intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Đài quan thời Lê sơ

Chia sẻ: Cothumenhmong Cothumenhmong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

32
lượt xem
0
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết nhằm khảo sát số lượng biên chế, quyền hạn, chức trách và số phận của các Đài quan thời Lê sơ. Qua đó thấy được những đóng góp cũng như hạn chế của họ trong tiến trình phát triển lịch sử thời kỳ này.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Đài quan thời Lê sơ

DAI ouAN rmii m stf<br /> DAO TO UY£N*<br /> PHAN NGOC HUY^N*<br /> <br /> <br /> <br /> ngUdi khdc, hogc ngdm mieng khdng bdn<br /> T rong he tho'ng cic cd quan thanh<br /> tra, giam s i t thdi Le sd, Ngfl sii dii<br /> cd vi tri die biet quan trgng. Cic quan lai d<br /> ludn gi..." (2).<br /> Vdi vi tri quan trgng nhfl vay, khong<br /> Ngfl sii dai (thfldng ggi t i t la Dii quan) (1) phai ca nhan n i o cung de dang trd thanh<br /> gifl vai trd ri't ldn trong viec giup vua gifl Dii quan. Mat khic, ngfldi lim quan d Ngfl<br /> gin phap do, chi'n chinh ky cfldng trieu sii dii thong thfldng phai trai qua viec<br /> dinh. Bii viet n i y n h i m khld sat sd' Ifldng tuyen chgn k h i ky Ifldng vdi yeu cau k h i<br /> bien che, quyen han, chflc trich va so' p h i n cao ve tieu chuan: khdng chi cd hgc vi'n, tii<br /> cua cic Dii quan thdi Le sd. Qua dd de n i n g ndi bat, pham hanh thanh liem m i<br /> thi'y dfldc nhflng ddng gdp cung nhfl han cdn phai l i ngfldi cd ban linh, cfldng trflc.<br /> che cua hg trong tien trinh p h i t trien lich Trdng dd, viec chgn Ifla chflc quan Ngfl sii<br /> sv( thdi ky niy. co't yeu nha't la phai lay dfldc ngfldi ngay<br /> thing, khdng sd quyen the, khdng ne t h i n<br /> 1. Tieu chuan tuyen chon va bien che<br /> quen, d i m ban d i m ndi (3). Trieu dinh Le<br /> Trong h i n g ngfl cic quan lai dfldc phep sd da nhieu lan ban hanh cic quy dinh cu<br /> bin viec trieu chinh, cic quan d Ngfl sii dii the ve viec tuyen chgn chflc quan b Ngfl sii<br /> dfldc xep d vi tri diu. Thing 11 n i m 1487, dai tfl k h i u de bat den k h i u s i t hach sau<br /> vua Le Thinh Tdng d i ndi ro ve quy dinh bd nhiem. Vi du: t h i n g 3 n i m 1497, vua Le<br /> thfl tfl cac trieu t h i n ban viec nhfl sau: Hien Tdng da ra sic lenh cho tuyen nhflng<br /> "Khi ndo cd sdc chi nhd vua truyin hoi viec tien si nio cd thanh tich ve chinh tri de bd<br /> gi, thi trUdc het cdc quan d Luc Khoa vd gifl chflc d Ngfl sii dii, sic lenh neu ro: "Tii<br /> Ngu sU ddi, tha den cdc quan trong Luc bd, nay, Cdp sU trung trong Luc khoa vd Gidm<br /> Luc tu, lgi tha niia den cdc quan dUOc sdt ngu sit, neu cd khuyet nggch, thi bg Lgi<br /> phong tUdc cdng, tudc hau, tudc bd vd dd chgn cdc quan trong kinh sU, ngodi cdc dgo<br /> ddc trong ngd phd. Cdc vien chac ketrcn ca ngUdi ndo do tien si xuat thdn md la ngUdi<br /> theo tha tu md bdn ludn, cdt lam the ndo liem khiet, cdn mdn, cing rdn, ngay thdng,<br /> cho ldi bdn ludn dugc ro rdng, khdng ai cd thdnh tich ve chinh tri, thi cat nhdc lUa<br /> dugc phu hga theo dudi y nghla cdu ndi ciia bd. NgUdi dy gia chac du mgt ndm se do Dd<br /> <br /> <br /> ^^PGS.TS. Khoa Lich sii - Trfldng Dai hgc Sfl pham H i Noi<br /> " Th.S. Khoa Lich sfl - Trfldng Dai hoc Sfl pham Ha Noi<br /> Bai quan (hdi Le so 35<br /> <br /> ngu sa ddi xet nghiem vi sU trgng dd ldm, trfldng hdp Phan Thien Tfldc, Nguyin Vinh<br /> rdi tdu bdy ddy du. Neu xet ra ngUdi ndo cd Tich, Dinh Canh An, Lflu Phuc Khiem).