intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Cơ chế hiện tại về quản lý rủi ro và bảo trợ xã hội ở Việt Nam

Chia sẻ: Nine4219 Nine4219 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:35

Thêm vào BST
Báo xấu
92
lượt xem 23
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chương trình XĐGN quốc gia làm hạn chế giá trị của các chương trình thành phần đối với người nghèo và dễ bị tổn thương (xem phần dưới)37. Đặc biệt, cần phải làm cho chương trình XĐGN quốc gia có qui mô thực sự rộng lớn: hiện tại, mặc dù có nhiều chương trình thành phần, nhưng phần lớn các quỹ XĐGN được dùng để cấp tín dụng và phát triển cơ sở hạ tầng. Không may thay, có rất ít phân tích về hiệu quả của các chương trình XĐGN để từ đó đưa ra các kết luận xác...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Cơ chế hiện tại về quản lý rủi ro và bảo trợ xã hội ở Việt Nam

  1. C¬ chÕ hiÖn t¹i vÒ qu¶n lý rñi ro vµ b¶o trî x· héi ë ViÖt Nam ch­¬ng tr×nh X§GN quèc gia lµm h¹n chÕ gi¸ trÞ gÇn ®©y ®· cam kÕt tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ c¸c ch­¬ng cña c¸c ch­¬ng tr×nh thµnh phÇn ®èi víi ng­êi tr×nh nµy 39. nghÌo vµ dÔ bÞ tæn th­¬ng (xem phÇn d­íi)37. §Æc Ch­¬ng tr×nh tµi chÝnh vi m« biÖt, cÇn ph¶i lµm cho ch­¬ng tr×nh X§GN quèc gia cã qui m« thùc sù réng lín: hiÖn t¹i, mÆc dï cã Ch­¬ng tr×nh tµi chÝnh vi m« kh«ng nhÊt thiÕt lµ nhiÒu ch­¬ng tr×nh thµnh phÇn, nh­ng phÇn lín c¸c mét c«ng cô cña b¶o trî x· héi: theo th«ng lÖ, khi quü X§GN ®­îc dïng ®Ó cÊp tÝn dông vµ ph¸t triÓn vay tiÒn ®Ó ®Çu t­ s¶n xuÊt ®­îc chó träng vµ ®¹i c¬ së h¹ tÇng. Kh«ng may thay, cã rÊt Ýt ph©n tÝch ®a sè ng­êi h­ëng lîi lµ ng­êi nghÌo cÊp trung chø vÒ hiÖu qu¶ cña c¸c ch­¬ng tr×nh X§GN ®Ó tõ ®ã kh«ng ph¶i qu¸ nghÌo th× vai trß cña nã sÏ lµ khuyÕn ®­a ra c¸c kÕt luËn x¸c ®Þnh yÕu tè nµo thµnh c«ng khÝch (®Þnh h­íng ph¸t triÓn) chø kh«ng ph¶i lµ cÇn ph¶i më réng vµ t¸i t¹o vµ yÕu tè nµo kh«ng b¶o trî. NÕu ®­îc thiÕt kÕ vµ qu¶n lý kÐm, hoÆc thµnh c«ng, cÇn ®iÒu chØnh mét c¸ch bÒn v÷ng. Mét nÕu ®Êt n­íc ®ã gÆp ph¶i biÕn ®éng vÒ kinh tÕ, th× tr­êng hîp minh häa cho luËn ®iÓm nµy lµ Qòy ch­¬ng tr×nh tµi chÝnh vi m« b¶n th©n nã cã thÓ trë Xóc tiÕn ViÖc lµm Quèc gia (QXTVL). C¬ së cña thµnh mét d¹ng dÔ bÞ tæn th­¬ng. Tuy nhiªn, tµi c¸c ý kiÕn ®ãng gãp th­êng xuyªn vÒ sù thµnh c«ng chÝnh vi m« cã thÓ ®­îc ®­a ra xem xÐt ®Ó phôc vô cña ch­¬ng tr×nh nµy - gi¶ ®Þnh mçi kho¶n vay t¹o cho c«ng t¸c b¶o trî x· héi. Cã c¶ mét nguån tµi ra mét viÖc lµm - lµ qu¸ ®¬n gi¶n. Mét kho¶n ng©n chÝnh vi m« t­¬ng ®èi lín ë ViÖt Nam, vµ sè l­îng s¸ch ®¸ng kÓ ®· ®­îc chi cho ch­¬ng tr×nh nµy ng­êi vay ®· t¨ng lªn nhanh chãng trong c¸c n¨m (1.165 tû ®ång trong c¸c n¨m 1992-1999) do vËy, 90 khi Ng©n hµng Ph¸t triÓn N«ng th«n (NHPTNT) rÊt cÇn thiÕt ph¶i ®¸nh gi¸ ®Þnh kú ®Ó kiÓm tra hiÖu vµ c¸c ch­¬ng tr×nh kh¸c cña chÝnh phñ cÊp vèn qu¶ chi phÝ cña c¸c thµnh tùu ®¹t ®­îc38. ChÝnh phñ vay víi møc l·i suÊt trî cÊp40. Trong khi ch­¬ng tr×nh nµy cã t¸c ®éng tèt, th× c¸c khÝa c¹nh vÒ c¬ cÊu vµ qu¶n lý cña khu vùc nµy l¹i cã vÊn ®Ò. Khi Khung 6: C¸c ch­¬ng tr×nh thµnh phÇn cña yªu cÇu cho vay víi l·i suÊt thÊp v­ît qu¸ kh¶ n¨ng Ch­¬ng tr×nh X§GN quèc gia cung cÊp, th× tÝn dông l¹i bÞ h¹n chÕ, vµ nh­ vËy sÏ rÊt hiÕm tiÒn cho ng­êi nghÌo vay vµ hä sÏ vÉn ph¶i • §Þnh canh ®Þnh c­, t¸i ®Þnh c­ vµ c¸c khu kinh ®i vay víi l·i suÊt cao trong khu vùc phi chÝnh thøc. tÕ míi (Bé NNPTNT) Quan träng nhÊt lµ, thiÕu h¼n mét c«ng cô tiÕt kiÖm • Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng ë c¸c x· nghÌo vµ t¸i tiÒn mÆt, lµ c«ng cô cã thÓ thùc hiÖn chøc n¨ng b¶o ®Þnh c­ (UBDTMN) trî x· héi quan träng. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do • KhuyÕn khÝch s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ phi møc l·i suÊt trî cÊp cho c¸c kho¶n vay lµm cho ng©n n«ng nghiÖp (Bé NNPTNT) hµng khã ®­a ra mét møc l·i suÊt hÊp dÉn cho tiÒn • DÞch vô khuyÕn n«ng, l©m ng­ nghiÖp (Bé göi. Mét sè cam kÕt gÇn ®©y cña ChÝnh phñ cho NNPTNT) vµ t¹o thu nhËp (Bé L§TBXH) thÊy m«i tr­êng tµi chÝnh vi m« cã thÓ ®­îc c¶i • §µo t¹o c¸n bé cho ch­¬ng tr×nh X§GN (Bé thiÖn trong trung h¹n41. L§TBXH vµ UBDTMN) • Hç trî cho hé gia ®×nh d©n téc thiÓu sè cã Phßng chèng, gi¶m bít vµ ®èi phã víi tai häa hoµn c¶nh ®Æc biÖt khã kh¨n (UBDTMN) • TÝn dông vµ tiÕt kiÖm cho ng­êi nghÌo (Ng©n §Æc biÖt ë mét sè vïng nh­ duyªn h¶i miÒn trung hµng phôc vô ng­êi nghÌo) vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long, n¬i thiªn tai th­êng • Gi¸o dôc cho ng­êi nghÌo (Bé GD§T) Y tÕ xuyªn x¶y ra, th× c¸c biÖn ph¸p phßng chèng vµ ®èi phã víi tai häa (ë cÊp ®Þa ph­¬ng vµ ë møc tù hç trî cho ng­êi nghÌo (Bé Y tÕ) tËp thÓ cña c¸c céng ®ång chÞu ¶nh h­ëng cña lò 37 VÝ dô NguyÔn vµ NguyÔn 1999; NCTN§, tr. 120-124; van de Walle 1998, tr. 18-22. 38 Kh«ng râ t¸c gi¶ 1999 39 ChÝnh phñ ViÖt Nam 2002 t. 136 40 VÒ ®¸nh gi¸ chi tiÕt tµi chÝnh vi m« ë ViÖt Nam, ®Ò nghÞ xem Mc Carty 2001 41 ChÝnh phñ ViÖt Nam 2002 t. 72 Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: Gi¶m nguy c¬ bÞ tæn th­¬ng vµ thùc hiÖn c«ng t¸c b¶o trî x· héi 23
  2. C¬ chÕ hiÖn t¹i vÒ qu¶n lý rñi ro vµ b¶o trî x· héi ë ViÖt Nam lôt vµ sù hç trî cña c¸c céng ®ång l©n cËn) ®­îc sÏ cÇn ph¶i ch¾c ch¾n r»ng t¨ng tr­ëng c«ng nghiÖp triÓn khai t­¬ng ®èi tèt. Trong tr­êng hîp nµy, lµ cÇn nhiÒu lao ®éng h¬n hiÖn nay (vµ do vËy nghÌo th­êng th× viÖc gi¶m bít rñi ro (b»ng c¬ së h¹ tÇng ®ãi – vµ c¶ t×nh tr¹ng dÔ bÞ tæn th­¬ng – sÏ gi¶m ®iÒu chØnh lò) vµ ®èi phã víi rñi ro (qua viÖc huy bít). §iÒu tiÕt thÞ tr­êng lao ®éng cÇn ®¹t ®­îc sù ®éng c¸c tæ chøc nhµ n­íc vµ ®oµn thÓ quÇn chóng c©n b»ng gi÷a mét bªn lµ b¶o ®¶m cho ng­êi lao hç trî nh÷ng ng­êi bÞ rñi ro) t­¬ng ®èi hiÖu qu¶. ®éng kh«ng ph¶i chÞu møc l­¬ng thÊp vµ chÞu c¸c ViÖc gi¶m nhÑ rñi ro (c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn tr­íc rñi ro t¹i n¬i lµm viÖc, vµ bªn kia lµ kh«ng lµm cho ®Ó gi¶m bít ¶nh h­ëng cña c¸c tai häa kh«ng thÓ gi¸ t¨ng lªn ®Õn møc kh«ng cßn c¹nh tr¹nh vµ vÉn tr¸nh ®­îc) vÉn cßn ch­a ®­îc triÓn khai. Tuy nhiªn gi¶m bít ®­îc thÊt nghiÖp. Sù ®iÒu tiÕt nµy cã ba trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y còng cã nhiÒu thµnh tùu vÊn ®Ò ®Æc biÖt ®¸ng chó ý: møc tiÒn c«ng tèi thiÓu, h¬n trong lÜnh vùc nµy (vÝ dô nh­ viÖc x©y dùng båi th­êng phi tiÒn l­¬ng cña b¶o hiÓm x· héi (nh­ c¸c ng«i nhµ chÞu ®­îc b·o lò). ®· nªu ë trªn), vµ chÊm døt hîp ®ång lao ®éng vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp. Søc kháe nghÒ nghiÖp, sù an B¶o hiÓm vô mïa toµn vµ qu¶n lý lao ®éng trÎ em còng lµ nh÷ng khÝa c¹nh quan träng cña b¶o trî x· héi. H¬n hÕt, chÕ B¶o hiÓm vô mïa do C«ng ty B¶o hiÓm ViÖt Nam ®é b¶o ®¶m quyÒn lao ®éng cña ViÖt Nam trªn lý (B¶o ViÖt) ®­a ra tõ n¨m 1993 lµ mét lÜnh vùc cã thuyÕt ®­îc ®¸nh gi¸ lµ tèt, vµ cho dï thùc hiÖn tiÒm n¨ng râ rµng. Cã ba c¸ch ®Ó thu phÝ b¶o hiÓm, ch­a tèt nh­ng vÉn tèt h¬n chÕ ®é lao ®éng ë Trung mçi c¸ch ®Òu cã thuËn lîi vµ khã kh¨n cña nã. Nép Quèc 43 . phÝ b¶o hiÓm theo ph­¬ng thøc tù nguyÖn th«ng qua hÖ thèng thuÕ cã lîi thÕ lµ côc thuÕ ®· cã c¸c Møc tiÒn c«ng tèi thiÓu rÊt kh¸c nhau gi÷a c¸c khu th«ng tin vÒ diÖn tÝch vµ viÖc sö dông ®Êt; nh­ng v× vùc (mét mÆt lµ gi÷a c¸c c«ng ty nhµ n­íc vµ c¸c lµ c«ng viÖc thªm vµo c«ng viÖc chÝnh cña hä nªn c«ng ty kh¸c trong n­íc vµ mÆt kh¸c lµ víi c¸c c¸n bé thu thuÕ ph¶i lµm viÖc qu¸ søc, vµ thu gép c«ng ty cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi) vµ, trong khu phÝ b¶o hiÓm víi thuÕ lµm cho ng­êi n«ng d©n vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi møc tiÒn c«ng tèi thiÓu còng kh«ng muèn nép. Nép phÝ b¶o hiÓm th«ng qua rÊt kh¸c nhau gi÷a c¸c vïng. Møc tiÒn c«ng tèi thiÓu ng©n hµng t­¬ng ®èi dÔ dµng, nh­ng l¹i rÊt h¹n ë khu vùc néi ®Þa rÊt thÊp, vµ cã thÓ ¶nh h­ëng ®«i chÕ ®èi víi nh÷ng vïng (®Æc biÖt lµ ®ång b»ng s«ng chót ®Õn ®Õn møc tiÒn l­¬ng trung b×nh vèn cao Cöu Long) n¬i mµ ®¹i ®a sè n«ng d©n ®Òu vay tiÒn h¬n nhiÒu so víi møc l­¬ng tèi thiÓu ®­îc ¸p dông cña ng©n hµng. Nép phÝ b¶o hiÓm trùc tiÕp cho c¸c cho c«ng nh©n cã tay nghÒ thÊp. Møc l­¬ng ë c¸c ®¹i lý cña c«ng ty b¶o hiÓm l¹i ph¶i chÞu chi phÝ cao c«ng ty n­íc ngoµi cao h¬n nhiÒu, kho¶ng tõ 78% (do chi phÝ ®i l¹i) vµ hiÖu qu¶ thÊp, vµ B¶o ViÖt vÉn ®Õn 89% møc l­¬ng trung b×nh ë khu vùc t­ nh©n. ch­a cã ®ñ nh©n viªn cã tr×nh ®é ®Ó l·nh tr¸ch ViÖc b¾t buéc ¸p dông møc tiÒn c«ng tèi thiÒu còng nhiÖm phôc vô phøc t¹p nµy. C¸c céng ®ång th¶o kh«ng chÆt chÏ, nh­ng hÇu hÕt c¸c c«ng ty cã vèn luËn vÒ qu¶n lý rñi ro trong bèi c¶nh cuéc sèng ë ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc ®iÒu tra ®Òu cã vÎ tu©n theo n«ng th«n tha thiÕt muèn cã c¸c c«ng cô b¶o hiÓm qui t¾c lao ®éng. VÒ lý thuyÕt, nh÷ng yªu cÇu nµy cã thÓ gióp hä ®èi phã víi vô mïa thÊt b¸t tèt h¬n. cã thÓ ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn lîi thÕ c¹nh tranh vµ Sù thu hót còng bÞ h¹n chÕ: n¨m 2000, cã 315.200 viÖc lµm cña ViÖt Nam. Trong thùc tÕ, mét nghiªn hé gia ®×nh n«ng d©n vµ 206.000 hÐcta (3,4%) trong cøu n¨m 2000 ®· kÕt luËn r»ng “Tuy nhiªn, cã mét sè 6 triÖu hÐcta ®­îc canh t¸c ë ViÖt Nam ®­îc sè Ýt nhµ ®Çu t­ tá ra cã phµn nµn vÒ chi phÝ lao mua b¶o hiÓm. Sù ®¸nh gi¸ kh«ng chÝnh x¸c vµ sù ®éng ... [mµ] chi phÝ lao ®éng chØ lµ mét phÇn cña hîp t¸c máng manh gi÷a B¶o ViÖt vµ chÝnh quyÒn c¸i x¸c ®Þnh tÝnh c¹nh tranh. Cã vÎ nh­ cã nhiÒu ®Þa ph­¬ng dÉn ®Õn sù kh«ng hiÖu qu¶42. kh¶ n¨ng ®Ó thùc hiÖn nh÷ng c¶i c¸ch tiÕt kiÖm chi phÝ h¬n lµ nh÷ng c¶i c¸ch dÉn ®Õn gi¶m søc mua C¸c ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng lao ®éng (kÓ c¶ lao ®éng trÎ em) cña c«ng nh©n ... tiÒn c«ng lao ®éng ë ViÖt Nam vÉn rÊt thÊp vµ hÊp dÉn so víi c¸c tiªu chuÈn quèc ViÖt Nam ®· ®Ò ra c¸c môc tiªu kú väng vÒ t¨ng tՔ44. C¸c qui t¾c lao ®éng ë khu vùc ®Çu t­ n­íc tr­ëng c«ng nghiÖp. §Ó theo ®uæi c¸c môc tiªu nµy, ngoµi do ®ã d­êng nh­ t¹o ra mét møc sµn hiÖu qu¶ 42 Trong 5 n¨m qua, chi phÝ cho b¶o hiÓm vô mïa (14,4 tû ®ång) v­ît qu¸ møc thu (13,05 tû ®ång): Silver 2001 43 Manyin vµ nh÷ng ng­êi kh¸c 2001. 44 Belser 2000, tr. 18-22 Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: Gi¶m nguy c¬ bÞ tæn th­¬ng vµ thùc hiÖn c«ng t¸c b¶o trî x· héi 24
