Đặc điểm dịch tễ học của hội chứng teo gan trên tôm sú (Penaeus monodon Fabricius, 1798) nuôi thương phẩm tại Ninh Thuận

Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản Số 02/2007<br /> <br /> Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ HỌC CỦA HỘI CHỨNG TEO GAN<br /> TRÊN TÔM SÚ (PENAEUS MONODON FABRICIUS, 1798)<br /> NUÔI THƯƠNG PHẨM TẠI NINH THUẬN<br /> ThS. Nguyễn Khắc Lâm1, TS. Đỗ Thị Hòa2<br /> 1. Trung tâm Khuyến ngư Ninh Thuận<br /> 2. Trường Đại học Nha Trang<br /> Trong vài năm gần đây, hội chứng teo gan (HCTG) đã xảy ra thường xuyên và gây tác hại không<br /> nhỏ trên tôm sú nuôi thương phẩm tại Ninh Thuận. Bài báo này giới thiệu về một số đặc điểm dịch tễ<br /> học của hội chứng này. Quá trình nghiên cứu được thực hiện trong 2 năm từ 2004-2005 trên 250 hộ<br /> nuôi tôm. Kết quả nghiên cứu đã cho thấy, HCTG có tần số bắt gặp cao (150/250), chiếm 60% hộ<br /> được phỏng vấn và theo dõi, bệnh có một số dấu hiệu đặc thù như bỏ ăn, chậm lớn và chết từ rải rác<br /> tới hàng loạt, gan tụy có thể teo nhỏ và chai cứng hoặc trắng nhợt và hoại tử. Hội chứng này xuất hiện<br /> quanh năm nhưng tập trung vào các tháng 6, 7 và 8, là thời gian có nhiệt độ cao, chiếm 50,6%.<br /> HCTG cũng xảy ra với tần số gặp cao hơn ở các ao nuôi tôm có chất đáy là cát chiếm khoảng 58%,<br /> với các loại chất đáy khác có tần số gặp nhỏ hơn nhiều và có tần số gặp cao hơn ở các ao nuôi tôm<br /> có mật độ cao ≥ 40 con/m2 (chiếm 74,6%) và độ sâu thấp 1,4<br /> <br /> 20<br /> <br /> 13,3<br /> <br /> 4<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 150<br /> <br /> 100<br /> <br /> Chúng ta đã biết độ sâu mực nước trong<br /> các ao nuôi tôm thương phẩm ảnh hưởng rất<br /> lớn tới chất lượng, độ ổn định của môi trường<br /> và sức khoẻ của tôm nuôi [1,5]. Trong nghiên<br /> cứu này, chúng ta lại thấy độ sâu của nước ao<br /> còn ảnh hưởng tới tần số xuất hiện của HCTG<br /> ở tôm nuôi. Các thông số thể hiện ở bảng 4<br /> cho chúng ta thấy trong số 150 hộ nuôi tôm<br /> gặp HCTG, thì có tới 86,7% hộ có độ sâu mực<br /> nước ao < 1,4 m, chỉ có 13,3% số ao bị bệnh<br /> này có độ sâu nước ao > 1,4m. Kết quả này<br /> <br /> hoàn toàn không mâu thuẫn với các đặc điểm<br /> dịch tễ đã nêu ở trên, vì hội chứng này xuất hiện<br /> vào thời gian có nhiệt độ cao trong năm, nên ở<br /> các ao có độ sâu thấp, nhiệt độ nước ao tăng<br /> cao vào các tháng nóng bức, đó là điều kiện<br /> thích hợp cho sự bùng phát của hội chứng này.<br /> Phân tích kiểm định trên SPSS cũng cho kết quả<br /> ở độ sâu thấp < 1,4 m thì HCTG dễ xảy ra hơn<br /> ở độ sâu cao > 1,4 m (<br /> P < 0,01).