<br /> the diing dUOc se cho giU chac nhU cii, Giim sit ngfl sii (nhfl trfldng hdp Nguyen<br /> ngUdi ndo khdng the diing dUOc se ddi sang Chieu Phu, Cao Md, Nguyen Cfl Dao, Pham<br /> giu chac khdc" (4). Duy Ninh, Nguyen Nhfl Do, LflOng Nhfl<br /> Dai quan thdi Le sd trai qua cic giai Hoc, D i n Phuc Ll),,,<br /> ddan khic nhau, cd sfl thay doi ve chflc Sau cuoc cai each h i n h chinh ciia Le<br /> danh v i pham trit. Diu thdi Le sd, td chflc<br /> Thanh Tdng, cic chflc quan thugc Ngfl sii<br /> bg miy nha nfldc va quan che ve cd ban v i n<br /> dai dfldc che dat ro rang hdn ve ca chflc vu,<br /> gio'ng nhfl thdi T r i n - Hd nen chflc quan<br /> pham t r i t v i so' Ifldng bien che, Thdng qua<br /> Ngfl sii dii cung dfldc dat nhfl dfldi thdi<br /> viec siia dinh quan che thdi Hdng Dflc cd<br /> Tran. Lich triiu hien chU&ng logi chi ciia<br /> the hinh dung cd ci'u td chflc cua Ngfl sii<br /> Phan Huy Chfl viet: "Ddi Le sa, Thdi To<br /> dai tfl thdi vua Le Thanh Tdng trd di nhfl<br /> diing nUdc, theo quan che cu. ciia nhd Trdn,<br /> bang 1.<br /> vdn ddt NgU sa ddi cd cdc chac Thi ngii sa,<br /> Trung thaa, Phd Trung thia, Gidm sdt ngii Bang 1 cho thi'y, tfl thdi Hdng Dflc trieu<br /> sa, Chu bg" (5). Rieng chflc Giam sit ngfl Le, cd ci'u td chflc ciia Ngfl sii dii d i trd<br /> <br /> Bang 1: Cd cau to chufc cua Ngijf sii dai thdi vua Le Thanh Tong<br /> Chi/c d a n h Do n ^ sii Pho Do Thiem Do Chieu De hinh Giam sat Ngvc thiia Sb<br /> <br /> ngU sii ngU sO( ma Giam sat ngvl svf 13 an ngyc Ng\f<br /> ng\i 8\i dao 8\1 dai<br /> <br /> P h a m tr^t Chanh Chanh tii Chanh ngii . Tong Chanh thfi't C h a n h tha't Chanh ciiu<br /> tam ph6ra ph&m pham bat ph&ra pham pham<br /> ph&m<br /> Bien che 01 01 01 01 02 26 01<br /> (ngUoli)<br /> <br /> Nguon: Thien Nam dU ha tap (tap X, phdn Quan ch& vd Le trieu quan che (6)<br /> <br /> sii thi tuy deu t i p trung d kinh dd, song nen k h i hoin hi, cic chflc Dii quan dflgc<br /> mdi ngfldi cd nhiem vu phai giam sat cac che dat v i quy dinh k h i rd r i n g trong bg<br /> quan d tflng dao cua minh. Bi'y gid cd Giim miy quan lai trieu dinh ndi chung. Vay<br /> sat ngfl sii cua n i m dao bao gdm Tiy dao nhflng vi Dai quan n i y cd chflc trich va<br /> Ngfl sii dii, Ddng dao Ngfl sii dai, Bic dao quyen han gi?<br /> Ngfl sii dai, Nam dao Ngfl sv( dai va Hai 2. Quyen han, chijtc t r a c h va nghia vu<br /> tay dao Ngfl sii dii.<br /> Lich triiu hien chiicfng logi chi da viet ve<br /> Tfl thdi Le Thai To den Le Nghi Dan quyen han cua Ngfl sii dai nhfl sau: "Ddn<br /> (1428-1460), cic chflc danh Ngfl SL( dii hgc cdc quan, ndi bdn ve chinh sii hien thdi.