Đại cương về hen suyễn - Phần III

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:14

Thêm vào BST

Báo xấu

90
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Những Dạng Hen Suyễn Khó Chẩn Đoán • Hen suyễn chỉ có biểu hiện ho: ho mạn tính và thường chỉ xảy ra ban đêm. Để chẩn đoán cần ghi nhận về sự thay đổi chức năng hô hấp khi gây co thắt phế quản bằng cách tạo quá mẫn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đại cương về hen suyễn - Phần III

Đại cương về hen suyễn Phần III Những Dạng Hen Suyễn Khó Chẩn Đoán • Hen suyễn chỉ có biểu hiện ho: ho mạn tính và thường chỉ xảy ra ban đêm. Để chẩn đoán cần ghi nhận về sự thay đổi chức năng hô hấp khi gây co thắt phế quản bằng cách tạo quá mẫn. • Co thắt phế quản do vận động: ở đa số bệnh nhân, vận động là nguyên nhân quan trọng gây ra các triệu chứng hen suyễn. Và ở một số trẻ em, vận động là nguyên nhân duy nhất kích hoạt cơn hen suyễn. Thử nghiệm vận động bằng cách chạy bộ trong 8 phút có thể giúp chẩn đoán hen suyễn. • Hen suyễn ở trẻ dưới 5 tuổi: ở nhóm tuổi này, chẩn đoán hen suyễn được dựa chủ yếu vào phán đoán lâm sàng, và nên được xem xét định kỳ khi trẻ lớn. Lưu ý rằng, không phải tất cả trẻ dưới 5 tuổi bị khò khè đều mắc bệnh hen suyễn. • Hen suyễn ở người già: phân biệt hen suyễn với bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính rất khó khăn. • Hen suyễn liên quan nghề nghiệp: thường bệnh nhân không có các triệu chứng hen suyễn trước khi đi làm; và có mối quan hệ mật thiết giữa triệu chứng hen suyễn với nơi làm việc.
Hen Suyễn Ở Phụ Nữ Mang Thai Hướng Dẫn Mới Về Kiểm Soát Hen Suyễn Ở Phụ Nữ Mang Thai (theo http://www.medscape.com/pulmonary medicine) Mặc dù tỷ lệ tử vong do hen suyễn trong những năm gần đây đã giảm đi, tỷ lệ mắc suyễn và biến chứng của nó ngày một gia tăng. Theo Bác sĩ Mitchell P. Dombrowski, Bác sĩ Michael Schatz và cộng sự thuộc Hiệp Hội Sản Phụ Khoa Hoa Kỳ (ACOG - The American College of Obstetricians and Gynecologists) thì “Hen suyễn là bệnh nội khoa thường gặp, có khả năng nguy hiểm và có thể gây ảnh hưởng trên khoảng 4 – 8% phụ nữ mang thai”. Mục đích của điều trị hen suyễn trong lúc mang thai là ngăn chặn những cơn thiếu oxy cho mẹ giúp cung cấp oxy đầy đủ cho thai. Điều trị tối ưu hen suyễn trong lúc mang thai bao gồm: kiểm soát chức năng hô hấp, tránh hoặc kiểm soát các chất kích hoạt cơn suyễn (chẳng hạn khói thuốc lá), giáo dục bệnh nhân, điều trị bằng thuốc cho từng trường hợp để duy trì chức năng phổi bình thường. Việc điều trị bằng thuốc cần tuân theo nguyên tắc sử dụng lượng thuốc thấp nhất có hiệu quả để kiểm soát hen suyễn, với các khuyến cáo đặc biệt dựa trên mức độ trầm trọng của hen suyễn. Đối với suyễn nhẹ, gián đoạn (lâu lâu có một cơn): dùng albuterol khi cần,  không cần dùng đều đặn hàng ngày. Đối với suyễn nhẹ, dai dẵng: thích hợp nhất là hít corticosteroid liều thấp.  Các thuốc thay thế có thể là cromolyn, thuốc đối kháng thụ thể leukotrien (montelukast chẳng hạn) hoặc theophylline.
