Cuộc đời, sự nghiệp, thơ văn Trương Hán Siêu: Phần 1

Chia sẻ: Mộng Như | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:62

Thêm vào BST

Báo xấu

164
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Danh nhân văn hóa Trương Hán Siêu là người làng Phúc Am, xã Phúc Thành, phủ Yên Ninh, lộ Trường Yên, nay là phường Phúc Thành (thành phố Ninh Bình). Mới 10 tuổi, ông đã có cơ hội ra mắt Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn và được người thử tài ứng đối. Thấy Trương Hán Siêu có tư chất thông minh hơn người, vị tướng lừng danh triều Trần đã cho quân sĩ đón ông về quân doanh làm môn khách với tên gọi thân thương là Thư nhi để thảo các văn biểu, tấu, hịch. Mời các bạn cùng tham khảo phần 1 Tài liệu để cùng tìm hiểu thêm vê cuộc đời và sự nghiệp của Trương Hán Siêu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Cuộc đời, sự nghiệp, thơ văn Trương Hán Siêu: Phần 1

TRUONG HAN SIEU cu6c Ddi SI/ NGHIEP • • THd VAN 9 ^ HOI VAN HOC NGHE THUAT NINH BJNH - 2000
TRUfdMG HAM SI£U CUOC Ddi - SL/ NGHIEP - THd VAN (LA DANG BAT BIEN SOAN) r^'L O HOI VAN HOC NGHE THUAT NINH BINH - 2000
' -h > Ldi GICll THIEU !--nd - BAN LiNH VAN HOA .! .J TRtfdNG HAN SIEU Giao sU: NGUYEN HUE CHI Trudng ban Van hoc co va can dai VIEN VAN HOC VIET NAM Khong d dau tren. manh dat Viet Nam nay co dugc mot thang canh uu my nhu niii Non Nudc d Ninh Binh. Mot hon niii khong ghe gdm ve tam cao va tam dd sg, ngugc lai cd the ndi la nho be niJa. Mgt hdn niii cung khong co gi ggi la giau san vat, CO cay va muong thu, ma nhieu lam chi la vai mUai gdc cd thu giai dang bam sau vao da, va thap thoang difdi tang cay la bong dang cua mot vai loai chim. The nhung, nai day lai luu gii? mot thuf sdn vat cd the ndi la vo gia, va luu giijf vdi so' lugng vUgt troi hon bat ky mot hon mii nao: ay la nhiing bai tha, bai vSn dugc khac len vach da ke tit the ky XIII cho den tan nuTa dau the ky XX (Neu khao sat them trong cac thu tich thi tif the ky XI cQng tiing cd vSn bia khac d day nhUng thdi gian da lam cho mai mgt). Mgt tang thU thien nhien dgc dao ton tai trong sudt bay the ky! Ndi mgt each hinh tUgng
han thi lich sU dat nUdc vo tinh hay huTu y da danh cho hdn Non Nudc cai vi the mot bo h g p tuyen thd v a n do so ma tufng trang sach cQiig la titng vach niii cao thap khac nhau, ngvfdi in s a c h la vo sd thg da vo danh cac thdi dai, chia nhau miet mai khac chCif len da, va ngUdi s c a n sach la hang loat danh si cU phach ndi tiep ddi nay qua ddi khac trong suo't 700 nam. Ve mat nay, niii Non Nudc co the sanh vdi niii Thai San cua Trung Qudc, nai khac rat nhieu tha van cua danh nhan danh si Trung Hoa, da dugc UNESCO xep vao danh muc nhiJng di san diifng vao hang the gidi. nn^