<br /> dfldc sii cu nhic den bao gdm: Ngfl sii Phdm cdc quan ldm trdi phep, chinh sU<br /> Trung thfla (nhfl trfldng hdp Pham Du), hien thdi cd thieu sdt, diu dugc xet hgc<br /> Ngfl sii Phd Trung thfla (nhfl trfldng hdp trinh bdy, ciing la xet bdn ve thdnh tich cua<br /> Nguyin Thien Hflu), Thi ngfl sii (nhfl cdc nha mdn Di llnh, Phu dodn, Trdn thu,<br /> 35 Rghien ciJru Lich sit. s6' 10.2010<br /> <br /> LUu thit, Thaa ty vd xet hdi cdc vu kien vi la viec hgc, h a n g n g a y thfldng cflng vdi bgn<br /> ngUdi quyen quy d kinh ac hiep, vi ngiidi h i u can chdi dfla d t r o n g cung, Vua lai yeu<br /> cai qudn hd Igm" (7). Theo khao s i t cua dflng bgn h o a n quan. Q u a n Dai tfl dd Le<br /> ngfldi viet thi Dai q u a n thdi Le sd cd nhflng S i t xin giet di, v u a k h d n g n g h e n e n c i o d'm<br /> chflc trach va quyen h a n cu the dfldi d i y : k h d n g v i o chau. Dai q u a n P h a n Thien<br /> Tfldc t i u r i n g : "Cdc de vUdng xUa sd dl<br /> 2.1. Chiic trdch vd quyen han chinh<br /> thdnh dae ngdy mgt them len, chUa cd bdc<br /> Gop y vd can gidn vua siia sang chinh ndo Id khdng do hgc vd'n. Huong chi be hg<br /> lenh du&ng luc tre, tri dgo cua ddi xUa nay chUa<br /> biet dii het, bgn Dgi tU dd Le Sdt chgn lay<br /> Tfl thdi Le T h i i To, n h a vua da cho phep<br /> nho thdn vdo hau ben cgnh vi cd y mudn be<br /> cic q u a n gifl chflc "ngon quan" dfldc phep<br /> hg dugc nhu vua Nghieu, vua Thuan md<br /> ti'u b i y , gdp y n e u "thd'y trdm cd chinh lenh<br /> thdi, sao be hg lgi khdng nghi den tdng<br /> hd khdc, thue md ndng ni, hgi cho lUcfng<br /> mieu xd tdc md trdi long trung thdnh ciia<br /> ddn, thudng cdng phgt tdi khdng dung,<br /> hg, de cho hg lo nghi md khdng vdo chdu"<br /> khdng theo phep xUa..." (8). Vua Thai Tong<br /> (12). Nhflng ldi t a u cua cic D i i q u a n cd the<br /> cung chieu du cho ba q u a n neu tha'y viec<br /> dfldc vua n g h e theo, cung cd the vua khdng<br /> lam cua minh c6 gi ldi l i m thi dfldc p h e p<br /> nghe nhflng da la ngdn q u a n thi khdng the<br /> "can gidn ro rdng, giup chd thieu sot" (9).<br /> khong lam trdn nghia vu ciia bac be tdi "giU<br /> T h i n g 5 n a m 1456, vua Le N h a n Tdng tiep<br /> chdc dn ndi". Ckc Dai q u a n thdi Le sd<br /> tuc b a n chieu r i n day t r a m q u a n phai can<br /> thfldng cd ldi can g i i n vua trong hai trfldng<br /> t h a n lam tren chflc vu ciia minh, trong dd<br /> hdp: Mgt Id, gdp y vdi vua khi b a n t h i n nha<br /> yeu c i u : "Cdc quan d NgU sa ddi thi nen<br /> vua cd nhflng k h i e m k h u y e t (trong thdi<br /> giiip vua saa dieu ldi, chQa diiu ldm, tra bo<br /> quen, phong t h i i va c i c h h i n h xii); Hai Id,<br /> dieu dc, bieu dUcfng dieu thien..." (10).