Đánh giá cảm giác giác mạc và tình trạng khô mắt sau phẫu thuật laser excimer điều trị cận và loạn cận

ĐÁNH GIÁ CẢM GIÁC GIÁC MẠC VÀ TÌNH TRẠNG KHÔ MẮT<br /> SAU PHẪU THUẬT LASER EXCIMER ĐIỀU TRỊ CẬN VÀ LOẠN CẬN<br /> Trần Hải Yến*, Đinh Hữu Vân Quỳnh *, Đinh Trung Nghĩa**, Lê Minh Tuấn***<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Đánh giá cảm giác giác mạc (CGGM) và tình trạng khô mắt sau phẫu thuật (PT) Laser Excimer<br /> điều trị cận và loạn cận.<br /> Phương pháp: Tiến cứu, loạt ca, 82 bệnh nhân (BN) với 164 mắt, PT tại BV Mắt TP.HCM từ 6/2007 đến<br /> 6/2008. Mỗi BN được PT LASIK trên một mắt và Epi-LASIK trên mắt kia. Dữ liệu thu thập trước mổ, 1 tuần, 1,<br /> 3, và 6 tháng: thị lực không kính (TLKK), TL tối đa có kính (TLTĐCK), khúc xạ chủ quan và khách quan,<br /> CGGM, test Schirmer 1, thời gian vỡ màng phim nước mắt.<br /> Kết quả: Không khác biệt có ý nghĩa thống kê về giá trị trung bình của mọi thông số trước PT giữa 2 nhóm<br /> LASIK và Epi-LASIK. Sau mổ 6 tháng, 100% TLTĐCK ≥10/10, 92,1% TLKK ≥10/10. CGGM giảm rõ rệt ngay<br /> sau mổ, tăng dần theo thời gian nhưng chưa đạt ngưỡng ban đầu sau 6 tháng. CGGM của nhóm Epi-LASIK<br /> giảm ít hơn và hồi phục nhanh hơn có ý nghĩa thống kê so với LASIK. Không thấy liên quan giữa giảm CGGM<br /> và độ dày nhu mô bị bào. Thể tích nước mắt bài tiết giảm rõ rệt sau mổ, chưa hồi phục cho đến 6 tháng. Không<br /> khác biệt có ý nghĩa thống kê về kết quả test Schirmer và BUT giữa 2 nhóm LASIK và Epi-LASIK sau mổ.<br /> Kết luận: PT Laser Excimer, đặc biệt LASIK làm giảm CGGM và là yếu tố nguy cơ của tình trạng rối loạn<br /> phim nước mắt sau PT.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> CORNEAL SENSITIVITY AND DRY EYE CONDITION AFTER LASER EXCIMER FOR TREATMENT<br /> OF MYOPIA AND ASTIGMATISM<br /> Tran Hai Yen, Dinh Huu Van Quynh, Dinh Trung Nghia, Le Minh Tuan<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 13 – Supplement of No 1 - 2009: 41 – 48<br /> Purpose: To assess corneal sensitivity and dry eye condition after Laser Excimer for treatment of myopia and<br /> astigmatism.<br /> Methods: Prospective study. Eighty two patients (one hundred and sixty four eyes) with myopia and<br /> myopic astigmatism received LASIK in one eye and epi-LASIK in the other, at Eye hospital of HCM City from<br /> June 2007 to June 2008. Pre-operative, 1 week, 1, 3 and 6 month post-operative date was collected, including<br /> uncorrected (UCVA), best spectacle-corrected (BSCVA) visual acuity, manifest and cycloplegic refraction, corneal<br /> sensation, Schirmer test I and tear break-up time (BUT).<br /> Results: There is no significant difference between LASIK and Epi-LASIK in any pre-op data. Six month<br /> after surgery, all patients had BCVA ≥10/10, from that 92.1% of patients had UCVA ≥10/10. The mean corneal<br /> sensitivity of whole study group significantly decreased immediately after surgery, gradually recovered but had<br /> not returned to pre-op level after 6 months. Corneal sensitivity of Epi-LASIK group decreased lesser and<br /> recovered earlier than LASIK. The direct correlation between corneal sensitivity and ablation depth was not<br /> found. Volume of tear secretion decreased significantly after surgery, and has not recovered until 6 month.