  3. C¬ chÕ hiÖn t¹i vÒ qu¶n lý rñi ro vµ b¶o trî x· héi ë ViÖt Nam cho møc tiÒn c«ng thùc tÕ (cho dï vÉn cã mét sè vi quyÕt ®Þnh lao ®éng lµ c¸c quyÕt ®Þnh ®èi víi c«ng ph¹m), mµ kh«ng lµm háng triÓn väng viÖc lµm. ty n­íc ngoµi tham gia liªn doanh víi doanh nghiÖp nhµ n­íc: ë ®©y, viÖc hiÓu râ luËt Lao ®éng vÉn cßn §· cã c¸c ®Ò nghÞ t¨ng møc tiÒn c«ng tèi thiÓu hiÖn rÊt h¹n chÕ vµ m¬ hå, rÊt cã thÓ c¶n trë mét sè ®Çu hµnh, chñ yÕu ®èi víi khu vùc c«ng vµ còng cã thÓ t­ n­íc ngoµi vµo liªn doanh45. (víi mét l­îng nhá h¬n) cho khu vùc t­ nh©n trong n­íc. NÕu møc tiÒn c«ng cho khu vùc kinh doanh Trong t­¬ng lai, ®iÒu kiÖn lµm viÖc cã thÓ sÏ lµ mét t­ nh©n trong n­íc ®­îc t¨ng lªn b»ng møc dù ®Þnh vÊn ®Ò cña ph¸p chÕ b¶o trî lao ®éng. C¸c yªu cÇu cho khu vùc nhµ n­íc (cã thÓ lµ gÊp ®«i møc hiÖn ph¸p lý ®­îc h×nh thµnh nh­ng ë møc nghiªn cøu t¹i) th× nã cã thÓ sÏ ¶nh h­ëng ®Õn tiÒn l­¬ng vµ nhá cho thÊy lµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc ë c¸c doanh t×nh tr¹ng viÖc lµm. SÏ cÇn ph¶i tiÕn hµnh c¸c ph©n nghiÖp t­ nh©n th­êng kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c tÝch kinh tÕ cÈn thËn ®Ó ®¸nh gi¸ xem liÖu tæn thÊt yªu cÇu nµy. Tuy nhiªn, viÖc c­ìng chÕ thi hµnh cã ®ã (khi viÖc lµm gi¶m) cã bÞ nÆng nÒ qu¸ so víi c¸c hiÖu qu¶ h¬n ®ßi hái ph¶i t¨ng sè l­îng nh©n viªn lîi Ých h­ëng lîi (khi ng­êi lao ®éng cã thu nhËp thanh tra vµ c¸c biÖn ph¸p cho phÐp ng­êi lao ®éng cßn l¹i cao h¬n) khi møc tiÒn c«ng tèi thiÓu ë khu cã thÓ kiªn quyÕt ®ßi thùc hiÖn quyÒn lîi cña hä vùc t­ nh©n t¨ng lªn nhiÒu. trong c«ng viÖc trong ®ã cã c¸c biÖn ph¸p ®Ó truyÒn b¸ th«ng tin tèt h¬n vµ réng r·i h¬n vÒ c¸c quy ®Þnh C¸c qui ®Þnh rÊt nghiªm ngÆt vÒ chÊm døt hîp ®ång lao ®éng vµ vai trß m¹nh mÏ h¬n cña c¸c tæ chøc lao ®éng lµm gi¶m tÝnh linh ho¹t cña c¸c c«ng ty c«ng ®oµn. trong viÖc ®iÒu chØnh qui m« vµ c¬ cÊu lao ®éng cña hä nh»m ®¸p øng nh÷ng thay ®æi cña ®iÒu kiÖn ViÖt Nam lµ n­íc ký rÊt sím vµo HiÕn ch­¬ng vÒ thÞ tr­êng; thùc hiÖn vÊn ®Ò nµy thùc tÕ cã thÓ lµm QuyÒn trÎ em, vµ ph¸p chÕ quèc gia nãi chung ph¶n t¨ng t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp do kh«ng khuyÕn khÝch ¸nh sù c©n b»ng nh¹y c¶m gi÷a b¶o trî trÎ em vµ ng­êi sö dông lao ®éng tuyÓn thªm lao ®éng míi. nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña lao ®éng trÎ em C¸c vÊn ®Ò chuyÓn ®æi lao ®éng ®Æc biÖt quan träng ®èi víi t×nh tr¹ng møc sèng cña c¸c hé nghÌo (chñ trong qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc, yÕu ë ph¹m vi trong n­íc vµ c¶ mét sè tr­êng hîp vµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn thiÖn ý cña c¸c nhµ ®Çu t­ vÒ lao ®éng tiÒn c«ng). Lao ®éng trÎ em ®· gi¶m khi ®Çu t­ vµo c¸c liªn doanh víi doanh nghiÖp nhµ nhanh cïng víi kÕt qu¶ gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam n­íc. LuËt Lao ®éng n¨m 1995 cho phÐp chÊm døt trong c¸c n¨m 90. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò nµy vÉn ch­a hîp ®ång lao ®éng b»ng viÖc thanh to¸n cho ng­êi kÕt thóc: trÎ em g¸i, trÎ em d©n téc thiÓu sè vµ con lao ®éng mét th¸ng l­¬ng cho mçi n¨m lµm viÖc c¸i cña nh÷ng ng­êi di c­ tõ n«ng th«n ra thµnh thÞ cho c¸c tr­êng hîp “c¬ cÊu l¹i kinh doanh” hoÆc hÇu nh­ ph¶i lµm viÖc, hoÆc ë trong hoÆc ngoµi gia “thay ®æi c«ng ngh֔; vµ mét nöa th¸ng l­¬ng cho ®×nh, nhiÒu giê h¬n thêi gian giµnh cho c¸c nhu mçi n¨m lµm viÖc cho c¸c tr­êng hîp bÞ “thiªn tai” cÇu phóc lîi vµ ph¸t triÓn46. hoÆc ngõng kinh doanh. Tuy nhiªn, viÖc gi·n thî B¶o vÖ sù tiÕp cËn dÞch vô y tÕ: B¶o hiÓm y tÕ vµ hµng lo¹t cÇn ph¶i ®­îc th¶o luËn vµ ®­îc c«ng miÔn phÝ cho ng­êi sö dông ®oµn chÊp thuËn. C¸c tranh chÊp vÒ chÊm døt hîp ®ång lao ®éng gi÷a c«ng ®oµn vµ chñ lao ®éng cÇn V× søc kháe kÐm lµ mét trong c¸c rñi ro cã ®Æc tÝnh mét qui tr×nh ph©n xö phøc t¹p; qui tr×nh hiÖn t¹i ®Ó phæ biÕn nhÊt mµ ng­êi ViÖt Nam ph¶i ®èi phã (xem gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp gi÷a c¸ nh©n ng­êi lao phÇn trªn), nªn c¸c c¬ chÕ ®Ó ®¸p øng chi phÝ ch¨m ®éng vµ chñ lao ®éng ®¬n gi¶n h¬n rÊt nhiÒu. Trong sãc y tÕ lµ mét trong sè c¸c ph­¬ng tiÖn b¶o trî x· thùc tÕ, hÇu hÕt c¸c c«ng ty ë khu vùc t­ nh©n ®Òu héi quan träng nhÊt. HiÖn cã hai ph­¬ng h­íng tr¸nh c¸c c¶n trë ®èi víi sù linh ho¹t ®iÒu chØnh lao gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy: miÔn phÝ sö dông vµ b¶o ®éng b»ng c¸ch ký hÇu hÕt c¸c hîp ®ång lao ®éng hiÓm y tÕ. Mét sè nhãm (ng­êi tµn tËt, trÎ må c«i, ng¾n h¹n (tõ 6 th¸ng ®Õn mét n¨m). Do ®ã tr­êng nh÷ng ng­êi bÞ bÖnh lao vµ bÖnh phong, vµ ng­êi hîp duy nhÊt cã vÎ nh­ luËt lao ®éng c¶n trë c¸c 45 Belser 2000, tr. 23-26 46 Edmond vµ Turk 2002; Quü Nhi ®ång Anh 1997. Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: Gi¶m nguy c¬ bÞ tæn th­¬ng vµ thùc hiÖn c«ng t¸c b¶o trî x· héi 25
  4. C¬ chÕ hiÖn t¹i vÒ qu¶n lý rñi ro vµ b¶o trî x· héi ë ViÖt Nam nghÌo) ph¶i ®­îc miÔn phÝ y tÕ theo quy ®Þnh ®­a thÊy nªn tõ n¨m 2000, mét ph­¬ng ¸n míi ®· ®­îc ra ®Çu nh÷ng n¨m 1990. Nh­ng kh«ng râ lµ ng­êi ¸p dông thùc hiÖn th«ng qua hÖ thèng B¶o hiÓm y nghÌo cã thùc sù ®­îc miÔn phÝ y tÕ hay kh«ng, tÕ ViÖt Nam (xem Khung 7). ViÖc cÊp thÎ y tÕ miÔn ®Æc biÖt lµ tiÒn thuèc, vµ tû lÖ miÔn rÊt kh¸c nhau phÝ cho ng­êi nghÌo ¸p dông tõ n¨m 2000 cã triÓn gi÷a c¸c c¬ së y tÕ. Cã thÓ, vÊn ®Ò ®ã ®· ®­îc nhËn väng lµ c¸ch thøc tèt ®Ó c¶i thiÖn kh¶ n¨ng tiÕp cËn dÞch vô y tÕ. Tuy nhiªn, vÉn cã nh÷ng vÊn ®Ò nhÊt ®Þnh. ChØ cã 4 triÖu ng­êi nhËn ®­îc thÎ y tÕ miÔn phÝ (trong khi ®ã, Tæng côc thèng kª/Ng©n hµng Khung 7: B¶o hiÓm Y tÕ ViÖt Nam: diÖn h­ëng thÕ giíi ­íc tÝnh cã 28 triÖu ng­êi nghÌo trong ®ã lîi vµ ®ãng gãp 11 triÖu ng­êi lµ cïng cùc). Nh÷ng ng­êi muèn Ph¹m vi b¶o hiÓm y tÕ ®· më réng rÊt nhanh yªu cÇu dÞch vô y tÕ sö dông thÎ y tÕ miÔn phÝ trong 5 n¨m ®Çu tiªn khi C¬ quan B¶o hiÓm Y tÕ th­êng ®­îc ®iÒu trÞ sau nh÷ng ng­êi tr¶ b»ng tiÒn ViÖt Nam (BHYT) ®­îc thµnh lËp n¨m 1993, mÆt ®Æc biÖt ë nh÷ng vïng khã kh¨n. Vµ thËm chÝ, nh­ng tõ ®ã tíi nay th× kh«ng hÒ më réng. hä cßn ph¶i tr¶ mét sè phÝ (chÝnh thøc hoÆc kh«ng Ch­¬ng tr×nh BHYT gåm hai thµnh phÇn: i) chÝnh thøc) khi sö dông dÞch vô. ch­¬ng tr×nh b¶o hiÓm y tÕ b¾t buéc tr­íc tiªn nh»m b¶o hiÓm cho ng­êi lao ®éng khu vùc Nhu cÇu khÈn thiÕt lµ ph¶i ®¸nh gi¸ l¹i ph­¬ng thøc c«ng ®ang lµm viÖc vµ ®· vÒ h­­; vµ ii) ch­¬ng lµm sao ®Ó ®¶m b¶o cho ng­êi nghÌo ®­îc tiÕp cËn tr×nh tù nguyÖn cho c¸c ®èi t­îng cßn l¹i. dÞch vô y tÕ mµ hä cÇn. Khã kh¨n vÒ tµi chÝnh h¹n Ch­¬ng tr×nh tù nguyÖn ®­a ra hai h×nh thøc: chÕ kh¶ n¨ng ChÝnh phñ cung cÊp thÎ y tÕ miÔn phÝ h×nh thøc b¶o hiÓm thÊp thanh to¸n chi phÝ ®iÒu cho tÊt c¶ ng­êi nghÌo vµ do kh«ng cã c¸c nguån trÞ néi tró vµ h×nh thøc b¶o hiÓm cao thanh to¸n tµi chÝnh kh¸c, c¸c tr¹m y tÕ x· (n¬i mµ phÇn lín cho c¸c chi phÝ ®iÒu trÞ ngo¹i tró vµ c¸c chi phÝ ng­êi nghÌo ®Õn kh¸m ch÷a bÖnh) sÏ tiÕp tôc vi thuèc men kh¸c. N¨m 1998 ch­¬ng tr×nh b¶o ph¹m c¸c quyÒn ®­îc miÔn phÝ vµ ch÷a bÖnh c«ng hiÓm b¾t buéc cã 77% d©n sè tham gia trong b»ng cña nh÷ng ng­êi cã thÎ y tÕ miÔn phÝ. Mét khi ch­¬ng tr×nh b¶o hiÓm tù nguyÖn chØ cã 5%. phÇn cña vÊn ®Ò nµy lµ c¸c lý do hµnh chÝnh. HÖ H¬n 90% sè ng­êi ®¨ng ký vµo ch­¬ng tr×nh thèng b¶o hiÓm y tÕ chØ lµm viÖc víi c¸c tuyÕn cao b¶o hiÓm tù nguyÖn lµ häc sinh v× c¸c tr­êng bÞ h¬n tuyÕn y tÕ x· nªn kh«ng thanh to¸n c¸c dÞch vô chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng yªu cÇu ®¨ng ký mua y tÕ cÊp x·. CÇn ph¶i ®iÒu chØnh c¸c s¾p xÕp vÒ tµi b¶o hiÓm cho häc sinh cña tr­êng. Ch­¬ng tr×nh chÝnh trong y tÕ ®Ó cã thÓ thanh to¸n c¸c dÞch vô y nµy cho ®Õn nay míi chØ ®¹t ®­îc ë møc h¹n tÕ cung cÊp cho ng­êi nghÌo cña c¸c tr¹m y tÕ x·: chÕ trong viÖc c¸c nhãm kh¸c, ®Æc biÖt lµ c¸c bëi lÏ cã thÓ rÊt phøc t¹p vÒ hµnh chÝnh ®Ó thùc nhãm ë n«ng th«n ®¨ng ký b¶o hiÓm: n¨m 1998, hiÖn ®iÒu nµy trªn c¬ së phÝ dÞch vô nªn cã lÏ tèt diÖn b¶o hiÓm trong nhãm giµu nhÊt ®¹t 28,7% nhÊt ChÝnh phñ ViÖt Nam nªn cÊp mét phÇn tiÒn cßn nhãm nghÌo nhÊt chØ lµ 5,8%. DiÖn b¶o hiÓm b¶o hiÓm cho c¸c tr¹m y tÕ x· theo ®Çu ng­êi 47. rÊt kh¸c nhau gi÷a c¸c tØnh (tõ 3,7% ®Õn 38%). Møc ®ãng gãp cho ch­¬ng tr×nh b¶o hiÓm b¾t KhuyÕn n«ng buéc lµ 3% møc l­¬ng c¬ b¶n (1% do ng­êi lao ®éng ®ãng, vµ 2% do chñ lao ®éng ®ãng). C¸c KhuyÕn n«ng cã tiÒm n¨ng lín ®Ó gi¶m bít rñi ro thµnh viªn cña ch­¬ng tr×nh b¶o hiÓm tù nguyÖn vÒ s¶n xuÊt mµ c¸c nhãm lao ®éng n«ng th«n ph¶i nép tiÒn b¶o hiÓm hµng n¨m ë c¸c møc rÊt kh¸c ®èi phã. Cã lÏ quan träng nhÊt lµ viÖc tiªm v¾c xin nhau tõ 10.000 ®Õn 50.000 ®ång mét n¨m. C¸c hiÖu qu¶ vµ ®Çy ®ñ vµ ®iÒu trÞ bÖnh cña vËt nu«i cã c¬ së y tÕ cë cÊp liªn x· hoÆc tuyÕn cao h¬n thÓ gi¶m ®¸ng kÓ rñi ro mµ ng­êi n«ng d©n ph¶i ®­îc C¬ quan BHYT thanh to¸n trªn c¬ së phÝ chÞu khi x¶y ra tæn thÊt vÒ vËt nu«i vèn võa lµ c«ng dÞch vô: møc phÝ chung cho phßng n»m ®iÒu trÞ cô s¶n xuÊt (®éng vËt kÐo) võa lµ nguån tiÕt kiÖm vµ møc phÝ xÐt nghiÖm vµ ch÷a trÞ bÖnh. cña hä. C¸c dÞch vô khuyÕn n«ng thiÕu nguån kinh 47 Tµi liÖu nguån cho phÇn nµy gåm ADB vµ WHO (2001). Quèc gia ho¸ c¸c môc tiªu ph¸t triÓn quèc tÕ vÒ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cho ViÖt Nam: C¶i thiÖn t×nh tr¹ng søc khoÎ vµ gi¶m nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng vÒ y tÕ. ChiÕn l­îc thùc hiÖn c¸c môc tiªu ph¸t triÓn cña ViÖt Nam. Dù th¶o tham vÊn, ®Æc biÖt ë trang 36; vµ Ng©n hµng thÕ giíi vµ c¸c tæ chøc kh¸c 2001, ®Æc biÖt tr. 154-160 Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: Gi¶m nguy c¬ bÞ tæn th­¬ng vµ thùc hiÖn c«ng t¸c b¶o trî x· héi 26