<br /> gdp y vdi vua n e u c i c quyet s i c h cua vua<br /> Thflc te cho tha'y cac Dai q u a n ngfl sii la chfla dfldc c h u a n mflc (trong c i c h dflng<br /> nhflng ngfldi d i u tien gifl trgng t r i c h gdp y, ngfldi, c i c h thfldng p h a t trieu thin...). Vdi<br /> k h u y e n can vua neu thi'y ban t h a n n h a chflc t r i c h nhfl vay, cac D i i q u a n thdi Le sd<br /> vua ndi rieng va viec trieu chinh ndi c h u n g ve cd b a n ludn t i n t i m p h u n g sfl giup chd<br /> cd viec gi thieu sdt. O phfldng dien nay, cac cac H o i n g de n h a n r a h a n che cua minh de<br /> Dai q u a n thdi Le da lam k h a td't chflc t r i c h t u t h a n , tri qud'c,<br /> cua ngfldi gifl chflc p h i n "ngon quan".<br /> Ddn hgc (13) sai phgm cua quan lgi<br /> T h i n g gieng n i m 1435, n h a n t h a y v u a<br /> T h i i Tdng co p h i n mai chdi, chfla c h i m chi Trong s i c du h i e u dinh q u a n che ngay<br /> hgc h a n h , phong t h i i t h i e t trieu chfla 26 t h i n g 9 n a m 1471 da ndi ro chflc t r i c h<br /> nghiem chinh, c i c ngon q u a n l i P h a n cua Ngfl sv( d i i l i "chdn chinh mgi sai<br /> Thien Tich, Lfldng Thiem Phflc, Nguyen phgm cua bdch quan, ldm ro mgi dn tinh<br /> Chieu Phii d i chi r a 6 dieu khdng nen cua cita bdch tinh" (14). Phfldng dien bad q u i t<br /> n h a vua va k h u y e n vua n e n "ldy dung nghi thugc chflc t r i c h n i y cua D i i q u a n k h i<br /> nghiem chinh cua thien ta md kinh ngUdi rdng, t r o n g k h u o n khd b i i viet nhd n i y ,<br /> dgi thdn, chgn ngUdi cd cdng, nghe ldi can ngfldi viet chi n e u ma'y phfldng dien ndi b i t<br /> thdng" (11), Tuy nhien, vua T h i i Tdng bi'y sau diy:<br /> gid cdn d tudi h a m chdi n e n cd p h i n v i n Id •t- Hgc tgi cdc quan lgi ldm trdi phong<br /> Bai quan thdi Le so 37<br /> <br /> hoa vd cdc quy dinh cua trieu dinh. con tham Igc vi, khdng cd liem xi, hgi den<br /> phong hda nen diu bdt vi, cdc dgi thdn<br /> Thing 12 nim 1434, Ngdn quan l i Phan<br /> phdi ciing nhau xin ta chac vd dUOc vua<br /> Thien Tfldc ding sd hac tgi Tien tdng quan<br /> Le Thu ve cic viec: dang cd quoc tang m i phe chudn" (17).<br /> li'y vd, lim nha ciia to, sai ngfldi nha ra cdi -I- Hgc tgi cdc quan lgi tham d, long<br /> ngoai mua b i n rieng vdi ngfldi nfldc ngdii. quyin, ket be ddng.<br /> Sau khi sai dieu tra xet hdi them, vua ne<br /> Cd nhieu d i n chflng cho thi'y tinh trang<br /> Thu l i bic Huin t h i n nen tha cic tgi khic<br /> quan lai long quyen, ket be dang dfldi thdi<br /> cho Thu, "chi tich thu so' 15 Igng vdng, 100<br /> Le sd khong phai l i chuyen hi hflu, Trong<br /> lang bgc mua rieng thdi vd sdc cho ngUdi<br /> dd, tieu bieu nhi't l i trfldng hdp ciia Le Sat,<br /> thiep cua Thu Id Trinh Thi phdi rut khdi<br /> Bi'y gid, Le Sat la quan Dai tfl dd, mgi viec<br /> hd tich cho chudc lgi ldm ngUdi ngodi" (15),<br /> lim deu td rd sfl ldng quyen cua minh "tU<br /> Mgt vi du khic: thing gieng nam 1449,<br /> chuyen gia quyin binh, ghet ngUdi hiin,<br /> quan Dien trung Thi ngfl sii da hie tau<br /> ghen ngUdi tdi, giet Nhdn Chu de ra oai<br /> tham sfl trieu chinh Le Bi t i p nghi thflc<br /> minh, trud't Trinh Khd de ngUdi ta phuc,<br /> trii ll, Thie'u bao Le Sao li'n vfldt mi't thfl<br /> bdi chac tudc cda Lf Ddi khien trieu dinh<br /> tfl, Ll bg Thfldng thfl Dio Cdng Soan<br /> khdng ai ddm ndi, dudi Cdm Ho ra ncfi bien<br /> khdng biet x6t t i u len, deu phai phat tien<br /> thiiy khien gidn quan diu phdi cdm mdm".