1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑ ± <br />
<br />
<br />
<br />
NGUYӈN THӎ MINH NGӐC(*)<br />
PHҤM QUANG TÙNG(**)<br />
<br />
ĈA DҤNG TÔN GIÁO VÀ VҨN Ĉӄ BҦO TӖN<br />
TÍN NGѬӤNG TRUYӄN THӔNG CÁC DÂN TӜC THIӆU SӔ<br />
Ӣ TÂY NGUYÊN HIӊN NAY<br />
(Qua khҧo sát hai tӍnh Ĉҳc Lҳc và Ĉҳc Nông)<br />
Tóm tҳt: Vi͏t Nam là qu͙c gia có nhi͉u lo̩i hình tín ng˱ͩng, tôn<br />
giáo. Nhͷng tín ng˱ͩng, tôn giáo khác nhau t͛n t̩i ÿ͛ng thͥi ͧ<br />
m͡t c͡ng ÿ͛ng t͡c ng˱ͥi là ph͝ bi͇n. S phát tri͋n nhanh và m̩nh<br />
cͯa các tôn giáo ͧ n˱ͣc ta trong thͥi gian qua làm cho nhi͉u tín<br />
ng˱ͩng truy͉n th͙ng ÿang d̯n b͓ xóa b͗. Bài vi͇t này sͅ ÿi sâu<br />
nghiên cͱu s bi͇n ÿ͝i tôn giáo ͧ Tây Nguyên hi͏n nay nhìn tͳ góc<br />
ÿ͡ ÿa d̩ng tôn giáo; ch͑ ra m͙i quan h͏ giͷa tôn giáo và tín<br />
ng˱ͩng truy͉n th͙ng các dân t͡c thi͋u s͙ ͧ Tây Nguyên; tͳ ÿó ÿ̿t<br />
ra v̭n ÿ͉ b̫o t͛n và phát tri͋n tín ng˱ͩng truy͉n th͙ng cͯa các<br />
dân t͡c thi͋u s͙ ͧ khu vc này.<br />
Tӯ khóa: ÿa d̩ng tôn giáo, b̫o t͛n tín ng˱ͩng truy͉n th͙ng, dân<br />
t͡c thi͋u s͙, Tây Nguyên.<br />
1. Khái niӋm “ÿa dҥng tôn giáo”<br />
Ĉa dҥng tôn giáo (Religious diversity) xuҩt hiӋn nhiӅu tӯ nӱa sau thӃ<br />
kӹ XX cùng vӟi xu thӃ toàn cҫu hóa. Ĉây là mӝt lý thuyӃt cѫ bҧn bàn vӅ<br />
mӕi quan hӋ hài hòa giӳa các tôn giáo khác nhau. Ĉa dҥng theo nghƭa<br />
tәng quát là sӵ xác nhұn và chҩp nhұn tính ÿa dҥng. Khái niӋm này ÿѭӧc<br />
dùng theo nhiӅu cách trong nhiӅu vҩn ÿӅ khác nhau. Theo nhiӅu nhà<br />
nghiên cӭu, lý luұn vӅ ÿa dҥng xuҩt phát tӯ tôn giáo và gҳn vӟi tôn giáo.<br />
Diana L. Eck cho rҵng, sӵ ÿa dҥng văn hóa và tôn giáo là ÿһc ÿiӇm cѫ<br />
bҧn cӫa mӑi khu vӵc trên thӃ giӟi. Trên cѫ sӣ ÿó, theo ông, khái niӋm “ÿa<br />
dҥng” thӇ hiӋn ӣ bӕn chiӅu cҥnh sau:<br />
Thͱ nh̭t, ÿa dҥng không phҧi là sӵ ÿѫn nhҩt, mà là sӵ tham gia mҥnh<br />
mӁ vào sӵ ÿa dҥng. Ĉa dҥng tôn giáo không phҧi ÿã ÿӏnh hình, mà là mӝt<br />
thành tӵu.<br />
*<br />
<br />
. TS., ViӋn Nghiên cӭu Tôn giáo, ViӋn Hàn lâm Khoa hӑc xã hӝi ViӋt Nam.<br />
. ThS., ViӋn Nghiên cӭu Tôn giáo, ViӋn Hàn lâm Khoa hӑc xã hӝi ViӋt Nam.<br />
<br />
**<br />
<br />