xud'ng giCia ddng nUdc. Ciing chinh con ngUdi do da ' "dat but" viet len "bo hgp tuyen vi dai bang da" "' nhiJng trang viet dau tien: bai D u e thiiy sdn Linh ' Te' t h a p k y bat hu cua dng khdng nhOfng nhieu - ngudi trong chung ta da doc de'n thuoc long, ma cdn dugc chiem ngudng tan mat neu co dip ghe tham Non Nudc. Con ngUdi dd la Truang Han Sieu ^ (? - 1354), mgt trong nhiJng gvtang mat sang chdi '• cua thdi dai Ly - Tran. - -••-- • * * 'J ! ;i . . ' , /• ' ' ' - - - - - ' - - ^ ' ' - • Truong Han Sieu trUdc het la mgt nha van hoa. '' Tu Thang Phu, hieu Don Tau, ngUdi lang Phiic Thanh, huyen Yen Ninh, Id TrUdng Yen, nay la Ninh Binh, dng tilfng la mot mon khach trong phu de Tran HUng Dao, ve sau dugc Tran Hung Dao tien cilf vdi trieu dinh, nhung mai den 1308 mdi duac vao trieu nhan chufc Hgc si Vien han lam. TCr day, vdi kien thufc uyen bac, ong da dam nhiem nhieu phan viec he trong lien quan den hoc van cua ca mgt thdi dai. Vdi tU each Hgc si Vien ban lam, dng la ngUdi thay mat vua soan thao van chuang chieu cao ban bd cho toan dan, va van tiif trao ddi ngoai giao giu'a Viet Nam va cac nUdc. Vdi tu each iigudi che dinh bg H i n h ihxi, dng la ngudi dat nen tang cho mgt trieu dinh van hanh theo
luat phap. Vdi tU each ngUdi soan bd Hoang trieu dai dien, dng la ngUdi gdp phan xay dUiig nhijfng nghi thufc dien che nham dUa cac hinh thiifc boat dgng cua trieu dinh nha Tran vao ne nep quy cu, phan anh tU the mgt trieu dai van minh. Khong chi cd the! TrUang Han Sieu cdn dugc cuf di tran nham nhieu nam d nhiirng viing Lang Giang, Hoa Chau hoac cd liic dugc cuf lam mot cdng viec te nhi, mang chiifc nang tdn giao, nhu chiifc Giam tU chiia Quynh Lam. O bat ky cUang vi nao, sU hieu biet sau sac sach vd, sU am tUdng cac mat cua ddi sd'ng cgng vdi kinh nghiem sd'ng lao luyen, deu da giiip dng thUc thi tdt phan sU. Ong qua da thoat ra khdi cai vd thu lai thdng thudng de mang tam mot nha van hda, la ngudi biet bien van hda thanh hoat dong thue tiln. Dieu can nhac lai la khdi diem hgc van cua mot ngudi nhu Truang Han Sieu khien ta cd the ngac nhien. Mgt chan "thU nhi" dUdi trUdng Tran Hung Dao, han chac viec hgc hanh ciia dng khdng phai tuan theo nhu'ng trinh tU bai ban nhU d nha trudng. Cung khong cd cai hgc vi Tien si nao dugc danh cho con ngudi dd. Nhufng day la mdt mdi trUdng ma sU ren diia, mai xat kien thufc chac chan la mgt yeu cau dat ra gay gat, d day su thuc hgc dugc de cao va cai hgc phii phiem bi loai bd - mdi trUdng
hgc di vdi hanh trong mgi hoat dong chuan hi cho cdng cuoc giijf nUdc vl dai cua vi Qudc cong tiet che. Chinh vi vay, dieu khdng kem ky la la uy tin hgc van ciia Truang Han Sieu da trd thanh gan nhu tuyet ddi, chi mgt thdi gian sau khi ong budc vao trieu dinh. Cac viia Tran deu kinh ne khong ggi thang ten ong va deu nha't loat ton xUng ong bang thay. Sau khi dng mat, vua Tran Du Tong truy phong dng chufc Thai phd va vua Tran Nghe Tdng cho phu thd dng d Van Mieu (Khong hieu vi ly do nao den nay chiing ta van chua dUa TrUang Han Sieu vao danh sach tudng niem d Van mieu Qiidc tuf giam nhu cac vua Tran thud trUdc nhi? Cd pi d do dng thieu cai hgc vi "dng Nghe" hay khong?). Tham chi Dai Viet siif k y t o a n thxi cdn danh gia dng cd hgc van vdng chac ban Hoang giap Nguyin Trung Ngan vd'n ciing la mot ngUdi ndi tieng tai danh liic duang thdi. Dieu do chufng to nha Tran trgng thUc hgc den the nao va ban than TrUang Han Sieu cung da vUgt minh ghe gdm nhu the nao. Nhung noi den nhan each van hda ciia mot danh nhan con phai noi den mot phuang dien khong the thieu dugc: sU ufng xuf van hda trong cugc song hang ngay ciia hg. 0 Truang Han Sieu, hanh vi ufng xuf ndi bat nhat in dam vao suf sach la quan diem cua ong ddi vdi Phat giao va thai do ciia dng trUdc tao
