Con người và phát triển con người ở Hòa Bình: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn

38 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 1.2008<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> CoN NG−êi Vµ PH¸T TRiÓN CoN NG−êi ë Hßa B×NH:<br /> MéT Sè VÊN §Ò Lý LuËN Vµ THùC TiÔN<br /> <br /> <br /> ViÖn Th«ng tin Khoa häc x· héi – Së Khoa<br /> häc c«ng nghÖ tØnh Hßa B×nh. Con ng−êi vµ<br /> ph¸t triÓn con ng−êi ë Hßa B×nh: mét sè vÊn ®Ò lý<br /> luËn vµ thùc tiÔn. H.: Khoa häc x· héi. 2007, 234 tr.<br /> <br /> <br /> l−¬ng thu trang<br /> l−îc thuËt<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> T r−íc ®©y, ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn,<br /> ng−êi ta th−êng c¨n cø vµo c¸c<br /> chØ sè kinh tÕ vµ coi GDP lµ<br /> th−íc ®o c¬ b¶n vµ chñ yÕu x¸c ®Þnh sù<br /> triÓn bÒn v÷ng, v× t¨ng tr−ëng kinh tÕ<br /> ®«i khi kh«ng g¾n liÒn víi ph¸t triÓn con<br /> ng−êi, kh«ng nhÊt thiÕt thóc ®Èy sù ph¸t<br /> triÓn con ng−êi.<br /> ph¸t triÓn cña mçi x· héi hay mçi céng Tõ nh÷ng thùc tÕ trªn, c¸c nhµ khoa<br /> ®ång hµng n¨m hay trong tõng thêi kú. häc vµ ho¹t ®éng x· héi ®· t×m tßi vµ ®−a<br /> C¸ch thøc ®¸nh gi¸ nµy, ngµy nay vÉn ra nh÷ng c¸ch tiÕp cËn míi, bao qu¸t<br /> ®−îc Ng©n hµng thÕ giíi (WB) vµ mét sè h¬n vµ mang tÝnh hÖ thèng h¬n khi ph¶n<br /> tæ chøc x· héi sö dông nh−ng ®Æt trong ¸nh c¸c khÝa c¹nh ®a d¹ng cña sù ph¸t<br /> khung lý luËn míi víi nh÷ng ph−¬ng triÓn. Cuèi thÕ kû XX, c¸ch tiÕp cËn ph¸t<br /> ph¸p luËn míi ®Ó h¹n chÕ sù phiÕn diÖn triÓn dùa vµo sù ph¸t triÓn con ng−êi cña<br /> cña nã. Sù thay ®æi nµy b¾t ®Çu tõ UNDP lµ mét lùa chän ®−îc coi lµ rÊt cã<br /> kho¶ng h¬n mét thËp niªn gÇn ®©y, ý nghÜa.<br /> ng−êi ta nhËn ra r»ng, GDP kh«ng ph¶n<br /> ë ViÖt Nam, tõ rÊt sím, §¶ng, Nhµ<br /> ¸nh hÕt ®−îc tèc ®é, tr×nh ®é ph¸t triÓn<br /> n−íc vµ c¸c tæ chøc x· héi ®· quan t©m<br /> thùc cña mét quèc gia hay mét ®Þa<br /> ®Õn con ng−êi vµ ph¸t triÓn con ng−êi.<br /> ph−¬ng. SÏ lµ phiÕn diÖn khi chØ sö dông<br /> Tuy nhiªn, t− t−ëng nµy míi chØ ®−îc thÓ<br /> c¸c chØ sè kinh tÕ ®Ó ®¸nh gi¸ tÊt c¶ c¸c<br /> hiÖn râ trong c¸c v¨n b¶n quèc gia tõ h¬n<br /> mÆt cña v¨n ho¸ – x· héi – con ng−êi<br /> mét thËp niªn trë l¹i ®©y vµ ®iÒu nµy ®·<br /> trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. GDP chØ lµ<br /> thóc ®Èy viÖc triÓn khai c¸c nghiªn cøu vÒ<br /> mét khÝa c¹nh cña sù ph¸t triÓn. NÕu chØ<br /> con ng−êi vµ ph¸t triÓn con ng−êi theo bé<br /> c¨n cø vµo gãc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®Ó<br /> c«ng cô HDI cña UNDP.