<br />
<br />
1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑ <br />
<br />
Thͱ hai, ÿa dҥng không chӍ là sӵ khoan dung, mà còn là viӋc chӫ ÿӝng<br />
tìm kiӃm sӵ hiӇu biӃt giӳa các hӋ phái trong mӝt tôn giáo hoһc giӳa các<br />
tôn giáo khác nhau.<br />
Thͱ ba, ÿa dҥng là sӵ ÿӕi thoҥi và gһp gӥ cӫa các cam kӃt. Nó thâu<br />
tóm mӑi sӵ khác biӋt, thұm chí khác biӋt tôn giáo, không phҧi trong sӵ cô<br />
lұp, mà trong mӕi quan hӋ qua lҥi.<br />
Thͱ t˱, ÿa dҥng dӵa trên ÿӕi thoҥi, là ngôn ngӳ ÿӕi thoҥi và gһp gӥ,<br />
cho và nhұn, phê bình và tӵ phê bình(1).<br />
Ĉa dҥng là thuұt ngӳ ÿѭӧc sӱ dөng không chӍ cho lƭnh vӵc tôn giáo,<br />
mà còn cho nhiӅu lƭnh vӵc khác nhѭ ÿa dҥng văn hóa, ÿa dҥng sinh<br />
hӑc,v.v… Tuy nhiên, tôn giáo ÿѭӧc coi là có vai trò quan trӑng hình<br />
thành nên thuyӃt ÿa dҥng. Theo Nietzsche, ÿa dҥng bҳt nguӗn tӯ tôn giáo<br />
ÿa thҫn. ViӋc tҥo dӵng các vӏ thҫn linh, các ÿҩng anh hùng cNJng nhѭ các<br />
vұt kì dӏ phҧn ánh bҧn năng phóng khoáng và hình thái ÿa dҥng cӫa tѭ<br />
tѭӣng con ngѭӡi và bày tӓ nhӳng khát vӑng cӫa cá nhân.<br />
Harold Coward trong tác phҭm Pluralism in the World Religions(2) (Sӵ<br />
ÿa dҥng trong các tôn giáo thӃ giӟi) ÿã ÿѭa ra cách giҧi thích ÿa dҥng tôn<br />
giáo ÿѭӧc nhiӅu ngѭӡi chҩp nhұn. Theo ÿó, ngѭӡi ta dùng nhiӅu khái<br />
niӋm hay tên gӑi khác nhau ÿӇ chӍ Ĉҩng Sáng Tҥo duy nhҩt. Tӯ ÿó, ý<br />
tѭӣng mӝt tôn giáo phә biӃn là không chҩp nhұn ÿѭӧc. Ông ÿӅ cao tính<br />
ÿa dҥng tôn giáo và cho rҵng, thӕng nhҩt mà không có ÿa dҥng sӁ dүn ÿӃn<br />
viӋc chӕi bӓ tӵ do tín ngѭӥng tôn giáo. ĈiӅu cҫn thiӃt là ÿӭng trên lұp<br />
trѭӡng cӫa mӝt tôn giáo nào ÿó ÿӇ ÿӕi thoҥi vӟi các truyӅn thӕng tôn giáo<br />
khác nhau nhѭ là phѭѫng tiӋn ÿӇ tiӃp cұn sâu hѫn vӟi cӝi nguӗn sáng tҥo.<br />
Theo ông, ÿa dҥng tôn giáo góp phҫn thúc ÿҭy chӭc năng phѭѫng tiӋn cӫa<br />
tôn giáo. Trong tác phҭm này, Harold Coward còn ÿѭa ra nhӳng thách<br />
thӭc ÿa dҥng tôn giáo cӫa mӝt sӕ tôn giáo mà ông ÿã khҧo sát và tәng kӃt<br />
ÿӕi vӟi ÿa dҥng tôn giáo hiӋn nay.<br />
Ĉa dҥng tôn giáo là hiӋn tѭӧng mang tính phә quát trên thӃ giӟi,<br />
nhѭng chӍ thӵc sӵ là mӝt trong nhӳng vҩn ÿӅ quan trӑng trong ÿiӅu kiӋn<br />
xã hӝi hiӋn ÿҥi. Hӑc thuyӃt ÿa dҥng tôn giáo cӫa nhà triӃt hӑc, nhà thҫn<br />
hӑc John Hick (thӃ kӹ XX) ÿѭӧc nhiӅu nhà nghiên cӭu ÿánh giá cao. Tӯ<br />
hӑc thuyӃt này, nhiӅu nhà nghiên cӭu ÿã xem xét vҩn ÿӅ ÿa dҥng tôn giáo<br />
trong tӯng tôn giáo cNJng nhѭ trong tӯng vùng ÿӏa lý (quӕc gia, tӝc<br />
ngѭӡi). NhiӅu nghiên cӭu sau này ÿã góp phҫn bә sung cho thuyӃt ÿa<br />
dҥng tôn giáo cӫa John Hick. Bҧn thân John Hick cNJng tiӃp tөc bә sung<br />
<br />
1JX\ʂQ 7Kʈ 0LQK 1J͍F 3KɞP 4XDQJ 7QJ ĈD GɞQJ W{Q JLiR«<br />
<br />
<br />
<br />
vào hӑc thuyӃt cӫa mình dӵa trên nghiên cӭu thӵc tӃ ÿa dҥng tôn giáo ӣ<br />
nhiӅu bình diӋn khác nhau. Gҫn ÿây (năm 2005), ông ÿã có bài thuyӃt<br />
trình vӅ ÿa dҥng tôn giáo trong Islam giáo(3).<br />
Ĉa dҥng tôn giáo biӇu hiӋn mҥnh mӁ hѫn dѭӟi tác ÿӝng cӫa toàn cҫu<br />
hóa. Toàn cҫu hóa ÿã tác ÿӝng tӟi ÿa dҥng tôn giáo trên hai cҩp ÿӝ: thӭ<br />
nhҩt, ÿa dҥng hӋ thӕng tôn giáo tҥi mӛi quӕc gia; thӭ hai, ÿa dҥng tôn<br />
giáo dѭӟi tác ÿӝng cӫa sӵ chuyӇn dӏch ÿӏa - tôn giáo (sӵ thay ÿәi cҩu<br />
hình tôn giáo dѭӟi tác ÿӝng cӫa di dân). TiӃn trình ÿa dҥng tôn giáo ӣ<br />
ViӋt Nam hòa nhӏp vӟi tôn giáo thӃ giӟi.<br />
Xu thӃ ÿa dҥng tôn giáo song hành và có mӕi quan hӋ biӋn chӭng vӟi xu<br />
thӃ thӃ tөc hóa, hiӋn ÿҥi hóa, toàn cҫu hóa trong ÿiӅu kiӋn xã hӝi hiӋn ÿҥi.<br />
HiӋn ÿҥi hóa và toàn cҫu hóa tҥo ÿiӅu kiӋn thuұn lӧi cho ÿa dҥng tôn giáo.<br />
ThӃ tөc hóa tôn giáo nhìn nhұn tӯ góc ÿӝ tôn giáo ngày càng ÿi sâu vào ÿӡi<br />
sӕng xã hӝi, phөc vө nhu cҫu tâm linh cá nhân, xa rӡi mөc tiêu hѭӟng tӟi cái<br />
tӕi thѭӧng là mӝt nhân tӕ quan trӑng thúc ÿҭy ÿa dҥng tôn giáo.<br />
Tôn giáo thӃ giӟi ÿang trong tiӃn trình ÿa dҥng vӟi nhiӅu mô hình<br />
khác nhau. Tҥi mӝt sӕ quӕc gia, ÿa dҥng tôn giáo làm thay ÿәi hҷn tôn<br />
giáo chӫ lѭu nhѭ trѭӡng hӧp Hàn Quӕc - Tin Lành dҫn chiӃm lƭnh vӏ trí<br />
quan trӑng trӣ thành tôn giáo dân tӝc. Quá trình ÿa dҥng tôn giáo ӣ Trung<br />
Quӕc cNJng diӉn ra mҥnh mӁ. Nhӳng năm gҫn ÿây, nhiӅu hiӋn tѭӧng tôn<br />
giáo mӟi xuҩt hiӋn gây ҧnh hѭӣng mҥnh mӁ tӟi ÿӡi sӕng chính trӏ xã hӝi<br />