  5. C¬ chÕ hiÖn t¹i vÒ qu¶n lý rñi ro vµ b¶o trî x· héi ë ViÖt Nam phÝ vµ kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña ®¹i ®a sè vÒ dù th¶o ChiÕn l­îc CPRGS ®· cã ý kiÕn r»ng sù ng­êi d©n n«ng th«n (l¹i cµng kh«ng ®¸p øng ®­îc khuyÕn khÝch m¹nh mÏ ph¸t triÓn mét sè vô mïa nhu cÇu cña ng­êi nghÌo ë n«ng th«n), kh«ng ®­îc ®Ó t¨ng thu nhËp ®­îc cho lµ phï hîp víi vïng cña phèi hîp víi c¸c dÞch vô kh¸c (nh­ tÝn dông vi m«) hä th«ng qua c¸c dÞch vô khuyÕn n«ng (vµ c¸c môc vµ kh«ng hoµn thµnh ®­îc vai trß nµy (xem Khung tiªu s¶n l­îng ®· x¸c ®Þnh mét c¸ch tËp chung) ®· 8). C¸c nhãm d©n c­ ë n«ng th«n ®­îc hái ý kiÕn lµm cho ng­êi n«ng d©n ph¶i chÞu sù sôt gi¶m gi¸ c¶ tiªu dïng trong thêi gian dµi. §· cã nh÷ng thµnh c«ng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, khi dÞch vô khuyÕn Khung 8: C¸c biÖn ph¸p khuyÕn n«ng kh«ng n«ng ë mét sè tØnh tiÕn hµnh c¸c ph­¬ng thøc cã sù ®Õn víi ng­êi nghÌo: nh÷ng kÕt qu¶ tham gia nhiÒu h¬n cña ng­êi d©n vµ theo yªu cÇu. nghiªn cøu cña b¸o c¸o ®¸nh gi¸ C¸c buæi häc vÒ nh÷ng ®iÓn h×nh thµnh c«ng ®· nghÌo ®ãi cã sù tham gia cña ng­êi ®­îc nh©n réng mét c¸ch hÖ thèng trªn toµn ®Êt d©n ë tØnh Trµ Vinh n­íc. MÆc dï nu«i t«m lµ ho¹t ®éng chÝnh t¹o ra thu Ai lµ ng­êi ®­îc h­ëng lîi tõ ch­¬ng tr×nh nhËp cña hé gia ®×nh ë Duyªn H¶i, nh­ng ng­êi b¶o trî x· héi cña nhµ n­íc? n«ng d©n nghÌo nãi r»ng hiÕm khi hä ®­îc mêi tham gia c¸c khãa häc cã liªn quan do trung Kh«ng thÓ ®­a ra mét ph©n tÝch toµn diÖn vÒ viÖc t©m dÞch vô khuyÕn n«ng cña huyÖn tæ chøc. ph©n bæ nguån hç trî cña b¶o trî x· héi vµ gi¶m MÆc dï vÉn thÊy c¸c c¸n bé khuyÕn n«ng cã nghÌo ®­îc cÊp cho ng­êi lao ®éng. Tuy nhiªn, cã mÆt ë lµng vµo ®Çu mïa t«m. Nh­ng d­êng nh­ thÓ ®­a ra c¸c ph©n tÝch tõng phÇn, dùa trªn sè liÖu vèn vay cña ch­¬ng tr×nh X§GN kh«ng ®­îc §TMSDC n¨m 1998 cho phÐp x¸c ®Þnh ph¹m vi ph©n kÕt hîp víi kÕ ho¹ch mïa vô, hoÆc c¸n bé bæ hç trî cña c¸c ch­¬ng tr×nh x· héi ®­îc chän sö khuyÕn n«ng chØ cã mÆt ®Ó tiÕp nh÷ng ng­êi dông cña ChÝnh phñ vµ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ ®­îc nhËn nh÷ng kho¶n vay nµy. ChØ cã 7 hé ë (xem b¶ng 5). Tãm l¹i, trong sè c¸c ch­¬ng tr×nh Duyªn H¶i ®­îc vay tiÒn ®Ó ®Çu t­ nu«i t«m cã c¸c d÷ liÖu nhËn trî cÊp th× nguån thu nhËp x· khi ®­îc hái ®· nãi r»ng hä ®­îc mêi tham dù héi ®¸ng kÓ nhÊt lµ tõ c¸c quü b¶o hiÓm x· héi, c¸c líp häc do trung t©m khuyÕn n«ng tæ chøc kh«ng cã g× lµ ng¹c nhiªn khi quü ®· chi tr¶ nhiÒu vÒ ®Ò tµi nµy vµ chØ cã hai trong sè b¶y hé ®ã lµ h¬n møc ë møc trung b×nh vµ tri ch¶ cho mét tû lÖ hé nghÌo. Nh÷ng ng­êi ®­îc mêi tham dù ®µo lín hé gia ®×nh ë nhãm tiªu dïng cao trong n¨m t¹o khuyÕn n«ng thÊy c¸c líp häc nu«i t«m do nhãm tiªu dïng, vµ sè l­îng ng­êi h­ëng lîi vµ trung t©m khuyÕn n«ng thñy s¶n cña huyÖn tæ møc hç trî cho mçi hé gia ®×nh gi¶m mét c¸ch ®¸ng chøc nãi chung ®Ó phôc vô nu«i trång kinh kÓ ®èi víi c¸c nhãm tiªu dïng cßn l¹i. Phô cÊp x· doanh vµ kh«ng phôc vô cho c¸c hé n«ng d©n héi – hay trî cÊp x· héi cña tÊt c¶ c¸c lo¹i (th«ng qui m« nhá cã tr×nh ®é vµ ®Êt ®ai h¹n chÕ. Tµi th­êng, khÈn cÊp vµ cøu ®ãi) h¬i cã xu h­íng thôt liÖu h­íng dÉn th× phøc t¹p, ®Çy c¸c biÖt ng÷ lïi, Ýt chªnh lÖch h¬n gi÷a n¨m nhãm d©n c­ vÒ khoa häc khã hiÓu, vµ ®ßi hái ng­êi ®äc ph¶i møc trî cÊp vµ møc trî cÊp lín nhÊt l¹i lµ cho nhãm biÕt tiÕng Kinh (ViÖt). ThiÕu tiÕp cËn víi dÞch gi÷a, cßn nhãm nghÌo nhÊt l¹i nhËn ®­îc møc trî vô khuyÕn n«ng ®Çy ®ñ còng ¶nh h­ëng ®Õn cÊp b×nh qu©n theo ®Çu ng­êi thÊp nhÊt. Trî cÊp t×nh tr¹ng møc sèng trong ch¨n nu«i gia sóc gia cña ch­¬ng tr×nh xãa nghÌo vµ sù hç trî cña c¸c tæ cÇm nh­ lîn, gµ, vÞt – ¶nh h­ëng ®Õn viÖc chøc phi chÝnh phñ th× ng­îc l¹i, ®­îc dµnh cho trång c©y ¨n qu¶. Mét n«ng d©n nghÌo tham nhãm nghÌo nhÊt – nh­ng cßn qu¸ nhá so víi sè gia khãa häc khuyÕn n«ng phµn nµn r»ng “hä l­îng qu¸ lín cña nhãm nµy48. Nãi chung cã thÓ ®i kh«ng d¹y cho chóng t«i mét chót nµo vÒ c«ng ®Õn kÕt luËn lµ hÖ thèng b¶o trî x· héi h¹t nh©n chÝnh nghÖ: chóng t«i ph¶i tù t×m lÊy tõ ®µi b¸o, tõ thøc ë ViÖt Nam – ch­¬ng tr×nh b¶o hiÓm x· héi vµ b¹n bÌ hoÆc b»ng c¸ch häc tËp nh÷ng ng­êi ®· trî cÊp x· héi – kh«ng thùc hiÖn ®­îc b¶o trî x· héi thµnh c«ng”. ThiÕu khuyÕn n«ng cã thÓ ¶nh mét c¸ch hiÖu qu¶ cho ®¹i ®a sè ng­êi nghÌo. h­ëng nghiªm träng ®Õn c¸c hé gia ®×nh sèng c¸ch biÖt víi x· héi. YÕu tè ®Þa lý còng cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn sù kh¸c nhau cña møc trî cÊp theo ®Çu ng­êi khi ph©n 48 Nhãm lµm viÖc vÒ vÊn ®Ò nghÌo 1999; van de Walle 2001. Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: Gi¶m nguy c¬ bÞ tæn th­¬ng vµ thùc hiÖn c«ng t¸c b¶o trî x· héi 27
  6. B¶ng 5: Møc trî cÊp tiªu dïng cña b¶o trî x· héi / c¸c ch−¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, tÝnh theo n¨m nhãm tiªu dïng Nhãm tiªu B¶o hiÓm x· héi Trî cÊp x· héi CÊp häc bæng C¸c ch−¬ng tr×nh gi¶m Hç trî cña c¸c tæ chøc dïng nghÌo phi chÝnh phñ PhÇn tr¨m Møc ®é PhÇn tr¨m Møc ®é PhÇn tr¨m Møc ®é PhÇn tr¨m Møc ®é PhÇn tr¨m Møc ®é h−ëng lîi h−ëng lîi h−ëng lîi h−ëng lîi h−ëng lîi trung b×nh trung b×nh trung b×nh trung b×nh trung b×nh 5 Giµu 13,9% 7,3% 5,6% 0,2% 327.000 0,1% 443.000 nhÊt 1.010.353 251.192 141.286 4 12,1% 10,0% 2.7% 0,9% 92.111 0,2% 143.000 903.628 175.030 103.926 3 11,6% 9,6% 1,9% 1,3% 46.692 0,3% 112.667 849.509 182.875 97.684 2 9,1% 9,4% 0,8% 2,1% 76.190 1,2% 42.333 745.967 181.074 96.500 1 NghÌo 9,5% 11,6% 1,1% 6,4% 41.438 0,5% 206.000 nhÊt 731.642 196.422 105.273 B×nh qu©n tÊt 11,2% 9,6% 2,4% 2,2% 0,5% c¶ c¸c nhãm 867.366 194.156 120.875 57.636 104.200 Chó ý: 1. Nh»m xem xÐt môc tiªu cña c¸c hç trî c«ng, ng−êi ta ®∙ tiÕn hµnh tr−íc tiªn ph©n lo¹i c¸c hé gia ®×nh sau ®ã lµ c¸c c¸ nh©n vÒ tiªu dïng cña hä khi kh«ng cã hç trî cña x∙ héi. Tµi liÖu cña Van de Walle n¨m 2001 tÝnh “tiªu dïng thùc cña hé gia ®×nh theo ®Çu ng−êi” lµ tæng tiªu dïng cña hé gia ®×nh theo ®Çu ng−êi thu ®−îc qua §iÒu tra møc sèng d©n c− 1998, trõ ®i mét nöa tæng gi¸ trÞ hç trî x∙ héi mµ hä nhËn ®−îc. §iÒu ®ã cho thÊy khi kh«ng nhËn ®−îc hç trî cña x∙ héi, c¸ nh©n vµ hé gia ®×nh ph¶i tr«ng cËy phÇn nµo vµo tiÕt kiÖm, t¨ng lao ®éng, hç trî trong néi bé gia ®×nh... Khi ®ã cã thÓ tÝnh ®−îc kÕt cÊu cña hç trî x∙ héi theo ®Çu ng−êi trong mét n¨m theo c¸c nhãm 20% trong bËc thang giµu nghÌo vÒ tiªu dïng b»ng c¸ch s¾p xÕp c¸c c¸ nh©n theo gi¸ trÞ tiªu dïng theo ®Çu ng−êi cña hé gia ®×nh míi tÝnh ®−îc. Do vËy, cÊu thµnh cña c¸c nhãm 20% trong bËc thang giµu nghÌo vÒ tiªu dïng vµ c¸ch tÝnh møc ®é vµ sù ph©n bæ lîi Ých trªn c¬ së c¸c nhãm 20% trong bËc thang giµu nghÌo vÒ tiªu dïng nµy kh¸c víi kÕt qu¶ trong PWG 2000 tr. 125, v× kÕt qu¶ nµy ph©n lo¹i c¸c c¸ nh©n vµo c¸c nhãm 20% trong bËc thang giµu nghÌo trªn c¬ së tæng tiªu dïng (tøc lµ tÝnh c¶ c¸c phóc lîi c«ng céng). 2. “Sù ph©n bæ” lµ phÇn tr¨m cña c¸c c¸ nh©n trong tõng nhãm 20% trong bËc thang giµu nghÌo nãi lµ cã nhËn ®−îc hç trî x∙ héi khi ®−îc hái. 3. “Møc phóc lîi trung b×nh” lµ møc trung b×nh kho¶n nhËn ®−îc tÝnh theo ®Çu ng−êi nhËn (VND theo ®Çu ng−êi mét n¨m ). Do vËy, c¸c sè liÖu nµy kh¸c nhiÒu (lín h¬n) c¸c sè liÖu trong b¶ng 1 cña van de Walle 2001, v× b¶ng nµy tÝnh gi¸ trÞ trung b×nh theo ®Çu ng−êi trong c¸c nhãm 20% trong bËc thang giµu nghÌo cña c¶ nh÷ng ng−êi ®−îc nhËn phóc lîi vµ nh÷ng ng−êi kh«ng ®−îc nhËn phóc lîi. 4. Trî gióp x∙ héi nãi ®Õn l−¬ng h−u vµ hç trî khi mÊt kh¶ n¨ng. C¸c hç trî x∙ héi gåm hç trî x∙ héi cho gia ®×nh liÖt sü, th−¬ng binh, vµ qua c¸c tæ chøc x∙ héi vµ c¬ së s¶n xuÊt. C¸c nguån hç trî tõ Quü b¶o trî x∙ héi cho th−¬ng binh vµ cùu chiÕn binh vµ Quü b¶o trî x∙ héi cho trî cÊp x∙ héi th−êng xuyªn. Thu nhËp xo¸ nghÌo lµ tÊt c¶ c¸c thu nhËp nhËn ®−îc tõ c¸c ch−¬ng tr×nh g¾n liÒn víi chÝnh s¸ch xãa ®ãi gi¶m nghÌo cña ChÝnh phñ ViÖt Nam. Thu nhËp tõ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ lµ sù hç trî tõ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ trong vµ ngoµi n−íc.