Đối với suyễn trung bình, dai dẵng: thích hợp nhất là hít liều thấp  corticosteroid và salmeterol hoặc hít corticosteroid liều trung bình hoặc hít corticosteroid liều trung bình và salmeterol nếu cần. Đối với suyễn trung bình, dai dẵng: phác đồ thay thế là hít corticosteroid  liều thấp hay liều trung bình (nếu cần) cùng với thuốc đối kháng thụ thể leukotrien (montelukast chẳng hạn) hoặc theophylline. Đối với suyễn nặng, dai dẵng: thích hợp nhất là hít liều cao corticosteroid  và salmeterol, cộng với uống corticosteroid nếu cần. Đối với suyễn nặng, dai dẵng: phác đồ thay thế là hít corticosteroid liều cao  và theophylline, cộng với uống corticosteroid nếu cần. Trong suốt thai kỳ, corticosteroid hít thích hợp nhất là budesonide. Thuốc giãn phế quản dùng cắt cơn thích hợp nhất là hít albuterol. Việc kiểm soát hen suyễn trong lúc mang thai là rất cần thiết. Bởi vì, phụ nữ mang thai bị suyễn nặng và không được kiểm soát tốt có thể dẫn đến sinh non, phải mổ lấy thai, tiền sản giật, thai kém phát triển, các biến chứng chu sinh… Nặng nề h ơn có thể gây biến chứng cho mẹ hoặc thậm chí là tử vong.
Các thuốc dự phòng hen suyễn Thuốc điều trị bệnh suyễn nói chung đ ược xếp thành 2 nhóm: thuốc dùng dài hạn (thuốc dự phòng) và thuốc cắt cơn hen suyễn. Thuốc dùng dài hạn giúp dự phòng các triệu chứng hen suyễn. Nếu dùng đều đặn và đầy đủ, chúng sẽ làm giảm co thắt đường dẫn khí hoặc làm giảm viêm đường dẫn khí hoặc cả hai. Các thuốc dự phòng hen suyễn bao gồm corticosteroid dạng hít, các thuốc giãn đường dẫn khí (thuốc đồng vận beta 2) tác dụng kéo dài. Để xem hướng dẫn sử dụng ống hít định liều, vui lòng nhấp chuột vào đây. Như chúng ta đã biết, thuốc dùng trong hen suyễn được chia thành hai loại: thuốc cắt cơn và thuốc dự phòng. Tất cả những ai bị hen suyễn lúc nào cũng nên có sẵn trong người ống thuốc hít cắt cơn hen suyễn để sẵn sàng hít ngay khi thấy triệu chứng hen suyễn xuất hiện. Thuốc dự phòng giúp ngăn ngừa cơn hen suyễn xảy ra. Khi dùng đầy đủ và đều đặn, thuốc dự phòng hen suyễn làm giảm sự co thắt và sự viêm ở đường dẫn khí. Vì vậy, thuốc dự phòng hen suyễn nên được sử dụng dài hạn, thậm chí suốt đời khi mà hen suyễn còn “gắn bó” với bạn. Thuốc dự phòng hen suyễn là những thuốc hít chứa corticosteroid hoặc thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài hoặc phối hợp cả hai corticosteroid & thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài. Thuốc hít corticosteroid (ICS) Thuốc hít corticosteroid làm giảm viêm đường dẫn khí, giúp cho: Cải thiện chức năng phổi  Dự phòng triệu chứng hen suyễn  Giảm thiểu việc sử dụng thuốc cắt cơn 
Giảm thiểu khả năng tổn thương dài hạn đường dẫn khí  Thuốc hít corticosteroid có tác dụng trực tiếp trên phổi giúp làm giảm sưng đường dẫn khí. Do thuốc hít corticosteroid đi thẳng vào đường dẫn khí (nơi cần thuốc đến tác dụng), cho nên ít có tác dụng xấu ảnh hưởng trên cơ thể như thuốc corticosteroid dạng uống (corticosteroid dạng uống khi sử dụng thì thuốc đi đến mọi nơi trong cơ thể). Để giúp dự phòng ho, khò khè, hay các triệu chứng khác của hen suyễn, thuốc hít corticosteroid khi được bác sĩ kê toa, bạn nên dùng đều đặn mỗi ngày, ngay cả khi không có triệu chứng hen suyễn. Corticosteroid hít so với steroid đồng hóa Trước hết, cần “định nghĩa” steroid đồng hóa, đó là một nhóm hormone tổng hợp có vai trò thúc đẩy sự tích trữ protein và thúc đẩy sự phát triển của mô, thỉnh thoảng được vận động viên dùng để làm tăng khối cơ và sức mạnh của cơ. Đừng lẫn lộn thuốc hít corticosteroid với các steroid đồng hóa. Các corticosteroid được dùng cho hen suyễn không giống với các steroid bị lạm dụng bởi một số vận động viên để làm tăng khối lượng cơ của cơ thể. Các steroid đồng hóa được vận động viên sử dụng để tăng khối lượng cơ và  cải thiện thành tích. Các thuốc này gây ra một số tác dụng phụ nguy hiểm và có thể gây ra những vấn đề nguy hiểm cho sức khỏe. Corticosteroid hít làm giảm viêm (sưng đường dẫn khí). Theo Hướng Dẫn  Điều Trị Hen Suyễn của Viện Tim, Phổi và Huyết Học Hoa Kỳ, thuốc hít corticosteroid là thích hợp và là thuốc dự phòng dài hạn hiệu quả nhất ở những người bị hen suyễn dai dẵng (mạn tính). Hơn nữa, có bằng chứng ngày một rõ ràng rằng thuốc hít corticosteroid cũng có thể giúp ngăn ngừa tổn thương đường dẫn khí – tổn thương đường dẫn khí có thể xảy ra khi hen suyễn không được điều trị.