<br /> nh×n nhËn toµn bé sù ph¸t triÓn x· héi<br /> th× sù ®Þnh h−íng cña quan ®iÓm h¹n N»m trong môc tiªu nghiªn cøu chØ<br /> hÑp nµy cã thÓ dÉn ®Õn viÖc triÓn khai sè ph¸t triÓn con ng−êi (HDI) t¹i c¸c ®Þa<br /> nh÷ng kÕ ho¹ch kh«ng nh»m tíi ph¸t ph−¬ng, nhãm t¸c gi¶ d−íi sù chñ tr× cña<br /> Con ng−êi vµ ph¸t triÓn con ng−êi... 39<br /> ViÖn Th«ng tin Khoa häc x· héi vµ Së Ch−¬ng 2: ChØ sè HDI vµ chØ sè HPI-<br /> Khoa häc c«ng nghÖ tØnh Hßa B×nh, gåm 1 tØnh Hßa B×nh: nh÷ng tiÕn bé sau 20<br /> PGS., TS. Hå SÜ Quý, TS. NguyÔn Ngäc n¨m ®æi míi.<br /> Hång, TS. D−¬ng ThÞ B¹ch Kim, ThS. Ch−¬ng 3: Ph¸t triÓn con ng−êi ë Hßa<br /> Cï ViÖt Hµ, CN. NguyÔn §×nh TuÊn, CN. B×nh: b¶ng c¸c sè liÖu vÒ ph¸t triÓn kinh<br /> Bïi Biªn Hßa, TS. §inh ThÞ Th¬m, TS. tÕ, gi¸o dôc vµ ch¨m sãc søc khoÎ.<br /> Tr−¬ng Thuý H»ng… ®· hoµn thµnh §Ò PhÇn phô lôc giíi thiÖu chØ sè HDI vµ<br /> tµi nghiªn cøu khoa häc “Nghiªn cøu vµ chØ sè HPI-1 cña c¸c tØnh vµ thµnh phè<br /> ®¸nh gi¸ chØ sè ph¸t triÓn con ng−êi trong c¶ n−íc theo sè liÖu n¨m 2004.<br /> (HDI) vµ chØ sè nghÌo khã tæng hîp<br /> Ch−¬ng 1: Ph¸t triÓn con ng−êi:<br /> (Human Poverty Index – HPI) ë Hßa B×nh<br /> mét sè quan ®iÓm vµ kh¸i niÖm c¬<br /> lµm c¬ së khoa häc phôc vô viÖc x©y dùng<br /> chiÕn l−îc ph¸t triÓn con ng−êi Hßa B×nh b¶n<br /> thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸” vµ Tr×nh<br /> c«ng bè t¸c phÈm: “Con ng−êi vµ ph¸t bµy lÞch sö<br /> triÓn con ng−êi ë Hßa B×nh - Mét sè vÊn vµ ph©n tÝch<br /> ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn”. Cuèn s¸ch ph¶n néi dung<br /> ¸nh mét sè kÕt qu¶ chÝnh cña ®Ò tµi. quan ®iÓm<br /> coi con<br /> §óng nh− tªn gäi cña cuèn s¸ch, ng−êi lµ<br /> phÇn néi dung ®−îc c¸c t¸c gi¶ tr×nh bµy trung t©m<br /> theo tr×nh tù c¸c ch−¬ng môc ®i tõ lý cña sù ph¸t<br /> luËn vÒ con ng−êi vµ ph¸t triÓn con triÓn, c¸c<br /> ng−êi ®Õn thùc tiÔn ph¸t triÓn con ng−êi t¸c gi¶ ®−a<br /> tØnh Hßa B×nh. Cuèn s¸ch dµnh mét ra luËn<br /> dung l−îng lín tr×nh bµy nh÷ng kÕt qu¶ ®iÓm “ph¸t<br /> nghiªn cøu ®Þnh l−îng vÒ c¸c chØ sè ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®ang lµ yªu cÇu mang<br /> triÓn con ng−êi tØnh Hßa B×nh, nh−ng tÝnh nguyªn t¾c ®èi víi c¸c chÝnh phñ vµ<br /> phÇn nghiªn cøu lý thuyÕt còng rÊt s©u, c¸c tæ chøc x· héi trong viÖc ho¹ch ®Þnh<br /> nªu bËt ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò cña sù ph¸t c¸c chiÕn l−îc, c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn<br /> triÓn con ng−êi trong x· héi hiÖn ®¹i, kinh tÕ, b¶o vÖ m«i tr−êng, ph¸t triÓn<br /> nh÷ng gîi më vÒ con ng−êi Hßa B×nh kÓ v¨n ho¸, ph¸t triÓn x· héi vµ ph¸t triÓn<br /> tõ khi xuÊt hiÖn ng−êi ViÖt cæ ë Hßa chÝnh con ng−êi”. C¸c t¸c gi¶ nhËn xÐt:<br /> B×nh thêi ®¹i ®å §¸ cho ®Õn ngµy nay. ph¸t triÓn bÒn v÷ng vÒ thùc chÊt lµ v×<br /> Theo c¸c t¸c gi¶, cuèn s¸ch ph¶n ¸nh môc tiªu ph¸t triÓn con ng−êi, lµ nguyªn<br /> “mét trong sè c¸c nghiªn cøu ®Çy khã t¾c sèng cßn víi mçi con ng−êi, nÕu con<br /> kh¨n m« t¶ vµ ®¸nh gi¸ ®éng th¸i cña ng−êi muèn cã cuéc sèng “®Çy ®ñ, khoÎ<br /> chØ sè ph¸t triÓn con ng−êi, t×m ra nh÷ng m¹nh vµ cã gi¸o dôc” (3 tiªu chÝ c¬ b¶n<br /> thÕ m¹nh cÇn ph¸t huy vµ nh÷ng h¹n cña ph¸t triÓn con ng−êi), bëi lÏ “chØ ®èi<br /> chÕ cÇn kh¾c phôc, gãp phÇn tõng b−íc víi con ng−êi, ph¸t triÓn míi lµ môc ®Ých<br /> c¶i thiÖn chØ sè ph¸t triÓn con ng−êi ë tù th©n” (I.Kant).<br /> Hßa B×nh”. Theo c¸c t¸c gi¶, t− t−ëng “ph¸t triÓn<br /> con ng−êi g¾n liÒn víi ph¸t triÓn bÒn<br /> S¸ch gåm 3 ch−¬ng vµ 6 trang phô lôc. v÷ng” lµ s¶n phÈm cña thêi ®¹i ngµy<br /> nay, mÆc dï vÒ ph−¬ng diÖn lý thuyÕt,<br /> Ch−¬ng 1: Ph¸t triÓn con ng−êi: mét con ng−êi x−a nay lu«n ®−îc hÇu hÕt c¸c<br /> sè quan ®iÓm vµ kh¸i niÖm c¬ b¶n. x· héi chó träng. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i<br /> 40 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 1.2008<br /> <br /> cø chó träng ®Õn con ng−êi lµ ®· cã thÓ dông nã cã thÓ lµm n¶y sinh nh÷ng ®Þnh<br /> lµm cho con ng−êi ®−îc ph¸t triÓn mét h−íng ho¹t ®éng x· héi thiÕu s¸ng suèt.<br /> c¸ch toµn diÖn, bÒn v÷ng. C¸c t¸c gi¶ gi¶i<br /> C¸c t¸c gi¶ ®· ph©n tÝch sù ®æi míi vµ<br /> thÝch r»ng, “tõ nhËn thøc lÝ luËn ®Õn<br /> qu¸ tr×nh nhËn thøc l¹i vai trß nh©n tè<br /> viÖc ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch cô thÓ, kh¶ thi<br /> con ng−êi tõ thùc tiÔn cña thÕ giíi vµ sù<br /> trong thùc tiÔn nh»m ph¸t huy nh©n tè<br /> ph¶n ¸nh cña qu¸ tr×nh nµy vµo thùc<br /> con ng−êi, coi con ng−êi thùc sù lµ môc<br /> tiÔn ViÖt Nam.<br /> tiªu, lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn, lµ c¶<br /> mét qu¸ tr×nh, ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng gi¶i VÒ kh¸i niÖm “ph¸t triÓn con ng−êi”<br /> ph¸p th«ng minh trªn c¬ së thÊu hiÓu cña UNDP, c¸c t¸c gi¶ chØ ra r»ng, kh¸i<br /> ®êi sèng x· héi trong tõng giai ®o¹n cô niÖm “ph¸t triÓn con ng−êi” lÇn ®Çu tiªn<br /> thÓ”. ChÝnh v× thÕ míi cã ý kiÕn cho ®−îc Liªn Hîp Quèc ®Þnh nghÜa l¹i trong<br /> r»ng, tr−íc ®©y, con ng−êi ®· bÞ l·ng “B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng−êi” n¨m 1990<br /> quªn vµ b©y giê, thÕ giíi ®ang ph¶i “trë vµ dùa vµo ®ã ®Ó x©y dùng bé c«ng cô chØ<br /> l¹i víi con ng−êi”. sè ph¸t triÓn con ng−êi HDI (Human<br /> Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña Development Index). Ngay khi ®−îc øng<br /> khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n thÕ giíi tõ dông, HDI nhanh chãng trë thµnh chØ sè<br /> thËp kû 90 cña thÕ kû XX lµ trë vÒ víi tæng hîp ®Ó ®¸nh gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn<br /> quan niÖm coi con ng−êi lµ trung t©m cña c¸c quèc gia vµ c¸c céng ®ång thuéc<br /> cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. §©y lµ Liªn Hîp Quèc. Mét x· héi thùc sù ph¸t<br /> quan ®iÓm ®−îc ®Ò x−íng bëi UNDP - triÓn lµ khi con ng−êi ®−îc ®Æt vµo vÞ trÝ<br /> mét tæ chøc cã vai trß ®¸ng kÓ trong viÖc trung t©m cña sù ph¸t triÓn ®ã.