  7. C¬ chÕ hiÖn t¹i vÒ qu¶n lý rñi ro vµ b¶o trî x· héi ë ViÖt Nam C¸c ch­¬ng tr×nh cña ChÝnh phñ ViÖt Nam cã bæ c¸c nguån hç trî ®Ó gi¶m nghÌo vµ t×nh tr¹ng dÔ bÞ tæn th­¬ng. §©y lµ mét kÕt qu¶ cña hÖ thèng hiÖu qu¶ trong viÖc gi¶m t×nh tr¹ng dÔ bÞ tæn hµnh chÝnh ph©n cÊp cña ViÖt Nam. MÆc dï trung th­¬ng vµ sù nghÌo khæ hay kh«ng? ­¬ng cã tr¸ch nhiÖm ®­a ra c¸c h­íng dÉn ®Ó x¸c ®Þnh môc tiªu vµ møc trî cÊp, nh­ng c¸c TØnh vµ c¬ Nh­ ®· nªu ë trªn, c¸c biÖn ph¸p b¶o trî x· héi cã quan d­íi tØnh cã quyÒn tù quyÕt ®¸ng kÓ ®Ó ®iÒu thÓ ®­îc ph©n thµnh c¸c lo¹i mµ môc tiªu tr­íc m¾t chØnh møc tiªu dïng cho phï hîp víi toµn bé nguån cña nã lµ ®¶m b¶o cho møc sèng cña c¸c c¸ nh©n tµi chÝnh. KÕt qu¶ tæng quan rÊt phøc t¹p. ViÖc vµ hé gia ®×nh kh«ng bÞ xuèng qu¸ thÊp (b¶o trî) ph©n bæ c¸c quü trung ­¬ng cho c¸c ch­¬ng tr×nh vµ c¸c lo¹i biÖn ph¸p mµ môc ®Ých tr­íc m¾t cña chèng nghÌo ®ãi ®· cã tiÕn bé trong viÖc ­u tiªn nã lµ vùc dËy c¸c c¸ nh©n vµ hé gia ®×nh bÞ r¬i vµo c¸c tØnh nghÌo. Tuy nhiªn, c¸ch thøc mµ tæ chøc t×nh tr¹ng cã møc sèng thÊp h¬n møc ®­îc x· héi hµnh chÝnh tØnh ph©n bæ c¸c quü nµy cho c¸c huyÖn, chÊp nhËn. Thùc tÕ, nhiÒu biÖn ph¸p cã thÓ gi¶i vµ c¸c huyÖn ph©n bæ cho c¸c x·, kh«ng nh»m môc quyÕt c¶ hai vai trß, tïy thuéc vµo vÞ trÝ cña c¸c hé ®Ých cã lîi cho ng­êi nghÌo. H¬n n÷a, c¸c quü gia ®×nh cã vÊn ®Ò. Tuy nhiªn, sù ph©n biÖt c¬ b¶n trung ­¬ng th­êng chØ cã vai trß thø yÕu so víi c¸c gi÷a khuyÕn khÝch vµ b¶o trî cã thÓ cung cÊp c¬ së quü ®­îc c¸c tØnh vµ c¸c cÊp d­íi tØnh lËp ra. C¸c cho mét khu«n khæ h÷u Ých ®Ó ph©n tÝch c¸c ch­¬ng tØnh giµu cã th­êng lËp ra nhiÒu quü h¬n c¸c tØnh tr×nh b¶o trî x· héi. nghÌo, vµ c¸c huyÖn giµu còng lËp ra nhiÒu quü Van de Walle ®· kiÓm tra gi¶ thuyÕt lµ kho¶n trî h¬n c¸c huyÖn nghÌo. KÕt qu¶ thùc lµ lµm ng­êi cÊp x· héi theo ®Çu ng­êi mµ hé nhËn ®­îc ph¶n nghÌo ë huyÖn giµu vÉn tèt h¬n lµm ng­êi nghÌo ë ¸nh kh«ng chØ møc ®é nghÌo mµ c¶ viÖc x¶y ra c¸c huyÖn nghÌo 49. ®ét biÕn, ®iÒu ngô ý r»ng kh«ng nªn phª ph¸n c¸c YÕu tè quan träng thø ba trong bÊt cø ®Ò cËp nµo vÒ ch­¬ng tr×nh b¶o trî x· héi v× ®· nh»m nhãm môc viÖc ai lµ ng­êi ®­îc h­ëng lîi tõ c¸c ch­¬ng tr×nh tiªu kh«ng tèt nÕu chØ ®¬n thuÇn dùa trªn thùc tÕ lµ cña nhµ n­íc cã liªn quan ®Õn ®Þa vÞ cña ng­êi di nh÷ng ng­êi ®­îc h­ëng lîi chÝnh l¹i lµ nhòng c­. Nh÷ng ng­êi di c­ tù nguyÖn ®Õn thµnh phè ng­êi kh«ng nghÌo, v× hä cã thÓ ®· ph¶n øng mét thÊy rÊt khã xin ®­îc ®¨ng ký hé khÈu, mµ kh«ng c¸ch hiÖu qu¶ víi c¸c ®ét biÕn vµ ®iÒu nµy ®· ng¨n cã ®¨ng ký nµy hä bÞ coi lµ kh«ng cã ®ñ ®iÒu kiÖn c¸c hé kh«ng nghÌo khái r¬i vµo t×nh tr¹ng nghÌo. ®Ó h­ëng c¸c dÞch vô x· héi t¹i ®Þa ph­¬ng ®ã (nh­ Tuy nhiªn, c¨n cø vµo d÷ liÖu cã s½n ®ã, Van de trÎ con ®i häc kh«ng mÊt tiÒn, ch¨m sãc søc kháe, Walle kÕt luËn r»ng” kh«ng cã ng­êi nghÌo nµo, vv.). N¨m 1996 ­íc tÝnh cã kho¶ng mét triÖu ng­êi mµ còng kh«ng cã ng­êi nµo chÞu t¸c ®éng cña c¸c kh«ng ®¨ng ký hé khÈu sèng ë thµnh phè Hå ChÝ ®ét biÕn xÊu tá ra ®· t×m kiÕm sù hç trî tõ c¸c ch­¬ng Minh50. Ngoµi viÖc t¹o ra mét nhãm kh«ng thuéc b¶o tr×nh phóc lîi x· héi”. Xem xÐt vÊn ®Ò nµy tõ khÝa trî x· héi víi t×nh tr¹ng møc sèng ®Æc biÖt kh«ng c¹nh kh¸c (khi nªu c©u hái r»ng phÇn nµo cña æn ®Þnh, c¬ chÕ nµy cã thÓ t¹o ra nh÷ng c¸i bÉy ch­¬ng tr×nh gi¶m nghÌo ®Çy Ên t­îng tõ n¨m 1993 nghÌo ®ãi vÒ mÆt ®Þa lý gièng nh­ chiÕc phanh ®èi ®Õn 1998 cã thÓ ®­îc coi lµ do t¸c ®éng cña trî cÊp víi ph¸t triÓn kinh tÕ quèc gia, nÕu sù thiÕu hôt c¸c x· héi), Van de Walle thÊy r»ng “trî cÊp cã ¶nh phóc lîi cña m¹ng l­íi b¶o trî cña céng ®ång vµ h­ëng kh«ng ®¸ng kÓ ®Õn nghÌo”: nh÷ng kho¶n nhµ n­íc ng¨n c¶n tÊt c¶ mäi ng­êi trõ c¸c hé giµu trî cÊp nµy chØ gióp cho kho¶ng 1% d©n sè tho¸t di chuyÓn ®Ó theo ®uæi c¸c c¬ héi kinh tÕ míi. Trong khái nghÌo ®ãi vµ chØ b¶o trî cho kho¶ng 1% d©n chiÕn l­îc CPRGS, ChÝnh phñ ®· cam kÕt ®¸nh gi¸ sè khái r¬i vµo t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi. VÒ mÆt thèng hÖ thèng ®¨ng ký hé khÈu hiÖn t¹i. §iÒu nµy cã thÓ kª mµ nãi, ¶nh h­ëng ë cÊp nµy kh«ng kh¸c mÊy cho phÐp nhãm d©n c­ nµy tiÕp cËn tèt h¬n c¸c dÞch víi con sè 051. vô x· héi c¬ b¶n. 49 Van de Walle 1998 50 Van de Walle 1998, tr.26 51 Nh÷ng thanh to¸n nµy gióp ®­îc kho¶ng 1% d©n sè tho¸t nghÌo, vµ gióp 1% d©n sè kh«ng l©m vµo c¶nh nghÌo: Van de Walle 2001, tr. 23-5 Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: Gi¶m nguy c¬ bÞ tæn th­¬ng vµ thùc hiÖn c«ng t¸c b¶o trî x· héi 29
  8. C¬ chÕ hiÖn t¹i vÒ qu¶n lý rñi ro vµ b¶o trî x· héi ë ViÖt Nam Tãm t¾t : c¬ chÕ qu¶n lý rñi ro vµ b¶o trî x· phßng chèng, gi¶m nhÑ vµ ®èi phã víi c¸c rñi ro. Danh s¸ch c¸c c¸ch tiÕp cËn nµy ®­îc lËp víi ý ®å héi bao trïm hÕt c¸c kh¶ n¨ng : nã bao gåm c¶ c¸c chiÕn l­îc vµ biÖn ph¸p tiÒm n¨ng ch­a ®­îc tiÕn B¶ng 6 tãm t¾t c¸c nguyªn nh©n trùc tiÕp chung hµnh thö ë ViÖt Nam, nh­ng rÊt ®¸ng xem xÐt. §©y nhÊt cña rñi ro vµ c¸c nhãm tiªu dïng ph¶i chÞu ¶nh lµ c¬ së ®Ó th¶o luËn tiÕp vÒ nh÷ng yªu cÇu cÇn h­ëng, vµ ®­a ra mét danh s¸ch c¸c c¸ch tiÕp cËn thiÕt ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu nh»m gi¶m t×nh tr¹ng cã tiÒm n¨ng (cho hé gia ®×nh, céng ®ång, thÞ dÔ bÞ tæn th­¬ng vµ réng h¬n lµ gi¶m nghÌo. tr­êng vµ nhµ n­íc ë c¸c cÊp ®é kh¸c nhau) ®Ó Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: Gi¶m nguy c¬ bÞ tæn th­¬ng vµ thùc hiÖn c«ng t¸c b¶o trî x· héi 30
  9. B¶ng 6: Kh¸i qu¸t c¸c chiÕn l−îc qu¶n lý rñi ro vµ rñi ro tiÒm n¨ng ë ViÖt Nam Rñi ro §èi t−îng chÞu ¶nh C¸c biÖn ph¸p phßng chèng/ng¨n ngõa C¸c biÖn ph¸p gi¶m nhÑ C¸c biÖn ph¸p ®èi phã h−ëng MÊt mïa do h¹n h¸n, N«ng d©n, ®Æc biÖt ë KiÓm so¸t lò/ c¬ së h¹ tÇng thñy lîi X©y dùng nh÷ng ng«i nhµ ch¾c ch¾n h¬n (chèng Sö dông nhiÒu lo¹i gièng t¨ng lò lôt vµ s©u bä duyªn h¶i miÒn Trung chÞu ®−îc lò lôt): chÝnh phñ cÊp kinh phÝ cho c¸c gia tr−ëng nhanh Sö dông ph©n bãn vµ thuèc trõ s©u (b∙o lò), §ång b»ng ®×nh nghÌo, h−íng dÉn vµ cho c¸c hé kh¸c vay Hç trî: cung cÊp l−¬ng thùc vµ c¸c C¸c dÞch vô khuyÕn n«ng chÊt l−îng s«ng Cöu Long (lò lôt) X©y dùng c¬ së céng ®ång v÷ng m¹nh h¬n (tr−êng vËt dông cÇn thiÕt Trång rõng / trång c©y ë hé gia ®×nh / qu¶n vµ miÒn nói (lò t¹i ®Þa häc, phßng kh¸m) ë nh÷ng vïng hay bÞ thiªn tai C¸c kho¶n vay (tiªu dïng, c¬ cÊu l¹i lý rõng ph−¬ng, ®Êt lë) Gi¸o dôc phßng chèng tai häa ë c¸c tr−êng häc s¶n xuÊt) Qui ho¹ch vµ qu¶n lý vïng ®ång b»ng cöa N©ng cÊp c¸c hÖ thèng dù b¸o tai häa sím C¸c hç trî t− nh©n s«ng do n−íc lò t¹o nªn (khoanh vïng, c¬ së h¹ tÇng giao th«ng) C¸c ch−¬ng tr×nh b¶o hiÓm tai häa Trång tre däc hai bê s«ng §a d¹ng hãa: n«ng nghiÖp (s−ên ®åi còng nh− ®Êt trång lóa) vµ phi n«ng nghiÖp VËt nu«i bÞ bÖnh vµ bÞ C¸c hé gia ®×nh n«ng C¸c dÞch vô khuyÕn n«ng chÊt l−îng (thÓ C¸c dÞch vô thó y chÊt l−îng (c¸ch ®iÒu trÞ) C¸c kho¶n vay chÕt th«n, ®Æc biÖt lµ c¸c chÊt vËt nu«i) Gi¶m bít tiªu dïng hé lÊy c«ng viÖc C¸c dÞch vô thó ý chÊt l−îng (phßng C¸c hç trî t− nh©n nu«i gia sóc lµm chèng) nghÒ chÝnh ®Ó sinh sèng Søc kháe yÕu do bÞ TÊt c¶ c¸c hé C¸c dÞch vô phßng bÖnh vµ gi¸o dôc y tÕ C¸c dÞch vô cøu ch÷a bÖnh chÊt l−îng cao Vay m−în tiÒn vµ l−¬ng thùc cña hä bÖnh tËt, tai n¹n hoÆc hµng, nh÷ng ng−êi cho vay l∙i hoÆc VÖ sinh vµ cung cÊp n−íc s¹ch B¶o hiÓm y tÕ b¹o lùc ®Æc biÖt lµ ®èi ng©n hµng C¸c chiÕn dÞch y tÕ c«ng céng vµ an toµn MiÔn phÝ kh¸m ch÷a bÖnh cho ng−êi nghÌo víi thµnh viªn lµm ra Kh«ng cho trÎ em ®i häc, chuyÓn (vÝ dô nh− an toµn giao th«ng, kh«ng hót nhiÒu thu nhËp cho hé sang ®i lµm ®Ó cã thu nhËp thuèc) gia ®×nh. Gi¶m tiªu dïng Phßng tr¸nh b¹o lùc gia ®×nh C¸c hç trî t− nh©n An toµn nghÒ nghiÖp (®Æc biÖt trong ngµnh má) Duy tr× luËt ph¸p vµ trËt tù trÞ an Thµnh viªn lµm ra TÊt c¶ c¸c hé gia C¸c dÞch vô phßng chèng bÖnh tËt vµ gi¸o Trî cÊp cho ng−êi sèng sãt Vay m−în tiÒn hoÆc l−¬ng thùc cña nhiÒu thu nhËp cho hé ®×nh lµm kinh tÕ dôc y tÕ hä hµng, ng−êi cho vay l∙i hoÆc B¶o hiÓm nh©n thä gia ®×nh bÞ chÕt (tæn ng©n hµng VÖ sinh vµ cung cÊp n−íc s¹ch TiÕt kiÖm thÊt vÒ thu nhËp / lao Kh«ng cho trÎ em ®i häc, chuyÓn C¸c chiÕn dÞch vÒ an toµn (vÝ dô: an toµn B¶o hiÓm ma chay ®éng céng víi chi phÝ sang lao ®éng ®Ó cã thu nhËp giao th«ng) mai t¸ng Gi¶m tiªu dïng Duy tr× luËt ph¸p vµ trËt tù trÞ an MÊt cña do háa ho¹n, TÊt c¶ c¸c hé gia KiÓm so¸t lò / c¬ së h¹ tÇng thñy lîi B¶o hiÓm Vay m−în tiÒn vµ l−¬ng thùc cña hä kÎ trém hoÆc thiªn tai ®×nh ë møc ®é nµo hµng, ng−êi cho vay l∙i hoÆc ng©n C¸c chiÕn dÞch phßng chèng tai n¹n TiÕt kiÖm (lò, h¹n, ®Êt lë) ®ã, nh−ng ®Æc biÖt lµ hµng Duy tr× luËt ph¸p vµ trËt tù trÞ an §a d¹ng hãa c¸c nguån thu nhËp ®èi víi c¸c hé ë c¸c Kh«ng cho trÎ em ®i häc, chuyÓn vïng th−êng x¶y ra sang lao ®éng ®Ó cã thu nhËp lò lôt Gi¶m tiªu dïng C¸c hç trî t− nh©n
  10. B¶ng 6 : Kh¸i qu¸t c¸c chiÕn l−îc qu¶n lý rñi ro vµ rñi ro tiÒm n¨ng ë ViÖt Nam (tiÕp) Kinh doanh thÊt b¹i TÊt c¶ c¸c hé lµm kinh tÕ TiÕp cËn th«ng tin thÞ tr−êng TiÕt kiÖm Vay m−în tiÒn b¹c vµ l−¬ng thùc (dµi h¹n, kÓ c¶ gi¸o dôc vµ cña hä hµng, ng−êi cho vay l∙ihoÆc B¶o hiÓm xãa mï ch÷ cho d©n téc ng©n hµng §a d¹ng hãa c¸c nguån thu nhËp thiÓu sè ë ViÖt Nam) Kh«ng cho trÎ em ®i häc, chuyÓn Cè vÊn vÒ qu¶n lý kinh sang lao ®éng ®Ó cã thu nhËp doanh Gi¶m tiªu dïng C¸c hç trî t− nh©n Gi¸ c¶ ®Çu vµo vµ s¶n TÊt c¶ c¸c hé tham gia s¶n xuÊt Phæ biÕn th«ng tin thÞ tr−êng §a d¹ng hãa c¸ch kiÕm sèng Vay m−în tiÒn b¹c vµ l−¬ng thùc phÈm thay ®æi (nh− cµ hoÆc cung cÊp dÞch vô cho thÞ chÝnh x¸c vµ ®Ých thùc (hiÖn cña hä hµng, ng−êi cho vay l∙ihoÆc TiÕt kiÖm phª, ®−êng) tr−êng, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ng−êi t¹i vµ dù b¸o) ng©n hµng B¶o hiÓm kh«ng cã lùa chän c¸ch kiÕm Kh«ng cho trÎ em ®i häc, chuyÓn C¸c chÝnh s¸ch æn ®Þnh gi¸ c¶? sèng nµo kh¸c (nh− nh÷ng ng−êi sang lao ®éng ®Ó cã thu nhËp kh«ng canh t¸c mïa vô) vµ nh−ng Gi¶m tiªu dïng ng−êi s¶n xuÊt cung cÊp cho thÞ C¸c hç trî t− nh©n tr−êng quèc tÕ C¸c sù kiÖn chu kú TÊt c¶ c¸c hé gia ®×nh cã trªn mét Kh«ng ¸p dông TiÕt kiÖm Vay m−în tiÒn b¹c vµ l−¬ng thùc cuéc sèng: chi phÝ ma ng−êi cña hä hµng, ng−êi cho vay l∙ihoÆc B¶o hiÓm ma chay chay, c−íi hái ng©n hµng C¸c hç trî t− nh©n Thµnh viªn trong hé TÊt c¶ c¸c hé gia ®×nh, ®Æc biÖt lµ Gi¸o dôc vµ thóc ®Èy hiÓu C¸c dÞch vô ch÷a trÞ /phôc håi Vay m−în tiÒn b¹c vµ l−¬ng thùc gia ®×nh nghiÖn r−îu, c¸c hé ë thµnh phè lín (vµ c¸c biÕt vÒ quyÒn cña phô n÷ cña hä hµng, ng−êi cho vay l∙ihoÆc nghiÖn ma tóy hoÆc cê vïng trång thuèc phiÖn tr−íc ng©n hµng B¾t buéc thùc thi luËt ®∙ b¹c (®Æc biÖt nÕu lµ ®©y?) Kh«ng cho trÎ em ®i häc, chuyÓn ®−îc c¶i thiÖn vµ râ rµng thµnh viªn lµm ra sang lao ®éng ®Ó cã thu nhËp Gi¸o dôc y tÕ nhiÒu thu nhËp cho hé Gi¶m tiªu dïng KiÓm so¸t ma tóy gia ®×nh) C¸c hç trî t− nh©n ThÊt nghiÖp Khu vùc thµnh thÞ (nh− ng−êi lao Duy tr× sù æn ®Þnh cña kinh ThÞ tr−êng lao ®éng linh ho¹t (nh− yªu cÇu gi¶m bít Vay m−în tiÒn b¹c vµ l−¬ng thùc ®éng trong c¸c DNNN) tÕ vÜ m« c¸c h¹n chÕ vÒ viÖc c− tró) cña hä hµng, ng−êi cho vay l∙ihoÆc ng©n hµng Qu¶n lý hiÖu qu¶ viÖc cæ Trî cÊp thÊt nghiÖp phÇn hãa DNNN Kh«ng cho trÎ em ®i häc, chuyÓn TiÕt kiÖm sang lao ®éng ®Ó cã thu nhËp Gi¸o dôc vµ d¹y nghÒ Gi¶m tiªu dïng C¸c kho¶n vay dµnh cho c¸c doanh nghiÖp nhá míi C¸c hç trî t− nh©n /t¨ng c−êng (nh− CQLDN) Tuæi giµ TÊt c¶ mäi ng−êi Kh«ng ¸p dông TiÕt kiÖm Hç trî cña anh em ruét hoÆc hµng xãm L−¬ng h−u Hç trî t− nhËn Vay m−în tiÒn b¹c vµ l−¬ng thùc cña hµng xãm, ng−êi cho vay l∙i hoÆc ng©n hµng Gi¶m tiªu dïng