Trung Quӕc, bӏ chính quyӅn quӕc gia này coi là tà ÿҥo, tiêu biӇu là Pháp<br />
Luân Công. Tҥi nѭӟc Mӻ, Lu̵t di dân 1965 ÿã tҥo nên làn sóng di dân<br />
mҥnh mӁ, ÿi cùng vӟi nó là sӵ ÿa dҥng tôn giáo ӣ quӕc gia này, nhҩt là<br />
các tôn giáo Châu Á. Tôn giáo cӫa ngѭӡi nhұp cѭ thӵc sӵ làm thay ÿәi<br />
cҩu hình tôn giáo, ngày càng ÿóng vai trò quan trӑng trong ÿӡi sӕng tôn<br />
giáo Mӻ. Ĉӕi vӟi trѭӡng hӧp ViӋt Nam, nhiӅu hӋ phái tôn giáo trong<br />
cӝng ÿӗng ngѭӡi ViӋt tҥi Mӻ ÿã có ҧnh hѭӣng mҥnh mӁ ÿӃn tôn giáo<br />
trong nѭӟc, ÿӗng thӡi ҧnh hѭӣng ÿӃn mӕi quan hӋ tôn giáo và chính trӏ.<br />
Ĉa dҥng tôn giáo là mӝt vҩn ÿӅ quan trӑng trong ÿӡi sӕng tôn giáo thӃ<br />
giӟi hiӋn nay ӣ ba cҩp ÿӝ: cҩp ÿӝ tôn giáo, cҩp ÿӝ xã hӝi và cҩp ÿӝ thӇ chӃ.<br />
ͦ c̭p ÿ͡ tôn giáo, các tôn giáo phҧi chҩp nhұn sӵ tӗn tҥi cӫa nhiӅu<br />
hình thӭc tôn giáo khác và hѭӟng ÿӃn sӵ hài hòa giӳa các tôn giáo.<br />
ͦ c̭p ÿ͡ xã h͡i, ÿa dҥng tôn giáo ÿòi hӓi có nhұn thӭc mӟi vӅ vҩn ÿӅ<br />
tôn giáo và chính trӏ, tôn giáo và văn hóa. Ĉa dҥng tôn giáo ӣ ViӋt Nam<br />
<br />
115<br />
<br />
<br />
<br />
1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑ <br />
<br />
hiӋn nay ÿһt ra nhӳng thách thӭc lӟn vӅ văn hóa và bҧn sҳc văn hóa dân<br />
tӝc. Trong xu thӃ ÿa dҥng hiӋn nay, sӵ phát triӇn mҥnh mӁ cӫa tôn giáo<br />
thӃ giӟi nhѭ Tin Lành ÿang ÿe dӑa tín ngѭӥng và văn hóa truyӅn thӕng<br />
nhiӅu dân tӝc thiӇu sӕ ӣ nѭӟc ta.<br />
ͦ c̭p ÿ͡ th͋ ch͇, ÿa dҥng tôn giáo mà hӋ quҧ cӫa nó là tái cҩu hình<br />
ÿӡi sӕng tôn giáo ÿһt ra nhiӅu vҩn ÿӅ mӟi vӅ quan hӋ tә chӭc tôn giáo và<br />
nhà nѭӟc, tӯ ÿó ÿòi hӓi nhӳng cҧi sӱa vӅ chính sách tôn giáo. Trong xu<br />
thӃ ÿa dҥng, nhà nѭӟc không thӇ bӓ qua các tôn giáo nhóm nhӓ.<br />
2. Bӕi cҧnh tôn giáo ӣ Tây Nguyên hiӋn nay nhìn tӯ góc ÿӝ ÿa<br />
dҥng tôn giáo<br />
ViӋt Nam là ÿҩt nѭӟc ÿa tӝc ngѭӡi và ÿa tôn giáo. Bҧn thân tôn giáo<br />
ViӋt Nam chӭa ÿӵng yӃu tӕ ÿa dҥng tôn giáo. Ĉa dҥng là hiӋn tѭӧng phә<br />
biӃn ÿӕi vӟi tôn giáo ViӋt Nam hiӋn nay. Công giáo, Tin Lành, Phұt giáo,<br />
Cao Ĉài, Phұt giáo Hòa Hҧo, Tӭ Ân HiӃu Nghƭa, các tín ngѭӥng truyӅn<br />