vat thien nhien. La mdt nha nho, Truang Han Sieu co' nhien khdng chap nhan Phat giao. Ong van dung Nho giao nhU mot lgi khi de phe phan cai thuf "ta thuye't" nam ngoai Khdng Manh. Tuy nhien, dng khong khang khang cdng kich Phat giao vdi thai do cd chap. Ong chi ndi de'n "nhijfiig ke giao boat trong dam sU sai" "bd mat cai ban y "khd khong" ciia dao Phat ma chi cham lo chiem nhiing nai da't tot, canh dep, tu giat vang nam ngpc cho ch6 d cua chiing rUc rd, to diem cho mdn do ciia chung long lay nhU voi rong" (Khai Nghiem tiX bi ky). Phe phan nhU vay thi nao phai chi in do nha Phat mdi la dd^i tugng cua dng. Ndi di ig ra, TrUang Han Sieu da dat ra mdt van de chung la thanh lpc cac gia tri tinh than, xua't phat tir lgi ich thuc tien. ChSng the' ma tCr budi dau thien vi Nho giao va bai xich Phat giao, dan 4^n qua tiing trai, dng lai nhan thufc ra chd diifng quan trpng ciia dao Phat trong ddi sdng tam linh m6i con ngudi: Dai lenh denh trudc khdc nay, Thdn nhdn mdi biet truac ngdy ldm to. . H' '!>,,:, .. (Qyp Y^^^y g^j^ rYram Van Giap dich) Khong deo bam lay he tu tudng ciia minh nhU mpt thii" chu nghia dpc ton va coi do la "khuon vang thudc ngpc" bat kha xam pham, trai lai biet nhin no trong tinh than thUc sU cau thi, va tiep
nhan ca cai khac vdi nd, do la each ufng xuf van hoa cua mdt nha tu tudng ldn. V§ thai dp cua Truang Han Sieu trUdc thien nhien, neu ndi rang dng la ngUdi bie't men yeu, tran trpng canh vat cua da't nUdc thi cung khdng CO gi sai nhung hinh nhu vSn chua du. O dng, gan nhu cd mpt sU khao khat thudng true mudn tim hieu thien nhien, nhan biet nhiing tri thufc ve ngoai gidi. Chinh dng tCrng thira nhan sudt mpt ddi tiTng trai, dau chan mmh da in tren khap mpi neo song ho. Nhung vUgt' 'ii tren y thich cua mpt du khach, ong cdn bie't chi' ii nghiem ra til trong thien nhien nhin ngam thoa the thien nhien khong it van de cd y nghia nhan sinh, vii tru; cam nhan dugc md^i quan he giila thien nhien va con ngUdi nhu la mpt sU bd sung, tiep ndi, qua lai giufa cai hufu ban va cai vd ban, cai bie'n ddi va cai trudng tdn. 0 day, dng da cd tam dufng cao tot cua mpt tU each kep: mdt triet nhan va mdt thi nhan. /a/v^u Nhieu nam qua, da't nUdc ta dang dufng trudc tinh trang mpt sd vung bi tan pha moi sinh mpt each can kiet, hang van bee ta riTng co nguy ca bien thanh ddi trpc. Ngay de'n nhUng danh lam thang canh, lang iiip, dinh chua quy gia chiing ta cung da tCrng ham hd dap pha di khong biet bao nhieu, co le chi vi chiing ta mudn xac nhan rang
chi cd chiing ta sd'ng giila thdi dai nay mdi la iigudi nam dugc chan ly, mdi bie't each dinh doat van menh tuang lai cung nhu qua khuf. Thai do pham tuc cua chiing ta rd rang la mdt bieu hien thieu tri thufc, thieu van hda nghiem trgng. Gia thuf chiing ta bdt "me mudi" de nang minh len mgt chiit, bie't gan cai chu the vdi cai khach the, gan xUa vdi nay, gan bilu ban vdi vd cung, ta se thay ngay chinh cai ta dang lam cung chi la rat tuang ddi, va ta se biet quy trgng