  11. PhÇn IV: §¹t c¸c môc tiªu C¸c ®Ò xuÊt ®èi víi c¸c chÝnh s¸ch cña ChÝnh kh«ng cã ®Èy ®ñ th«ng tin. Tuy nhiªn, nh÷ng nghiªn cøu ®· ®­îc tiÕn hµnh tr­íc ®©y (nh­ B¸o c¸o tiªu phñ ViÖt Nam nh»m gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng dÔ dïng c«ng cña ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî n¨m bÞ tæn th­¬ng 2000) ®· x¸c ®Þnh mét sè vÊn ®Ò vÒ tÝnh b×nh ®¼ng vµ hiÖu qu¶ cña hÖ thèng t¹o ng©n s¸ch, cÊp vèn PhÇn d­íi ®©y sÏ x¸c ®Þnh mét sè thay ®æi chÝnh cho c¸c dÞch vô vµ c¸c ch­¬ng tr×nh gi¶m nghÌo vµ trong chÝnh s¸ch vµ ch­¬ng tr×nh nh»m gãp phÇn b¶o trî x· héi cã môc tiªu vµ c¸c ch­¬ng tr×nh gi¶m gi¶m bít t×nh tr¹ng dÔ bÞ tæn th­¬ng vµ hç trî hiÖu nghÌo. Nghiªn cøu nµy cho thÊy hÖ thèng nµy kh«ng qu¶ h¬n cho ng­êi nghÌo kinh niªn. NÒn t¶ng cña ®em l¹i lîi Ých b×nh ®¼ng cho tÊt c¶ ng­êi nghÌo ë tÊt c¶ nh÷ng ®Ò xuÊt nµy lµ hai môc tiªu chÝnh: ViÖt Nam53. Tiªu chÝ quèc gia chung x¸c ®Þnh nh÷ng • Thø nhÊt, n©ng cao yÕu tè b¶o vÖ cña c¸c ch­¬ng ng­êi ®­îc h­ëng lîi ®­îc söa ®æi cho phï hîp víi tr×nh b¶o trî x· héi/gi¶m nghÌo cña ChÝnh phñ nguån lùc cña ®Þa ph­¬ng vµ kh¸i niÖm nghÌo ®ãi ViÖt Nam, cô thÓ lµ b¶o vÖ chèng l¹i nh÷ng rñi t­¬ng ®èi: nh÷ng vïng sung tóc h¬n (nh­ Thµnh ro riªng lÎ (®Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶, cÇn cã c¸c s¾p phè Hå ChÝ Minh vµ §ång B»ng S«ng Cöu Long) xÕp thÓ chÕ hiÖu qu¶ hîp lý gi÷a c¸c c¬ cÊu x©y dùng tiªu chÝ riªng cao h¬n vµ bao qu¸t h¬n ®Ó ngang chÝnh phñ, tæ chøc quÇn chóng vµ céng x¸c ®Þnh nh÷ng ng­êi thô h­ëng ch­¬ng tr×nh. V× ®ång trong viÖc kh¾c phôc rñi ro toµn diÖn cña thÕ, nh÷ng ng­êi nghÌo ë nh÷ng X·, HuyÖn giµu thiªn tai); ®­îc h­ëng lîi nhiÒu h¬n so víi nh÷ng ng­êi nghÌo ë c¸c vïng nghÌo. §Ó cã sù b×nh ®¼ng, chÝnh phñ • Thø hai, thay ®æi dÇn träng t©m cña hÖ thèng trung ­¬ng cÇn “x©y dùng vµ thùc thi mét tiªu chuÈn b¶o trî x· héi h¹t nh©n, (b¶o hiÓm x· héi vµ c¸c quèc gia tèi thiÓu mµ kh«ng cã ng­êi d©n nµo bÞ ch­¬ng tr×nh hç trî x· héi, hiÖn ®ang chiÕm r¬i xuèng thÊp h¬n møc ®ã”54. ViÖc x¸c ®Þnh c¸c møc tiªu dïng lín nhÊt trong tæng tiªu dïng nhu cÇu dùa trªn c¬ së nµy sÏ quyÕt ®Þnh møc vèn dµnh cho b¶o trî x· héi), nh»m mang l¹i nhiÒu trung ­¬ng chuyÓn cho ®Þa ph­¬ng sao cho vèn tõ lîi Ých h¬n cho ng­êi nghÌo vµ nhãm cã thu trung ­¬ng sÏ tËp trung cã hiÖu qu¶ h¬n cho c¸c x· nhËp trung b×nh, chø kh«ng ph¶i cho c¸c nhãm nghÌo cã nhu cÇu cÇn vèn nhÊt. trung l­u. Môc tiªu thø hai nµy rÊt nh¹y c¶m vÒ mÆt chÝnh trÞ52. Cã nhiÒu lý do gi¶i thÝch t¹i sao l¹i tån t¹i hÖ thèng hiÖn t¹i mµ theo ®ã mét phÇn lín tæng nguån vèn Kh¸i qu¸t h¬n, ®iÒu quan träng cÇn x¸c ®Þnh t×nh ch­¬ng tr×nh ®­îc huy ®éng tõ ®Þa ph­¬ng vµ theo tr¹ng dÔ bÞ tæn th­¬ng lµ träng t©m ch­¬ng tr×nh ®ã tiªu chÝ hîp lÖ ®­îc ®iÒu chØnh cho phï hîp víi nghÞ sù vÒ chÝnh s¸ch. §iÒu nµy yªu cÇu mäi ®Ò nguån lùc s½n cã. HÖ thèng ph©n quyÒn nµy, trªn xuÊt chÝnh s¸ch ph¶i cã ph©n tÝch vÒ t×nh tr¹ng dÔ c¬ së tiÕn hµnh x¸c ®Þnh môc tiªu ë cÊp ®Þa ph­¬ng, bÞ tæn th­¬ng, tËp trung vµo nh÷ng ng­êi dÔ bÞ ¶nh ®­îc xem lµ phï hîp víi x· héi Ýt biÕn ®éng vµ Ýt cã h­ëng tiªu cùc cña c¶i c¸ch vµ gióp x¸c ®Þnh c¸c nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng vÒ ®Þa lý, hÇu hÕt mäi ng­êi biÖn ph¸p lµm gi¶m bít hoÆc bï ®¾p cho nh÷ng ®ét ®Òu yªn vÞ trong suèt cuéc ®êi vµ do ®ã c¸n bé ®Þa biÕn ®ã. ph­¬ng cã ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ t×nh tr¹ng nghÌo vµ dÔ bÞ tæn th­¬ng cña ng­êi d©n vïng ®ã. Khi møc §iÒu chØnh doanh thu vµ ng©n s¸ch ®Ó chuÈn hãa ®é biÕn ®éng t¨ng lªn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®iÒu kiÖn vµ møc ®é h­ëng lîi trong c¶ n­íc th× hÖ thèng nµy sÏ ngµy cµng trë lªn kh«ng hiÖu qu¶ trong viÖc x¸c ®Þnh ng­êi nghÌo vµ ng­êi dÔ bÞ RÊt khã cã thÓ kÕt luËn vÒ tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c tæn th­¬ng, ®Æc biÖt ë nh÷ng vïng cã t×nh tr¹ng c«ng cô b¶o trî x· héi cña ChÝnh phñ ViÖt Nam do 52 van de Walle 1998 tr. 32-4. 53 B¸o c¸o chi tiªu c«ng 2000 cña ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî; van de Walle 2001. 54 Van de Walle 1998 tr. 24. Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: Gi¶m nguy c¬ bÞ tæn th­¬ng vµ thùc hiÖn c«ng t¸c b¶o trî x· héi 33
  12. §¹t c¸c môc tiªu nhËp c­ (chñ yÕu ë thµnh thÞ)55. Bªn c¹nh ®ã, cßn thiªn tai, c¶ b¶o hiÓm mïa mµng; vµ nghiªn cøu cã t×nh tr¹ng do khuyÕn khÝch ng­êi d©n kh«ng vµ më réng n«ng nghiÖp theo h­íng cung cÊp theo ®uæi c¸c c¬ héi kinh tÕ, nªn nh÷ng h¹n chÕ gièng c©y trång chÞu h¹n, lò lôt vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng hiÖn t¹i sÏ b¾t ®Çu c¶n trë ®Õn t¨ng nhanh sau thiªn tai. tr­ëng kinh tÕ. • C¸c thay ®æi c¬ cÊu: trång rõng, x©y dùng, duy tu vµ qu¶n lý c¬ së h¹ tÇng, kiÓm so¸t lò lôt vµ Mét c¸ch ®Ó ®¶m b¶o cã sù ®èi xö b×nh ®¼ng h¬n ë c¬ së h¹ tÇng thuû lîi; n¹o vÐt vµ kiÓm so¸t lë c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng kh¸c nhau ®ßi hái s«ng; v.v... yªu cÇu quan t©m râ rµng trong c¸c kÕ ho¹ch gi¶m nghÌo ®ãi cña x·, huyÖn hoÆc tØnh ®Õn t×nh tr¹ng • Quü Kh¾c phôc Thiªn tai, triÓn khai trªn c¬ së dÔ bÞ tæn th­¬ng vµ cÇn ®­a ra nh÷ng h­íng dÉn ph¶n øng, ®Ó tµi trî cho viÖc t¸i x©y dùng cÊp phï hîp vÒ c¸ch tiÕn hµnh ph©n tÝch t×nh tr¹ng dÔ bÞ thiÕt sau thiªn tai c¸c c¬ së h¹ tÇng c«ng thiÕt tæn th­¬ng nµy. (Cã c¬ héi ®Ò thùc hiÖn viÖc nµy yÕu vµ hç trî thu nhËp vµ t¹o viÖc lµm gióp phôc khi ChiÕn l­îc CPRGS ®­îc ®­a xuèng thùc hiÖn ë håi 56 . c¸c cÊp chÝnh quyÒn d­íi trung ­¬ng). Mét biÖn ph¸p bæ trî quan träng nh»m gi¶m bít nh÷ng bÊt Ph­¬ng ph¸p tæng hîp nµy ®Ó phßng tr¸nh, gi¶m b×nh ®¼ng vÒ h­ëng lîi ®ã lµ cÇn nhÊn m¹nh ®Õn nhÑ vµ ph¶n øng víi thiªn tai ®ßi hái ph¶i cã sù tÇm quan träng cña viÖc th«ng tin cho c«ng d©n vÒ phèi hîp hiÖu qu¶ cña rÊt nhiÒu c¸c tæ chøc (nh­ c¸c quyÒn vµ quyÒn lîi. NhiÒu ng­êi h­ëng lîi Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n, Bé Giao kh«ng biÕt t¹i sao hä l¹i ®­îc h­ëng hoÆc liÖu møc th«ng, Bé KÕ ho¹ch §Çu t­, vv). §· ®¹t ®­îc nhiÒu hä h­ëng ®· ®óng ch­a. Râ rµng lµ hÇu hÕt nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ trong viÖc phèi hîp gi÷a chÝnh ng­êi ®¸ng lÏ ®­îc h­ëng lîi th× l¹i kh«ng ®­îc quyÒn vµ c¸c nhµ tµi trî ë miÒn Trung ViÖt Nam57: mµ còng kh«ng biÕt g× vÒ nh÷ng quyÒn lîi cña hä. cã kh¶ n¨ng tèt ®Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ ¸p dông ViÖc thiÕu nhËn thøc ®Æc biÖt dÔ thÊy ë nh÷ng nhãm ph­¬ng ph¸p nµy ë nh÷ng n¬i kh¸c (nh­ §ång d©n téc thiÓu sè kh«ng biÕt nãi hoÆc ®äc tiÕng ViÖt. b»ng S«ng Cöu long). Cung cÊp th«ng tin – b»ng c¸ch d¸n lªn t­êng ë trung t©m x· hoÆc qua ®µi hoÆc v« tuyÕn vµ b»ng N©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ chÊt l­îng dÞch vô ng«n ng÷ phï hîp ë nh÷ng vïng mµ c¸c nhãm d©n y tÕ vµ gi¸o dôc. c­ chiÕm ®a sè kh«ng ph¶i lµ ng­êi Kinh – sÏ gióp gi¶m bít tû lÖ h­ëng lîi kh«ng ®­îc yªu cÇu ViÖc ®¶m b¶o tiÕp cËn dÞch vô kh¸m ch÷a bÖnh cã do ng­êi d©n kh«ng biÕt vÒ c¸c quyÒn lîi nµy. thÓ chi tr¶ ®­îc cho c¸c hé gia ®×nh nghÌo lµ träng t©m cña viÖc gi¶m t×nh tr¹ng dÔ bÞ tæn th­¬ng. Cam X©y dùng ph­¬ng ph¸p luËn cho phßng tr¸nh vµ kÕt tøc th× cña chÝnh phñ ®èi víi vÊn ®Ò nµy – mµ gi¶m nhÑ thiªn tai cã lÏ b¾t ®Çu ë “c¸c x· nghÌo nhÊt” ®· ®­îc x¸c ®Þnh – cã thÓ cã t¸c ®éng ®¸ng kÓ lªn kh¶ n¨ng Do thiªn tai nghiªm träng d­êng nh­ x¶y ra ngµy ng­êi nghÌo ®èi phã víi lo¹i rñi ro phæ biÕn vµ lµm cµng th­êng xuyªn, nªn ChÝnh phñ cÇn x©y dùng suy yÕu con ng­êi nµy. Lo¹i bá c¸c chi phÝ cho c¸c kÕ ho¹ch vïng tæng hîp nh»m gi¶m bít kh¶ ng­êi nghÌo (th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch miÔn phÝ n¨ng x¶y ra thiªn tai vµ gi¶m nhÑ hËu qu¶ khi thiªn hiÖu qu¶, cã thÓ lµ sö dông mét biÖn ph¸p kh¸c tèt tai x¶y ra. KÕ ho¹ch nµy gåm cã: h¬n thÎ y tÕ miÔn phÝ) lµ mét phÇn cña gi¶i ph¸p. • C¸c biÖn ph¸p phi c¬ cÊu: hÖ thèng s½n sµng C¶i c¸ch l¹i viÖc cÊp tµi chÝnh ®Ó cã thÓ thanh to¸n ®èi phã vµ ph¶n øng víi thiªn tai; quy ho¹ch vµ cho c¸c tr¹m y tÕ x·, cã thÓ trªn c¬ së trùc tiÕp theo x©y dùng hÖ thèng dÉn n­íc tæng hîp, xem xÐt ®Çu ng­êi, cã thÓ hç trî c¸c dÞch vô y tÕ ë cÊp nµy c¸c quy chÕ vÒ x©y dùng; t­ vÊn vµ trî cÊp nh»m n¬i phÇn lín ng­êi nghÌo kh¸m ch÷a bÖnh vµ ®¶m khuyÕn khÝch x©y dùng c¸c c«ng tr×nh chèng b¶o ng­êi cã thÎ y tÕ miÔn phÝ còng ®­îc cung cÊp chÞu ®­îc søc tµn ph¸ cña giã vµ lò lôt; b¶o hiÓm dÞch vô y tÕ c«ng b»ng nh­ ng­êi nh÷ng ng­êi tr¶ 55 Nhãm lµm viÖc vÒ vÊn ®Ò nghÌo 1999 trang 126; van de Walle 1998. 56 Ng©n hµng ThÕ giíi vµ c¸c tæ chøc kh¸c 2000 tr. 88-9; IFRCRCS 2001. 57 NDM Partnership 2001. Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: Gi¶m nguy c¬ bÞ tæn th­¬ng vµ thùc hiÖn c«ng t¸c b¶o trî x· héi 34
