Tổng cục Thống kê đã cho phép thành lập Đồng thời để khuyến khích động viên Phòng thông tin khoa học thống kê nằm đội ngũ cộng tác viên và cán bộ làm công trong Viện Khoa học Thống kê và đã tăng tác biên tập, trị sự Viện Khoa học Thống kê Trang 10 - Thông tin Khoa học Thống kê - Viện Khoa học Thống kê - 30 năm một chặng đường
đã nghiên cứu vận dụng các quy định của Dựa vào các định hướng trên đây từ nhà nước để xây dựng khung nhuận bút, năm 2001 đến nay Trung tâm thông tin khoa phụ cấp kiêm nhiệm cho Ban biên tập cũng học thống kê bám sát nhiệm vụ phục vụ như các cán bộ làm công tác biên tập, trị sự công tác thống kê đã bước đầu đạt được và liên quan khác. một số kết quả nhất định. Chính nhờ những cố gắng trên nên từ Trước hết về ấn phẩm thông tin định kỳ năm 1995 đến nay, hoạt động của tờ Thông và các chuyên san, hàng năm đã bổ sung tin ngày càng phát triển và được độc giả thêm các ấn phẩm thông tin như tổng luận, trong và ngoài ngành quan tâm. Mảng thông kỷ yếu kết quả nghiên cứu đề tài, thông báo tin thư viện cũng được tăng cường củng cố thư mục sách tạp chí. Các loại ấn phẩm trên theo hướng tin học hoá và nội sinh hoá. Từ còn được đưa vào đĩa CD đưa lên trang năm 1996 lại đây đã nghiên cứu ứng dụng web của Tổng cục Thống kê để dễ dàng cho công nghệ thông tin phục vụ cho việc tin học việc tra cứu. Gần đây, Trung tâm Thông tin hoá công tác thư viện. Đến nay hầu hết Khoa học Thống kê đang xúc tiến ra tờ tin sách báo và tạp chí của thư viện được đưa vào quản lý trên máy tính theo phần mềm phục vụ quản lý ngành Thống kê với đối CDS-ISIS gồm một số cơ sở dữ liệu sau: cơ tượng phục vụ chủ yếu là lãnh đạo Tổng sở dữ liệu sách hơn 5000 bản ghi, cơ sở dữ cục, các Vụ, Viện và các Cục trưởng cục liệu cơ quan nghiên cứu dân số - hơn 400 thống kê tỉnh, thành phố. bản ghi, cơ sở dữ liệu chuyên gia dân số Cùng với việc đa dạng hoá sản phẩm khoảng 500 bản ghi,…. Ngoài ra, Trung tâm thông tin, nội dung từng bản tin cũng được thông tin khoa học thống kê đã xây dựng và chú ý cải tiến và nâng cao chất lượng nhằm thường xuyên cập nhật cơ sở dữ liệu cộng đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của bạn tác viên tờ Thông tin Khoa học Thống kê; cơ sở dữ liệu cộng tác viên nghiên cứu khoa đọc, đặc biệt là cán bộ nghiệp vụ của ngành. học; cơ sở dữ liệu các bài viết, bài dịch Ngoài ra, trong những năm gần đây Trung đăng trên tờ Thông tin Khoa học Thống kê tâm Thông tin thường xuyên mở các buổi từ năm 1991 đến nay. Chính nhờ các cơ sở toạ đàm trao đổi về hoạt động thông tin với dữ liệu trên nên hoạt động của Ban biên tập các đơn vị trong Tổng cục và các cục thống nói riêng và công tác thông tin khoa học kê địa phương cũng như cơ sở. ngày càng đi vào nề nếp. Đầu năm 2004, Tổng cục trưởng đã phê Bước sang thiên niên kỷ mới, Ngành chuẩn Đề án đổi mới hoạt động khoa học Thống kê đang phấn đấu thực hiện định thống kê và ngày 01-12-2004 đã có Quyết định hướng phát triển của ngành đến năm 2010 và số 870 QĐ/TCTK quy định chức năng nhiệm Luật Thống kê được Quốc Hội nước vụ, quyền hạn và tổ chức của Viện Khoa học CHXHCN Việt Nam khoá XI, kỳ họp thứ III Thống kê khẳng định lại nhiệm vụ của Trung thông qua và có hiệu lực từ 1-1-2004, hoạt động thông tin khoa học thống kê đã có tâm thông tin khoa học thống kê như là trung những chuyển biến tích cực theo các hướng tâm thông tin khoa học đầu ngành. sau: Đây là những hành lang pháp lý để - Đa dạng hoá các loại ấn phẩm thông tin tăng cường và đẩy mạnh hơn nữa hoạt động thông tin khoa học thống kê trong thời - Tin học hoá công tác thông tin thư viện kỳ mới nhằm góp sức vào sự nghiệp đổi - Đa dạng hoá các loại hình phổ biến mới ngành Thống kê. thông tin Hai mươi lăm năm qua đi kể từ những - Đa dạng hoá các hình thức hoạt động thông tin. ngày đầu bỡ ngỡ, ngày nay Trung tâm Thông tin Khoa học Thống kê Viện Khoa học Thống kê - 30 năm một chặng đường - Trang 11
