Đa dạng cảnh quan tỉnh Bắc Kạn

Phạm Hương Giang<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 112(12)/1: 65 - 72<br /> <br /> ĐA DẠNG CẢNH QUAN TỈNH BẮC KẠN<br /> Phạm Hương Giang*<br /> Trường Đại học Sư phạm – ĐH Thái Nguyên<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Cảnh quan Bắc Kạn đa dạng và phức tạp. Trên nền chung của cảnh quan nhiệt đới ẩm gió mùa của<br /> cả nước, lãnh thổ còn được phân chia thành 3 lớp cảnh quan, 5 phụ lớp cảnh quan, 92 loại cảnh<br /> quan. Mỗi loại cảnh quan mang một hoặc một vài chức năng tự nhiên như: phòng hộ và bảo vệ<br /> môi trường, phát triển sản xuất lâm nghiệp, phát triển nông lâm kết hợp, sản xuất nông nghiệp và<br /> định cư, phát triển các ngành dịch vụ và công nghiệp... Động lực biến đổi của cảnh quan Bắc Kạn<br /> diễn ra theo các hướng khác nhau, tùy thuộc vào sự tương tác của các yếu tố tự nhiên và các hoạt<br /> động khai thác lãnh thổ của con người. Từ các phân tích trên, chúng ta có thể đề xuất các định<br /> hướng sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường cho tỉnh này.<br /> Từ khóa: Cảnh quan, đa dạng, cấu trúc, chức năng, động lực.<br /> <br /> MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NGHIÊN<br /> CỨU ĐA DẠNG CẢNH QUAN BẮC KẠN*<br /> 1. Khái niệm đa dạng cảnh quan và các<br /> hướng tiếp cận nghiên cứu hiện nay<br /> Khái niệm đa dạng cảnh quan ngày càng được<br /> sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu cảnh quan.<br /> Tuy nhiên cho đến nay vẫn chưa có một khái<br /> niệm thống nhất. Theo A.I. Bacca và V.O.<br /> Mokiev (1997) định nghĩa: “đa dạng cảnh<br /> quan là sự biểu hiện vô số những thông tin<br /> của một cá thể hay một nhóm trên những<br /> khoanh vi địa hình, mà sự biểu hiện bên ngoài<br /> của nó là sự tác động giữa tự nhiên với con<br /> người và sự tác động của chính các thành<br /> phần tự nhiên đó”.<br /> Hiện nay, trong cảnh quan học tồn tại hai<br /> hướng tiếp cận nghiên cứu đa dạng cảnh<br /> quan. Một là hướng phân tích định tính và<br /> định lượng cấu trúc cảnh quan của khu vực<br /> dựa trên bản đồ cảnh quan và toán thống kê<br /> xác định các hệ số. Hướng này xác định được<br /> tần số xuất hiện các cảnh quan trong một<br /> không gian nhất định trong những những tổng<br /> thể tự nhiên phức tạp, có cấu trúc địa chất<br /> không đồng nhất. Hướng thứ hai là nghiên<br /> cứu đa dạng cảnh quan dựa trên dữ liệu viễn<br /> thám. Theo đó, sự đa dạng cảnh quan được<br /> hiểu là sự kết hợp về hình dạng và kích thước<br /> của những hệ sinh thái khác nhau trên một<br /> diện tích lớn.