<br /> Schirmer I and BUT value of both groups LASIK and Epi-LASIK were not statistically different (P>0.05).<br /> Conclusions: Laser Excimer operation, especially LASIK, has reduced corneal sensitivity and given risk of<br /> dysfunction of tear film after surgery.<br /> * Bệnh viện Mắt TP. HCM ** Đại Học Y khoa Phạm Ngọc Thạch *** Đại học Y dược TP. HCM<br /> 41<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Phẫu thuật Laser Excimer đã chứng minh<br /> được tính hiệu quả và an toàn cao trong điều trị<br /> tật khúc xạ. Tuy nhiên, phẫu thuật này –đặc biệt<br /> LASIK có ảnh hưởng đến thần kinh – dinh<br /> dưỡng trên giác mạc (GM) và cảm giác giác mạc<br /> (CGGM), và vấn đề khô mắt luôn được quan<br /> tâm ở bệnh nhân sau mổ(1,2,7).<br /> Biểu mô GM là biểu mô bề mặt có mật độ<br /> phân bố thần kinh dày đặc nhất cơ thể, khoảng<br /> 2.500 đầu thần kinh/mm2 (gấp 300-600 lần so<br /> với da). Trên khoảng 138 mm2 diện tích bề mặt<br /> GM người trưởng thành, có khoảng 315.000<br /> đến 630.000 đầu thần kinh. Phần lớn các sợi<br /> thần kinh ở GM là thần kinh cảm giác và xuất<br /> phát từ nhánh mắt của thần kinh mặt (TK sinh<br /> ba, V1), phân phối cho mắt chủ yếu qua hai<br /> thần kinh mi dài, chui vào GM từ rìa và hướng<br /> ra trước theo kiểu nan hoa về trung tâm, tạo<br /> thành một lưới thần kinh gọi là đám rối dưới<br /> màng đáy. Sự phân bố thần kinh phải nguyên<br /> vẹn mới đảm bảo được chức năng GM bình<br /> thường và nuôi dưỡng biểu mô GM. Bề mặt<br /> nhãn cầu, tuyến lệ và các thần kinh nối liền tạo<br /> thành một thể thống nhất điều hòa chức năng<br /> tiết nước mắt. Tổn thương một trong những<br /> thành phần trên của cung phản xạ có thể gây<br /> bệnh lý bề mặt nhãn cầu. Rối loạn phân bố<br /> thần kinh GM gây tình trạng thoái hóa biểu<br /> mô GM gọi là bệnh viêm GM do thần kinh.<br /> Trong phẫu thuật Laser Excimer, thần kinh bề<br /> mặt nhu mô bị cắt ngang tại mặt phân cách<br /> (LASIK) và thần kinh trong giường nhu mô bị<br /> laser bào dày mỏng khác nhau tùy theo độ<br /> khúc xạ cần chỉnh (LASIK và Laser bề mặt). Cả<br /> hai yếu tố này đều làm tổn thương phân bố<br /> thần kinh. Các tài liệu cho thấy phẫu thuật<br /> LASIK gây các triệu chứng khô mắt sau mổ,<br /> thường xuyên hơn, trầm trọng hơn và kéo dài<br /> hơn so với PRK(1,2,7).<br /> Hiện tại, ở Việt Nam chưa có đề tài nào<br /> nghiên cứu về thay đổi CGGM sau mổ laser<br /> excimer điều trị tật khúc xạ nên mục đích của<br /> <br /> nghiên cứu là khảo sát sự nhạy cảm GM và các<br /> dấu hiệu khách quan của khô mắt sau phẫu<br /> thuật này.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Nghiên cứu tiến cứu, cắt dọc.<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Tại khoa Khúc xạ BV Mắt TP Hồ Chí Minh,<br /> từ tháng 6/2007 đến 6/2008, 82 bệnh nhân (164<br /> mắt) được chọn phẫu thuật liên tiếp. Bệnh nhân<br /> được phẫu thuật LASIK trên một mắt và EpiLASIK trên mắt còn lại.<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn mẫu<br /> Tuổi ≥ 18, khúc xạ ổn định từ 6 tháng trở lên,<br /> không có tiền sử bệnh lý cấp tính và mạn tính tại<br /> mắt, chưa từng bị phẫu thuật nhãn cầu, độ cầu<br /> tương đương (ĐCTĐ) ≤ -10,00 D; 2 mắt lệch<br /> nhau ≤ 1,00 D, bệnh nhân đồng ý tham gia<br /> nghiên cứu.<br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> TLTĐCK