thông tin khoa học thống kê đã có nhiều rằng, mai sau những lớp người kế tiếp sẽ bước phát triển tốt đẹp. Thành tích đó, trước đẩy mạnh và phát triển hơn nữa hoạt động hết nhờ sự quan tâm chỉ đạo của Lãnh đạo thông tin khoa học thống kê, phấn đấu xây Tổng cục, Viện Khoa học Thống kê và sự dựng Trung tâm thông tin khoa học thống kê hướng dẫn giúp đỡ của Trung tâm thông tin vững về tổ chức, mạnh về cán bộ, đội ngũ khoa học công nghệ quốc gia, cùng với sự cộng tác viên đông đảo và đa dạng phong phấn đấu bền bỉ của nhiều thế hệ cán bộ phú về sản phẩm góp sức cùng toàn ngành làm công tác thông tin. Trong dịp kỷ niệm 30 thực hiện thắng lợi định hướng phát triển năm thành lập Viện, chúng ta sẽ có điều ngành Thống kê đến năm 2010 và đưa Luật kiện gặp gỡ những đồng nghiệp đã nghỉ hưu Thống kê vào cuộc sống hoặc chuyển đi đơn vị khác, cùng nhiều cộng tác viên có nhiều đóng góp cho hoạt động thông tin. Chúng ta có quyền huy vọng CÔNG TÁC QUẢN LÝ KHOA HỌC CỦA NGÀNH THỐNG KÊ Phạm Thành Đạo Quyền trưởng phòng quản lý KH và ĐT Quản lý khoa học có vai trò quan trọng nghiên cứu khoa học trong cơ quan Tổng cục đối với việc định hướng và thúc đẩy các đã hình thành ý tưởng xây dựng và phát triển hoạt động nghiên cứu khoa học. Cùng với công tác quản lý khoa học. Đến tháng 10- quá trình hình thành và phát triển của Viện 1981, Chính phủ có Nghị định 217/CP tăng Khoa học Thống kê công tác quản lý khoa cường và đẩy mạnh công tác quản lý khoa học đã có những đóng góp thiết thực. học và theo nghị định này, ở các Bộ và cơ quan ngang bộ thành lập Vụ quản lý khoa Những năm đầu mới thành lập Viện học kỹ thuật, còn đối với cơ quan trực thuộc Nghiên cứu Khoa học Thống kê và Thông Chính phủ thành lập Phòng quản lý khoa tin Kinh tế, trong quyết định số 105/TCTK- học. QĐ ngày 9-10-1975 có đề cập tới công tác quản lý khoa học, nhưng thời kỳ này việc Quán triệt tinh thần Nghị định trên, lãnh nghiên cứu tìm hiểu nghiệp vụ còn là trách đạo Viện đã đề nghị Lãnh đạo Tổng cục nhiệm của mỗi cán bộ thống kê chưa tách Thống kê thành lập bộ phận quản lý khoa thành một hoạt động riêng nên chưa hình học ở Viện Nghiên cứu Khoa học Thống kê thành bộ phận quản lý khoa học, mặc dầu và Thông tin Kinh tế nhằm giúp Lãnh đạo phong trào nghiên cứu khoa học trong Tổng cục xây dựng chương trình và kế ngành lúc này rất sôi nổi. hoạch nghiên cứu khoa học thống kê từ khâu xây dựng kế hoạch, đăng ký đề tài đến Năm 1980, sau khi tổ chức thành công tổ chức triển khai nghiên cứu, đánh giá Hội nghị khoa học thống kê toàn quốc lần thứ nghiệm thu các kết quả nghiên cứu. Lãnh nhất, để hướng dẫn tổ chức phong trào đạo chỉ đạo Viện sưu tầm hệ thống hoá các Trang 12 - Thông tin Khoa học Thống kê - Viện Khoa học Thống kê - 30 năm một chặng đường
văn bản pháp quy có liên quan và cử một Theo điều lệ trên, quản lý khoa học là cán bộ theo dõi vấn đề này để đến thời điểm một trong 4 chức năng chủ yếu của Viện Khoa chín muồi sẽ có quyết định chính thức về học Thống kê và Phòng Quản lý Khoa học và mặt tổ chức. Đào tạo là một trong 3 đơn vị của Viện. Chấp hành ý kiến chỉ đạo của Lãnh đạo Thời kỳ 1996-2004 Phòng quản lý khoa Tổng cục, Viện Khoa học Thống kê đã liên học và đào tạo vẫn kiêm nhiệm thêm chức hệ với Viện Quản lý Khoa học của Uỷ ban năng quản lý hành chính cho đến khi có Khoa học Kỹ thuật Nhà nước nay là Bộ quyết định số 870/QĐ - TCTK ngày 1-12- Khoa học và Công nghệ tìm hiểu các văn 2004 của Tổng cục trưởng Tổng cục Thống bản pháp quy, cũng như kinh nghiệm tổ kê quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền chức hoạt động của các đơn vị quản lý khoa hạn và tổ chức hoạt động của Viện Nghiên học. Năm 1983 theo quyết định của Tổng cứu Khoa học Thống kê đã chia Phòng cục trưởng Tổng cục Thống kê chuyển Viện quản lý khoa học và đào tạo thành 2 phòng: Nghiên cứu Khoa học Thống kê và Thông Phòng quản lý khoa học và đào tạo và tin Kinh tế từ khu vực hành chính sang khu Phòng tổ chức hành chính. vực sự nghiệp được nhà nước cấp toàn bộ kinh phí lương và bộ máy cho hoạt động Thực hiện đường lối đổi mới cơ chế khoa học. Viện đã hình thành bộ phận quản quản lý kinh tế do Đại hội Đảng lần thứ VI lý khoa học gồm 4 cán bộ đồng thời Viện đề ra, ngành Thống kê đã thực hiện những cũng bắt đầu xây dựng kế hoạch nghiên thay đổi cơ bản như: chuyển đổi phương cứu khoa học bao gồm các đề tài cấp Nhà pháp thống kê từ MPS sang hệ thống tài nước, Tổng cục và cơ sở. Trong thời gian khoản quốc gia (SNA), thực hiện hàng loạt này, Viện đã đề nghị Tổng cục cho thành lập các cuộc tổng điều tra và tăng cường điều Hội đồng khoa học của Viện để tư vấn cho tra chọn mẫu, mở rộng công tác thống kê xã Viện trưởng về 3 lĩnh vực: chương trình kế hội,v.v,... đã làm cho hoạt động nghiên cứu hoạch nghiên cứu khoa học hàng năm và khoa học sôi nổi hơn bao giờ hết. Với vai trò năm năm; đánh giá nghiệm thu các đề tài tổ chức và thúc đẩy phong trào nghiên cứu nghiên cứu khoa học cấp Tổng cục và cơ khoa học, công tác quản lý khoa học cũng sở; kiến nghị đưa các kết quả nghiên cứu đã đạt được những tiến bộ đáng kể: vào áp dụng trong thực tế. + Đã thực hiện được quy trình xây Năm 1984, lần đầu tiên ngành Thống dựng và bảo vệ kế hoạch nghiên cứu khoa kê có kế hoạch nghiên cứu khoa học công học hàng năm của ngành Thống kê. Việc nghệ đồng bộ bao gồm nội dung nghiên cứu định hướng các nội dung nghiên cứu đã và kinh phí thực hiện cho cả 3 cấp đề tài bám sát các chủ trương chính sách của Nhà nước, Tổng cục và cơ sở. Đảng và Nhà nước cũng như phương hướng nhiệm vụ công tác của ngành trong Thời kỳ 1985 - 1994 Phòng quản lý từng giai đoạn. khoa học kiêm nhiệm thêm chức năng quản lý hành chính và hình thức này đã được thể + Nhiều vấn đề mới được đặt ra nghiên chế hoá trong quyết định số 98 TCTK/QĐ cứu và đã huy động được đông đảo lực lượng nghiên cứu trong và ngoài ngành tham gia. ngày 12-7-1994 của Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê phê duyệt Điều lệ về tổ chức + Việc hướng dẫn xây dựng đề cương hoạt động của Viện Khoa học Thống kê. và kế hoạch nghiên cứu, phân bổ kinh phí Thông tin Khoa học Thống kê Viện Khoa học Thống kê - 30 năm một chặng đường - Trang 13
và lựa chọn chủ nhiệm đề tài cũng được cải xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa X, kỳ họp tiến và hoàn thiện hơn trước. thứ 7 thông qua và có hiệu lực từ ngày 1 + Về chế độ chi tiêu tài chính, trong tháng 1 năm 2001 và nhất là sau khi có Nghị năm 1996 Viện còn phải vận dụng thông tư định số 81/2002/NĐ-CP ngày 17 tháng 10 số 49/TC-KHCN ngày 1-7-1995 về “Quy năm 2002 Chính phủ "Quy định chi tiết thi định chế độ chi tiêu đối với hoạt động hành một số điều của Luật Khoa học và nghiên cứu triển khai”, thì đến năm 1997 Công nghệ”, công tác quản lý khoa học đã Viện Khoa học Thống kê đã cụ thể hoá các được hoàn thiện thêm một bước: nội dung và định mức chi áp dụng cho các hoạt đông khoa học công nghệ của Tổng + Tất cả các đề tài nghiên cứu khoa cục Thống kê. Đến năm 1999, lần đầu tiên học đều được hoàn thiện đề cương chi tiết Viện Khoa học Thống kê ban hành văn bản trước Hội đồng xét duyệt đề cương và tuyển số 15/KHTK-QĐ ngày 26 tháng 3 năm 1999 chọn chủ nhiệm đề tài. về “Hướng dẫn chế độ chi tiêu hoạt động + Các quy chế phục vụ cho công tác khoa học của Viện Khoa học Thống kê”. quản lý khoa học được nghiên cứu và ban Đến năm 2001, liên Bộ Tài chính - Bộ Khoa hành bao gồm các quy chế như: học, Công nghệ và Môi trường ban hành thông tư liên tịch số 45/2001/TTLT/BTC- - Quyền hạn, trách nhiệm và tiêu chuẩn BKHCNMT ngày 18/6/2001 về “Hướng dẫn của chủ nhiệm đề tài, thư ký đề tài và các một số chế độ chi tiêu đối với các nhiệm vụ thành viên tham gia nghiên cứu. khoa học và công nghệ” và Viện Khoa học - Quy chế lập và hoạt động của Hội Thống kê đã ký văn bản số 51/KHTK-QL đồng xét duyệt đề cương và tuyển chọn chủ ngày 25-10-2001 về “Hướng dẫn chế độ chi nhiệm đề tài. Cơ cấu và tiêu chuẩn của các tiêu hoạt động KHCN của Viện Khoa học thành viên hội đồng. Thống kê” để kịp thời triển khai cho các hoạt động khoa học công nghệ trong ngành - Tiêu chuẩn lựa chọn nhiệm vụ nghiên Thống kê. cứu, tiêu chuẩn phân loại các đề tài thành đề tài trọng điểm, cấp tổng cục và cấp cơ + Tất cả các đề tài đã được đánh giá sở. nghiệm thu một cách nghiêm túc theo đúng - Quy chế lập và hoạt động của Hội quy định của Bộ Khoa học, Công nghệ và đồng đánh giá nghiệm thu kết quả thực hiện Môi trường. đề tài. Cơ cấu và tiêu chuẩn của các thành + Đã biên soạn hệ thống hoá các kết viên hội đồng. quả nghiên cứu hàng năm phục vụ cho cán + Thực hiện phương thức ký kết hợp bộ nghiên