[1]<br /> *<br /> <br /> ĐT: 0943977009; Email: phamhuonggiangsptn@gmail.com<br /> <br /> Nghiên cứu khái niệm đa dạng cảnh quan<br /> được dựa trên quan điểm tiếp cận hệ thống,<br /> tức là coi một lãnh thổ có diện tích bất kỳ là<br /> một hệ thống có cấu trúc rõ ràng, phụ thuộc<br /> vào các thể tổng hợp địa lý tự nhiên. Do vậy,<br /> tiếp cận hệ thống trong nghiên cứu đa dạng<br /> cảnh quan cho phép chúng ta xem xét sự đa<br /> dạng cảnh quan như một chỉ báo của tổ chức<br /> có thứ bậc cảnh quan khu vực và cấu trúc<br /> cảnh quan của vùng lãnh thổ bất kỳ. Sự đa<br /> dạng của cảnh quan thiên nhiên và nhân tạo<br /> phải luôn được cân nhắc với việc thực hiện<br /> các chức năng kinh tế - xã hội.<br /> 2. Hệ thống phân loại cảnh quan áp dụng<br /> cho lãnh thổ tỉnh Bắc Kạn<br /> Kế thừa các hệ thống phân loại của các tác giả<br /> trong và ngoài nước, kết quả phân tích các<br /> nhân tố thành tạo cảnh quan và tỉ lệ bản đồ<br /> thành lập cho lãnh thổ nghiên cứu<br /> (1:100.000), chúng tôi đã đưa ra hệ thống<br /> phân loại cảnh quan áp dụng cho Bắc Kạn<br /> gồm 6 cấp được thể hiện trên bảng 1.<br /> SỰ ĐA DẠNG CẢNH QUAN BẮC KẠN<br /> Tính chất đa dạng cảnh quan của Bắc Kạn<br /> được thể hiện trong cấu trúc, chức năng và<br /> động lực biến đổi cảnh quan.[2],[3]<br /> 1. Đa dạng về cấu trúc cảnh quan<br /> Với đặc thù là một tỉnh miền núi Đông Bắc<br /> Bắc Bộ, thiên nhiên Bắc Kạn vừa chịu tác<br /> động của các quá trình tự nhiên (xâm thực,<br /> bóc mòn, rửa trôi, bồi tụ…), vừa chịu tác<br /> 65<br /> <br /> Phạm Hương Giang<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> động của các hoạt động khai thác tài nguyên<br /> của dân cư bản địa, chủ yếu là người dân tộc<br /> thiểu số. Các nhân tố này đã quyết định sự<br /> phân hóa cảnh quan tỉnh Bắc Kạn, chi phối<br /> cấu trúc cảnh quan và được thể hiện qua cấu<br /> trúc đứng và cấu trúc ngang.<br /> Bảng 1. Hệ thống phân loại cảnh quan áp dụng<br /> cho tỉnh Bắc Kạn<br /> Cấp<br /> phân<br /> loại<br /> Hệ<br /> CQ<br /> Phụ<br /> hệ<br /> CQ<br /> Kiểu<br /> CQ<br /> Lớp<br /> CQ<br /> Phụ<br /> lớp<br /> CQ<br /> Loại<br /> CQ<br /> <br /> Chỉ tiêu<br /> Nền bức xạ Mặt trời quyết định chế độ<br /> nhiệt - ẩm theo đới, kết hợp với hệ<br /> thống hoàn lưu khí quyển cỡ châu lục.<br /> Tương tác giữa đại địa hình và hoàn<br /> lưu gió mùa quyết định sự phân bố lại<br /> chế độ nhiệt - ẩm của lãnh thổ.<br /> Kiểu thảm thực vật theo nguồn gốc<br /> phát sinh.<br /> Đặc điểm phát sinh hình thái đại địa<br /> hình thể hiện quy luật phân hóa phi<br /> địa đới của tự nhiên.<br /> Phân chia trong phạm vi cấp lớp, dựa<br /> vào đặc trưng trắc lượng hình thái địa<br /> hình, thể hiện qua sự phân hóa đai<br /> cao.