<br /> kªu gäi c¸c chÝnh phñ ®õng qu¸ chó Theo UNDP, ph¸t triÓn con ng−êi lµ<br /> träng ®Õn t¨ng tr−ëng kinh tÕ mµ h·y qu¸ tr×nh më réng c¬ héi lùa chän vµ<br /> chó träng ®Õn con ng−êi vµ m«i tr−êng, t¨ng c−êng n¨ng lùc lùa chän cña tõng<br /> trong ®ã con ng−êi cÇn ph¶i ®−îc coi lµ ng−êi vµ tõng céng ®ång. ë ®©u con<br /> chiÕm vÞ trÝ trung t©m cña sù ph¸t triÓn. ng−êi cã nhiÒu c¬ héi ®Ó lùa chän, th× ë ®ã<br /> Tuy vËy, tõ rÊt l©u tr−íc UNDP, t− ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn con ng−êi sÏ tèt h¬n.<br /> t−ëng coi con ng−êi lµ trung t©m cña sù Ph¸t triÓn con ng−êi cßn lµ qu¸ tr×nh t¨ng<br /> ph¸t triÓn ®· lµ quan ®iÓm cña “chñ c−êng c¸c n¨ng lùc lùa chän cho tõng<br /> nghÜa coi con ng−êi lµ trung t©m céng ®ång. ë ®©u con ng−êi cã n¨ng lùc<br /> (anthropocentrism), mét triÕt thuyÕt cã lùa chän cao h¬n th× ë ®ã tr×nh ®é ph¸t<br /> tõ tr−íc thêi cæ ®¹i, vµ ®−îc coi lµ “m« triÓn con ng−êi còng cao h¬n. C¸c t¸c gi¶<br /> h×nh ch©u ©u vÒ sù c¶m nhËn thÕ giíi”. cho r»ng, ph¸t triÓn con ng−êi kh«ng ph¶i<br /> §Òu thõa nhËn con ng−êi lµ trung t©m lµ ph−¬ng tiÖn mµ lµ môc tiªu cña sù<br /> nh−ng quan ®iÓm cña UNDP vµ quan ph¸t triÓn. Nh»m môc tiªu ®ã, “chÊt<br /> ®iÓm cña Anthropocentrism rÊt kh¸c l−îng sèng” cña con ng−êi (c¸i kh«ng hÒ<br /> nhau v× ®−îc chØ ®¹o bëi c¸c triÕt lý cã trõu t−îng, cã thÓ ®o ®Õm ®−îc) ®−îc coi<br /> ®Þnh h−íng kh¸c nhau. Quan ®iÓm cña lµ ®ång nghÜa víi “h¹nh phóc”.<br /> UNDP ®−îc c¸c n−íc thuéc tæ chøc Liªn<br /> G¾n liÒn víi lý thuyÕt ph¸t triÓn con<br /> Hîp Quèc t¸n thµnh, thõa nhËn nh÷ng<br /> ng−êi cña UNDP lµ bé c«ng cô ®o thùc<br /> ®Þnh h−íng tiÕn bé cña quan niÖm nµy<br /> tr¹ng ph¸t triÓn con ng−êi (HDI) ®Ó ®o<br /> vµ nã ®−îc coi lµ phï hîp víi tiÕn tr×nh<br /> ®¹c “nh÷ng khÝa c¹nh c¬ b¶n cña n¨ng<br /> ph¸t triÓn cña x· héi hiÖn ®¹i. Nh−ng<br /> lùc con ng−êi”.<br /> còng cã nhiÒu ng−êi kh«ng ®ång t×nh víi<br /> quan niÖm cña Anthropocentrism v× ®ã HDI lµ mét tiªu chÝ cã ý nghÜa ®Æc<br /> lµ mét triÕt thuyÕt cùc ®oan vµ viÖc øng biÖt ®èi víi ph¸t triÓn bÒn v÷ng nãi<br /> Con ng−êi vµ ph¸t triÓn con ng−êi... 41<br /> chung ph¶n ¸nh ba mÆt c¬ b¶n cña sù dÞch vô y tÕ + TØ lÖ trÎ em d−íi 5 tuæi suy<br /> ph¸t triÓn con ng−êi: dinh d−ìng. (Trong mét sè tµi liÖu, chØ sè<br /> ChÊt l−îng sèng ®−îc ph¶n ¸nh qua thø 3 nµy ®«i khi ®−îc tr×nh bµy nh− 3<br /> chØ sè kinh tÕ ®−îc ®o b»ng thu nhËp chØ sè kh¸c nhau).