cứu và các đối tượng khác tham đồng cá nhân thực hiện từng phần nội dung khảo. Từ năm 2000 đã thường xuyên cập nghiên cứu: chủ nhiệm được quyền chủ động lựa chọn các cá nhân ký kết hợp đồng nhật các kết quả nghiên cứu đã hoàn thành triển khai nghiên cứu và đánh giá nghiệm đưa lên trang web của Tổng cục để phục vụ thu kết quả thực hiện hợp đồng. rộng rãi người sử dụng. + Kết quả nghiên cứu của các đề tài đã Từ năm 2000, sau khi Luật Khoa học được nghiệm thu đánh giá theo đúng quy và Công nghệ số 21/2000/QH10 ngày định của Nhà nước. Các đề tài nghiên cứu 9/6/2000 đã được Quốc hội nước Cộng hòa cấp Tổng cục được nghiệm thu 2 lần: sơ bộ Trang 14 - Thông tin Khoa học Thống kê - Viện Khoa học Thống kê - 30 năm một chặng đường
và chính thức đã góp phần nâng cao đáng thống kê và ngày 01-12-2004 đã có Quyết kể chất lượng nghiên cứu. định số 870 QĐ/TCTK quy định chức năng Tất cả những kết quả trên đây đã được nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức của Viện Lãnh đạo Viện, cũng như Lãnh đạo ngành Khoa học Thống kê khẳng định lại nhiệm vụ đánh giá cao. Cụ thể trong báo cáo hai của Phòng quản lý khoa học và đào tạo: “Tổ mươi lăm năm xây dựng và phát triển Viện chức, quản lý hoạt động khoa học thống kê Khoa học Thống kê, TS.Tăng Văn Khiên trong toàn ngành, từ khâu xây dựng kế Viện trưởng Viện Khoa học Thống kê đã hoạch đến triển khai nghiên cứu, theo dõi, khẳng định: “Công tác quản lý và tổ chức hướng dẫn thực hiện, tổ chức nghiệm thu, triển khai nghiên cứu đã từng bước được đánh giá và kiến nghị đưa các kết quả nghiên cải tiến và hoàn thiện. Đã thực hiện được cứu vào ứng dụng trong thực tế” quy trình xây dựng và bảo vệ kế hoạch hàng Trong hai mươi ba năm hoạt động, năm và 5 năm của ngành Thống kê. Việc Phòng quản lý khoa học và đào tạo đã có định hướng nội dung nghiên cứu đã bám sát nhiều bước phát triển tốt đẹp. Thành tích các chủ trương chính sách của Đảng và đó, trước hết nhờ sự quan tâm chỉ đạo Nhà nước cũng như phương hướng nhiệm của Lãnh đạo Tổng cục, lãnh đạo Viện vụ công tác của ngành trong từng thời kỳ. Khoa học Thống kê và sự hướng dẫn Việc hướng dẫn xây dựng đề cương, kế giúp đỡ của Bộ Khoa học và Công nghệ, hoạch nghiên cứu; phân bổ kinh phí; lựa cùng với sự phấn đấu bền bỉ của nhiều chọn ban chủ nhiệm đề tài và công tác tổ chức đánh giá nghiệm thu kết quả đề tài thế hệ cán bộ làm công tác quản lý khoa thực hiện nghiêm túc nên có tác dụng nâng học. Hy vọng trong thời gian tới hoạt cao chất lượng nghiên cứu” động quản lý khoa học sẽ hoàn thiện và phát triển hơn nữa góp phần thực hiện Đầu năm 2004, Tổng cục trưởng đã phê thắng lợi định hướng phát triển ngành chuẩn Đề án đổi mới hoạt động khoa học Thống kê đến năm 2010  XÂY DỰNG VÀ PHÁT HUY TIỀM LỰC ĐỂ PHÁT TRIỂN Nguyễn Xuân Tường Nguyên Phó viện trưởng, Viện KHTK Nhìn lại quãng đường đã qua, tổng kết kiện trong những năm tháng hoạt động khoa lại những gì đã làm được và chưa làm học của một đơn vị đảm nhận công tác khoa được, rút ra những bài học kinh nghiệm để học của ngành Thống kê để thấy rõ những tiếp tục vững bước tiến lên phía trước. Đây thành tựu đã đạt được từ những ngày đầu là công việc thường làm trong những lần kỷ thành lập đến hôm nay. niệm thành lập đơn vị sau những mốc thời Hoạt động khoa học của ngành Thống gian nhất định. kê đã có từ ngay những ngày thành lập. Lúc Trải qua 30 năm xây dựng và phát đó, do yêu cầu hoạt động nghiệp vụ đặt ra triển, lịch sử của Viện đã ghi lại những sự trong việc xây dựng, cải tiến và không Thông tin Khoa học Thống kê Viện Khoa học Thống kê - 30 năm một chặng đường - Trang 15