<br /> Đặc trưng bởi mối quan hệ tương hỗ<br /> giữa nhóm quần xã thực vật và loại<br /> đất.<br /> <br /> a. Cấu trúc đứng<br /> Cấu trúc đứng của cảnh quan Bắc Kạn thể<br /> hiện thứ tự sắp xếp các hợp phần trên lãnh<br /> thổ. Ở Bắc Kạn, cấu trúc đứng có sự phân hóa<br /> từ bắc xuống nam, từ tây sang đông, từ miền<br /> núi xuống đồng bằng. Vùng núi (độ cao từ<br /> 600m trở lên, độ dốc từ 150) là vùng có độ<br /> cao và độ dốc lớn, quá trình sườn thống trị,<br /> lớp phủ thổ nhưỡng mỏng, các loại đất chính<br /> là đất đỏ vàng, đất mùn vàng đỏ, đất dốc tụ…<br /> Tương quan nhiệt ẩm dồi dào nên lớp phủ<br /> rừng chiếm ưu thế: rừng kín lá rộng thường<br /> xanh ít bị tác động, rừng kín thứ sinh, rừng tre<br /> nứa… Vùng đồi (độ cao từ 200 đến 600m, độ<br /> dốc 8 - 150) có độ cao và độ dốc vừa phải, quá<br /> trình sườn vẫn còn thống trị nhưng yếu hơn<br /> vùng núi, với các loại đất chủ yếu là đất vàng<br /> đỏ trên đá macma axit, đất đỏ vàng trên đá<br /> 66<br /> <br /> 112(12)/1: 65 - 72<br /> <br /> sét, đất vàng nhạt, tầng đất dày hơn, chất<br /> lượng khá tốt là tiềm năng lớn cho trồng cây<br /> công nghiệp dài ngày và cây ăn quả hoặc<br /> trồng rừng, vì vậy vùng đồi là vùng được ưu<br /> tiên cho mô hình nông lâm kết hợp hiện nay.<br /> Với ưu thế có độ cao và độ dốc thấp (độ cao<br /> dưới 200m, độ dốc dưới 80), vùng đồng bằng<br /> là nơi chịu tác động mạnh mẽ nhất của con<br /> người, cảnh quan tự nhiên bị biến đổi sâu sắc.<br /> Quá trình tích tụ là quá trình thống trị ở đây,<br /> hình thành nên đất phù sa, tầng đất dày, thành<br /> phần cơ giới tốt, giàu dinh dưỡng nên vùng<br /> này là nơi canh tác nông nghiệp chủ yếu của<br /> tỉnh, với các loại cây chủ đạo như lúa, hoa<br /> màu và cây công nghiệp hàng năm.<br /> b. Cấu trúc ngang<br /> Cấu trúc ngang cho biết sự phân hóa không<br /> gian của các đơn vị cảnh quan và mối liên hệ<br /> giữa các cấp cảnh quan. Bắc Kạn thuộc hệ<br /> cảnh quan nhiệt đới ẩm gió mùa, phụ hệ cảnh<br /> quan nhiệt đới ẩm gió mùa có mùa đông lạnh,<br /> có 1 kiểu cảnh quan, 3 lớp cảnh quan, 5 phụ<br /> lớp và 92 loại cảnh quan (không kể cảnh quan<br /> sông, suối, hồ, ao - cảnh quan đánh số 93).<br /> Cấu trúc ngang của cảnh quan Bắc Kạn được<br /> phân hóa như hình 1.