Các thuốc hít corticosteroid thường được sử dụng Hiện nay, trên thị trường thuốc hít corticosteroid tại Việt Nam, có những hoạt chất sau: Beclomethasone  Budesonide  Fluticasone  Các thuốc làm giãn đường dẫn khí tác dụng kéo dài (các thuốc đồng vận beta-2 tác dụng kéo dài) Các thuốc làm giãn đường dẫn khí tác dụng kéo dài cũng được sử dụng trong điều trị dự phòng hen suyễn. Các thuốc này giúp cho đường dẫn khí của bạn mở rộng ra do làm giãn cơ trơn bao quanh đường dẫn khí. Khi được sử dụng đầy đủ và đều đặn, các thuốc làm giãn đường dẫn khí tác dụng kéo dài giúp làm giảm sự co thắt đường dẫn khí, cải thiện chức năng phổi, ngăn chặn các triệu chứng hen suyễn, kết quả là làm giảm thiểu sự cần thiết dùng thuốc hít cắt cơn. Các thuốc hít làm giãn đường dẫn khí tác dụng kéo dài thường được sử dụng Hiện nay, trên thị trường thuốc hít làm giãn đường dẫn khí tác dụng kéo dài tại Việt Nam, có những hoạt chất sau: Salmeterol  Formoterol  Hai chế phẩm phối hợp dưới dạng thuốc hít dùng trong dự phòng hen suyễn thường được sử dụng là:
SERETIDE Evohaler: phối hợp Salmeterol và Fluticasone  SYMBICORT Turbuhaler: phối hợp Formoterol và Budesonide 
Các thuốc cắt cơn Hầu hết thuốc cắt cơn hen suyễn, chẳng hạn thuốc giãn đường dẫn khí tác dụng ngắn (gọi chính xác là thuốc đồng vận beta-2 tác dụng ngắn) và thuốc corticosteroid dùng đường toàn thân (corticosteroid uống, chích), có tác dụng l àm ngừng sự co thắt của các cơ trơn bao quanh đường dẫn khí. Một vài thuốc dạng uống, đa phần là dạng hít. Tất cả những ai bị hen suyễn lúc nào cũng nên có sẵn trong người ống thuốc hít cắt cơn hen suyễn để sẵn sàng hít ngay khi thấy triệu chứng hen suyễn xuất hiện. Thuốc giãn đường dẫn khí tác dụng ngắn Các thuốc cắt cơn hen suyễn làm giãn cơ trơn bao quanh đường dẫn khí. Các thuốc này có tác dụng trong vòng vài phút giúp làm giảm nhanh triệu chứng hen suyễn. Các thuốc giãn phế quản tác dụng ngắn đang có trên thị trường Việt Nam hiện nay: Salbutamol (VENTOLIN)  Terbutaline (BRICANYL)  Bambuterol (BAMBEC)  Corticosteroid dùng đường toàn thân Các thuốc corticosteroid dùng đường toàn thân được sử dụng trong điều trị những cơn suyễn cấp mức độ trung bình đến nặng. Các thuốc này chặn đứng phản ứng viêm và vì vậy nhanh chóng cắt cơn hen suyễn. Các corticosteroid dùng đường toàn thân cũng giúp làm giảm nguy cơ bị cơn suyễn trở lại.