<br /> theo cic thfl bic khic nhau (16), Cic din<br /> Hinh vi cua Le Sat da hi Dii quan Dinh ,<br /> chflng niy cho thay thflc te vai trd "giU gin<br /> Canh An v i Le Vinh Tich hie ring: "Le Sdt<br /> phdp do" ciia cic Dii quan thdi Le sd,<br /> cd chieu mudn chuyen quyen, tgi dy khd<br /> + Hgc tgi cdc quan lgi lUdi bieng, tham dung tha dUc/c" (18). Ldi hie ciia cac Dai<br /> quyin cd'vi. quan da dfldc vua phe chuan. Thing 6 nim<br /> 1437, vua Thii Tdng xud'ng chieu bii bd<br /> Thing 11 nim 1489, vua sai De hinh<br /> chflc tfldc cua Dai tfl dd Le Sit. Mgt thing<br /> Giim s i t ngfl sii khim xdt quan lai Bg<br /> sau vua lai xud'ng chieu b i t Le Sit phai tfl<br /> Hinh, ngfldi nio Ifldi bieng gian tham, tha<br /> tii d n h i vdi tgi danh ci'u ket be dang<br /> hay hoan tu tgi thi lim ban tau len, theo<br /> "ngdm nudi bgn si ta, mUu hgi ngUdi trung<br /> luit tri tgi. Khdng chi dd x6t cic quan lai<br /> lugng, mUu kehiem gido, ddu tich gian phi<br /> dfldng chflc Ifldi bieng viec cong, cic Dii<br /> ngdy mgt Id ro". Keo theo dd, mgt loat cac<br /> quan cdn hie tgi mgt so' dai t h i n tudi da<br /> quan chflc than thich dfldc coi la be dang<br /> gia nhflng cdn tham quyen cd' vi, khong<br /> cua Le Sit nhfl Duy Ding Die, Le Van<br /> chiu tri si (nghi hflu) m i vin gifl chflc,<br /> Linh, Le Linh, Le Thu, Le E, Le Hieu, Le<br /> khdng giup dfldc ich gi cho trieu dinh. Dgi<br /> Bing, deu bi tri tgi. Trong vu an Le Sit,<br /> Viet sa ky todn thU ghi lai sfl kien thing 4<br /> cic Dii quan d i cd cdng khong nhd trong<br /> nim 1449, Ddng tham nghi chinh sfl la Cao<br /> viec dung cam di'u tranh vdi thdi long<br /> Doan Cung, Trinh HoIng Nghi, Nguyen B i<br /> quyen, keo be ket dang cua cic te t h i n<br /> Thanh, Mai Tfl Kiet cung nghi viec.<br /> nhim lung doan trieu dinh.<br /> Nguyen do l i bdi: "Ddi quan LUu Thue<br /> Khiem vd Nguyin Cu Dgo, Hgc Dodn Cung Ben canh dd, cic quan Ngfl sii dii thdi<br /> vd Hdng Nghi d chac chinh vien dgi thdn Le sd cung di'u tranh ri't quyet liet vdi hien<br /> md chi gia chac ldm vi dn khdng, khdng tfldng tham nhung trong trieu dinh. Cic<br /> giup ich gi, tudi qud 70, mdt Ida, tai diec. vua thdi Le die biet dfldi thdi Le Thinh<br /> 3a Rghien ciru Lich sit, s610.2010<br /> <br /> Tdng da ban nhieu sic du ve viec giao Viec p h i t giic v i to' cio kip thdi cac hien<br /> quyen cho cac Dai quan, Giim s i t ngfl sii tfldng tham d cu the nhfl vay cho tha'y cic<br /> trong viec phat hien va cio giic nhflng Dai quan thdi n i y da k h i tich cflc trong<br /> trfldng hdp tham nhung. Thing 5 n i m viec p h i t huy vai trd cua minh trong cic cd<br /> 1481, vua Le Thanh Tdng ha lenh cho cac quan thanh tra, giim sat quan lai thdi Le.