thӕng,… ÿӅu trong quá trình ÿa dҥng. Không ÿi ngoài quy luұt chung ÿó,<br />
tôn giáo ӣ khu vӵc Tây Nguyên cNJng ÿang biӃn ÿәi mҥnh mӁ, thӇ hiӋn<br />
trên hai bình diӋn chính: biӃn ÿәi tәng thӇ các tôn giáo và biӃn ÿәi trong<br />
tӯng tôn giáo.<br />
HiӋn nay, Tây Nguyên là ÿӏa bàn hoҥt ÿӝng cӫa nhiӅu loҥi hình tôn<br />
giáo ÿã ÿѭӧc công nhұn vӅ mһt tә chӭc tôn giáo, trong ÿó chӫ yӃu là<br />
Công giáo, Phұt giáo, Tin Lành và Cao Ĉài, vӟi tәng sӕ 1.753.761 tín ÿӗ<br />
(chiӃm 34,7% dân sӕ), gҫn 3.500 nhà tu hành, khoҧng 840 cѫ sӣ thӡ tӵ.<br />
Nhӳng năm qua, sӕ lѭӧng tín ÿӗ các tôn giáo ӣ Tây Nguyên tăng nhanh<br />
theo tӕc ÿӝ tăng dân sӕ. Ĉáng lѭu ý là tín ÿӗ ngѭӡi dân tӝc thiӇu sӕ tăng<br />
lên rҩt nhanh, chӫ yӃu theo Công giáo và Tin Lành. HiӋn nay, tín ÿӗ Tin<br />
Lành ngѭӡi dân tӝc thiӇu sӕ là 324.135, chiӃm 89,3% tәng sӕ ngѭӡi theo<br />
Tin Lành cӫa toàn vùng; tín ÿӗ Công giáo ngѭӡi dân tӝc thiӇu sӕ là<br />
248.039, chiӃm 30,9% tәng sӕ ngѭӡi theo Công giáo cӫa toàn vùng(4).<br />
Bên cҥnh ÿó, mӝt sӕ hiӋn tѭӧng tôn giáo mӟi cNJng ÿang phát triӇn mҥnh<br />
ӣ Tây Nguyên thӡi gian gҫn ÿây nhѭ: Hà Mòn, Canh Tân Ĉһc Sӫng, Tâm<br />
linh Hӗ Chí Minh, NiӋm Phұt Vãng Sinh, Thanh Hҧi Vô Thѭӧng Sѭ,<br />
Pháp Luân Công,v.v…<br />
Ӣ khu vӵc Tây Nguyên hiӋn nay, Tin Lành là tôn giáo thӇ hiӋn sӵ ÿa<br />
dҥng sâu sҳc nhҩt. Tây Nguyên là ÿӏa bàn có sӕ lѭӧng hӋ phái Tin Lành<br />
nhiӅu nhҩt nѭӟc. Theo sӕ liӋu tӯ chính quyӅn tӍnh Ĉҳc Lҳc, trong khi<br />
toàn MiӅn Bҳc chӍ có 13 hӋ phái Tin Lành, thì các tӍnh Tây Nguyên có tӟi<br />
<br />
1JX\ʂQ 7Kʈ 0LQK 1J͍F 3KɞP 4XDQJ 7QJ ĈD GɞQJ W{Q JLiR«<br />
<br />
<br />
<br />
47 hӋ phái Tin Lành, trong sӕ ÿó nhiӅu hӋ phái chѭa ÿѭӧc công nhұn vӅ<br />
mһt tә chӭc tôn giáo. Ĉa dҥng tôn giáo là ÿһc ÿiӇm chung nәi bұt cӫa tôn<br />
giáo tҥi tҩt cҧ các tӍnh Tây Nguyên hiӋn nay. Chҷng hҥn, tôn giáo Lâm<br />
Ĉӗng là mӝt bӭc tranh ÿa sҳc, biӇu hiӋn ӣ sӵ có mһt cӫa các tôn giáo lӟn<br />
nhѭ Phұt giáo, Công giáo, Tin Lành vӟi trên 30 hӋ phái, Cao Ĉài vӟi 4 hӋ<br />
phái, nhiӅu hiӋn tѭӧng tôn giáo chѭa ÿăng ký hoҥt ÿӝng; tәng sӕ tín ÿӗ<br />