<br /> * Lớp cảnh quan: Ở Bắc Kạn được phân chia<br /> làm 3 lớp:<br /> - Lớp cảnh núi: phân bố ở độ cao từ 600m trở<br /> lên, phổ biến ở khoảng độ cao 600 - 1000m,<br /> độ cao từ 1000m trở lên chiếm diện tích<br /> không nhiều nhưng lại là nơi tập tập trung các<br /> đỉnh núi cao nhất tỉnh: thuộc cánh cung Sông<br /> Gâm có các đỉnh Pú Bình (1.404m), Khuổi<br /> Tàng (1.359m), Tam Tao (1.328m)…; thuộc<br /> cánh cung Ngân Sơn có đỉnh Khau Xiểm<br /> (1.147m), Phan Ngam (1.263m), Long Siêng<br /> (1.146m)… Đây là nơi bắt nguồn của các con<br /> sông lớn trong tỉnh. Địa hình bị chia cắt<br /> mạnh, sườn dốc từ 150 trở lên, việc canh tác<br /> và định cư của nhân dân gặp nhiều khó khăn<br /> nên dân cư thưa thớt, kinh tế chậm phát triển.<br /> Tuy nhiên lớp cảnh quan này có khí hậu mát<br /> mẻ, nhiều phong cảnh đẹp nên có nhiều tiềm<br /> năng phát triển du lịch bên cạnh tiềm năng<br /> vốn có là lâm nghiệp và thủy điện.<br /> <br /> Phạm Hương Giang<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 112(12)/1: 65 - 72<br /> <br /> Hệ thống CQ nhiệt đới ẩm gió mùa<br /> Phụ hệ CQ nhiệt đới ẩm gió mùa có mùa đông lạnh<br /> Kiểu CQ rừng kín lá rộng thường xanh nhiệt đới mưa mùa<br /> <br /> Lớp CQ đồi<br /> <br /> Lớp CQ núi<br /> <br /> Lớp CQ đồng bằng<br /> <br /> Phụ lớp<br /> núi TB<br /> <br /> Phụ lớp<br /> núi thấp<br /> <br /> Phụ lớp<br /> đồi cao<br /> <br /> Phụ lớp<br /> đồi thấp<br /> <br /> Phụ lớp ĐB<br /> thung lũng<br /> <br /> 18 loại<br /> <br /> 38 loại<br /> <br /> 17 loại<br /> <br /> 10 loại<br /> <br /> 9 loại<br /> <br /> Hình 1. Sơ đồ hệ thống phân loại cảnh quan tỉnh Bắc Kạn<br /> - Lớp cảnh quan đồi: có độ cao từ 200 đến<br /> 600m, độ dốc 8 - 150, là lớp cảnh quan<br /> chuyển tiếp từ vùng núi xuống đồng bằng.<br /> Đặc điểm nền rắn khá phức tạp, khí hậu nóng<br /> ẩm, rừng trồng, trảng cỏ - cây bụi chiếm đa<br /> số. Trong điều kiện lượng mưa phân mùa, quá<br /> trình thoái hóa đất diễn ra mạnh mẽ nên nhiều<br /> nơi đất bị trơ sỏi đá. Tuy vậy, vùng đồi lại là<br /> nơi có nhiều thuận lợi để trồng cây công<br /> nghiệp, cây ăn quả và phát triển mô hình kinh<br /> tế nông lâm kết hợp.<br /> - Lớp cảnh quan đồng bằng: đặc trưng bởi<br /> quá trình bồi tụ vật liệu từ hai lớp cảnh quan<br /> núi và đồi, mang lại cho đồng bằng lượng phù<br /> sa màu mỡ. Với ưu thế có độ cao thấp (dưới<br /> 200m), độ dốc vừa phải (dưới 80), đất đai màu<br /> mỡ, nguồn nước dồi dào nên lớp cảnh quan<br /> đồng bằng là nơi trồng trọt lương thực thực<br /> phẩm chủ yếu của người dân. Cũng vì thế, từ<br /> lâu lớp cảnh quan này bị khai thác với tốc độ<br /> khá mạnh, nhiều nơi cảnh quan tự nhiên bị<br /> biến đổi nhanh chóng, hình thành nên các<br /> cảnh quan nhân sinh.<br /> * Phụ lớp cảnh quan: được phân chia trong<br /> phạm vi lớp cảnh quan theo chỉ tiêu đặc trưng<br /> trắc lượng hình thái địa hình, thể hiện qua sự<br /> phân hóa đai cao của tự nhiên. Theo PGS.TS.<br /> Phạm Hoàng Hải (Viện Địa lý), lãnh thổ Bắc<br /> Kạn được chia làm 5 phụ lớp. Đặc điểm phân<br /> hóa như trên bảng 2.