Đặc điểm khí máu trong các bệnh nhân bị chấn thương đầu nhập khoa cấp cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 4 * 2007<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM KHÍ MÁU TRONG CÁC BỆNH NHÂN BỊ CHẤN THƢƠNG<br /> ĐẦU NHẬP KHOA CẤP CỨU BV NHI ĐỒNG 2<br /> Nguyễn Huy Luân*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Các bệnh nhi bị chấn thương đầu, ngoài các rối loạn hô hấp còn có thể đi kèm các rối loạn thăng bằng<br /> kiềm toan.<br /> Mục tiêu: Xác định đặc điểm rối loạn khí máu trên các bệnh nhi bị chấn thương đầu nhập khoa cấp cứu<br /> BV Nhi Đồng 2.<br /> Phương pháp: hồi cứu mô tả.<br /> Kết quả: 32 ca chấn thương đầu có làm khí máu khi nhập khoa cấp cứu. Tỷ lệ nam/nữ = 0.88/1. Trẻ > 2<br /> tuổi bị chấn thương đầu là 18 ca (56.2%). Đa số các trường hợp chấn thương ở tuyến tỉnh chuyển lên<br /> chiếm tỷ lệ 68.8%. Các nguyên nhân gây chấn thương đầu phần lớn là do té ngã trong sinh họat 16 ca<br /> (50.0%) và tai nạn giao thông 12 ca (37.5%). Số bệnh nhi nhập viện trong tình trạng hôn mê là 19 ca<br /> (59.37%), 6 ca khi nhập viện phải đặt nội khí quản và thở máy. Rối loạn khí máu thường gặp là toan chuyển<br /> hóa (25%) và dạng hỗn hợp (34.4%).<br /> Kết luận: Xét nghiệm khí máu rất cần thiết trong việc điều chỉnh thông khí cho bệnh nhi bị phù não do<br /> chấn thương và giúp phát hiện các rối lọan toan kiềm đi kèm.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> CHARACTERISTICS OF BLOOD GAS FIGURES IN CHILDREN WITH HEAD INJURIES<br /> AT ADMISSION IN EMERGENCY DEPARMENT OF CHILDREN HOSPITAL N02<br /> Nguyen Huy Luan * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 11 – Supplement of No 4 - 2007: 79 – 82<br /> In children’s head injury, beside the respiratory disorder there are other metabolic disorders on arterial<br /> blood gas test.<br /> Objectives: Describe the characteristics of blood gas figures in children with head injury at the<br /> admission in the ED of Children Hospital N02.<br /> Methods: A retrospective study was conducted in the ED of Children Hospital N 02 from 4/2004 to<br /> 10/2006.<br /> Results: 32 cases with head injury were involved to our study. Male/female ratio was 0.88/1. Children<br /> above two years old were 18 cases (56.2%). Most of them came from the provincial area (68.8%). The head<br /> injury was caused by daily accidents in 16 cases (50.0%) and traffic accidents in 12 cases (37.5%). At<br /> admission patients had coma in 19 cases (59.37%), 6 cases received ventilation mechanism. Mixed blood gas<br /> disorder often found in our study which takes of about 34.4% (34 cases), and metabolic acidosis was also<br /> prominent with 14 cases of about 25%.<br /> Conclusion: Arterial blood gas test is required in patient with head injury for detecting other<br /> associated metabolic disorder.<br /> nhập khoa cấp cứu BV Nhi Đồng 2 ngày càng<br /> ĐẶT VẤNĐỀ:<br /> tăng. Một số bệnh nhi bị chấn thương đầu<br /> Số lượng bệnh nhi bị chấn thương đầu<br /> nặng, hôn mê phải hổ trợ hô hấp và được xét<br /> * Bộ Môn Nhi ĐHYD TP.HCM<br /> <br /> Chuyên đề Nhi Khoa<br /> <br /> 79<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 4 * 2007<br /> <br /> nghiệm khí máu để đánh giá tình trạng hô hấp<br /> giúp cho việc điều trị được hiệu quả hơn. Trên<br /> các bệnh nhi bị chấn thương đầu ngoài các rối<br /> lọan về hô hấp còn có các rối loạn về kiềm<br /> toan. Chúng tôi thực hiện nghiên cứu này<br /> nhằm khảo sát đặc điểm các giá trị khí máu<br /> trên các bệnh nhi bị chấn thương đầu.