<br /> <br /> χ<br /> <br /> 2<br /> <br /> = 28,96, df=2 và<br /> <br /> 3.6. Liên quan giữa hội chứng teo gan với mật độ tôm nuôi<br /> Bảng 5: Tần số xuất hiện của HCTG ở các mật độ nuôi khác nhau (n=150)<br /> TT<br /> <br /> Mật độ nuôi (Post/m2)<br /> <br /> Tần số<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> 1<br /> <br /> > 60<br /> <br /> 16<br /> <br /> 10,6<br /> <br /> 2<br /> <br /> 40 - 60<br /> <br /> 96<br /> <br /> 64,0<br /> <br /> 3<br /> <br /> 25 - 40<br /> <br /> 24<br /> <br /> 16,0<br /> <br /> 4<br /> <br /> 15 - 25<br /> <br /> 14<br /> <br /> 9,4<br /> <br /> Qua số liệu ghi trong bảng 5 cho ta thấy,<br /> HCTG đã xuất hiện nhiều hơn ở các hộ nuôi<br /> tôm với mật độ cao, chiếm 74,6 % ở các ao có<br /> mật độ nuôi ≥ 40 con/m2 và chỉ gặp với tần<br /> xuất thấp hơn nhiều ở các hộ nuôi với mật độ<br /> thấp, chỉ chiếm 25,4% ở các ao nuôi có mật độ<br /> < 40 con/m2. Đặc điểm dịch tễ này cho ta thấy<br /> tác hại của HCTG ở các ao nuôi thâm canh,<br /> mật độ cao sẽ lớn hơn các ao nuôi với mật độ<br /> thấp.<br /> <br /> 3.7. Thiệt hại do hội chứng teo gan gây ra đối<br /> với nghề nuôi tôm Ninh Thuận<br /> Từ các số liệu thứ cấp thu ở các báo cáo<br /> tổng hợp của Sở Thuỷ sản, Chi cục Bảo vệ<br /> Nguồn lợi Thủy sản và Trung tâm Khuyến ngư<br /> Ninh Thuận, chúng tôi đã có thông tin tổng quát<br /> về tác hại của HCTG đã gây ra cho nghề nuôi<br /> tôm của Ninh Thuận. Bảng 6.<br /> <br /> Bảng 6 : Mức độ thiệt hại do HCTG gây ra cho nghề nuôi tôm tại Ninh Thuận<br /> TT<br /> <br /> Các chỉ tiêu theo dõi<br /> <br /> 2003<br /> <br /> 2004<br /> <br /> 2005<br /> <br /> 1<br /> <br /> Diện tích (DT) bị HCTG (ha)<br /> <br /> 375<br /> <br /> 390<br /> <br /> 80<br /> <br /> 2<br /> <br /> Tỷ lệ DT bị HCTG so với tổng DT nuôi (%)<br /> <br /> 25,8<br /> <br /> 26,8<br /> <br /> 22,6<br /> <br /> 3<br /> <br /> Tỷ lệ DT bị HCTG so với tổng DT bị bệnh (%)<br /> <br /> 52,3<br /> <br /> 72,6<br /> <br /> 60,0<br /> <br /> 4<br /> <br /> Giá trị thiệt hại ước tính do HCTG gây ra (tỷ đồng)<br /> <br /> 18,75<br /> <br /> 19,5<br /> <br /> 4,0<br /> <br /> (Nguồn: Sở Thuỷ sản Ninh Thuận)<br /> <br /> 6<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản Số 02/2007<br /> Các số liệu ở bảng 6, chúng ta thấy<br /> HCTG đã gây tác hại không nhỏ cho các vùng<br /> nuôi tôm sú thương phẩm tại Ninh Thuận,<br /> trong 3 năm từ 2003 đến 2005, mỗi năm có từ<br /> 22,6% - 26,8% diện tích ao nuôi tôm bị tác hại<br /> bởi hội chứng này, chiếm từ 52,3%-72,0%<br /> tổng số diện tích bị bệnh hàng năm và giá trị<br /> thiệt hại ước tính do hội chứng này gây ra<br /> khoảng từ 4 tỷ đồng (2005) - 19,5 tỷ đồng<br /> (2004), đây là con số không nhỏ. Thiệt hại của<br /> năm 2005 giảm đi so với 2 năm trước đó là do<br /> các năm trước bị thiệt hại nặng, nên một số<br /> lớn diện tích ngừng nuôi hay chuyển sang<br /> canh tác đối tượng khác.<br /> 4. KẾT LUẬN<br /> Từ kết quả điều tra và thu mẫu khảo sát,<br /> chúng tôi có một số kết luận về đặc điểm dịch<br /> tễ của HCTG trên tôm sú nuôi tại Ninh Thuận<br /> như sau: HCTG có tần số bắt gặp cao, chiếm<br /> 60% số hộ điều tra (n=250), diện tích tôm nuôi<br /> <br /> Trường Đại học Nha Trang<br /> bị nhiễm hội chứng này hàng năm chiếm từ<br /> 22,6- 26,8% tổng diện tích nuôi tại địa phương<br /> và gây thiệt hại nhiều tỷ đồng. Bệnh có dấu hiệu<br /> đặc đặc trưng là: giảm bắt mồi, chậm lớn hay<br /> không lớn, gây hiện tượng óp hoặc mềm vỏ,<br /> gan tụy tôm bệnh thể hiện ở 2 dạng: teo nhỏ và<br /> chai cứng (chiếm 64,7% trong số 150 hộ nuôi bị<br /> hội chứng này) hoặc có màu trắng nhợt, hoại tử<br /> (chiếm 24,0%).