<br /> <br /> * Loại cảnh quan: là tổ hợp của các loại đất<br /> có trên các lớp và phụ lớp cảnh quan với các<br /> nhóm thực vật khác nhau, là những đơn vị cụ<br /> thể phản ánh đầy đủ nhất, đặc trưng nhất về<br /> hiện trạng và đặc điểm sinh thái của từng đơn<br /> vị lãnh thổ tỉnh Bắc Kạn. Toàn tỉnh được tạo<br /> nên bởi 92 loại cảnh quan khác nhau (bảng 3).<br /> Trong đó, nhóm cảnh quan rừng và trảng cỏ cây bụi chiếm diện tích lớn nhất, đồng thời<br /> cũng là hai nhóm loại có số lần lặp lại nhiều<br /> nhất, chúng phân bố trên tất cả các lớp và phụ<br /> lớp. Trong số 92 loại cảnh quan, loại cảnh<br /> quan số 44 có diện tích lớn nhất (104.848,6<br /> ha), loại cảnh quan số 42 có số lần lặp lại<br /> nhiều nhất (151 khoanh vi), những loại cảnh<br /> quan trên đất Fa (đất vàng đỏ trên đá macma<br /> axit) và đất Fs (đất đỏ vàng trên đá sét) phân<br /> hóa đa dạng và phức tạp nhất.<br /> Cảnh quan Bắc Kạn tuy phân hóa đa dạng và<br /> phức tạp nhưng vẫn thể hiện được quy luật<br /> chung đó là: cảnh quan núi phân bố chủ yếu ở<br /> phía tây và phía bắc của tỉnh, cảnh quan đồi<br /> và đồng bằng phân bố chủ yếu ở phía đông và<br /> phía nam của tỉnh; cảnh quan đồng bằng<br /> thường nằm xen kẽ vào giữa các cảnh quan<br /> núi đồi tạo nên kiểu đồng bằng thung lũng<br /> giữa núi; phân hóa theo đai cao là tính chất<br /> bao trùm của thiên nhiên lãnh thổ Bắc Kạn.<br /> 67<br /> <br /> Phạm Hương Giang<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 112(12)/1: 65 - 72<br /> <br /> Bảng 2. Phân hóa độ cao và diện tích giữa các phụ lớp cảnh quan tỉnh Bắc Kạn<br /> Lớp CQ<br /> Lớp núi<br /> Lớp đồi<br /> Lớp đồng bằng<br /> <br /> Độ cao tuyệt đối<br /> > 1.000 m<br /> <br /> Diện tích (ha)<br /> 49.381,2<br /> <br /> Tỉ lệ % diện tích<br /> 10,11<br /> <br /> Núi thấp<br /> <br /> 600 - 1.000m<br /> <br /> 355.343,4<br /> <br /> 72,78<br /> <br /> Đồi cao<br /> <br /> 400 - < 600m<br /> <br /> 53.842,2<br /> <br /> 11,03<br /> <br /> Đồi thấp<br /> <br /> 200 - < 400m<br /> <br /> 4.313,1<br /> <br /> 0,88<br /> <br /> < 200m<br /> <br /> 25.374,3<br /> <br /> 5,20<br /> <br /> Phụ lớp CQ<br /> Núi trung bình<br /> <br /> Đồng bằng giữa núi<br /> <br /> Tổng diện tích tự nhiên của tỉnh là: 488.254,2 ha<br /> Bảng 3. Hệ thống phân loại cảnh quan tỉnh Bắc Kạn<br /> Hệ cảnh quan nhiệt đới gió mùa Đông Nam Á<br /> Phụ hệ cảnh quan nhiệt đới gió mùa có mùa đông lạnh<br /> Kiểu cảnh quan rừng rậm nhiệt đới thường xanh mưa mùa<br /> Lớp<br /> cảnh<br /> quan<br /> <br /> Phụ<br /> lớp<br /> cảnh<br /> quan<br /> <br /> Loại thực