<br /> <br /> tuổi: 14 ca (43,8%)<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> <br /> Bảng 2: Nguyên nhân chấn thương<br /> <br /> Đặc điểm khí máu trong các bệnh nhân bị<br /> chấn thương đầu nhập khoa cấp cứu BV Nhi<br /> Đồng 2 từ tháng 4/2004 đến tháng 10/2006.<br /> <br /> PHƢƠNGPHÁP VÀ ĐỐI TƢỢNG<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Hồi cứu mô tả.<br /> <br /> Đối tƣợng nghiên cứu<br /> Tất cả bệnh nhân bị chấn thương đầu nhập<br /> khoa cấp cứu BV Nhi Đồng 2 và có làm khí<br /> máu từ tháng 4/2004 đến tháng 10/2006.<br /> <br /> Các bƣớc tiến hành<br /> Thu thập dữ liệu: Bệnh án mẫu (bệnh nhân<br /> bị chấn thương đầu nhập khoa cấp cứu BV<br /> Nhi Đồng 2 và có làm khí máu từ tháng 4/2004<br /> đến tháng 10/2006. Số liệu được nhập bằng<br /> phần mềm EPI-INFO 6.04B.<br /> Phân tích số liệu bằng phần mềm SPSS 11.05<br /> Kỹ thuật: khí máu được thử bằng máy<br /> Các giá trị Px, P50 được tính bằng phần<br /> mềm OSA (Oxygen Status Algorithm V2.0)<br /> của tác giả Mads và Ole Siggaard-Andersen.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Địa chỉ<br /> Số ca<br /> 22<br /> 4<br /> 6<br /> 32<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> 68,8<br /> 12,5<br /> 18,8<br /> 100,0<br /> <br /> Đa số bệnh nhi ở các tỉnh chuyển đến<br /> chiếm tỷ lệ 68,8%<br /> <br /> Tuổi<br /> Nhỏ nhất 2 tháng, lớn nhất 14 tuổi. Trẻ < 2<br /> <br /> 80<br /> <br /> Giới tính<br /> Nam 15 ca (46,9), nữ 17 ca (53,1). Tỷ lệ<br /> nam/nữ = 0,88/1.<br /> <br /> Nguyên nhân chấn thƣơng sọ não<br /> Nguyên nhân<br /> Số ca Tỷ lệ % Đa chấn thương<br /> Tai nạn giao thông<br /> 12 37,5%<br /> 5<br /> Tai nạn trong sinh họat 16 50,0%<br /> 1<br /> Ngã xuống suối<br /> 2<br /> 6,25%<br /> Rớt cột bê tông<br /> 1<br /> 3,12%<br /> Dừa rớt<br /> 1<br /> 3,12%<br /> <br /> Đa số các nguyên nhân gây chấn thương<br /> đầu là do tai nạn té ngã trong sinh họat và tai<br /> nạn giao thông. Các trường hợp đa chấn thương<br /> phần lớn là do tai nạn giao thông gây nên.<br /> <br /> Tình trạng lúc nhập viện<br /> Bảng 3: Tình trạng nhập viện<br /> Tình trạng lúc nhập viện<br /> Ngưng thở + NKQ<br /> Thở máy<br /> Truyền máu<br /> Xuất huyết da niêm<br /> Hôn mê<br /> Thiểu niêu<br /> Rối lọan khác<br /> <br /> Số ca<br /> 5<br /> 1<br /> 4<br /> 4<br /> 19<br /> 1<br /> 7<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> 15,63%<br /> 3,12%<br /> 12,5%<br /> 12,5%<br /> 59,37%<br /> 3,12%<br /> 21,87%<br /> <br /> Đa số bệnh nhi nhập viện trong tình trạng<br /> hôn mê 19 ca (59,37%).<br /> <br /> Trị số trung bình các giá trị khí máu trong<br /> chấn thƣơng<br /> PH<br /> <br /> Bảng 1: Địa điểm phân bố<br /> Địa chỉ<br /> Tỉnh<br /> Nội thành<br /> Ngoại thành<br /> Tổng cộng<br /> <br /> Trẻ > 2 tuổi: 18 ca (56,2%)<br /> <br /> Giá trị nhỏ Giá trị lớn<br /> nhất<br /> nhất<br /> 7,07<br /> 7,75<br /> <br /> Trung bình ±<br /> SD<br /> 7,38 ± 0,12<br /> <br /> PaO2<br /> <br /> 19,8<br /> <br /> 473,3<br /> <br /> 200,7 ± 108,3<br /> <br /> PaO2/FiO2<br /> <br /> 25,3<br /> <br /> 997,0<br /> <br /> 517,4 ± 264,0<br /> <br /> PaCO2<br /> <br /> 8,5<br /> <br /> 214,3<br /> <br /> 38,6 ± 34,3<br /> <br /> SaO2<br /> <br /> 26,2<br /> <br /> 99,9<br /> <br /> 94,7 ± 15,4<br /> <br /> BE(+)<br /> <br /> 0,1<br /> <br /> 2,0<br /> <br /> 1,1 ± 0,9<br /> <br /> BE(-)<br /> <br /> 0,9<br /> <br /> 20,2<br /> <br /> 6,5 ± 4,7<br /> <br /> AaDO2<br /> <br /> 0<br /> <br /> 535,8<br /> <br /> 88,6 ± 156,1<br /> <br /> HCO3<br /> <br /> 5,7<br /> <br /> 27,6<br /> <br /> 18,4 ± 5,6<br /> <br /> Shunt<br /> <br /> 10<br /> <br /> 40,9<br /> <br /> 15,2 ± 8,9<br /> <br /> P50<br /> <br /> 6,8<br /> <br /> 44,6<br /> <br /> 25,5 ± 8,3<br /> <br /> Chuyên đề Nhi Khoa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 4 * 2007<br /> <br /> Px<br /> <br /> Giá trị nhỏ Giá trị lớn<br /> nhất<br /> nhất<br /> 0,1<br /> 65,2<br /> <br /> Trung bình ±<br /> SD<br /> 32,6 ± 15,2<br /> <br /> Các kiểu rối loạn trong xét nghiệm khí<br /> máu<br /> Bảng 5: Các kiểu rối lọan cân bằng acid base<br /> Số ca<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> Không có rối loạn<br /> <br /> 7<br /> <br /> 21,9<br /> <br /> Toan hô hấp<br /> <br /> 4<br /> <br /> 12,5<br /> <br /> Toan chuyển hóa<br /> <br /> 8<br /> <br /> 25,0<br /> <br /> Kiềm hô hấp<br /> <br /> 2<br /> <br /> 6,3<br /> <br /> Rối loạn hỗn hợp<br /> <br /> 11<br /> <br /> 34,4<br /> <br /> Tổng cộng<br /> <br /> 32<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> Rối lọan toan kiềm chiếm tỷ lệ 25/32<br /> (78.1%). Trong đó rối loạn thường gặp là toan<br /> chuyển hóa (25%) và dạng hỗn hợp (34.4%).<br /> <br /> BÀNLUẬN<br /> Đặc điểm dịch tễ học<br /> Nơi cư ngụ<br /> Đa số các trường hợp chấn thương ở tuyến<br /> tỉnh chuyển lên chiếm tỷ lệ 68,8%. Điều này<br /> phù hợp thực tế vì BV Nhi Đồng 2 là nơi tiếp<br /> nhận các trường hợp chấn thương đầu ở trẻ<br /> em và có khả năng phẫu thuật sọ não. Vùng<br /> ngoại thành có tỷ lệ chấn thương nhiều hơn<br /> vùng nội thành điều này cũng phù hợp với<br /> nghiên cứu của BS Võ Văn Nho, BS Trương<br /> Văn Việt(7,8).<br /> Tuổi<br /> Trẻ bị chấn thương có thể gặp ở mọi lứa tuổi<br /> nhỏ nhất 2 tháng, lớn nhất 14 tuổi. Tỷ lệ trẻ > 2<br /> tuổi bị chấn thương đầu nhiều hơn (56,2%) vì trẻ<br /> từ 2-6 tuổi hay chạy nhảy chơi đùa nên dễ bị<br /> chấn thương, còn trẻ trên 6 tuổi dễ bị tai nạn giao<br /> thông khi di chuyển trên đường điều này cũng<br /> phù hợp với nghiên cứu của BS Trương Văn Việt<br /> tại BV Chợ Rẫy và tại BV Nhi Trung Ương tỷ lệ<br /> trẻ từ 5-9 tuổi là 42,7%(1,8). Theo tác giả Lê Vũ<br /> Anh nhóm tuổi thường gặp nhất trong chấn<br /> thương là 1 - 4 tuổi(2).<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Tỷ lệ nam/nữ = 0.88, theo nghiên cứu tại<br /> BV Nhi Trung Ương trong chấn thương đầu<br /> do tai nạn giao thông tỷ lệ nam/nữ =1,2/1(2).<br /> <br /> Nguyên nhân chấn thƣơng sọ não<br /> Đa số các nguyên nhân gây chấn thương<br /> đầu là do tai nạn trong sinh họat (40,63%) và<br /> tai nạn giao thông (37,5%). Đối với trẻ nhỏ tỷ<br /> lệ đầu/toàn bộ cơ thể lớn hơn trẻ lớn và thiếu<br /> niên nên khi bị té ngã trong sinh họat hàng<br /> ngày thường sẽ bị chấn thương vùng đầu, đối<br /> với trẻ lớn lại thường bị chấn thương đầu do<br /> tai nạn giao thông khi di chuyển trên đường<br /> cùng với bố mẹ hay khi đi một mình. Các<br /> trường hợp đa chấn thương phần lớn là do tai<br /> nạn giao thông gây nên.