ngừng hoàn thiện công tác phương pháp cũng có đề tài thiên về nghiên cứu vận dụng chế độ để có thể thực hiện tốt quá trình thu vào thực tế. Tỷ trọng các đề tài dạng nghiên thập, xử lý, tổng hợp và cung cấp thông tin cứu “cải tiến”; “từng bước hoàn thiện” ngày thống kê đáp ứng yêu cầu của các đối càng cao, tính thực tế của công việc nghiên tượng sử dụng ngành Thống kê đã tiến cứu ngày càng nâng lên,… điều này đã dần hành công tác nghiên cứu khoa học. Tuy gây dựng được niềm tin và tăng sự hợp tác vậy, hoạt động nghiên cứu chưa tập trung của các cán bộ ở các vụ nghiệp vụ. Để nâng thống nhất vào một đầu mối, chưa có bộ cao chất lượng và hiệu quả của công tác phận chuyên trách đảm nhận công việc này. nghiên cứu khoa học, Viện Khoa học Thống kê luôn quan tâm tới việc xây dựng một đội Mãi đến năm 1976 sau khi giải phóng ngũ cán bộ chuyên môn nghiệp vụ được Miền Nam thống nhất đất nước. Do yêu cầu đào tạo một cách có hệ thống về thống kê đòi hỏi ngày càng cao đối với công tác thống và có khả năng nghiên cứu. Tuy vậy trong kê, các điều kiện để thành lập một đơn vị thời kỳ đầu thành lập việc tách, nhập các chuyên trách hoạt động khoa học của ngành đơn vị vào Viện đều mang nặng tính chất đã có làm tiền để cho việc thành lập Viện sắp xếp, rút gọn đầu mối tổ chức bộ máy Nghiên cứu Khoa học Thống kê trên cơ sở của Tổng cục, không vì mục đích tăng hợp nhất các bộ phận đang có chức năng cường năng lực cán bộ có trình độ chuyên và nhiệm vụ nghiên cứu cải tiến và hoàn môn. Mỗi lần sáp nhập thêm là mỗi lần tỷ lệ thiện từng bước các hoạt động nghiệp vụ cán bộ chuyên môn về thống kê có khả của ngành như tổ cải tiến quản lý; tổ toán năng nghiên cứu lại giảm đi. Tình trạng này kinh tế; tổ biên soạn từ điển thống kê; phòng đã kéo dài mãi đến năm 1994. Việc bố trí thống kê nước ngoài,… cán bộ nghiên cứu như trên đã đưa đến vấn Ngay từ những năm đầu mới thành lập, đề xác định phương hướng và lựa chọn đề Viện Khoa học Thống kê đã nghiên cứu tài nghiên cứu bị hạn chế, khả năng thực từng bước làm rõ chức năng và nhiệm vụ hiện các đề tài nghiên cứu thấp. Thực trạng của đơn vị, luôn bám sát chức năng và này làm cho các vụ thống kê nghiệp vụ chưa nhiệm vụ của ngành để vận dụng các vấn tin tưởng vào khả năng nghiên cứu của đề lý luận và hoạt động thực tiễn của ngành Viện, cán bộ Viện lại không tiếp cận được nhằm xác định những hướng nghiên cứu những vấn đề nghiệp vụ để cùng hợp tác phù hợp với yêu cầu của từng thời kỳ. Nội nghiên cứu giải quyết, tính thực tiễn của dung nghiên cứu trong những năm đầu công trình nghiên cứu không cao và việc thường tập trung vào các vấn đề có tính thời vận dụng vào thực tiễn càng khó khăn. sự trong ngành như: cải tiến phương pháp Những năm gần đây thực trạng nêu điều tra thống kê cho phù hợp với điều kiện trên đã từng bước được khắc phục. Để xây thực tế trong công tác quản lý; cải tiến dựng và phát triển Viện Khoa học Thống kê phương pháp thu thập thông tin qua chế độ đáp ứng được yêu cầu của xã hội trong tiến báo cáo và điều tra; xây dựng hệ thống chỉ trình đổi mới và hội nhập, một trong những tiêu phù hợp với điều kiện thực tế ở các đơn nhiệm vụ quan trọng của Viện đó là phải có vị báo cáo trong các ngành kinh tế; xây kế hoạch đào tạo đội ngũ cán bộ có đủ khả dựng hệ thống chỉ tiêu thống kê cấp năng nghiên cứu và triển khai vào thực tế huyện,… Từng bước hệ thống các đề tài các nội dung thiết thực của ngành Thống kê. nghiên cứu của Viện được mở rộng và đa dạng hơn. Nhiều đề tài mang tính chất đúc Hoạt động thông tin khoa học là một kết lý luận chung của khoa học thống kê, lĩnh vực mà Viện Khoa học Thống kê đã triển khai sớm và đã có ngay sản phẩm từ Trang 16 - Thông tin Khoa học Thống kê - Viện Khoa học Thống kê - 30 năm một chặng đường
những ngày đầu. Bản tin “Thống kê nước động khoa học chưa có gì đáng kể, việc ngoài” đã được tổ chức biên soạn và đăng phân bổ cấp phát kinh phí cho các đề tài còn tải nhiều thông tin lý luận và thực tiễn của đơn giản, việc lập kế hoạch hàng năm chưa thống kê các nước xã hội chủ nghĩa, của phức tạp,.. nhưng cùng với thời gian hoạt thống kê khối SEV và một số nước khác. Sự động này luôn luôn được cải tiến cho phù ra đời của tờ “Thông tin Khoa học Thống kê” hợp với điều kiện phát triển chung của hoạt là một bước phát triển quan trọng của hoạt động khoa học trong Tổng cục và của Viện. động thông tin khoa học thống kê. Có thời Công tác xây dựng kế hoạch khoa học kỳ Viện còn chịu trách nhiệm biên soạn tờ hàng năm của Tổng cục do Viện chủ trì và “Thông tin tư liệu dân số” - đây là những theo dõi đã dần dần đi vào nề nếp và không hoạt động thông tin nhằm cung cấp được ngừng đổi mới từ việc xác định hệ thống đề nhiều thông tin có giá trị phục vụ yêu cầu tài các cấp, đến việc tổ chức hợp tác nghiên nghiên cứu khoa học cũng như công tác cứu giữa Viện và các đơn vị trong và ngoài nghiệp vụ của các đơn vị trong Tổng cục Tổng cục đã có những tiến bộ rõ rệt và đem Thống kê. Chất lượng các sản phẩm thông lại những hiệu quả đáng ghi nhận. Đây là tin ngày càng nâng cao, diện cung cấp trao một bước trưởng thành rất lớn của Viện kể đổi thông tin ngày càng mở rộng, đây là từ ngày thành lập đến nay tuy cũng có những thành tích rất đáng ghi nhận trong những khó khăn nhất định trong công tác hoạt động của Viện. Để thúc đẩy hơn nữa quản lý khoa học cần được khắc phục để hoạt động thông tin khoa học của Viện một góp phần đưa các hoạt động của Viện tiến vấn đề còn khó khăn là kinh phí hoạt động lên một bước mới. thông tin có hạn, việc bổ sung tăng cường nguồn tư liệu khoa học thống kê chưa được Nhìn lại những kết quả đã đạt được tập trung quản lý thống nhất, bị phân tán, bỏ chúng ta có quyền tự hào về sự phát triển đi phí ở nhiều nơi trong các vụ nghiệp vụ cũng lên của Viện do tập thể cán bộ công nhân như các cục thống kê trong toàn ngành. viên của Viện Khoa học Thống kê qua bao thế hệ đã vượt qua mọi khó khăn để có thể Trong thời kỳ đầu công tác quản lý hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao và từng khoa học là một hoạt động thành công nhất bước trưởng thành, đồng thời cũng nhận của Viện, những ngày đầu công việc này thức và đánh giá đúng tiềm lực thực tế của chưa được đặt ra đúng mức do nhiều Viện hiện nay để tự tin bước vào giai đoạn nguyên nhân trước hết do kinh phí hoạt mới Nghiên cứu khoa học với kết quả đổi mới phương pháp luận thống kê công nghiệp Vũ Văn Tuấn Vụ trưởng Vụ TK Công nghiệp và Xây dựng Hoà trong sự nghiệp đổi mới chung - Mở đầu là tinh giản hệ thống chỉ tiêu của ngành Thống kê, lĩnh vực thống kê công và biểu mẫu báo cáo. Qua hai lần thay đổi nghiệp đã thực hiện những nội dung đổi mới chế độ báo cáo cơ sở vào năm 1986 và rất căn bản về phương pháp luận: năm 1994, số chỉ tiêu thu nhập tại cơ sở đã Thông tin Khoa học Thống kê Viện Khoa học Thống kê - 30 năm một chặng đường - Trang 17
giảm từ 62 chỉ tiêu xuống còn 45 chỉ tiêu và công trong đổi mới và mỗi kết quả đem lại sau năm 1994 chỉ còn 38 chỉ tiêu. Những chỉ bằng chất lượng của thông tin thống kê tiêu thống kê chỉ phục vụ quản lý vi mô của công nghiệp được nâng lên, đều in đậm dấu cơ sở đã cơ bản được loại bỏ như: Sử dụng ấn của hoạt động nghiên cứu khoa học thời gian lao động, sử dụng công suất và thống kê, hoặc là gợi mở hướng đi, hướng thời gian thiết bị máy móc, tỷ lệ sản phẩm đổi mới trong các đề tài nghiên cứu về dự hỏng, phân phối lợi nhuận.. Đặc biệt là biểu báo, điều tra mẫu, phân tích vĩ mô,... Hoặc mẫu báo cáo đã được tinh giản đến mức tối là trợ giúp trực tiếp cho cải tiến đổi mới hệ đa từ 39 biểu baó cáo theo quyết định số thống chỉ tiêu và phương pháp tính toán như 233/CP của Chính phủ xuống còn 21 biểu các đề tài nghiên cứu về phương pháp luận. theo quyết định số 13/TCTK của Tổng cục Không chỉ có 20 năm đổi mới (1986- trưởng Tổng cục Thống kê và còn 4 biểu 2005) mà trước đó những năm 1976-1986, theo quyết định số 147/TCTK ban hành năm hoạt động nghiên cứu khoa học thống kê đã 1994 của Tổng cục trưởng Tổng cục Thống gắn với cải tiến nghiệp vụ thống kê công kê. nghiệp. Trong những năm đầu thống nhất - Tiếp theo là đổi mới về phương pháp đất nước, chế độ báo cáo thống kê công tính một số chỉ tiêu thống kê cơ sở và tổng nghiệp được thực hiện ở Miền bắc trước đó hợp cho phù hợp với nền kinh tế thị trường đem áp dụng cho cả nước, vì thế đã có định hướng xã hội chủ nghĩa và đảm bảo những bất cập nảy sinh và đề tài “Nghiên tính so sánh quốc tế (theo các chuẩn mực cứu cải tiến phương pháp tính giá trị sản của thống kê công nghiệp Liên Hợp Quốc) xuất ngành công nghiệp” đã giúp sửa đổi cụ thể là chuyển phương pháp tính các chỉ được một số yếu tố bất hợp lý theo quy tiêu tổng hợp theo phương pháp luận của định trước đây như: Tính trùng theo quy hệ thống bảng cân đối vật chất (MPS) sang định đặc biệt, tính chênh lệch sản phẩm dở phương pháp luận của hệ thống tài khoản dang, tính theo giá chế biến