Chăm sóc hen suyễn Với sự giúp đỡ của bác sĩ, bệnh nhân có thể: Tránh các yếu tố nguy cơ  Dùng thuốc đúng đắn  Hiểu được sự khác biệt giữa thuốc cắt cơn và thuốc dự phòng hen suyễn  Theo dõi được tình trạng hen suyễn qua các triệu chứng  Nhận ra các dấu hiệu báo cơn suyễn cấp  Để cải thiện việc kiểm soát hen suyễn và giảm sự cần thiết phải dùng thuốc, bệnh nhân nên thực hiện các bước để tránh các yếu tố nguy cơ gây ra các triệu chứng hen suyễn. Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân hen suyễn bị nhạy cảm với nhiều yếu tố nguy cơ có mặt khắp nơi trong môi trường, và để tránh một số trong những yếu tố này là việc gần như …không thể. Vì vậy, thuốc để duy trì kiểm soát hen suyễn có một vai trò quan trọng trong do bệnh nhân th ường giảm nhạy cảm với các yếu tố nguy cơ này khi hen suyễn được kiểm soát tốt. Hoạt động thể chất là một trong những nguyên nhân thường gặp nhất gây ra các triệu chứng hen suyễn nhưng bệnh nhân không nên tránh tập thể dục. Các triệu chứng hen suyễn có thể đ ược dự phòng bằng cách dùng thuốc hít giãn phế quản tác dụng nhanh (thuốc hít đồng vận beta-2) trước khi tập nặng (có thể thay thế bằng thuốc bổ trợ leukotriene hay cromone). Bệnh nhân bị suyễn mức độ từ trung bình đến nặng nên được chủng ngừa cúm mỗi năm. Vaccine cúm bất hoạt thì an toàn cho người lớn và trẻ em trên 3 tuổi. Một số Dị Ứng Nguyên và Chất Gây Ô Nhiễm thường gặp cần tránh
Thuốc lá: người bị hen suyễn và cha mẹ bệnh nhi bị hen suyễn cần bỏ hẳn thuốc lá. Bệnh nhân hen suyễn cũng phải tránh ngồi gần người hút thuốc lá. Thuốc, thực phẩm: tùy thuộc vào từng người, tránh dùng trở lại những thứ đã gây kích ứng cơn hen suyễn lần trước. Và cũng không phải tránh những thứ mình chưa bị mà do người khác hướng dẫn, vì chưa chắc mình bị những thứ mà khác khác bị kích ứng (chẳng hạn, thịt bò, hải sản, thuốc aspirin … thì có nhiều người bị kích ứng nhưng không phải là tất cả người bệnh hen suyễn đều bị kích ứng). Các chất kích ứng nghề nghiệp: giảm – hoặc tốt hơn – là tránh tiếp xúc với những chất này. Bụi nhà: thường xuyên lau dọn phòng ngủ, giặt sạch và sấy khô hay phơi dưới nắng các vật dụng phòng ngủ như mùng, mền, drag giường, bao gối, … Lông thú: người bị hen suyễn cần trán h nuôi thú (chó, mèo, …) trong nhà, hay ít nhất là tránh để thú vào khu vực phòng ngủ. Nếu có nuôi thì phải tắm rửa chúng thường xuyên và phải dùng máy lọc không khí trong phòng ngủ. Gián: dọn dẹp nhà cửa thường xuyên để tránh gián. Sử dụng thuốc phun diệt côn trùng – nhưng phải lưu ý rằng chỉ phun thuốc diệt côn trùng khi không có người bị hen suyễn ở nhà (thuốc phun diệt côn trùng thường hay gây kích ứng hen suyễn). Nấm mốc: đóng kín cửa và cửa sổ trong những ngày mưa dầm giá rét. Làm giảm mức độ ẩm thấp trong nhà đến mức tối đa, thường xuyên lau khô những khu vực ẩm thấp trong nhà. Mục tiêu của điều trị hen suyễn là đạt được và duy trì kiểm soát các biểu hiện lâm sàng. Việc này có thể đạt được ở đa số bệnh nhân qua một chuỗi liên tục khép kín các yếu tố liên quan sau:
Đánh giá kiểm soát hen suyễn  Điều trị để đạt được kiểm soát  Theo dõi để duy trì kiểm soát  Đánh giá kiểm soát hen suyễn Mỗi bệnh nhân nên được đánh giá để hiết lập chế độ điều trị. Một phác đồ đơn giản cho từng loại hen suyễn : hen suyễn chưa được kiểm soát, hen suyễn được kiểm soát một phần, hen suyễn được kiểm soát tốt. Nhấp chuột vào đây để xem phân loại hen suyễn theo đánh giá kiểm soát. Điều trị để đạt được kiểm soát Việc điều trị tùy thuộc vào nhiều yếu tố và do bác sĩ của bạn quyết định. Bạn cần tuân thủ nghiêm ngặt chế độ điều trị của bác sĩ của bạn và không tự mình dùng thuốc (trừ thuốc hít cắt cơn trong trường hợp khẩn cấp). Theo dõi để duy trì kiểm soát Theo dõi liên tục là cần thiết để duy trì kiểm soát và để thiết lập chế độ điều trị có ít thuốc nhất vẫn duy trì được kiểm soát. Việc giảm liều thuốc đến thấp nhất giúp cho chi phí điều trị là thấp nhất và tính an toàn là cao nhất (nghĩa là ít tác dụng phụ nhất – cần nhớ rằng, tất cả mọi loại thuốc kể cả thuốc bổ đều có thể gây ra tác dụng phụ cho người sử dụng, các tác dụng phụ của thuốc thậm chi đôi khi gây nguy hiểm đến tính mạng). Việc theo dõi nên theo hướng dẫn sau: sau lần khám đầu tiên, nếu ổn, bệnh nhân nên được tái khám lần thứ hai sau 1 tháng và sau đó là mỗi 3 tháng một lần. Sau mỗi cơn suyễn cấp tính, bệnh nhân nên được tái khám sau đó 2 tuần (nếu ổn).