nhufng gia tri cua tU nhien, ciia tien nhan, ciia lich suf de lai. Cach ufng xuf van hda cua Truang Han Sieu chinh la d tam nhin triet nhan ay. Phai ndi, tam nhin triet nhan ay da giiip ong va cac the he sau dng "sang tao" n j n h o n niii thd Non Nudc, mgt di tich van hda van cdn n^ay man hien dien vdi con chau. ' . . Cuoi Cling, phai ndi den tU each nha tha ciia Truang Han Sieu, mpt bac thay ve van chuang ngon ngU, vdi nhiing ang tha van ma hau the dpc khong biet chan, nhubai tha D u e Thiiy sdn, bai ky thap Linh Te, nhat la bai phii song Bach Dang. 0 khoang each 700 nam, mpt tac gia nao day chi cdn lai vdi ngay nay dugc mgt bai tha, ang van thdi ma khong rai rung da phai dugc coi la tac gia danh tie'ng. The ma rieng Truang Han Sieu v i n cdn lai 2 bai van, 1 bai phu, mpt chiim tha 4 bai va 1 bai tha 1.0
ddc lap, trong dd 2 bai van v^n cdn khac viing chai tren da - mgt hien tugng that khdng binh thUdng. Cd the khang dinh dugc, vdi sd lugng cdn lai dd, dng la mdt trong so nha van hang dau, nha van vdi nhieu the loai sang tac da dang, trong sd cac nha van Ly - Tran. Dac biet Bach D^ng giang phii khai quat chien cdng chd'ng quan Nguyen cua Tran Hung Dao da dugc lich suf thira nhan la mpt ang van kiet xuat, ve mpt phuang dien nao dd cung ICrng danh nhU chinh cai chien cdng ma nd phan anh. Van trong tam thiifc dung hgp triet nhan - thi nhan, TrUang Han Sieu da don nen vao trong bai van Cling mdt luc ca hai am hudng tril tinh va triet ly. Cam xiic trCl tinh dang len cao nhat la liic nha tha ndi den cai dgng ciia cuoc chien - mdt cai ddng cd kha nang la "trdi chao dat chuyen": Duang khi dy, .y Thuyen be muon dgi led quat phdp phdi; Hung hd sdu qudn I gido guam sdng choi. Trdn ddnh I dilgc thua chica phdn, Chien luy I Bdc Nam chdng ddi. Anh nhdt nguyet chil I phdi md, Bdu trdi ddt chil I sdp hogi. • -^>f .,: • "^'.ncA iH (Dong Chau - Bui Van Nguyen dich) Nhitog bai van cdn dUa lai mpt thong diep nghe It
thuat khac, mdt cam hufng gan nhu ddi cUc vdi cam hufng dpng d tren. Dd la cam hufng tinh, nd lam hien rd len d cUc ben kia cai thai dp ung dung binh tinh cua ngUdi dang lam chu tinh the, dang quye't tam xoay chuyen cuoc cd trong tay minh - mpt vi Qudc cdng tiet che dang "chu tinh" tren tU the cua ngUdi chien thang: Kia trgn Bgch Ddng md dgi thdng, Bai Dgi vuang coi the gidc nhdn. (Nhu tren) TCr trong chieu sau, ta thay, hai pham tru "dpng" va "tinh" ke't hgp lai, vCra ddi lap lai vCra thdng nhat vdi nhau, la mau chdt da nang cam hufng nghe thuat len thanh cam hufng triet ly ciia bai phu sdng Bach Dang, lam cho nd trudng ton vdi thdi gian. Bang lugng thdng tin da nghia, nhufng an nguf phong phii dgng lai phia sau ngdn tiT, Bach Dang g i a n g phii da ggi len dugc nhieu tieng ndi cung mdt liic trong nhan thufc tham my cua ngudi dpc. Su ddn nen nghe thuat cua biit phap Truang Han Sieu thuc da dat den mdt mufc cao. Trd len la mdt vai nhan xet sa lugc ve ban linh van hda Truang Han Sieu. Ong xufng dang dugc xep vao hang danh nhan tdn vinh d Van mieu Qudc td giam nhu nha Tran da tCrng "liet hang" xUa kia, cung xufng dang dugc dUng tugng ldn tren hdn Non 12