gҫn 700.000 ngѭӡi (chiӃm hѫn 60%) dân sӕ toàn tӍnh, 1.245 chӭc sҳc,<br />
450 cѫ sӣ thӡ tӵ(5).<br />
BiӃn ÿәi tôn giáo là hiӋn tѭӧng mang tính khách quan, ÿӗng hành<br />
cùng sӵ phát triӇn cӫa kinh tӃ xã hӝi. Mӛi thӡi kǤ, tôn giáo có sӵ thay ÿәi<br />
ÿӇ phù hӧp thӵc tiӉn xã hӝi. Ӣ cҩp ÿӝ tәng thӇ các tôn giáo, biӃn ÿәi tôn<br />
giáo Tây Nguyên hiӋn nay thӇ hiӋn ӣ sӵ xuҩt hiӋn nhiӅu tôn giáo. Tây<br />
Nguyên ÿang ÿѭӧc coi là mҧnh ÿҩt màu mӥ cho các tôn giáo. NӃu trѭӟc<br />
ÿây, ngѭӡi dân Tây Nguyên chӍ có tín ngѭӥng truyӅn thӕng cӫa các dân<br />
tӝc thiӇu sӕ, thì ngày nay, hҫu hӃt tôn giáo lӟn ӣ ViӋt Nam ÿã có mһt tҥi<br />
Tây Nguyên. TruyӅn giáo trên ÿӏa bàn Tây Nguyên là mӝt trong nhӳng<br />
ÿӏnh hѭӟng chiӃn lѭӧc trong kӃ hoҥch phát triӇn cӫa Phұt giáo, Công<br />
giáo, Tin Lành. Sӵ ÿa dҥng tôn giáo ӣ Tây Nguyên do 2 nguyên nhân cѫ<br />
bҧn sau:<br />
Thͱ nh̭t, kӃ hoҥch ÿҭy mҥnh truyӅn giáo cӫa các tôn giáo vào vùng<br />
ÿӗng bào dân tӝc thiӇu sӕ ӣ Tây Nguyên ÿã thu ÿѭӧc nhӳng thành tӵu<br />
ÿáng kӇ. Tây Nguyên là mӝt ÿӏa bàn ÿһc thù vӅ ÿiӅu kiӋn ÿӏa lý, ngôn<br />
ngӳ, tâm lý, phong tөc tұp quán, nhҩt là tín ngѭӥng ÿa thҫn. Các tôn giáo<br />
nhҩt thҫn thӡi kǤ ÿҫu không dӉ dàng du nhұp vào ÿây. Tuy nhiên, “các<br />
tôn giáo khi ÿӃn ÿây ÿã biӃt tìm ra phѭѫng pháp truyӅn ÿҥo có tính ÿһc<br />
thù cӫa mình và theo phѭѫng châm “mѭa dҫm thҩm lâu” nên cuӕi cùng<br />
cNJng ÿã bám ÿѭӧc”(6). Thành công nhҩt có lӁ là Công giáo và Tin Lành.<br />
Phұt giáo tӵ nhұn là ÿã ÿӃn ÿӏa bàn này trѭӟc nhѭng không thành công,<br />
nay trӣ lҥi gһp phҧi sӵ cҥnh tranh mҥnh mӁ cӫa Công giáo và Tin Lành.<br />
Ĉi cùng vӟi sӵ truyӅn ÿҥo cӫa các tôn giáo là sӵ biӃn ÿәi cѫ cҩu tín ÿӗ.<br />
Nhӳng năm gҫn ÿây, sӕ lѭӧng tín ÿӗ Công giáo và ÿһc biӋt là Tin Lành<br />
không ngӯng gia tăng. HiӋn nay, ӣ Tây Nguyên, Công giáo có sӕ lѭӧng<br />
tín ÿӗ ÿông nhҩt vӟi 844.192 ngѭӡi (trong ÿó ngѭӡi dân tӝc thiӇu sӕ là<br />
329.791); Phұt giáo ÿӭng thӭ hai vӟi 576.288 tín ÿӗ; Tin Lành ÿӭng thӭ<br />
ba vӟi 410.578 tín ÿӗ (trong ÿó ngѭӡi dân tӝc thiӇu sӕ là 378.140), Cao<br />
Ĉài có 20.555 tín ÿӗ(7).<br />
<br />
117<br />
<br />