Theo dõi vẫn là cần thiết ngay cả sau khi đạt được kiểm soát tốt, bởi vì suyễn là một bệnh rất hay thay đổi; phải điều chỉnh việc điều trị khi thấy giảm hay mất đáp ứng với điều trị hay khi thấy có triệu chứng xấu báo hiệu cơn cấp. Khi thấy có dấu hiệu cơn suyễn cấp bạn cần dùng thuốc hít cắt cơn ngay và đến thăm bác sĩ của bạn. Khi có dấu hiệu là nặng, bạn cần đến cơ sở y tế ngay. Những bệnh nhân có nguy cơ cao tử vong do hen suyễn cần đến cơ sở y tế ngay lập tức khi thấy có dấu hiệu báo cơn suyễn cấp. Những bệnh nhân này bao gồm: Người có tiền căn suyễn – nặng – suýt – chết mà được cứu sống nhờ đặt nội  khí quản và thở máy. Những người phải nhập viện hay phải cấp cứu vì hen suyễn trong vòng 1  năm qua. Những người đang phải sử dụng hay vừa ngưng corticosteroid dạng uống  hay chích. Những người hiện không sử dụng thuốc hít corticosteroid.  Những người quá lệ thuộc vào thuốc hít giãn phế quản tác dụng nhanh, đặc  biệt những người sử dụng hơn 1 ống thuốc hít salbutamol trong 1 tháng (hay tương đương). Những người có tiền căn bị bệnh tâm thần hay có những vấn đề về tâm lý  xã hội, bao gồm những người phải sử dụng thuốc an thần. Những người có tiền sử không tuân thủ kế hoạch dùng thuốc cho hen  suyễn. Bệnh nhân nên được đến cơ sở y tế ngay lập tức nếu:
1. Cơn suyễn cấp là nặng Bệnh nhân khó thở cả khi nghỉ ngơi, nói được vài từ - không nói được cả  câu (trẻ sơ sinh thì bỏ bú), kích động, ngủ gà hay lú lẫn, nhịp tim chậm, hoặc thở trên 30 lần/phút. Tiếng khò khè nhỏ hay mất hẳn.  Mạch nhanh hơn 120 lần/phút (trẻ sơ sinh > 160 lần/phút).  Lưu lượng đỉnh dưới 60%.  Bệnh nhân bị kiệt sức  2. Đáp ứng với thuốc giãn phế quản ban đầu là không đủ và không kéo dài ít nhất 3 giờ. 3. Không cải thiện trong vòng 2 – 6 giờ sau khi bắt đầu uống corticosteroid. 4. Tình trạng trở nên tồi tệ hơn. Những trị liệu sau đây không được khuyến cáo trong điều trị cơn suyễn cấp: Thuốc an thần (tránh tuyệt đối).  Thuốc loãng đàm (vì có thể làm ho nặng nề hơn).  Vật lý trị liệu ngực (có thể làm tăng khó chịu cho bệnh nhân). 
Truyền dịch một lượng lớn ở người lớn và trẻ lớn (có thể cần thiết ở trẻ nhỏ  hoặc trẻ sơ sinh). Theo dõi đáp ứng với điều trị và theo dõi sau đó Đánh giá các triệu chứng – càng nhiều càng tốt. Sau khi qua cơn cấp, cần nhận diện các yếu tố gây ra cơn cấp để tránh trong tương lai.