  13. §¹t c¸c môc tiªu b»ng tiÒn mÆt. C¸c thö nghiÖm vÒ ®ång tµi trî b¶o ViÖc n©ng cao tiªu chuÈn ch¨m sãc toµn diÖn th«ng hiÓm y tÕ phøc t¹p h¬n ë Trung Quèc cã thÓ rÊt qua ®Çu t­ vµo vËt chÊt vµ ®µo t¹o còng cã ý nghÜa ®¸ng häc hái: ë vïng thµnh thÞ Trung quèc, ng­êi v« cïng quan träng. ViÖc n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp ta ®· ®¹t ®­îc thµnh c«ng ®¸ng kÓ trong më réng cËn víi dÞch vô y tÕ vµ gi¸o dôc cã chÊt l­îng qua ph¹m vi vµ tÝnh bÒn v÷ng cña b¶o hiÓm b»ng c¸ch c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n ®Ó gi¶m t×nh tr¹ng xa x«i sö dông kÕt hîp tµi kho¶n tiÕt kiÖm c¸ nh©n, mét hÎo l¸nh cã lÏ lµ dÔ dµng h¬n x©y c¸c tr¹m y tÕ x· nguån quü do ng­êi sö dông lao ®éng tµi trî víi hay tr­êng häc. C¸c ch­¬ng tr×nh nh»m môc tiªu kho¶n b¶o hiÓm cña chÝnh s¸ch b¶o hiÓm y tÕ, víi ph¸t triÓn con ng­êi – nh­ ch­¬ng tr×nh møc giíi h¹n chi tr¶ cô thÓ cña tõng lo¹i trong tõng PROGRESA ë Mª xi c« - còng cã thÓ gióp gi¶m tr­êng hîp cô thÓ (xem Khung 9). nhu cÇu t¹o thu nhËp, tµi s¶n vµ tiÕt kiÖm do bÞ mÊt c¬ héi cña c¸c hé nghÌo vµ dÔ bÞ tæn th­¬ng khi ®Çu t­ vµo c¸c tr¹m y tÕ vµ tr­êng häc. Khung 9: Nguån tµi chÝnh cho b¶o hiÓm Y tÕ ë Trung Quèc §¬n gi¶n ho¸ viÖc ®¨ng ký hé khÈu cña nh÷ng ng­êi di c­ ®Õn thµnh thÞ. T¹i Trung Quèc, phÝ b¶o hiÓm thùc thanh thùc chi cña c¸c ch­¬ng tr×nh b¶o hiÓm b¾t buéc ë BiÓu hiÖn râ rµng nhÊt cña t×nh tr¹ng biÕn ®éng vÒ c¸c khu vùc thµnh thÞ hiÖn nay ®¹t møc kh¸ cao d©n sè ngµy cµng t¨ng lªn liªn quan ®Õn nh÷ng vÊn 8-9% tæng møc l­¬ng. Trong mét thö nghiÖm ®Ò nãi trªn lµ sè luîng d©n c­ kh«ng ®¨ng ký hé nh»m lµm cho c¸c quü nµy trë lªn hiÖu qu¶ h¬n, khÈu ë c¸c thµnh phè lín do hiÖn t­îng di d©n tõ hai thµnh phè ®· ¸p dông mét hÖ thèng theo ®ã n«ng th«n ra thµnh thÞ g©y ra. ChÝnh phñ ®Ò ra môc mét nöa kho¶n ®ãng gãp cña c«ng nh©n ®­îc tiªu t¨ng tû lÖ d©n sè thµnh thÞ trong tæng d©n sè nép vµo c¸c tµi kho¶n tiÕt kiÖm c¸ nh©n, trong quèc gia ®¹t trªn 40% vµo nh÷ng thËp kû tíi. NÕu khi mét nöa kho¶n ®ãng gãp kia cña c«ng nh©n ®iÒu nµy x¶y ra, ®iÒu quan träng lµ nh÷ng ng­êi di nép vµo c¸c quü ®ãng gãp. Khi ng­êi c«ng nh©n d©n ®Õn c¸c trung t©m thµnh thÞ ph¶i ®­îc c«ng bÞ bÖnh, c¸c chi phÝ y tÕ kh¸c cña hä tr­íc hÕt nhËn chÝnh thøc vÒ hé khÈu, ®iÒu nµy cho phÐp hä sÏ ®­îc thanh to¸n b»ng tµi kho¶n c¸ nh©n cña cã quyÒn tiÕp cËn c¸c dÞch vô c¬ b¶n (gi¸o dôc, y tÕ hä vµ c¸c kho¶n tiÕt kiÖm c¸ nh©n kh¸c. Tuy vµ b¶o trî x· héi/X§GN). Trong chiÕn l­îc CPRGS, nhiªn, nÕu chi phÝ trong mét n¨m cô thÓ v­ît ChÝnh phñ th«ng b¸o sÏ “cung cÊp tiÕp cËp c¸c dÞch qu¸ trÞ gi¸ cã trong tµi kho¶n c¸ nh©n céng thªm vô x· héi c¬ b¶n cho tÊt c¶ c¸c ng­êi d©n thµnh thÞ, 5% tæng l­¬ng cña ng­êi lao ®éng, th× phÇn v­ît kÓ c¶ nh÷ng ng­êi kh«ng cã hé khÈu [vµ] x©y dùng nµy sÏ ®­îc quü ®ãng gãp (do ng­êi sö dông c¸c biÖn ph¸p gióp ng­êi nghÌo t×m viÖc lµm ë nh÷ng lao ®éng tµi trî) chi tr¶. NÕu chi phÝ y tÕ v­ît vïng ®« thޔ. Ngoµi ra, ChÝnh phñ sÏ “xem xÐt l¹i qu¸ møc trÇn (b»ng 5 lÇn møc thu nhËp hµng chÝnh s¸ch di c­ lao ®éng vµ chÝnh s¸ch ®¨ng ký hé n¨m cña ng­êi lao ®éng), th× chóng sÏ ®­îc khÈu ®Ó ng­êi d©n cã thÓ dÔ dµng chuyÓn sang mét chÝnh s¸ch b¶o hiÓm y tÕ bæ trî chi tr¶. nh÷ng c«ng viÖc ®­îc tr¶ l­¬ng cao h¬n”58. §©y lµ Tr«ng cã vÎ phøc t¹p, nh­ng hÖ thèng nµy ®· mét quyÕt ®Þnh khã kh¨n: nã sÏ lµm t¨ng m¹nh thµnh c«ng trong viÖc n©ng cao nhËn thøc cña nhu cÇu vÒ c¸c dÞch vô x· héi ë thµnh thÞ vµ g©y ra ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng vÒ ¸p lùc vÒ ng©n s¸ch cho chÝnh quyÒn c¸c thµnh phè. chi phÝ y tÕ vµ thóc ®Èy c¸c bÖnh viÖn ph¶i hîp Tuy nhiªn, ViÖt Nam cÇn x©y dùng mét thÞ tr­êng lý ho¸ qui tr×nh chÈn ®o¸n vµ ch÷a bÖnh. HÖ lao ®éng l­u ®éng vµ linh ho¹t vµ cho phÐp nh÷ng thèng nµy hiÖn t¹i ®· ®­îc më réng sang 57 ng­êi lao ®éng di c­ ®Õn c¸c trung t©m thµnh thÞ thµnh phè kh¸c. víi c¸c quyÒn lîi vµ b¶o ®¶m nh­ nh÷ng ng­êi d©n Nguån: Xiaoyi vµ nh÷ng ng­êi kh¸c 1999 tr 71- kh¸c (xem Khung 10). SÏ cÇn ph¶i cã thªm c¸c 4 ; van Ginneken 1999 tr. 18-19 nguån lùc bæ sung. 58 ChÝnh phñ ViÖt Nam 2002, t. 132 Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: Gi¶m nguy c¬ bÞ tæn th­¬ng vµ thùc hiÖn c«ng t¸c b¶o trî x· héi 35
  14. §¹t c¸c môc tiªu Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh ®ã lµ cÇn cã ph­¬ng Khung 10: Di d©n, hé khÈu vµ ho¹t ®éng cña ph¸p tiÕt kiÖm tiÒn an toµn vµ cã hi väng vÒ kh¶ thÞ tr­êng lao ®éng ë Trung Quèc n¨ng sinh lîi. HiÖn t¹i, c¸c ch­¬ng tr×nh tµi chÝnh vi m« cña chÝnh phñ th­êng cÊp c¸c kho¶n cho vay Trung Quèc, gièng nh­ ViÖt Nam, trong nhiÒu cã hç trî chø kh«ng ph¶i lµ c¸c c«ng cô tiÕt kiÖm59. thËp kû qua ®· sö dông sæ hé khÈu ®Ó qu¶n lý C¸c ch­¬ng tr×nh tiÕt kiÖm cÇn ph¶i cã b¶o ®¶m an sinh x· héi, di d©n vµ nguån cung lao ®éng. (®¶m b¶o cho sù an toµn cña tiÒn göi), tiÖn lîi (vÒ Còng nh­ ViÖt Nam, m« h×nh nµy ®· dÉn ®Õn 2 ®Þa ®iÓm vµ thñ tôc sao cho dÔ dµng göi vµ rót tiÒn vÊn ®Ò. Thø nhÊt, nh÷ng ng­êi di d©n tõ n«ng göi), dÔ dµng rót tiÒn (cung cÊp cho ng­êi göi c«ng th«n ra thµnh thÞ sÏ ®èi mÆt víi c¸c t×nh tr¹ng cô rót tiÒn mÆt nhanh chãng) vµ h×nh thøc v« danh. dÔ bÞ tæn th­¬ng cô thÓ, do hä kh«ng thÓ lµm Kho¶n tiÒn göi ph¶i ®­îc b¶o ®¶m chèng l¹i l¹m viÖc chÝnh thøc nÕu kh«ng cã hé khÈu vµ chØ ph¸t vµ nh÷ng sôp ®æ thÓ chÕ (hµm ý cÇn cã qu¶n ®­îc tiÕp cËn h¹n chÕ víi c¸c dÞch vô x· héi. lý tèt, ®iÒu tiÕt hiÖu qu¶ vµ th«ng b¸o râ rµng c«ng Thø hai, nh÷ng ng­êi d©n n«ng th«n bÞ nh÷ng khai vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña ng­êi göi vµ mét sè vÊn ®Ò ®ã g©y c¶n trë cho viÖc di c­ sÏ gãp hÖ thèng b¶o hiÓm tiÒn göi) 60. Mét ch­¬ng tr×nh phÇn vµo t×nh tr¹ng d­ thõa cung lao ®éng ë nh­ vËy sÏ lµ lùa chän rÊt hÊp dÉn cho chiÕn l­îc n«ng th«n. KÕt qu¶ lµ, ChÝnh phñ Trung Quèc tiÕt kiÖm mµ ng­êi nghÌo sö dông khi thiÕu c¸c lùa gÇn ®©y ®· th«ng b¸o dù ®Þnh xo¸ bá mét sè chän: ch¼ng h¹n nh­ mua gia sóc hoÆc vµng. qui ®Þnh cña hÖ thèng cÊp hé khÈu nh»m tù do ho¸ thÞ tr­êng lao ®éng vµ gióp hµng chôc tiÖu ViÖc tiÕp tôc cho vay víi l·i suÊt thÊp h¬n l·i suÊt ng­êi d©n ë n«ng th«n Trung quèc t×m viÖc lµm. thÞ tr­êng cña Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn Trung Quèc hiÖn nay còng ®ang thµnh lËp “hÖ N«ng th«n, Ng©n hµng dµnh cho Ng­êi nghÌo vµ thèng ®¨ng ký lao ®éng”, theo hÖ thèng nµy rÊt nhiÒu c¸c ch­¬ng tr×nh ®Æc biÖt ®ang nhËn ®­îc ng­êi d©n cã thÓ yªu cÇu h­ëng trî cÊp trªn c¬ sù hç trî m¹nh mÏ cña ChÝnh phñ. Tuy nhiªn, nhiÒu së c¸c tæ chøc b¶o hiÓm x· héi míi ®­îc thµnh nghiªn cøu ®· cho thÊy nh÷ng h¹n chÕ cña chÝnh lËp chø kh«ng ph¶i c¸c lo¹i h×nh kh¸c. Tuy s¸ch nµy vµ ®· ®Ò nghÞ cÇn nghiªn cøu l¹i l·i suÊt nhiªn, thay ®æi nµy sÏ diÔn ra tõ tõ. C¸c h¹n cña c¸c kho¶n cho vay nh­ lµ c«ng cô dù b¸o tr­íc chÕ nµy sÏ tån t¹i l©u h¬n ë c¸c thµnh phè lín cÇn thiÕt trong viÖc cung cÊp c¸c c«ng cô tiÕt kiÖm. nh­ Th­îng H¶i, B¾c Kinh vµ Qu¶ng Ch©u lµ TiÕt kiÖm cã ý nghÜa v« cïng quan träng: viÖc ChÝnh nh÷ng n¬i ®· ph¶i g¸nh chÞu søc Ðp vÒ dÞch vô phñ mong muèn cung cÊp dÞch vô tiÕt kiÖm cho x· héi do tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh vµ quy m« ng­êi nghÌo, ch¼ng h¹n nh­ th«ng qua c¸c b­u lín g©y ra. Vµ nh÷ng ng­êi kh«ng ë ®©y chØ cã côc, nh­ ®Ò nghÞ trong ChiÕn l­îc CPRGS, lµ mét thÓ xin nhËp hé khÈu nÕu hä ®· cã nhµ hîp b­íc ®i rÊt tÝch cùc61. Sù ph¸t triÓn cña lÜnh vùc tµi ph¸p vµ mét nguån thu nhËp æn ®Þnh. chÝnh vi m« tù duy tr× vµ hiÖu qu¶ cÇn g¾n víi c¶i Nguån: B¸o Viet Nam News Thø n¨m ngµy 30 c¸ch ng©n hµng réng lín h¬n b»ng ph­¬ng thøc th¸ng 8 n¨m 2001 tÝch cùc vµ s¸ng t¹o n©ng cao tÇm víi cña dÞch vô vµ x©y dùng khu«n khæ ph¸p luËt phï hîp cho c¸c tæ chøc vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh nhá. §iÒu chØnh c¸c ch­¬ng tr×nh tµi chÝnh vi m« lµm X©y dùng c¸c c«ng cô b¶o hiÓm võa kh¶ n¨ng vµ cho chóng trë thµnh c¸c c«ng cô gi¶m nghÌo vµ hiÖu qu¶. qu¶n lý rñi ro hiÖu qu¶ h¬n. §èi víi mét sè nhãm d©n c­ vµ mét sè d¹ng rñi ro, VÉn cã kh¶ n¨ng ®Ó tµi chÝnh vi m« ë ViÖt Nam ch­¬ng tr×nh b¶o hiÓm lµ mét h×nh thøc b¶o vÖ hiÖu ph¸t huy kh¶ n¨ng tÝch cùc h¬n nhiÒu trong viÖc qu¶ chèng l¹i rñi ro thu nhËp gi¶m hoÆc tiªu dïng gãp phÇn gi¶m nghÌo vµ t×nh tr¹ng dÔ bÞ tæn th­¬ng. t¨ng62. Khi thu nhËp trung b×nh t¨ng lªn, ChÝnh phñ 59 Mét sè c«ng cô tiÕt kiÖm ®­îc ®­a ra (nh­ th«ng qua B­u ®iÖn vµ Héi Liªn hiÖp Phô n÷), song quy m« cña c¸c c«ng cô nµy cßn kh¸ nhá. 60 Nhãm lµm viÖc vÒ vÊn ®Ò nghÌo 1999 tr. 114; McCarty 2001. 61 Bé L§TBXD 2001 tr. 17. 62 Haughton et al 2001 tr. 15. Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: Gi¶m nguy c¬ bÞ tæn th­¬ng vµ thùc hiÖn c«ng t¸c b¶o trî x· héi 36
  15. §¹t c¸c môc tiªu ViÖt Nam cÇn thuyÕt phôc thªm nhiÒu hé gia ®×nh Khung 11: B¶o hiÓm Y tÕ: Kinh nghiÖm cña n÷a ®Çu t­ vµo qu¶n lý rñi ro b»ng c¸ch b¶o hiÓm. Tæ chøc phi ChÝnh phñ vµ CBO B¶o hiÓm y tÕ vµ b¶o hiÓm mïa mµng cÇn ®­îc ­u tiªn, chóng cho thÊy tÇm quan träng cña bÖnh tËt VÒ c¬ b¶n, cã 3 lý do gi¶i thÝch t¹i sao ng­êi lao vµ mÊt mïa (kÓ c¶ mÊt mïa do thiªn tai) lµ c¸c nh©n ®éng trong khu vùc phi chÝnh thøc thÝch c¸c tè ®Èy c¸c hé gia kh«ng nghÌo vµo nghÌo ®ãi. XÐt ch­¬ng tr×nh b¶o hiÓm nhãm h¬n lµ tù chi vµ tµi vÒ l©u dµi, nã ®ãng vai trß b¶o ®¶m viÖc thùc hiÖn trî. Thø nhÊt, b»ng c¸c kho¶n ®ãng gãp th­êng tèt h¬n c¸c nghÜa vô cña ng­êi sö dông lao ®éng vµ xuyªn, cã thÓ kh¾c phôc nh÷ng vÊn ®Ò nî nÇn ng­êi lao ®éng trong khu vùc t­ nh©n trong viÖc do tiÒn viÖn phÝ lín. Thø hai, tiÒm lùc tµi chÝnh ®ãng gãp b¶o hiÓm x· héi. Bªn c¹nh ®ã, vÒ sau nã nhãm cã thÓ cho phÐp ng­êi ®iÒu hµnh ®µm cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn bæ sung thªm kho¶n ®ãng gãp ph¸n ®Ó cã ®­îc c¸c dÞch vô chÊt l­îng cao tù nguyÖn vµo ch­¬ng tr×nh b¶o hiÓm x· héi vµ h¬n hoÆc cã gi¸ trÞ h¬n cña t­ nh©n. Thø ba, ch­¬ng tr×nh b¶o hiÓm thÊt nghiÖp s¾p triÓn khai, B¶o hiÓm nhãm cã thÓ sÏ s½n sµng chi vµo c¸c cho phÐp c¸c c«ng ty nhá cã mong muèn tham gia ho¹t ®éng tuyªn truyÒn y tÕ vµ phßng ngõa cã thÓ thùc hiÖn ®­îc. nh»m gi¶m bít chi phÝ ch÷a bÖnh. Cã sù kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a c¸c ch­¬ng tr×nh Lo¹i I (b¶o §Ó cã thÓ thùc hiÖn ®­îc, ho¹t ®éng cña c¸c ch­¬ng hiÓm cho nh÷ng biÕn cè Ýt x¶y ra nh­ng cã chi tr×nh nµy ph¶i ®­îc c¶i thiÖn rÊt nhiÒu: møc ®é vµ phÝ cao, nh­ n»m viÖn) vµ Lo¹i II (b¶o hiÓm cho h×nh thøc ®ãng gãp ph¶i linh ho¹t h¬n vµ ®iÒu chØnh nh÷ng biÕn cè x¶y ra th­êng xuyªn nh­ng cã phï hîp víi kh¶ n¨ng ®ãng gãp cña nhãm ng­êi chi phÝ thÊp, nh­ ch¨m sãc y tÕ ban ®Çu). T¹i nghÌo vµ nhãm cã thu nhËp trung b×nh, cã thÓ cÇn hÇu hÕt c¸c n­íc, hÇu hÕt ng­êi lao ®éng – kÓ ®Õn yÕu tè tµi kho¶n tiÕt kiÖm c¸ nh©n mµ c¸c c¸ c¶ nh÷ng ng­êi