<br /> <br /> Tình trạng lúc nhập viện<br /> Đa số bệnh nhi nhập viện trong tình trạng<br /> hôn mê 19 ca (59,37%), 6 ca (18,75%) khi nhập<br /> viện phải đặt nội khí quản và thở máy điều<br /> này nói lên mức độ nặng của chấn thương đầu<br /> cần được thông khí tốt để giảm áp lực nội sọ<br /> và cần được xét nghiệm khí máu để điều<br /> chỉnh hô hấp cho bệnh nhân, 4ca (12,5%) thiếu<br /> máu nặng cần phải truyền máu.<br /> <br /> Rối loạn toan kiềm trong chấn thƣơng<br /> Rối loạn khí máu chiếm tỷ lệ 25/32 (78,12%).<br /> Bệnh nhi hôn mê thường có toan hô hấp, khi<br /> được giúp thở để tăng thông khí giảm phù não<br /> thì rối loạn thường gặp là kiềm hô hấp(3,5,8). Tuy<br /> nhiên trong nghiên cứu này rối loạn toan kiềm<br /> thường gặp là toan chuyển hóa (25%) và dạng<br /> hỗn hợp (34,4%). Điều này cho thấy xét nghiệm<br /> khí máu là cần thiết cho các bệnh nhi bị chấn<br /> thương đầu nặng để phát hiện các rối loạn toan<br /> kiềm đi kèm.<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Đa số các nguyên nhân gây chấn thương đầu<br /> là do tai nạn trong sinh họat (50,0%) và tai nạn<br /> giao thông (37,5%). Các trường hợp đa chấn<br /> thương phần lớn là do tai nạn giao thông gây<br /> nên. Phần lớn bệnh nhi nhập viện trong tình<br /> <br /> Giới tính<br /> <br /> Chuyên đề Nhi Khoa<br /> <br /> 81<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 4 * 2007<br /> <br /> trạng hôn mê 19 ca (59,37%), 15,63% được đặt<br /> NKQ để giúp thở, 12,5% cần được truyền máu.<br /> <br /> 3<br /> <br /> Rối loạn khí máu chiếm tỷ lệ (78,12%)<br /> trong các trường hợp chấn thương đầu nặng.<br /> Rối loạn toan kiềm thường gặp là toan chuyển<br /> hóa (25%) và dạng hỗn hợp (34,4%).<br /> <br /> 4<br /> <br /> Trong các trường hợp phù não do chấn<br /> thương cần làm xét nghiệm khí máu để giúp<br /> điều chỉnh thông khí và phát hiện các rối loạn<br /> toan kiềm đi kèm.<br /> <br /> 5<br /> 6<br /> <br /> 7<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 82<br /> <br /> Chấn thương sọ não do tai nạn giao thông ở trẻ em điều<br /> trị nội trú tại bệnh viện Nhi Trung Ương 2002-2004.<br /> http://www.hmu.edu.vn/<br /> Đặc điểm dịch tễ và thương tích do tai nạn giao thông<br /> trên trẻ em điều trị nội trú tại bệnh viện Nhi Trung Ương<br /> 2002-2004. http://www.hmu.edu.vn/<br /> <br /> 8<br /> <br /> Greenbaum LA. (2006), Acid-base Disorder. In: William<br /> Schmitt. Nelson Essentials of pediatrics, 5 th, pp 174 - 178.<br /> Elsevier Saunders. Philadelphia.<br /> Lê Vũ Anh. Tóm tắt nghiên cứu điều tra cơ bản tình hình<br /> chấn<br /> thương<br /> trẻ<br /> em<br /> 6<br /> tỉnh<br /> (14/4/2005)<br /> http://www.moh.gov.vn/tainanthuongtich/<br /> Malley WJ. (2005). Clinical blood gases. Assessment and<br /> intervention.2nd Elsevier Saunders.<br /> Peters MJ, Tasker RC, Kiff KM, Yates R, Hatch DJ. (1998)<br /> Acute hypoxemic respiratory failure in children: case mix<br /> and the utility of respiratory severity indices.Intensive<br /> Care Med. Jul;24(7):699-705.<br /> Trương Văn Việt. Các yếu tố nguy cơ gây chấn thương sọ<br /> não do tại nạn giao thông tại Thành phố Hồ Chí Minh - Y<br /> học Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2002, số 1 CĐ Ngoại<br /> thần kinh, tập 6, tr. 14-20.<br /> Võ Văn Nho, Trương Văn Việt. Cấp cứu chấn thương đầu<br /> ở vùng nông thôn và những khu vực xa - Y học Thành<br /> phố Hồ Chí Minh - Năm 2002, số 1 CĐ Ngoại thần kinh,<br /> tập 6, tr. 1-5<br /> <br /> Chuyên đề Nhi Khoa<br /> <br />