<br /> quèc d©n b×nh qu©n ®Çu ng−êi tÝnh theo C¸c t¸c gi¶ ®¸nh gi¸ r»ng, víi ViÖt<br /> søc mua t−¬ng ®−¬ng. Nam, bé c«ng cô HDI ®· cho céng ®ång<br /> N¨ng lùc sinh thÓ ®−îc ph¶n ¸nh qua thÕ giíi thÊy râ h¬n nh÷ng thÕ m¹nh cña<br /> chØ sè tuæi thä ®−îc ®o b»ng tuæi thä ®Êt n−íc vµ sù cè g¾ng cña §¶ng, Nhµ<br /> trung b×nh cña toµn bé c− d©n. n−íc còng nh− cña toµn thÓ céng ®ång<br /> trong viÖc ch¨m lo ®Õn ®êi sèng tinh<br /> N¨ng lùc tinh thÇn ®−îc ph¶n ¸nh<br /> thÇn vµ c¶i thiÖn søc khoÎ cña tõng<br /> qua chØ sè gi¸o dôc ®−îc ®o b»ng tØ lÖ<br /> ng−êi d©n. MÆc dï chØ sè kinh tÕ cßn<br /> ng−êi lín biÕt ch÷ víi träng sè 2/3 vµ tØ lÖ<br /> thÊp, nh−ng nhê tuæi thä b×nh qu©n ®¹t<br /> ®i häc c¸c cÊp víi träng sè 1/3.<br /> 70,5 n¨m vµ tØ lÖ ng−êi lín biÕt ®äc biÕt<br /> Trong cuèn s¸ch, c¸c t¸c gi¶ còng viÕt ®¹t tíi 90,3% nªn vÞ trÝ cña ViÖt<br /> ph©n tÝch c¸ch tÝnh, ý nghÜa cña chØ sè Nam trong b¶ng xÕp h¹ng HDI l¹i kh¸<br /> HDI vµ c¸c chØ sè thµnh phÇn cña chØ sè cao so víi tr×nh ®é kinh tÕ, xÕp h¹ng HDI<br /> nµy, ®ång thêi dÉn chøng kh¸ chi tiÕt chØ ®øng tr−íc nhiÒu n−íc cã GDP cao h¬n<br /> sè ph¸t triÓn con ng−êi cña ViÖt Nam so ViÖt Nam. §iÒu ®ã lµ mét khÝch lÖ lín<br /> víi c¸c quèc gia trªn thÕ giíi qua c¸c thêi cho mçi ng−êi phÊn ®Êu v× môc tiªu ph¸t<br /> kú vµ cã nh÷ng ®¸nh gi¸ cô thÓ vÒ tiÕn triÓn con ng−êi.<br /> tr×nh ph¸t triÓn con ng−êi cña ViÖt Nam<br /> Ch−¬ng 2: ChØ sè HDI vµ chØ sè<br /> kÓ tõ khi n−íc ta cã mÆt trong c¸c b¸o<br /> HPI-1 tØnh Hßa B×nh: nh÷ng tiÕn bé<br /> c¸o ph¸t triÓn con ng−êi cña UNDP.<br /> sau 20 n¨m ®æi míi<br /> Còng trong ch−¬ng 1, cuèn s¸ch cßn<br /> Trong ch−¬ng 2, tr−íc khi tr×nh bµy<br /> cho biÕt kh¸i niÖm, c¸ch tÝnh vµ ý nghÜa<br /> nh÷ng thµnh tùu vµ h¹n chÕ vÒ ph¸t<br /> cña chØ sè HPI-1 (trong sù ph©n biÖt víi<br /> triÓn con ng−êi tØnh Hßa B×nh, c¸c t¸c<br /> HPI-2). HPI (Human Poverty Index - ChØ<br /> gi¶ ®· ph©n tÝch mét c¸ch c« ®äng nh÷ng<br /> sè nghÌo khã tæng hîp hoÆc ChØ sè nghÌo<br /> th«ng tin liªn quan ®Õn lÞch sö, kinh tÕ,<br /> kh¶ n¨ng ph¸t triÓn con ng−êi) ®−îc<br /> v¨n ho¸, x· héi cña tØnh Hßa B×nh. §éc<br /> UNDP sö dông tõ n¨m 1997 ®Ó lµm râ<br /> gi¶ ®−îc cung cÊp nhiÒu th«ng tin vÒ lÞch<br /> thªm c¸c khÝa c¹nh cña sù ph¸t triÓn.<br /> sö v¨n ho¸, x· héi Hßa B×nh qua c¸ch<br /> HPI-1 lµ chØ sè vÒ kh¶ n¨ng c¶n trë sù<br /> nh×n tõ gãc ®é ph¸t triÓn con ng−êi.<br /> ph¸t triÓn con ng−êi ®−îc tÝnh riªng cho<br /> nhãm n−íc ®ang ph¸t triÓn (ViÖt Nam VÒ sù ph¸t triÓn con ng−êi tØnh Hßa<br /> thuéc nhãm nµy) vµ HPI-2 dµnh cho c¸c B×nh: trong bèi c¶nh vÞ trÝ xÕp h¹ng cña<br /> n−íc thuéc Tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam trong b¶ng xÕp h¹ng HDI liªn<br /> kinh tÕ (OECD). HPI-1 ®o møc ®é nghÌo tôc thay ®æi theo h−íng tÝch cùc, ph¸t<br /> kh¶ n¨ng ph¸t triÓn con ng−êi qua 3 chØ triÓn con ng−êi ë Hßa B×nh còng ®· ®¹t<br /> sè thµnh phÇn: ®−îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh. ChØ sè<br /> HDI cña Hßa B×nh n¨m 1999 ®¹t 0,637.