lao ®éng sèng d­íi ng­ìng nh©n cã thÓ gãp vµo khi cã thu nhËp cßn l¹i sau tiªu nghÌo– ®Òu s½n sµng vµ cã kh¶ n¨ng dµnh mét dïng. (Xem Khung 11). phÇn ®¸ng kÓ thu nhËp cña gia ®×nh vµo c¸c dÞch vô y tÕ vµ th­êng lµm nh­ vËy th«ng qua B¶n dù th¶o luËt an sinh x· héi míi lÇn ®Çu tiªn ®Ò h×nh thøc thu phÝ t¹i c¸c ®iÓm dÞch vô. Do ®ã, ra viÖc ¸p dông trî cÊp thÊt nghiÖp. Trong khi ®iÒu vÒ mÆt lý thuyÕt c¸c ch­¬ng tr×nh b¶o hiÓm y tÕ nµy Ýt cã liªn quan tíi ®a phÇn c¸c khu vùc chÝnh tËp thÓ lµ cã hiÖu qu¶ ë nhiÒu n­íc, mang l¹i thøc cña lùc l­îng lao ®éng ViÖt Nam, song nã hiÖu qu¶ cho c¶ ng­êi cung cÊp vµ bÖnh nh©n. xøng ®¸ng víi sù nç lùc cÇn thiÕt ®Ó cã ®­îc quyÒn §iÓn h×nh lµ c¸c ch­¬ng tr×nh cã h×nh thøc “b¶o nµy trong giai ®o¹n ban ®Çu: kinh nghiÖm cña thÕ hiÓm vi m«” – lµ c¸c ch­¬ng tr×nh qu¶n lý ®éc giíi ph¸t triÓn cho thÊy vÒ mÆt chÝnh trÞ rÊt khã cã lËp, quy m« nhá, mang tÝnh ®Þa ph­¬ng (do cã thÓ c¶i c¸ch c¸c ch­¬ng tr×nh trî cÊp viÖc lµm ®· nh÷ng ng­êi kh«ng tin vµo c¸c ch­¬ng tr×nh cã ®­îc thiÕt lËp tõ tr­íc. §Ó cã ®­îc mét kÕ ho¹ch quy m« lín h¬n vµ v« danh h¬n), n»m trong tæ phï hîp, ®ßi hái ph¶i cã sù suy xÐt cÈn thËn63. Møc hîp c¸c ch­¬ng tr×nh gióp n©ng cao chøc n¨ng ®ãng gãp ph¶i phï hîp víi c¶ ng­êi lao ®éng vµ b¶o hiÓm vµ c¬ cÊu qu¶n lý. HÇu hÕt c¸c ch­¬ng ng­êi sö dông lao ®éng (nh­ kh«ng ®­îc lµm t¨ng tr×nh cung cÊp b¶o hiÓm Lo¹i II lµ lo¹i Ýt thÝch chi phÝ lao ®éng ®Õn møc lµm t¨ng tû lÖ thÊt nghiÖp). hîp h¬n ®èi víi viÖc ®¸p øng c¸c nhu cÇu b¶o Møc trî cÊp ph¶i ®¶m b¶o cung cÊp mét kho¶n thu trî x· héi vÒ y tÕ quan träng nhÊt, th­êng lµ nhËp thay thÕ hiÖu qu¶, cho phÐp nh÷ng ng­êi lao nh÷ng kho¶n chi phÝ lín kh«ng biÕt tr­íc. KÕt ®éng bÞ sa th¶i cã thÓ ®èi phã víi thêi kú thÊt nghiÖp hîp ph¹m vi b¶o hiÓm ®èi víi mét sè lo¹i rñi ro mµ kh«ng ph¶i b¸n tµi s¶n hoÆc tõ bá kh«ng ®Çu t­ thµnh mét nhãm chøc n¨ng b¶o hiÓm ®a d¹ng vµo dinh d­ìng, gi¸o dôc vµ y tÕ; nh­ng møc trî cã thÓ lµ mét gi¶i ph¸p. VÝ dô nh­, Tæ chøc Phi cÊp nµy còng kh«ng ®­îc qu¸ cao ®Ó kh«ng khuyÕn chÝnh phñ cña Ên ®é SEWA (HiÖp héi Phô n÷ tù khÝch ng­êi lao ®éng nhanh chãng quay trë l¹i lµm t¹o viÖc lµm) thùc hiÖn chi tr¶ viÖn phÝ lµ mét viÖc. Phèi hîp thanh to¸n c¸c kho¶n trî cÊp víi c¸c phÇn trong ch­¬ng tr×nh b¶o hiÓm cho nh÷ng chÝnh s¸ch thÞ tr­êng n¨ng ®éng (nh­ yªu cÇu ng­êi biÕn cè bÊt ngê nh­ chÕt, tµn tËt vµ thai s¶n h­ëng trî cÊp tham gia vµo c¸c trung t©m viÖc lµm) còng nh­ bÞ mÊt c«ng cô lao ®éng, nhµ cöa vµ lµ mét phÇn cña gi¶i ph¸p nµy. tµi s¶n. 63 Howell 2001. Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: Gi¶m nguy c¬ bÞ tæn th­¬ng vµ thùc hiÖn c«ng t¸c b¶o trî x· héi 37
  16. §¹t c¸c môc tiªu TiÕn hµnh ph©n tÝch chi tiÕt hÖ thèng an sinh x· vµ ngoµi n­íc – sÏ gióp ng­êi n«ng d©n t¨ng tÝnh héi vµ ®¸nh gi¸ Ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm cña hä vµ më réng ®­êng biªn lîi nhuËn cña c¸c ho¹t ®éng cña hä Tiªu dïng cña ChÝnh phñ ViÖt Nam vµo b¶o trî x· (th«ng qua viÖc t¨ng chÊt l­îng s¶n phÈm, ch¼ng héi vµ gi¶m nghÌo cã môc tiªu lµ t­¬ng ®èi cao ®Æc h¹n). Cô thÓ, viÖc n©ng cao c¸c dÞch vô thó y vµ kh¶ biÖt khi so víi tiªu chuÈn cña c¸c n­íc §«ng nam n¨ng tiÕp cËn c¸c dÞch vô tiªm chñng cho gia sóc ¸. MÆc dÇu bøc tranh tiªu dïng th× kh¸ râ rÖt vµ c¸c võa kh¶ n¨ng sÏ lµm gi¶m ®¸ng kÓ rñi ro gia sóc bÞ sè liÖu Kh¶o s¸t møc sèng d©n c­ cung cÊp chi tiÕt chÕt, mét nguyªn nh©n quan träng t¹o ra c¸c c¬n cho ph¹m vi vµ møc ®é trî gióp x· héi, nh­ng qu¶ sèc lín cho c¸c hé gia ®×nh nghÌo. thùc lµ ng­êi ta biÕt rÊt Ýt vÒ kÕt qu¶ - vÒ c¸i g× cã hiÖu qu¶ vµ c¸i g× kh«ng cã hiÖu qu¶. C¸c ®¸nh gi¸ Xem xÐt kh¶ n¨ng thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh c«ng chÝnh x¸c cã thÓ gióp x¸c ®Þnh th«ng lÖ tèt nhÊt vµ tr×nh c«ng céng lµm c«ng cô b¶o trî x· héi vµ lµ ®em l¹i bµi häc cho x©y dùng chÝnh s¸ch vµ ch­¬ng träng t©m trong cung cÊp c¬ së h¹ tÇng nh»m gi¶m tr×nh: ChÝnh phñ ®· tuyªn bè r»ng nh÷ng ®¸nh gi¸ nghÌo ®ãi nµy sÏ ®­îc thùc hiÖn. H­íng cÊp vèn vµo c¸c Víi ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh cña ViÖt nam vµ mèi quan ch­¬ng tr×nh cã hiÖu qu¶ vµ c¶i c¸ch c¸c ch­¬ng hÖ chÆt chÏ quan s¸t thÊy gi÷a sù c« lËp vËt chÊt víi tr×nh kh«ng cã hiÖu qu¶ cã thÓ ®em l¹i t¸c ®éng nghÌo ®ãi vµ t×nh tr¹ng dÔ bÞ tæn th­¬ng, kh«ng cã tÝch cùc lín cho gi¶m nghÌo vµ kh¶ n¨ng dÔ bÞ tæn g× ng¹c nhiªn khi ChÝnh phñ ®Çu t­ m¹nh vµo cung th­¬ng. cÊp c¬ së h¹ tÇng (®Æc biÖt lµ ®­êng x¸, ®iÖn khÝ X©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh h­íng vµo c¸c nhãm ho¸, c¬ cÊu thñy lîi vµ c¬ cÊu viÔn th«ng) lµm c«ng ®Æc biÖt dÔ bÞ tæn th­¬ng trong c¸c hé gia ®×nh. cô gi¶m nghÌo ®ãi65. Tuy nhiªn, nãi chung ph­¬ng thøc cung cÊp c¬ së h¹ tÇng cã xu h­íng sö dông HÇu hÕt c¸c ch­¬ng tr×nh vµ chÝnh s¸ch chÝnh thøc kh¸ nhiÒu vèn. Trong khi cã kh¶ n¨ng x©y dùng c¬ ®Òu tËp trung vµo hé gia ®×nh (miÔn häc phÝ lµ ngo¹i së h¹ tÇng sö dông nhiÒu lao ®éng ®Ó t¹o viÖc lµm lÖ ®¸ng chó ý)64. CÇn x©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh vµ thu nhËp cho nh÷ng nhãm d©n c­ nghÌo, ®Æc môc tiªu (nh­ dinh d­ìng hoÆc y tÕ dùa vµo tr­êng biÖt trong thêi kú n«ng nhµn. C¸c ch­¬ng tr×nh nµy häc) ®Õn ®­îc nh÷ng nhãm d©n c­ mµ nhu cÇu cô cÇn ®­îc x©y dùng ®Ó cã thÓ tù ®Þnh h­íng b»ng thÓ cña hä kh«ng ®­îc biÕt ®Õn ë c¸c hé gia ®×nh c¸ch x©y dùng møc l­¬ng chØ thu hót nh÷ng ng­êi cã møc tiªu dïng b×nh qu©n ®Çu ng­êi võa ®ñ. nghÌo kh«ng cã c¸c c¬ héi kh¸c sinh lîi h¬n. C¸c ch­¬ng tr×nh nµy cÇn ®­îc x©y dùng vµ qu¶n lý Gi¶m bít rñi ro s¶n xuÊt th«ng qua viÖc n©ng cao cÈn träng ®Ó chóng t¹o ra viÖc lµm cã l­¬ng n©ng ph¹m vi triÓn khai vµ chÊt l­îng c¸c dÞch vô khuyÕn cao an sinh vµ mang l¹i c¬ së h¹ tÇng chÊt l­îng n«ng cao vµ cÇn ®­îc bæ sung cïng c¸c chÝnh s¸ch kh¸c nh»m gióp ®ì ng­êi nghÌo lµ nh÷ng ng­êi kh«ng Cã rÊt nhiÒu kh¶ n¨ng gi¶m bít vµ gi¶m nhÑ rñi ro thÓ lao ®éng hoÆc lµ nh÷ng ng­êi lao ®éng nghÌo. trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp th«ng qua viÖc cung Tuy nhiªn, cã rÊt nhiÒu vÝ dô vÒ c¸c ch­¬ng tr×nh cÊp t­ vÊn phï hîp (vµ sö dông ®Çu vµo Ýt h¬n) ®¸p ®¹t ®­îc sù c©n b»ng nµy(Khung 12) ë c¸c n­íc vµ øng ®­îc nhu cÇu ®Þa ph­¬ng. VÊn ®Ò nµy ®ßi hái ViÖt Nam cÇn xem xÐt cÈn träng lîi Ých khi chÊp ph¶i cã sù chuyÓn ®æi c¨n b¶n trong vai trß cña c¸c nhËn ph­¬ng thøc nµy cho viÖc x©y dùng c¬ së h¹ dÞch vô khuyÕn n«ng mµ hiÖn ®ang ®­îc Nhµ n­íc tÇng 66 . cÊp vèn nh»m thóc ®Èy c¸c kÕ ho¹ch do Nhµ n­íc chØ ®¹o ®Ó t¨ng s¶n l­îng cña mét sè vô mïa nhÊt ViÖc triÓn khai mét c¸ch hÖ thèng c¸c c«ng tr×nh ®Þnh. C¸c t­ vÊn vÒ gièng vµ kü thuËt kh«ng chØ c«ng céng sö dông nhiÒu lao ®éng rÊt phøc t¹p ë lµm æn ®Þnh vµ n©ng cao n¨ng suÊt mµ cßn ph¶i lµm ViÖt Nam do cã c¸c quy ®Þnh tõ l©u lµ thanh niªn t¨ng thu nhËp vµ gi¸ trÞ b÷a ¨n tõ viÖc n©ng cao cã søc khoÎ ®ãng gãp 10 ngµy lao ®éng mçi n¨m n¨ng suÊt nµy. Th«ng tin vÒ thÞ tr­êng – c¶ trong ®Ó duy tu ®­êng hoÆc lµm c¸c c«ng tr×nh c¬ së h¹ 64 van de Walle 1998 tr. 32. 65 Ng©n hµng Hîp t¸c Ph¸t triÓn cña NhËt B¶n 2001 66 Ng©n hµng ThÕ giíi 1995 tr. 78. Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: Gi¶m nguy c¬ bÞ tæn th­¬ng vµ thùc hiÖn c«ng t¸c b¶o trî x· héi 38
  17. §¹t c¸c môc tiªu chØ thu hót nh÷ng ng­êi kh«ng cã c¸c c¬ héi kh¸c. Khung 12: Ch­¬ng tr×nh B¶o ®¶m ViÖc lµm §iÒu nµy d­êng nh­ thùc hiÖn ®­îc, chØ víi Maharashtra kho¶ng 90% sè ng­êi h­ëng lîi kh«ng ph¶i lµ Ch­¬ng tr×nh B¶o ®¶m ViÖc lµm (CTB§VL) næi ng­êi nghÌo. Tuy nhiªn, lµ mét ch­¬ng tr×nh dùa tiÕng v× quy m« cña nã (cung cÊp kho¶ng 148 trªn c¬ së viÖc lµm, CTB§VL kh«ng thÓ mang l¹i triÖu ngµy-ng­êi lµm viÖc cho kho¶ng 500.000 b¶o trî x· héi cho mét sè nhãm d©n c­ trong sè ng­êi vµo n¨m 1993), trong mét thêi gian dµi (27 nh÷ng ng­êi nghÌo. CÇn cã c¸c biÖn ph¸p b¶o trî n¨m) vµ ph­¬ng thøc b¶o trî x· héi trªn c¬ së c¸c x· héi kh¸c ®èi víi ng­êi giµ, ng­êi m¾c bÖnh quyÒn lîi vµ nghÜa vô (kÓ tõ khi triÓn khai trªn c¬ vµ ng­êi tµn tËt. së b¾t buéc n¨m 1997, CT§BVL ®· mang l¹i sù ¶ nh h­ëng cÊp hai kh¸ phøc t¹p, nh­ng d­êng b¶o ®¶m ph¸p lý vÒ viÖc lµm cho bÊt cø ai trªn 18 nh­ trong ®ã còng cã ¶nh h­ëng tÝch cùc. ViÖc tuæi ®i xin viÖc lµm). NÕu hiÓu theo c¸ch b×nh b¶o ®¶m møc l­¬ng cña CT§BVL ®· t¹o ra ¸p lùc th­êng, th× ch­¬ng tr×nh nµy lµ mét m« h×nh ®¸ng gia t¨ng møc l­¬ng trong n«ng nghiÖp, mÆc dï quan t©m ®èi víi c¸c chÝnh phñ ®ang t×m kiÕm quy m« ¶nh h­ëng nµy kh¸c nhau ®¸ng kÓ gi÷a ph­¬ng thøc b¶o trî x· héi bÒn v÷ng dùa trªn c¸c c¸c vïng. MÆc dï tÝnh bÒn v÷ng cña c¬ së h¹ c«ng tr×nh c«ng céng. tÇng nµy còng lµ mét vÊn ®Ò (gièng nh­ nhiÒu §iÒu quan träng cÇn thÊy r»ng CT§BVL lµ mét ch­¬ng tr×nh c«ng tr×nh c«ng céng kh¸c), tµi s¶n phÇn trong nhãm c¸c céng cô b¶o trî x· héi vµ do ch­¬ng tr×nh CT§BVL t¹o ra ®· mang l¹i lîi gi¶m nghÌo. MÆc dï nã kh«ng ®­a ®­îc nhiÒu Ých cho c¶ ng­êi giµu vµ ng­êi nghÌo. ViÖc x©y ng­êi nghÌo tho¸t khái ng­ìng nghÌo, song nã dùng ®­êng n«ng th«n gióp n©ng cao kh¶ n¨ng ®· gi¶m bít møc ®é nghÌo, n©ng cao vµ æn ®inh tiÕp cËn thÞ tr­êng vµ dÞch vô cña ng­êi nghÌo, thu nhËp cña nh÷ng hé gia ®×nh cã thu nhËp thÊp trong khi c¸c biÖn ph¸p thñy lîi vµ b¶o tån ®Êt ®ai h¬n ng­ìng nghÌo. Phô n÷, lµ nh÷ng nhãm d©n kh«ng nh÷ng mang l¹i lîi Ých cho nh÷ng ng­êi c­ ®¼ng cÊp thÊp, ®· ®­îc h­ëng lîi tõ ch­¬ng n«ng d©n cã ®Êt mét c¸ch trùc tiÕp, mµ cßn (th«ng tr×nh nµy. Ch­¬ng tr×nh nµy còng kh¸ hiÖu qu¶ vÒ qua c¸c ¶nh h­ëng cÊp hai tíi lao ®éng vµ møc mÆt chi phÝ vµ ®­îc x¸c ®Þnh cã môc tiªu tèt: víi l­¬ng trong n«ng nghiÖp) mang l¹i lîi Ých cho hÇu hÕt c¸c ch­¬ng tr×nh c«ng tr×nh c«ng céng, nh÷ng ng­êi nghÌo kh«ng cã ®Êt mét c¸ch gi¸n møc l­¬ng ®­îc Ên ®Þnh ë møc thÊp sao cho tiÕp. ch­¬ng tr×nh ®ã tù ®Þnh h­íng, tÇng nhá. Quy ®Þnh nµy cã phÇn gièng thuÕ lòy nµy kh«ng ®¸ng kÓ l¾m trong thêi gian lao ®éng tho¸i ®¸nh vµo ng­êi nghÌo, trong khi sè tiÒn mµ cña hé gia ®×nh67. Mét lùa chän lµ thö nghiÖm c¸c ng­êi giµu ph¶i bá ra ®Ó kh«ng ph¶i thùc hiÖn nghÜa c«ng tr×nh c«ng céng tù ®Þnh h­íng lµm c«ng cô vô nµy lµ kh¸ nhá so víi møc thu nhËp cña hä, trong b¶o trî x· héi ë nh÷ng x· “nghÌo nhÊt” nµy, khi khi ®ã ng­êi nghÌo kh«ng cã tiÒn bá ra vµ ph¶i thùc hiÖn viÖc thanh to¸n (vµ xo¸ bá nghÜa vô) cho ®ãng gãp 10 ngµy lao ®éng mçi n¨m, dï sè ngµy hÖ thèng huy ®éng lao ®éng ®Þa ph­¬ng. 67 Van de Walle 2001 trang 18-19. Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: Gi¶m nguy c¬ bÞ tæn th­¬ng vµ thùc hiÖn c«ng t¸c b¶o trî x· héi 39