vật<br /> Loại đất<br /> Đất trơ sỏi đá<br /> <br /> Núi<br /> trung<br /> bình<br /> <br /> Đất vàng đỏ<br /> trên đá macma axit<br /> Đất vàng nhạt<br /> trên đá cát<br /> Đất đỏ vàng trên đá sét<br /> Đất mùn vàng<br /> trên đá macma axit<br /> Đất mùn vàng<br /> rên đá cát<br /> Đất mùn đỏ trên đá sét<br /> <br /> Rừng<br /> nguyên<br /> sinh<br /> <br /> Rừng<br /> thứ<br /> sinh<br /> <br /> Rừng<br /> trồng<br /> <br /> 1<br /> <br /> Cây<br /> bụi<br /> <br /> Cây<br /> hàng<br /> năm<br /> <br /> Cây<br /> lâu<br /> năm<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4<br /> <br /> 5<br /> <br /> 6<br /> <br /> 7<br /> <br /> 8<br /> <br /> 9<br /> <br /> 10<br /> <br /> 11<br /> <br /> 12<br /> <br /> 13<br /> <br /> 14<br /> 15<br /> <br /> 16<br /> <br /> 17<br /> <br /> 18<br /> <br /> Núi<br /> Đất dốc tụ<br /> Đất trơ sỏi đá<br /> <br /> Núi<br /> thấp<br /> <br /> 68<br /> <br /> Đất vàng đỏ<br /> trên đá macma axit<br /> Đất nâu đỏ<br /> trên đá macma bazơ<br /> Đất biến đổi<br /> do trồng lúa<br /> Đất nâu vàng<br /> trên phù sa cổ<br /> Đất vàng nhạt<br /> trên đá cát<br /> <br /> 19<br /> 20<br /> <br /> 21<br /> <br /> 23<br /> <br /> 24<br /> <br /> 29<br /> <br /> 30<br /> <br /> 22<br /> 25<br /> <br /> 26<br /> <br /> 27<br /> <br /> 31<br /> <br /> 32<br /> <br /> 28<br /> <br /> 33<br /> 34<br /> 37<br /> <br /> 38<br /> <br /> 35<br /> 39<br /> <br /> 40<br /> <br /> 36<br /> <br /> Thủy<br /> sinh<br /> <br /> Phạm Hương Giang<br /> <br /> Lớp<br /> cảnh<br /> quan<br /> <br /> Núi<br /> <br /> Phụ<br /> lớp<br /> cảnh<br /> quan<br /> <br /> Núi<br /> thấp<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 112(12)/1: 65 - 72<br /> <br /> Hệ cảnh quan nhiệt đới gió mùa Đông Nam Á<br /> Phụ hệ cảnh quan nhiệt đới gió mùa có mùa đông lạnh<br /> Kiểu cảnh quan rừng rậm nhiệt đới thường xanh mưa mùa<br /> Loại thực vật<br /> Rừng<br /> Rừng<br /> Cây<br /> Cây<br /> Rừng<br /> Cây<br /> nguyên<br /> thứ<br /> hàng<br /> lâu<br /> trồng<br /> bụi<br /> Loại đất<br /> sinh<br /> sinh<br /> năm<br /> năm<br /> Đất đỏ vàng trên đá sét<br /> <br /> 41<br /> <br /> 42<br /> <br /> Đất đỏ nâu<br /> trên đá vôi<br /> <br /> 47<br /> <br /> Đất mùn đỏ trên đá sét<br /> Đất mùn đỏ<br /> trên đá vôi<br /> <br /> 43<br /> <br /> 44<br /> <br /> 45<br /> <br /> 48<br /> <br /> 49<br /> <br /> 50<br /> <br /> 51<br /> <br /> 52<br /> <br /> 53<br /> <br /> 54<br /> <br /> 55<br /> <br /> 56<br /> <br /> Đất dốc tụ<br /> Đồi<br /> cao<br /> Đồi<br /> <br /> Đồi<br /> thấp<br /> <br /> Đồng<br /> bằng<br /> <br /> Đất vàng đỏ<br /> trên đá macma axit<br /> Đất vàng