<br /> Tuæi thä ®−îc ®o b»ng tØ lÖ nh÷ng<br /> So víi c¶ n−íc, Hßa B×nh ®øng thø 46<br /> ng−êi kh«ng sèng qu¸ 40 tuæi<br /> trªn 61 tØnh, thµnh. MÆc dï trong nhãm<br /> Tri thøc ®o b»ng tØ lÖ ng−êi lín (trªn cã chØ sè HDI trung b×nh, chØ sè ph¸t<br /> 15 tuæi) mï ch÷ triÓn con ng−êi cña Hßa B×nh n¨m 1999<br /> TØ lÖ ng−êi kh«ng ®−îc sù dông n−íc vÉn cao nhÊt vµ tiÕn bé nhÊt khu vùc<br /> s¹ch + TØ lÖ ng−êi kh«ng ®−îc h−ëng c¸c T©y B¾c. Trong 3 lÜnh vùc c¬ b¶n cña<br /> 42 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 1.2008<br /> <br /> ph¸t triÓn con ng−êi, Hßa B×nh ®¹t ®−îc chØ sè, c¸c t¸c gi¶ ®ång thêi cßn ph©n tÝch<br /> thµnh tùu ph¸t triÓn con ng−êi tèt nhÊt vµ ®¸nh gi¸ kh¸ chi tiÕt vÒ t×nh h×nh<br /> ë lÜnh vùc gi¸o dôc. Hßa B×nh ®øng thø ph¸t triÓn con ng−êi ë Hßa B×nh trªn c¸c<br /> 25 trªn 61 tØnh, thµnh cña c¶ n−íc vÒ chØ mÆt kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi; chØ ra<br /> sè gi¸o dôc vµ ®øng ®Çu tèp 10 tØnh cã nh÷ng m¹nh, yÕu, nh÷ng tiÕn bé vµ h¹n<br /> chØ sè HDI trung b×nh. chÕ cña Hßa B×nh vµ ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i<br /> TiÕp sau thµnh tùu vÒ gi¸o dôc lµ ph¸p cô thÓ ®Ó gi¶i quyÕt vµ kh¾c phôc<br /> thµnh tùu ph¸t triÓn con ng−êi vÒ tuæi nh÷ng tån t¹i, yÕu kÐm.<br /> thä. Hßa B×nh ®øng thø 47 trªn 61 tØnh, C¸c kÕt qu¶ ph¸t triÓn con ng−êi, chØ<br /> thµnh vÒ chØ sè tuæi thä cña c¶ n−íc. sè HPI vµ chØ sè HDI cña Hßa B×nh lµ<br /> §iÓm yÕu nhÊt trong ph¸t triÓn con s¶n phÈm tæng hîp cña nh÷ng nh©n tè<br /> ng−êi cña Hßa B×nh lµ chØ sè kinh tÕ. bªn ngoµi, xu thÕ ®Êt n−íc víi néi lùc<br /> Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi cña Hßa bªn trong. C¸c kÕt qu¶ ®ã ®−îc gi¶i thÝch<br /> B×nh míi chØ ®¹t 777 PPP. US$ víi chØ sè b»ng nh÷ng ®éng c¬ vµ nguyªn nh©n cô<br /> GDP lµ 0,34. Hßa B×nh ®øng ë tèp cuèi thÓ, g¾n víi kinh nghiÖm quèc gia cïng<br /> cña nhãm tØnh cã chØ sè HDI trung b×nh víi ®iÒu kiÖn ®Æc thï vµ sù lùa chän c¸c<br /> vÒ thu nhËp. C¸c kÕt qu¶ t¨ng tr−ëng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn mang ®Ëm tÝnh<br /> kinh tÕ cña Hßa b×nh cßn kh¸ khiªm tèn s¸ng t¹o ®Þa ph−¬ng. C¸c bµi häc tõ c«ng<br /> vµ ch−a thùc sù t−¬ng xøng víi tiÒm t¸c xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo v× môc tiªu ph¸t<br /> n¨ng cña tØnh lµ do: triÓn con ng−êi Hßa B×nh kh«ng chØ h÷u<br /> NÒn kinh tÕ c¬ b¶n vÉn lµ s¶n xuÊt Ých cho giai ®o¹n ®· qua, mµ cßn cho c¶<br /> nhá, ph©n t¸n, chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ giai ®o¹n tiÕp tíi, tr−íc hÕt lµ ®èi víi<br /> thÊp, mÊt c©n ®èi vµ ch−a thùc sù b¾t Hoµ B×nh.