  18. PhÇn V. C¸c hµm ý vÒ ph©n bæ nguån lùc • PhÇn nµy x¸c ®Þnh c¸c hµm ý cña nh÷ng ®Ò xuÊt Tiªu dïng dµnh cho gi¶m nhÑ thiªn tai lµ thÊp nªu trªn vÒ nguån tµi chÝnh cho c¸c c¬ chÕ b¶o trî nhÊt (®iÓn h×nh lµ kho¶ng 0,5%) x· héi cña ChÝnh phñ ViÖt Nam, tËp trung vµo thay • ®æi møc ®é quan träng cña vèn ®èi víi c¸c yÕu tè C¸c dÞch vô vµ hç trî dµnh cho nh÷ng ng­êi cã kh¸c nhau cÊu thµnh b¶o trî x· héi. C¸ch dÔ nhÊt lµ c«ng trong chiÕn tranh thèng nhÊt ®Êt n­íc (gia ®­a ra ­íc tÝnh chi phÝ khi ®Ò xuÊt më réng c¸c ®×nh liÖt sü, th­¬ng binh, bµ mÑ anh hïng, v..v..) ch­¬ng tr×nh hiÖn t¹i, khi chi phÝ hiÖn t¹i cã thÓ chiÕm kho¶ng 40%; t¨ng lªn do t¨ng ph¹m vi triÓn khai; tuy nhiªn ®é tin • Hç trî cho ng­êi nghÌo chiÕm 22% tõ n¨m 1997 cËy cña c¸c ­íc tÝnh chi phÝ cña c¸c ®Ò xuÊt cho ®Õn n¨m 2000; nh÷ng c«ng cô míi sÏ gi¶m ®i. • Kh¸i qu¸t vÒ nguån tµi chÝnh hiÖn t¹i dµnh C¸c ch­¬ng tr×nh trî gióp ng­êi tµn tËt, trÎ må c«i vµ trÎ em ®­êng phè, ng­êi nghiÖn ma tuý cho B¶o trî x· héi vµ g¸i m¹i d©m vµ ng­êi giµ chiÕm 1% tiªu §iÓm ®Çu tiªn cÇn nh¾c l¹i cã liªn quan ®Õn c¸c dïng; nguån lùc dµnh cho c¸c biÖn ph¸p gi¶m t×nh tr¹ng • Tiªu dïng dµnh cho c¸c ch­¬ng tr×nh kh¸c (chñ dÔ bÞ tæn th­¬ng ®ã lµ i) phÇn lín c¸c chi phÝ qu¶n yÕu lµ l­¬ng h­u dÞch vô d©n sù) chiÕm mét tû lý rñi ro do hé gia ®×nh vµ céng ®éng chi tr¶ vµ ii) lÖ lín (kho¶ng 40%)69 ph©n tÝch viÖc ph©n phèi c¸c kho¶n trî cÊp chÝnh thøc cña nhµ n­íc cho thÊy nh÷ng ng­êi h­ëng lîi Cã nhiÒu lÜnh vùc tiªu dïng cña ChÝnh phñ n»m l¹i lµ nh÷ng ng­êi kh¸ sung tóc (c¸c c¸ nh©n vµ hé ngoµi phÇn ng©n s¸ch b¶o trî x· héi cña Bé gia ®×nh cã møc tiªu dïng b×nh qu©n ®Çu ng­êi L§TBXH phôc vô c¸c môc ®Ých b¶o trî x· héi vµ thuéc nhãm trung l­u) chø kh«ng ph¶i nh÷ng ng­êi ph¶i ®­îc tÝnh ®Õn khi ph©n tÝch nguån vèn cña t­¬ng ®èi nghÌo. b¶o trî x· héi. Nguån vèn dµnh cho ch¨m sãc søc khoÎ c¬ b¶n (kÓ c¶ c¸c chÝnh s¸ch ng­êi sö dông Kho¶n tiªu dïng dµnh cho c¸c dÞch vô vµ ch­¬ng tr¶ phÝ, b¶o hiÓm y tÕ do B¶o hiÓm y tÕ ViÖt Nam tr×nh b¶o trî an sinh x· héi ®· t¨ng lªn trong nh÷ng cÊp, vµ c¸c c¬ chÕ vèn cho dÞch vô cÊp x·) cÇn ®­îc n¨m 90, ®¹t 10,3 tû ®ång vµo n¨m 1998. Tû lÖ tæng xem xÐt trong bÊt cø ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ nµo vÒ c¸c hÖ ng©n s¸ch nhµ n­íc dµnh cho b¶o trî x· héi ®· t¨ng qu¶ chÝnh s¸ch ph©n bæ tæng nguån lùc cho viÖc lªn ®¹t gÇn 14% vµo n¨m 1997. H¬n 90% ng©n s¸ch n©ng cao b¶o trî x· héi, còng nh­ viÖc b¶o hiÓm vô cña lÜnh vùc nµy lµ do ng©n s¸ch trung ­¬ng ®ãng gãp mïa cña B¶o ViÖt vµ c¸c c¬ chÕ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng vµ 9% lµ do ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng ®ãng gãp. Ng­îc tiÕp cËn víi gi¸o dôc c¬ b¶n cña trÎ em ë c¸c hé gia víi m« h×nh trong lÜnh vùc y tÕ vµ gi¸o dôc, cã ch­a ®×nh nghÌo. Víi rÊt nhiÒu c¸c tæ chøc nhµ n­íc cã tíi 2% ng©n s¸ch cña khu vùc b¶o trî x· héi ®­îc vai trß trong b¶o trî x· héi sÏ g©y khã kh¨n cho dµnh cho ®Çu t­ c¬ b¶n, ph¶n ¸nh thùc tÕ lµ phÇn lín viÖc ph©n tÝch chÝnh x¸c tæng nguån lùc cÇn thiÕt. tiªu dïng trong lÜnh vùc nµy n»m d­íi h×nh thøc tiÒn mÆt vµ c¸c d¹ng trî cÊp b»ng vËt chÊt dµnh cho c¸c ¦íc tÝnh chi phÝ cÇn thiÕt cho c¸c chÝnh s¸ch nhãm c¸ nh©n vµ hé gia ®×nh, mµ rÊt Ýt ®Çu t­ cho viÖc vµ ch­¬ng tr×nh ®Ò xuÊt cung cÊp dÞch vô t¹i c¸c c¬ së cè ®Þnh68. Gi÷a c¸c ch­¬ng tr×nh vµ dÞch vô b¶o trî x· héi, Träng t©m cña viÖc ph©n tÝch s©u h¬n lµ ph¸t triÓn møc ®é quan träng t­¬ng øng cña c¸c yÕu tè cÊu c¸c nguyªn t¾c h­íng dÉn nh÷ng ng­êi ra quyÕt thµnh kh¸c nhau ®­îc x¸c ®Þnh b»ng tû lÖ tæng tiªu ®Þnh c©n b»ng c¸c ch­¬ng tr×nh b¶o trî x· héi ®­îc dïng ®­îc tæng kÕt nh­ sau: ®­a ra. C¸c nguyªn t¾c ®ã lµ: 68 UN vµ Bé L§TBXH 1999 tr. 40-1. 69 UN vµ Bé L§TBXH 1999 pp. 42-3. Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: Gi¶m nguy c¬ bÞ tæn th­¬ng vµ thùc hiÖn c«ng t¸c b¶o trî x· héi 40
  19. C¸c hµm ý vÒ ph©n bæ nguån lùc • kho¶n ®ãng gãp ®ã còng phï hîp víi kh¶ n¨ng TËp trung vµo nh÷ng nhu cÇu ­u tiªn cña nh÷ng cña ng­êi nghÌo : ng­êi nghÌo nhÊt; • Kh¶ n¨ng bæ trî lÉn nhau cña c¸c can thiÖp chÝnh • B×nh ®¼ng trong viÖc nhËn trî cÊp theo c¸c tiªu s¸ch; chÝ tiªu chuÈn xÐt duyÖt, ®Æc biÖt lµ b×nh ®¼ng theo chiÒu ngang gi÷a c¸c tØnh, c¸c huyÖn vµ • Linh ho¹t – hay kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh ho¹t ®éng c¸c x·; cña c¸c ch­¬ng tr×nh khi ®iÒu kiÖn thay ®æi. • C¸c c«ng tr×nh c«ng céng “Çm ܔ hoÆc c¸c quü Chó ý ®Õn æn ®Þnh ng©n s¸ch; x· héi, ho¹t ®éng ë møc thÊp song æn ®Þnh trong • Ph­¬ng thøc s¸ng t¹o vµ linh ho¹t ®Ó x©y dùng nh÷ng ®iÒu kiÖn b×nh th­êng, nh­ng cã thÓ thu hót mét l­îng lín vèn khi cÇn t¨ng quy m« ®Ó c¸c ch­¬ng tr×nh ®ãng gãp. T¹i nhiÒu n­íc, ®· chèng chäi víi thiªn tai hoÆc ®ét biÕn kinh tÕ, thÊy r»ng thËm chÝ nh÷ng ng­êi rÊt nghÌo còng lµ nh÷ng minh ho¹ ®iÓn h×nh vÒ c¸c c«ng cô cã kh¶ n¨ng tiÕt kiÖm hoÆc ®ãng gãp cho b¶o b¶o trî x· héi linh ho¹t. hiÓm vµo mét sè thêi ®iÓm trong n¨m vµ hä s½n sµng bá tiÒn cho nh÷ng kho¶n ®Çu t­ h¹n chÕ §Ó tiÕn hµnh h×nh thøc ph©n tÝch nµy ®ßi hái ph¶i rñi ro nÕu hä thÊy tin t­ëng vµo c¸ch qu¶n lý cã th«ng tin nhiÒu h¬n, vµ tèt h¬n, vÒ ng©n s¸ch vµ cña nh÷ng ch­¬ng tr×nh ®ã. C¸c ch­¬ng tr×nh tiªu dïng cña rÊt nhiÒu yÕu tè cÊu thµnh an sinh x· cña ChÝnh phñ ViÖt Nam kh«ng nªn lo¹i trõ kh¶ héi vµ X§GN. Nã còng yªu cÇu nghiªn cøu c¸c n¨ng huy ®éng nguån lùc cho b¶o trî x· héi tõ ¶nh h­ëng ch­¬ng tr×nh vµ hiÖu qu¶ chi phÝ, lµ nh÷ng ng­êi sÏ ®­îc b¶o trî vµ cÇn s¸ng t¹o nh÷ng yÕu tè hiÖn nay cßn thiÕu. nghÜ ra c¸ch lµm thÕ nµo ®Ó viÖc thu nh÷ng Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: Gi¶m nguy c¬ bÞ tæn th­¬ng vµ thùc hiÖn c«ng t¸c b¶o trî x· héi 41
  20. PhÇn VI: Gi¸m s¸t §Ó gi¸m s¸t tiÕn tr×nh cña môc tiªu bao trïm trong Khung 13: Danh s¸ch s¬ bé c¸c chØ tiªu trung chÝnh s¸ch b¶o trî x· héi – gi¶m nghÌo cïng cùc gian vÒ t×nh tr¹ng dÔ bÞ tæn th­¬ng vµ n©ng cao kinh nghiÖm kh¸ch quan vµ chñ quan vÒ an sinh - ®ßi hái ph¶i chó ý ®Õn mét sè chØ sè • C¸c chØ sè vÒ rñi ro thiªn tai: sè l­îng hµng trung gian cña tiÕn tr×nh bªn c¹nh 3 môc tiªu chÝnh n¨m c¸c gia ®×nh mÊt chç ë, diÖn tÝch canh ®­îc nªu trong PhÇn II. PhÇn cuèi nµy sÏ ®­a ra t¸c vµ trÞ gi¸ mïa mµng tæn thÊt, ­íc tÝnh sè mét sè chØ sè ®Ó xem xÐt. nhµ bÞ ph¸ huû hoÆc tæng tæn thÊt vÒ tµi s¶n, v.v.v. C¸c chØ sè trung gian ®­îc lùa chän • Tû lÖ thiÕu viÖc lµm (ë thµnh thÞ vµ n«ng th«n) • BiÕn ®éng gi¸ c¶ hµng ho¸ cña mét sè mÆt Cã thÓ ®­a ra rÊt nhiÒu chØ sè ®Çu vµo, tiÕn tr×nh vµ hµng chÝnh, ®Æc biÖt lµ nh÷ng hµng ho¸ do kÕt qu¶ vÒ t×nh tr¹ng dÔ bÞ tæn th­¬ng vµ cung cÊp ng­êi nghÌo hoÆc ng­êi ng­êi gÇn nghÌo lµm b¶o trî x· héi ®Ó bæ trî tÝnh to¸n tæng hîp vÒ t×nh ra: con sè tuyÖt ®èi vµ c¸ch tÝnh møc biÕn ®éng tr¹ng dÔ bÞ tæn th­¬ng ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së x¸c • Sè ngµy bÞ bÖnh tËt suÊt hé gia ®×nh r¬i vµo nhãm d©n c­ cã møc tiªu • Sè l­îng viÖc lµm tèt ë khu vùc chÝnh thøc dïng thÊp h¬n (nh­ tõ nhãm kh«ng nghÌo trë thµnh ®­îc t¹o ra (sè liÖu nµy cã thÓ rót ra tõ cuéc nhãm nghÌo hoÆc tõ nhãm nghÌo chung trë thµnh ®iÒu tra lao ®éng hµng n¨m cña BL§TBXH nghÌo l­¬ng thùc). Do cã nh÷ng vÊn ®Ò vÒ ph­¬ng còng nh­ cuéc ®iÒu tra §MT ®­îc tiÕn hµnh ph¸p trong viÖc ®­a ra ®Þnh nghÜa ®Çy ®ñ vÒ nghÌo hai n¨m mét) (nh­ ®· tr×nh bµy ë PhÇn I nªu trªn), nªn nh÷ng chØ • Tû lÖ hé gia ®×nh lµm n«ng nghiÖp phô thuéc sè trung gian nµy cã lÏ cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan vµo mét ho¹t ®éng chiÕm tõ 75% tæng thu nhËp träng ë trong b¸o c¸o nµy (xem Khung 13). trë lªn • Tû lÖ d©n sè ®­îc b¶o trî x· héi vµ tÝnh hiÖu qu¶ Th«ng tin ®Þnh tÝnh vÒ rñi ro vµ t×nh tr¹ng dÔ bÞ tæn • P ercentage of population covered by health th­¬ng insurance, broken down by ethnicity and location CÇn thiÕt ph¶i bæ sung c¸c c¸ch tÝnh vÒ møc ®é ¶nh • Tû lÖ ®­îc b¶o hiÓm y tÕ: ®ã lµ tû lÖ d©n sè h­ëng vµ c¸c ph­¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh ®¬n gi¶n vÒ ®ang ë ®é tuæi lao ®éng vµ tû lÖ d©n sè cã ®ñ møc ®é trÇm träng cña ®ét biÕn cïng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn (c«ng chøc vµ nh÷ng ng­êi lao ®éng ®¸nh gi¸ thÊu ®¸o tinh tÕ h¬n theo hoµn c¶nh vÒ trong nh÷ng doanh nghiÖp sö dông h¬n 10 nguyªn nh©n g©y ra t×nh tr¹ng dÔ bÞ tæn th­¬ng vµ lao ®éng) lµm thÕ nµo hé gia ®×nh cã thÓ qu¶n lý nh÷ng t×nh • Tû lÖ ®­îc b¶o hiÓm thÊt nghiÖp (nÕu vµ khi tr¹ng dÔ bÞ tæn th­¬ng ®ã, khi cã hoÆc kh«ng cã sù c«ng cô ®Ò xuÊt nµy ®­îc triÓn khai) hç trî cña céng ®ång hoÆc cña ChÝnh phñ. Cã thÓ • Sè l­îng c¸c tµi kho¶n tiÕt kiÖm tiÒn mÆt cña cÇn tiÕn hµnh c¸c nghiªn cøu ®Þnh tÝnh hoÆc ®Þnh khu vùc chÝnh thøc vµ tû lÖ tiÕt kiÖm cña hé l­îng quy m« nhá: nÕu cã thÓ, nh÷ng nghiªn cøu gia ®×nh: ph©n theo nhãm thu nhËp b×nh qu©n nµy nh»m môc ®Ých bæ sung thªm cho nh÷ng kÕt ®Çu ng­êi nÕu cã thÓ. qu¶ rót ra tõ sè liÖu ®iÒu tra panel. Cã nhiÒu ph­¬ng thøc thèng nhÊt c¸c ph­¬ng ph¸p nµy: vÝ dô nh­, c¸c nghiªn cøu hoµn c¶nh cã thÓ ®­îc thùc hiÖn ®Ó tiÕp tôc c¸c vÊn ®Ò ®­îc nªu ra trong ph©n tÝch d÷ hai ph©n tÝch xem liÖu c¸c gi¶i ph¸p cña ChÝnh phñ liÖu panel vµ/hoÆc nh»m x¸c ®Þnh c¸c vÊn ®Ò hoÆc ®Ò xuÊt cã thÓ gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng nghÌo mµ c¸c lùa chän h×nh thøc c©u hái ®Ó ®­a vµo trong cuéc céng ®ång ®· miªu t¶ tr­íc ®Êy kh«ng theo quan ®iÒu tra mÉu. Mét ý t­ëng kh¸c cã thÓ lµ dùa trªn ®iÓm cña c¸c céng ®éng nghÌo vµ c¸c c¸n bé nhµ ho¹t ®éng ®· ®­îc tiÕn hµnh trong c¸c §¸nh gi¸ n­íc cung cÊp c¸c dÞch vô ®ã. nghÌo cã sù tham gia cña ng­êi d©n vµ c¸c cuéc tham vÊn cÊp céng ®ång vÒ dù th¶o CPRGS. Hai C¸c nghiªn cøu hoµn c¶nh còng sÏ cã hiÖu qu¶ khi ho¹t ®éng nµy ®· ®­îc thùc hiÖn víi cïng c¸c nhãm ph¶n øng mét c¸ch linh ho¹t tr­íc nh÷ng vÊn ®Ò vÒ céng ®ång, ho¹t ®éng thø nhÊt th¶o luËn vÒ nguyªn t×nh tr¹ng dÔ bÞ tæn th­¬ng míi næi lªn ë c¸c ®Þa nh©n vµ c¸c khÝa c¹nh vÒ nghÌo cßn ho¹t ®éng thø ®iÓm hoÆc gi÷a c¸c nhãm d©n c­ nhÊt ®Þnh: vÝ dô Nhãm hµnh ®éng chèng ®ãi nghÌo: Gi¶m nguy c¬ bÞ tæn th­¬ng vµ thùc hiÖn c«ng t¸c b¶o trî x· héi 42
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2