<br /> Kết quả phân tích thống kê cho thấy của hội<br /> chứng teo gan có thể xuất hiện quanh năm,<br /> nhưng tập trung cao (50,6%) vào các tháng 6, 7<br /> và 8, đây là các tháng có nhiệt độ cao nhất trong<br /> năm tại Ninh Thuận. HCTG cũng xảy ra với tần<br /> số gặp cao hơn ở các ao nuôi tôm có chất đáy<br /> là cát (chiếm khoảng 58%), với các loại chất đáy<br /> khác có tần số gặp nhỏ hơn nhiều. Hội chứng<br /> này cũng có tỷ lệ gặp cao hơn ở các ao nuôi<br /> tôm có mật độ cao ≥ 40 con/ m2 (chiếm 74,6%)<br /> và độ sâu thấp < 1,4 mét (chiếm 86,7%).<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Chanratchakool.P & ctv (2003): Quản lý sức khoẻ tôm trong ao nuôi. DANIDA - Bộ Thủy Sản<br /> 2003. 151 tr.<br /> 2. Thái Ngọc Chiến (2004): Mô hình dự báo sinh trưởng của tôm sú (Penaeus monodon Fabricius,<br /> 1789) các ao nuôi tôm ở Khánh Hoà, Việt Nam. Tuyển tập các công trình nghiên cứu khoa học<br /> công nghệ (1984-2004) - Viện nghiên cứu NTTS 3. NXB NN TP. HCM 2004.Tr 155- 172.<br /> 3. Nguyễn Văn Hảo (2004): Một số bệnh thường gặp trên tôm sú (Penaeus monodon) các phương<br /> pháp chẩn đoán và biện pháp phòng trị. NXB NN TP. HCM 2004. 223 tr.<br /> 4. Bùi Quang Tề (2004): Dịch tễ học bệnh thủy sản, Hệ đào tạo sau đại học, Bắc Ninh-2004, 111tr.<br /> 5. Tạ Khắc Thường (1996): Mô hình nuôi tôm sú đạt hiệu quả cao ở Nam Trung Bộ. Luận án PTS<br /> khoa học nông nghiệp 1996, 140 tr.<br /> 6. Hoàng Trọng, Chu Nguyễn Mộng Ngọc (2005): Phân tích dữ liệu nghiên cứu với SPSS, NXB<br /> Thống kê, 349tr.<br /> 7. UBND tỉnh Ninh Thuận (2001): Đặc điểm khí hậu thủy văn tỉnh Ninh Thuận, Ninh Thuận 2001, 151 tr.<br /> CHARACTERISTICS OF EPIDEMIOLOGY OF ATROPHIED HEPATOPANCREATIC<br /> SYNDROME ON CULTURED BLACK TIGER SHRIMP (PENAEUS MONODON FABRICIUS, 1798)<br /> IN NINH THUAN PROVINCE<br /> Abstract<br /> Some years recently, Atrophied Hepatopancreatic Syndrome (AHS) have been occurred<br /> frequently and cause hamful effect on market cultured shrimp ponds in Ninh Thuan province. This<br /> article introduce some characterization of epidemiology of AHS. Our research have carried out in two<br /> years, from 2004-2005 with 250 shrimp cultured farmers Researched results showed that AHS have<br /> occurrence frequency high (150/250) with 60% shrimp ponds ware affected. The disease have specific<br /> signs as anorexia, slowly grow up, hard atrophied hepatopancreas or necrosis, pale white<br /> hepatopancreas and, scattered or mass mortality. AHS can occur all year round, but concentrated in<br /> month June, Iuly and August which it is very hot (50,6%). The syndrome also have higher frequency<br /> in the ponds with sand bottom (58%), in the ponds have density higher 40 shrimp/m2 (74,6%) and<br /> depth < 1,4 m (86,7%).<br /> <br /> 7<br /> <br />