<br /> nhÞp víi c¬ chÕ thÞ tr−êng. NhiÒu tµi Cïng víi hÖ thèng c¸c chØ sè HDI,<br /> nguyªn, nguån lùc ch−a ®−îc khai th¸c, HPI, hÖ thèng c¸c môc tiªu, c¸c chØ tiªu<br /> sö dông cã hiÖu qu¶, thËm chÝ cßn l·ng vµ c¸c chØ sè trong MDG (c¸c chØ tiªu<br /> phÝ vµ thÊt tho¸t lín. C¬ cÊu kinh tÕ ph¸t triÓn thiªn niªn kû) còng lµ mét bé<br /> chËm ®æi míi. C¸c m« h×nh hiÖu qu¶ c«ng cô quan träng ®−îc c¸c t¸c gi¶ xem<br /> ch−a ®−îc nh©n réng. xÐt, ®¸nh gi¸ nh»m ®Ët tíi mét c¸i nh×n<br /> Tr×nh ®é cña lùc l−îng s¶n xuÊt, ®Çy ®ñ, toµn diÖn vµ chÝnh x¸c vÒ nh÷ng<br /> trang thiÕt bÞ kü thuËt cßn thÊp. Tr×nh kÕt qu¶ vµ thµnh tùu ®· ®¹t ®−îc còng<br /> ®é kü thuËt, c«ng nghÖ vµ m¸y mãc, thiÕt nh− nh÷ng khiÕm khuyÕt cßn tån t¹i<br /> bÞ trong nhiÒu ngµnh, nhiÒu lÜnh vùc s¶n trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi<br /> xuÊt kinh doanh chËm ®æi míi vµ l¹c vµ ph¸t triÓn con ng−êi tØnh Hßa B×nh.<br /> hËu tr−íc nh÷ng ®ßi hái cña t¨ng tr−ëng Trong b¶ng xÕp h¹ng MDG, Hßa B×nh<br /> vµ n©ng cao n¨ng suÊt, hiÖu qu¶ cña nÒn ®øng ë vÞ trÝ 43/61 tØnh thµnh cña c¶<br /> kinh tÕ. C¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt, kü thuËt n−íc. So víi Hµ Néi (tØnh ®øng ®Çu trong<br /> vµ kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ – x· héi vÉn b¶ng xÕp h¹ng cã chØ sè MDG lµ 0,9011)<br /> cßn thiÕu hôt vµ l¹c hËu vÒ nhiÒu mÆt. th× chØ sè MDG cña Hßa B×nh chØ b»ng<br /> Thu hót ®Çu t− ch−a hiÖu qu¶. Ho¹t 48,5%.<br /> ®éng xuÊt khÈu ch−a chó träng khai Sau khi ph©n tÝch nh÷ng yÕu tè lÞch<br /> th¸c tiÒm n¨ng cña tØnh, chñ yÕu vÉn lµ sö – tù nhiªn, v¨n hãa – x· héi ¶nh<br /> gia c«ng. ThÞ tr−êng n«ng th«n ph¸t h−ëng ®Õn con ng−êi vµ ph¸t triÓn con<br /> triÓn kh«ng ®ång ®Òu. ng−êi ë Hßa B×nh, c¸c thµnh tùu vµ<br /> Kh«ng chØ cung cÊp hÖ thèng c¸c nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ trong c¸c chØ sè<br /> b¶ng biÓu vµ nh÷ng sè liÖu thÓ hiÖn c¸c HDI, HPI-1 vµ MDG, c¸c t¸c gi¶ cßn ®Ò<br /> Con ng−êi vµ ph¸t triÓn con ng−êi... 43<br /> cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò vÒ më réng c¬ héi vµ nh÷ng sè liÖu chi tiÕt liªn quan ®Õn con<br /> n©ng cao n¨ng lùc lùa chän, trong ®ã c¬ ng−êi vµ ph¸t triÓn con ng−êi: d©n sè,<br /> héi cã viÖc lµm, n©ng cao thu nhËp vµ kinh tÕ, gi¸o dôc, y tÕ, sù tham gia l·nh<br /> xãa ®ãi gi¶m nghÌo, c¬ héi trong ch¨m ®¹o c¸c cÊp c¸c ngµnh cña Hßa B×nh, c¸c<br /> sãc søc kháe, n©ng cao tuæi thä vµ n©ng con sè thèng kª vÒ ng−îc ®·i trªn c¬ së<br /> cao n¨ng lùc thÓ chÊt, c¬ héi häc tËp vµ giíi, h¹ tÇng c¬ së, v¨n ho¸ nghÖ thuËt,<br /> n©ng cao n¨ng lùc trÝ tuÖ ®−îc c¸c t¸c gi¶ chØ sè HDI vµ c¸c chØ sè thµnh phÇn,<br /> ph©n tÝch rÊt s©u s¾c. Bªn c¹nh ®ã c¸c b¶ng chØ sè HPI-1 vµ chØ sè MDG tæng<br /> t¸c gi¶ cßn nªu lªn mét sè vÊn ®Ò cÊp hîp... HÖ thèng c¸c sè liÖu nµy lµ tËp hîp<br /> b¸ch trªn ®−êng ph¸t triÓn cña Hßa kÕt qu¶ ®iÒu tra h¬n 3000 phiÕu tr¾c<br /> B×nh. §ã lµ c¸c vÊn ®Ò liªn qan ®Õn ®ãi nghiÖm cña chÝnh ®Ò tµi, c¸c sè liÖu cña<br /> nghÌo, c¬ së h¹ tÇng vµ c¸c dÞch vô x· Tæng côc thèng kª vÒ Hßa B×nh vµ c¸c sè<br /> héi c¬ b¶n. C¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn y liÖu cña c¸c c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm tØnh<br /> tÕ, søc kháe sinh s¶n, søc kháe céng Hßa B×nh cung cÊp. §©y thùc sù lµ<br /> ®ång, n−íc s¹ch vµ vÖ sinh m«i tr−êng, nguån t− liÖu quý gi¸ cho nh÷ng kiÓm<br /> t¨ng tr−ëng kinh tÕ, viÖc lµm vµ chÊt nghiÖm, ph¸t hiÖn vÊn ®Ò vµ ®¸nh gi¸<br /> l−îng nguån nh©n lùc, ph¸t triÓn gi¸o tiÕp theo.<br /> dôc còng ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch ***<br /> cho Hßa B×nh. Cuèn s¸ch lµ s¶n phÈm cña nh÷ng<br /> PhÇn kÕt luËn trong ch−¬ng 2, c¸c t¸c nghiªn cøu liªn ngµnh víi cø liÖu võa<br /> gi¶ ®−a ra nhËn xÐt: “Lµ mét tØnh nghÌo ®Þnh tÝnh võa ®Þnh l−îng, mang tÝnh<br /> thuéc miÒn nói T©y B¾c, Hßa B×nh cã chuyªn s©u vµ cËp nhËt nh÷ng sè liÖu<br /> xuÊt ph¸t ®iÓm ph¸t triÓn nãi chung míi nhÊt tõ thùc tÕ ph¸t triÓn con ng−êi<br /> thÊp vµ ph¸t triÓn con ngµêi, vÒ ®¹i thÓ Hoµ B×nh nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Nh÷ng sè<br /> còng thÊp. MÆc dï lµ tØnh cã nhµ m¸y liÖu tõ “B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng−êi ViÖt<br /> thuû ®iÖn tÇm cì thÕ giíi, cã vÞ trÝ ®Þa lý Nam 1999 – 2004, nh÷ng thay ®æi vµ xu<br /> kh«ng xa thñ ®«, song nh÷ng ®iÒu kiÖn h−íng chñ yÕu” do ViÖn Khoa häc x· héi<br /> cho ph¸t triÓn, nãi mét c¸ch kh¸ch quan ViÖt Nam vµ Ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn<br /> lµ rÊt khã kh¨n, thËm chÝ cã thÓ nãi lµ cña Liªn Hîp Quèc míi c«ng bè còng ®·<br /> khã kh¨n gÊp béi so víi c¸c tØnh ®ång ®−îc c¸c t¸c gi¶ sö dông ®Ó ®èi chiÕu,<br /> b»ng, nhÊt lµ c¸c tØnh thuéc “vïng kinh ph©n tÝch c¸c khÝa c¹nh kh¸c nhau cña<br /> tÕ träng ®iÓm”. ChÝnh v× thÕ, c¸c kÕt qu¶ sù ph¸t triÓn con ng−êi cña Hßa B×nh.<br /> ph¸t triÓn con ng−êi, chØ sè HDI, HPI-1 B¶ng phô lôc lµ hai sè liÖu quan träng<br /> vµ MDG nªu trªn, tuy cßn khiªm tèn, nhÊt cña B¸o c¸o quèc gia nµy vÒ chØ sè<br /> nh−ng thËt sù lµ nh÷ng kÕt qu¶ cã ý ph¸t triÓn con ng−êi (HDI) vµ chØ sè<br /> nghÜa to lín vµ rÊt ®¸ng khÝch lÖ” nghÌo khã tæng hîp (HPI) cña 61 tØnh,<br /> (tr.172). thµnh trong c¶ n−íc.<br /> Ch−¬ng 3: Ph¸t triÓn con ng−êi ë Cuèn s¸ch thùc sù h÷u Ých, kh«ng chØ<br /> Hßa B×nh: b¶ng c¸c sè liÖu vÒ ph¸t ®èi víi c¸c nhµ lý luËn, c¸c nhµ ho¹ch<br /> triÓn kinh tÕ, gi¸o dôc vµ ch¨m sãc ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c ®éc gi¶ thuéc c¸c<br /> søc khoÎ ngµnh c¸c giíi tØnh Hoµ B×nh… mµ cßn<br /> Theo truyÒn thèng vµ chuÈn mùc cña lµ tµi liÖu cã ý nghÜa cho tÊt c¶ nh÷ng ai<br /> c¸c b¸o c¸o ph¸t triÓn con ng−êi, trong quan t©m ®Õn con ng−êi vµ ph¸t triÓn<br /> ch−¬ng 3, b»ng sù t×m hiÓu cã chän läc, con ng−êi nãi chung, con ng−êi vµ ph¸t<br /> c¸c t¸c gi¶ cung cÊp cho ®éc gi¶ hÖ thèng triÓn con ng−êi ë Hßa B×nh nãi riªng.<br />