nhạt<br /> trên đá cát<br /> <br /> Thủy<br /> sinh<br /> <br /> 46<br /> <br /> 57<br /> 58<br /> <br /> 59<br /> <br /> 60<br /> <br /> 61<br /> <br /> 62<br /> <br /> 64<br /> <br /> 65<br /> <br /> 66<br /> <br /> 67<br /> <br /> 68<br /> <br /> Đất đỏ vàng trên đá sét<br /> <br /> 69<br /> <br /> 70<br /> <br /> 71<br /> <br /> 72<br /> <br /> 73<br /> <br /> Đất vàng đỏ<br /> rên đá macma axit<br /> <br /> 74<br /> <br /> 75<br /> <br /> 76<br /> <br /> 77<br /> <br /> 78<br /> <br /> Đất đỏ vàng trên đá sét<br /> <br /> 79<br /> <br /> 80<br /> <br /> 81<br /> <br /> 82<br /> <br /> 83<br /> <br /> Đất phù sa chua<br /> <br /> 84<br /> <br /> 85<br /> <br /> 86<br /> <br /> 87<br /> <br /> Đất phù sa ngọt<br /> <br /> 88<br /> <br /> 89<br /> <br /> 91<br /> <br /> 92<br /> <br /> Sông, hồ, mặt nước<br /> <br /> 2. Đa dạng về chức năng cảnh quan<br /> Mỗi đơn vị cảnh quan luôn mang một chức<br /> năng tự nhiên phục vụ cho phát triển kinh tế xã hội của con người. Qua phân tích đặc điểm<br /> cấu trúc, chúng tôi xác định cảnh quan lãnh<br /> thổ Bắc Kạn có những chức năng tự nhiên<br /> sau:[3],[4]<br /> * Chức năng phòng hộ và bảo vệ môi trường:<br /> đóng vai trò quan trọng và chủ đạo trong chức<br /> năng này là những cảnh quan thuộc lớp cảnh<br /> quan núi, chúng có vai trò hạn chế xâm thực,<br /> trượt lở đất, điều tiết nguồn nước, điều hòa<br /> khí hậu… Những cảnh quan này có lớp phủ<br /> thực vật là rừng kín lá rộng thường xanh ít bị<br /> tác động hay còn gọi là rừng nguyên sinh<br /> (cảnh quan số 1, 3, 6, 9, 12, 16, 20, 23, 29, 37,<br /> 41, 47, 51, 54), rừng kín thứ sinh (cảnh quan<br /> số 4, 7, 10, 13, 17, 21, 24, 30, 34, 38, 42, 48,<br /> <br /> 90<br /> <br /> 63<br /> <br /> 93<br /> <br /> 52, 55) trên các loại đất khác nhau, thậm chí<br /> có cả rừng trồng khép tán (25, 39, 43). Ở<br /> vùng đồi, tuy độ cao và độ dốc nhỏ hơn<br /> nhưng quá trình ngoại sinh vẫn diễn ra khá<br /> mạnh, lớp phủ thực vật trong các cảnh quan<br /> thuộc lớp cảnh quan này đảm nhận chức năng<br /> bảo vệ môi trường sinh thái, phòng hộ sản<br /> xuất nông nghiệp (cảnh quan số 58, 59, 60,<br /> 64, 65, 66, 69, 70, 71, 74, 75, 76, 79, 80).<br /> * Chức năng kinh tế - xã hội:<br /> - Chức năng phát triển lâm nghiệp và sản<br /> xuất nông lâm kết hợp: là những cảnh quan<br /> vùng đồi núi, có độ cao và độ dốc khá lớn.<br /> Nhóm cảnh quan có chức năng phát triển lâm<br /> nghiệp là những cảnh quan phân bố chủ yếu<br /> trên vùng núi thấp, có độ dốc 15 - 250, có lớp<br /> phủ là rừng tự nhiên, rừng thứ sinh hoặc rừng<br /> trồng (cảnh quan số 20, 21, 23, 24, 25, 29, 30,<br /> 69<br /> <br />