<br /> quan dia phfldng khad xet: "NgUdi ndo<br /> 2.2. ChUa trdch vd nghia vu khdc<br /> trUdc kia cd nhiing Igm, tuy khdng cd hinh<br /> tich thiic nhUng ai ai cdng biet, ciing Id Thdm xet hinh dn vd "cdng ddng" thu li<br /> ngitdi liem khiet khdng ldm thdi tham 6, ke xadn<br /> ra tUng logi tdu lin cd, giao cho Gidm sdt Trong cic cdng viec thanh tra, giim sit<br /> ngii sd cdc dgo xet lgi dung thiic ldm bdn ndi chung thi viec t h i m xet hinh i n (d ci'p<br /> tdu len, se khu xa de khuyen rdn" (19), trung fldng) cflng l i chflc trich khong kem<br /> Thing 5, n i m 1484, vua Thanh Tdng lai cd phan quan trgng ciia cic quan Ngfl s'li dii.<br /> sic chi cho cac quan dd ddc phu, quan 3 ty Nim 1437, vua Thii Tdng d i cd chi du<br /> Do - Thfla - Hien trong vdng 3 thing phai ring: "Phdm ngUdi xet dn cd theo diiu<br /> ke khai ro ngfldi nao thanh liem, ke nao chinh trong lugt md xd dn, dieu lugt vd tdi<br /> tham nhung de giii len cho Ngfl svt dii xet danh phdi ldy d hinh lugt, rdi trinh len cdc<br /> lai m i thi hanh khu xii, quan dgi thdn, thdi gidm, ddi quan vd ndm<br /> Ngay ca d giai doan cud! trieu Le sd dgo cdng dong xem qua, cdc quan dy cho Id<br /> (thing 7 n i m 1501), vua Hien Tdng v i n phdi thi sau mdi xi dodn" (22). Chi du tren<br /> da xic dinh Ngfl sif dai quan l i mgt bg<br /> ban sic du rang "quan lgi cd ngUdi ndo qud<br /> phan cd yeu cflng vdi cic cd quan, bg phin<br /> Id tham d nhung nhieu, gian trd lUdi bieng,<br /> khic cung cd trach nhiem thim x6t hinh<br /> tham tang cd bdng chdng dich thiic thi gai<br /> in. Dieu n i y giup tranh dfldc cic vu xii<br /> cho bg lgi xet thiic nhU le tri tgi. Quan thda<br /> kien hi oan uong do mgt vii ci n h i n dim<br /> hien ngUdi ndo qud vi dn odn dut lot md ke<br /> li'y sfl thien tfl m i xet xii. Vdi chflc ning<br /> tail khong cdng de den ndi thien dc ldn ldn,<br /> tham xet hinh i n nhfl vay, cic Dii quan<br /> cdng tgi khdng dung sU thiic thi cdc quan<br /> gdp phan khong nhd vio viec cho'ng hien<br /> khoa, ddi xet thiic tdu hgc ten, se giao xet<br /> tfldng xii i n bfla bai, giy oan uong cho<br /> hdi" (20), Vdi chflc trach dan hie tgi tham<br /> n h i n dan. Ben canh do, cac Dii quan ngfl<br /> nhflng cua cic quan da dfldc trieu dinh quy<br /> sii cdn cd nghia vu phoi hdp vdi cic cd quan<br /> dinh rd nhfl vay, cac Dai quan thdi Le sd da<br /> chflc ning khic kiem tra tien trinh x^ i n<br /> thu thap bing chflng va dfla ra i n h sing<br /> xem cd dflng ky han hay khong, Nim 1498,<br /> nhieu hien tfldng quan lai tham d, ldi dung<br /> vua Hien Tong ra sic du quy dinh ring:<br /> chflc quyen de tfl ldi, Ddn cii vi du sau: Cac viec kien dfl khd xet thi bg Hinh, ty<br /> Thing 5 n i m 1456, Ngfl sii Trung thfla Dinh fly va cac quan xet kien vin phai cd<br /> Pham Du, Phd Trung thfla Trinh Vin Huy, ging theo dung ky han ma xet xii cho xong,<br /> Giim s i t ngfl sii l i bgn Trinh Xic, Bui Hflu ai dim de chim qua ky han thi cudi nim<br /> hac tau quan linh quan nghia vu ve l i cic quan phu trach cflng De hinh giim sit<br /> Nguyin Nghien Thdng trong ky t i p quin ngfl sii tau hie len de tri tgi, Trfldng hdp<br /> nim nay sai quan nhan lam viec tfl, cdn thi cac quan lai nay lai vi tinh rieng