Nudc cua da't Ninh Binh, vi nhU da ndi, trUdc mpi tu each nao khac, dng la ngUdi con Uu tu ciia Ninh Binh. Mdt toan tap tha van tren mii Non Nudc can dugc SUu tap bien soan that cdng phu va sdm dugc ra mat, va mdt hay vai ba chuyen khao ve TrUang Han Sieu khdng cdn la chuyen ndi cho vui ma dang trd thanh nhu cau cua ddi sdng van hda hien dai. Trong tinh hinh dd, tdi vui mCrng gidi thieu cudn sach nid dau TRLfONG HAN SIEU - CUOC DC^I - SU NGHIEP - THO VAN cua nha giao La D a n g Bait vdi ban dpc. Hd Noi, ngdy 14 thdng 8 ndm 1999 13
©yd© © i l J.'v'i :.t '.-t ". •
Truang Han Sieu (? - 1354) tU la Thang Phu, hieu Don Tau (dng gia trdn ddi), ngUdi lang Phuc Thanh, huyen Yen Ninh, phu TrUdng Yen, sau la thdn Phuc Am, xa Ninh Thanh, ngay nay thudc thi xa Ninh Binh, tinh Ninh Binh. Ong cd tai, thdng minh, hpe gioi. Tuang truyen, khi Tran Hung Dao lui quan ve Id TrUdng Yen da lay dng vao lam mdn khach trong dinh. Ong tham gia cudc khang chien chd'ng quan Nguyen - Mdng lan thuf hai (nam 1285). Neu thdi gian dd 15 tudi, \ thi nam sinh ciia dng vao khoang 1270 (cudi ddi ^ vua Tran Thanh Tdng (1258 - 1278)). ^'^-^* f- \Q Tham gia cudc khang chien chdng quan Nguyen vj - Mdng lan thuf 2 (1285) va lan thuf 3 (1287 - 1288) r ^ vdi cUang vi la "thu nhi" - nhU chufc thu ky rieng' "j cua Tran Hung Dao, dng soan thao cac dao sacj i;; chuyen den nhu'ng doan quan. / -' Sau cudc khang chien chd'ng quan Nguyen - Mdng •;. thang lgi (nam 1288), Qud'c cdng tie't che Hung Dad f'^ dai vUOng da tien cuf dng vao trieu dinh (trUdc nam—— Tran Hung Dao mat (1300)). TCr nam dd de'n nam 1308 (khoang tren 8 nam), cd the la mgt van than, trieu dinh chua thay dugc tai nang cua dng, nen chUa bd dung, dng da ve que nghi mdt thdi gian De'n nam 1308, vua Tran Anh Tdng (1293 -1314) 2-THS - ift
cho dng giCr chufc Han lam hpe si. Ong chinh thufc lam quan van trong trieu, soan thao chieu, cao de ban bd va cac van tCr ngoai giao cua trieu dinh. Den ddi vua Tran Minh Tdng (1314 -1329), nam 1326, dng giCr chufc Hanh Khien (1). Mudi ba nam sau, nam 1339, ddi vua Tran Hien Tdng (1329 - 1341), dng lam Mdn ha hdu ty lang trung. Sang trieu vua Tran Du Tdng (1341 - 1369), dng giu chufc Ta ty lang trung, kiem kinh luge suf Lang Giang (Lang San). Den nam 1345, dng lam Ta gian nghi dai phu (chufc quan chuyen viec can gian nha vua). Sau nam sau, nam 1351, dng dugc thang chufc Tham tri chinh sU (2). Cd the dng giiT chdc I / (1) Quan Hdnh Khien: "Hdn Viet til dien" - Tdp I - Ddo Duy Anh - In lgi ldn thd 3 - 1996 - NXB thdnh phd' H6 Chi Minh - trang 347 co ghi: "Quan Hdnh Khien: Chile quan ldn CO til dai Trdn, nhu chiic Thugng Thil ddi nay" (2) Tham tri chinh sU: "Tha Vdn Ly - Trdn" - Tdp II - Quyen thugng - NXB KHXH - Hd Ngi - 1989 - Trang 755 cd ghi: "Dai Hdn ggi Thugng thu Id Trung ddi, vi d trong cdm sdnh nen ggi Id Ddi sdnh. Den dai Duang, Thugng thU sdnh ggi Id Trung ddi, mon hg sdnh ggi Id Ddng ddi, Trung sdnh ggi Id Tdy ddi. Ddi sdnh ndi chung chi nai ldm vi^c cila cdc quan to ddi xUa. Truang Hdn Sieu ldm tdi chile Tham tri chinh su cung tuang duang vai chdc Thugng thu hay Trung thu sdnh". • •^ii:.) L riuj\ nt,'i i i\i!v .Kf'\i. friftji n9(.i ^^ an I