đối với giá trị Quốc gia (SNA). Nội dung này chủ yếu sản xuất theo giá cố định... được thực hiện từ năm 1994 đến trước năm Trong những năm đổi mới, số đề tài 2000. nghiên cứu khoa học có điều kiện tăng nhanh - Từ năm 2000 đến nay trọng tâm là đổi và đã góp phần lớn hơn cho quá trình đổi mới mới tổ chức thu thập và xử lý tổng hợp phương pháp luận thống kê công nghiệp như thông tin, đồng thời tiếp tục hoàn thiện hệ đã nói ở trên. Tổng số 8 đề tài nghiên cứu thống chỉ tiêu, phương pháp tính phù hợp khoa học mà Vụ Công nghiệp thực hiện với cơ chế quản lý nền kinh tế thị trường nghiên cứu, cùng với một số đề tài nghiên trong nước và theo đúng chuẩn mực thống cứu khác đã hỗ trợ trực tiếp vào đổi mới kê công nghiệp Quốc tế. nghiệp vụ Thống kê Công nghiệp ở các lĩnh vực khác nhau, nổi bật là các đề tài ứng dụng Có thể nói trong gần 20 năm đổi mới vào đổi mới chỉ tiêu và phương pháp tính. thống kê công nghiệp, kết quả căn bản nhất, lớn lao nhất là bước đầu đã chuyển từ nền Chùm đề tài nghiên cứu về các phương thống kê phục vụ kế hoạch hoá tập trung pháp tính giá trị sản xuất theo giá so sánh, bao cấp sang thống kê phục vụ quản lý vĩ tính chỉ số khối lượng trong Công nghiệp và mô nền kinh tế thị trường và tham gia vào sử dụng chỉ tiêu giá trị tăng thêm để đánh niên giám thống kê hàng năm của tổ chức giá tăng trưởng Công nghiệp đã giúp cho phát triển công nghiệp Liên Hợp Quốc việc hoàn thiện hơn phương pháp tính chỉ (UNIDO). Trong mỗi bước đi, mỗi thành số phát triển Công nghiệp cũng như tính Trang 18 - Thông tin Khoa học Thống kê - Viện Khoa học Thống kê - 30 năm một chặng đường
chính xác hơn các chỉ tiêu thuộc tài khoản Với ý nghĩa đó, mặc dù công tác nghiên sản xuất của ngành Công nghiệp. cứu khoa học thống kê trong những năm qua còn yếu kém này, bất cập nọ, nhưng đó Đề tài xây dựng bảng danh mục sản không phải là cơ bản. Cái cơ bản là đã xác phẩm công nghiệp đã đặt nền móng cho sự định được hướng đi đúng, có định hướng ra đời bảng danh mục sản phẩm công phát triển rõ ràng, các đề tài nghiên cứu nghiệp gồm nhiều sản phẩm nhất từ trước ngày càng có hiệu quả hơn, thiết thực hơn đến nay (1.200 sản phẩm có mã số, đơn vị đã đóng góp một phần quan trọng vào đổi tính được dựa trên bảng phân loại sản mới phương pháp luận thống kê của nhiều phẩm chuẩn Quốc tế CPC). lĩnh vực, trong đó thống kê Công nghiệp Đề tài nghiên cứu xây dựng bảng cân được nói ở trên chỉ là một lĩnh vực chuyên đối thống kê năng lượng ở Việt nam là nền ngành cụ thể. tảng cơ sở lý luận và xây dựng nên những Tuy nhiên, không bao giờ sự vật lại nguyên tắc, cấu trúc cơ bản cho công tác đứng im và công việc của một tổ chức, một thống kê năng lượng ở nước ta. ngành lại chỉ dừng lại ở đó, bởi vậy đòi hỏi Chùm đề tài về hệ thống chỉ tiêu thống của sự nghiệp đổi mới công tác thống kê đặt kê, điều tra chọn mẫu, dự báo kinh tế... đã ra cho hoạt động nghiên cứu khoa học cung cấp những lý luận và thực tiễn cho thống kê không chỉ phát triển về số lượng đề ứng dụng vào đổi mới tổ chức điều tra thống tài, mà phải tiếp tục đổi mới về tổ chức kê, ứng dụng phần mềm tin học vào xử lý nghiên cứu và ứng dụng với nghĩa rộng từ tổng hợp và từng bước hoàn thiện hệ thống khâu định hướng và tuyển chọn đề tài đến chỉ tiêu thống kê công nghiệp phục vụ tổ chức nghiên cứu, đánh giá nghiệm thu và đường lối công nghiệp hoá, hiện đại hoá và đặc biệt là ứng dụng kết quả nghiên cứu hội nhập kinh tế quốc tế. Hoạt động nghiên của đề tài. cứu khoa học đã từng bước gắn với thực Định hướng và tuyển chọn đề tài tiễn, có hiệu quả, có tính khả thi được thể nghiên cứu hàng năm là hết sức quan trọng, hiện khá rõ nét trong quá trình đổi mới và cần phải căn cứ vào “Đơn đặt hàng” từ hội nhập với thống kê Quốc tế của thống kê nhiệm vụ chính trị hàng năm và mục tiêu Công nghiệp. Có thể nói kết quả của đổi mới chiến lược phát triển của toàn ngành để xác thống kê Công nghiệp 30 năm qua, nhất là định các đề tài nghiên cứu lớn, quan trọng trong 10 năm gần đây có một phần đóng có tính then chốt cho đổi mới công tác của góp quan trọng của nghiên cứu khoa học ngành và các đề tài giải quyết từng lĩnh vực thống kê và ngược lại chính