dung tflng<br /> cho ve n h i de li'y tien cho minh, xin tri tgi thi cho dfldng quan Ngfl sii dii va The s i t<br /> de r i n ngfldi khic (21). xa nhan tiep tuc lam ban t i u len de tri tgi<br /> Bai quantticfiLeso 39<br /> <br /> nhfl l u i t (23). Mat khac, neu tren thflc te cd lenh Ilia thdi quan vien" thi dieu thfl 3 quy<br /> nhieu vu i n hi bd dgng do Hinh quan lim dinh ring: Neu trUdng quan cdc nha mdn<br /> khdng xue thi trieu dinh se chia bdt cho xet ngUdi hay dd khdng dung thiic thi sdu<br /> Dii quan va cic bg p h i n khic cung nhau khoa, NgU su: ddi vd Hien ty kiem xet tdu<br /> x6t x^, giai quyet. Vi du, tfl n i m Nham Ty len tri tgi (25). Thing gieng n i m 1489, vua<br /> (1445) den nam Dinh Mao (1447) d Ngu Thinh Tdng lai ra sic chi ring: Viec bao cii<br /> hinh vien da cd 125 i n tdn dgng chfla dfldc quan ty d bg Hinh thi do Luc bg, hai ty<br /> xet xii. Thflc te i'y buoc cic dai t h i n phai Thfla - Hien cflng "cdng ddng bao cii" ma<br /> bin chia sd i n bd dgng i'y cho cac quan d dfla len, nhflng neu ngfldi nao dim vi tinh<br /> Ngfl sii dii v i Ngu hinh vien cflng cdng rieng hay tien bac ma bao cii ngfldi khdng<br /> ddng ddi chieu x6t xii cho chdng xong (24). td't thi Luc khoa va Giim s i t ngfl sii dd xet<br /> Nhfl vay, Dii quan lai phai ganh vie chflc dfldc sfl thflc t i u hie len, se theo luat tri tgi<br /> trich kiem nhiem nhfl l i mgt Hinh quan. (26). Dae biet, do! vdi cic quan Thfla - Hien<br /> Chflc trich niy gdp p h i n lam ting them vi d dia phfldng, Dai quan ngfl sii cd hai chflc<br /> tri quan trgng cua cic Dii quan ngfl sii trich song song: 1. Trflc tiep tham gia khao<br /> trong cong viec trieu chinh thdi Le sd. khda cic quan Thfla - Hien cic dao; 2.<br /> Kiem tra giim s i t cong viec khao khda cua<br /> Gidm sdt viec tuyen chgn, khdo hgch<br /> quan Thfla - Hien ddi vdi cic quan phu<br /> quan lgi<br /> huyen d ci'p dfldi (27). Dieu niy mgt lin<br /> Viec x6t bd, tuyen thai quan lai thdi Le nfla cho thi'y trong cac ca'p thanh tra, giim<br /> sd die biet dfldi thdi Le Thinh Tdng do s i t quan lai dfldi thdi Le, cic Dai quan ngfl<br /> nhieu cd quan cflng phd'i hdp va chiu trach sii Cd chflc ning giim s i t tdi cao,<br /> nhiem nhfl cic ty Thfla - Hien d dia<br /> phfldng, Luc bg, Luc khoa, Ngfl sii dai. Ldm gidm khdo cdc cudc thi Dinh vd di<br /> Trong dd, Ngfl sii dii l i mgt trong cic cd sa khi dugc phdn cdng<br /> quan gifl vai trd quan trgng trong viec giim Ngoii chflc n i n g chinh la ngon quan gifl<br /> sit qua trinh tuyen chgn quan lai d ci'p vai trd thanh tra, giim s i t quan lai, cic<br /> trung fldng. Nha nfldc thdi Le da nhieu lin quan Ngfl sii dii cdn dfldc chi dinh lam cic<br /> ban chi du quy dinh ro trich nhiem niy. cdng viec kiem nhiem khi n h i vua yeu ciu,<br /> Thing 9 n i m 1478, trong ba dieu ve "dinh Hau het trong so' cic cuoc thi Dinh (Dien<br /> <br /> Bang 2: Sii gop mat cua cac quan Ngii sii dai trong cac lan thi Dinh<br /> Ddi v u a Ky t h i n&ra D a i q u a n A\i
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2