trong công việc để đảm bảo tính đồng bộ trong việc thực đổi mới và hoàn thiện phương pháp luận đã hiện các nhiệm vụ chung, nhất là những tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động nghiên nhiệm vụ đòi hỏi đổi mới thuộc về phương cứu khoa học thống kê có nhiều đề tài có pháp luận, các thông tin tổng hợp của nền giá trị ứng dụng cao, đạt loại khá, giỏi và kinh tế, ứng dụng công nghệ thông tin.... xuất sắc, đó cũng là hình ảnh của 30 năm trưởng thành và không ngừng phát triển của Khi đã có định hướng rõ ràng, việc Viện Khoa học Thống kê và đã tự khẳng tuyển chọn đề tài cũng hết sức quan trọng, định sự cần thiết và vai trò không thể thiếu đảm bảo cho đề tài đúng với địa chỉ thực đối với hoạt động chuyên môn nghiệp vụ hiện và đơn vị thực hiện có đủ điều kiện và của thống kê toàn ngành. năng lực để hoàn thành tốt nhất nội dung nghiên cứu của đề tài. Những vấn đề trên vừa qua chưa được thể hiện rõ ràng trong Thông tin Khoa học Thống kê Viện Khoa học Thống kê - 30 năm một chặng đường - Trang 19
việc đăng ký và tuyển chọn đề tài nghiên người có sự hiểu biết về lý luận và thực tiễn cứu khoa học hàng năm. ở trình độ nhất định về lĩnh vực nghiên cứu của đề tài, tránh tình trạng thành viên hội Tổ chức triển khai, nghiên cứu một đồng chưa có kiến thức tối thiểu hoặc chưa cách khoa học, hợp lý cũng cần được quan qua thực tiễn về lĩnh vực đó. tâm. Vì trong thực tế có nội dung nghiên cứu liên quan đến nhiều lĩnh vực, nhiều Cuối cùng là việc ứng dụng kết quả người có am hiểu về mỗi chuyên ngành nghiên cứu của đề tài, hầu hết các đề tài khác nhau. Nếu tổ chức nghiên cứu không nghiên cứu khoa học của ngành Thống kê tập hợp được tất cả trí tuệ và thực tiễn của đã có địa chỉ ứng dụng rõ ràng là ngành các lĩnh vực khác nhau, thì kết quả nghiên Thống kê. Bởi vậy khi đề tài đã hoàn thành, cứu chắc chắn sẽ phiến diện và lý thuyết cần có kế hoạch triển khai ứng dụng cụ thể, chung chung. Thực tế những năm qua cần quan tâm đến các điều kiện ứng dụng không ít đề tài đã tổ chức triển khai chưa như tổ chức thử nghiệm, tạo lập cơ sở pháp hợp lý, kết quả rất hạn chế và phiến diện. lý, chỉ rõ địa chỉ ứng dụng, nguồn nhân lực, Đánh giá nghiệm thu đề tài càng tài chính cho triển khai... để hạn chế tối thiểu nghiêm túc, chính xác thì càng có tác dụng các đề tài nghiên cứu xong nhưng không nâng cao chất lượng nghiên cứu của đề tài, được đưa vào ứng dụng trong thực tế, đó muốn vậy thì vấn đề quan trọng hàng đầu là cũng là nâng cao hiệu quả của hoạt động lựa chọn thành viên hội đồng phải là những nghiên cứu khoa học thống kê NGHIÊN CỨU KHOA HỌC VỚI CÔNG TÁC PHƯƠNG PHÁP CHẾ ĐỘ THỐNG KÊ Trần Đào Cần phải khẳng định ngay là ít có công học về Luật Thống kê đã được nghiên cứu. tác nào mà có quan hệ chặt chẽ và trực tiếp Chuyên san “sự cần thiết và những nội dung với công tác nghiên cứu khoa học thống kê chủ yếu của Luật Thống kê” được phát như công tác phương pháp chế độ thống kê. hành, nhiều cuộc hội thảo khoa học đã được Bằng chứng là những kết quả luôn đạt được tiến hành và nhiều bài như: Tổng kết 10 trong lĩnh vực phương pháp chế độ thống kê năm thi hành Pháp lệnh kế toán - thống kê, trong thời gian qua đều có sự đóng góp tích về sự cần thiết và những nội dung chủ yếu cực của công tác nghiên cứu khoa học của Dự án Luật thống kê Việt Nam… đã thống kê. ở đây chỉ có thể nêu lên những kết được đăng trên Tờ Thông tin Khoa học quả lớn nhất và gần đây nhất. Thống kê. Đề tài, các cuộc hội thảo, các bài viết có tính khoa học đã góp phần quan Hãy bắt đầu từ Luật Thống kê - văn bản trọng vào việc thiết kế các nội dung chủ yếu pháp luật cao nhất về công tác thống kê. của Dự án luật Thống kê, đặc biệt là mô Ngay sau khi có chỉ thị 28/TTg ngày 28-8- hình tổ chức thống kê mà Việt Nam cần lựa 1998 của Thủ tướng chính phủ giao cho chọn; các khâu chủ yếu của hoạt động ngành Thống kê tổng kết 10 năm thi hành thống kê đến công bố, sử dụng thông tin Pháp lệnh kế toán Thống kê và xây dựng thống kê; tổ chức thống kê và vai trò của tổ Luật Thống kê, từ năm 1999, đề tài khoa chức tập trung… Trang 20 - Thông tin Khoa học Thống kê - Viện Khoa học Thống kê - 30 năm một chặng đường