Đánh giá chức năng thận trước và sau khi điều trị ngoại khoa sỏi niệu quản

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ CHỨC NĂNG THẬN TRƯỚC VÀ SAU KHI ĐIỀU TRỊ<br /> NGOẠI KHOA SỎI NIỆU QUẢN<br /> Phạm Việt Phong*, Vũ Lê Chuyên**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: đánh giá chức năng thận trước và sau khi điều trị ngoại khoa sỏi niệu quản là quan trọng và<br /> cần thiết.<br /> Mục tiêu: đánh giá chức năng thận trước và sau khi điều trị ngoại khoa sỏi niệu quản.<br /> Phương pháp: tiến cứu.<br /> Kết quả: Ure huyết thanh: trước mổ, 50% > 13,5mmol/l; 34,21% bình thường.; sau mổ 50% trở về bình<br /> thường. Creatinine huyết thanh: 87% có tăng creatinin trước mổ, sau mổ một tuần 56,67% trở về bình thường.<br /> Tỉ lệ suy thận độ 2 là 33,33% và độ 3 là 30%; sau mổ 43,33% GFR trở về bình thường và còn suy thận độ 1 - 2<br /> khoảng 20%.<br /> Kết luận: Chẩn đoán sớm và thời gian phát bệnh càng ngắn thì khả năng phục hồi chức năng thận sau khi<br /> giải quyết bế tắc càng cao.<br /> Từ khóa: sỏi niệu quản, ure huyết thanh, creatinin huyết thanh, mức lọc cầu thận<br /> <br /> ABSTRACT<br /> EVALUTION OF RENAL FUNCTION BEFORE AND AFTER SURGICAL TREATMENT OF URETERAL<br /> STONES<br /> Pham Viet Phong, Vu Le Chuyen * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 - Supplement of No 1 - 2013: 368 - 373<br /> Background: Evaluation of renal function before and after surgical treatment of ureteral stones is important<br /> and necessary.<br /> Objective: To evaluate renal function before and after surgical treatment of ureteral stones<br /> Methods: The prospective study.<br /> Results: Serum urea: before surgery, 50%> 13.5 mmol / l; 34.21% normal.; After surgery 50% back to<br /> normal. Serum creatinine: 87% have increased creatinine before surgery, after surgery a week 56.67% back to<br /> normal. The rate of second kidney was 33.33% and the third is 30%, 43.33% postoperative GFR returned to<br /> normal levels and even renal failure 1 to 2 of about 20%.<br /> Conclusion: Early diagnosis and shorter duration of illness, the possibility of recovery of renal function after<br /> surgical treatment is higher.<br /> Keywords: ureteral stones, serum urea, serum creatinine, glomerular filtration rate.<br /> Nam giới mắc bệnh gấp đôi nữ giới(1,5,7). Một khi<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> sỏi gây tắc nghẽn niệu quản thì gây biến chứng<br /> Sỏi thận là một bệnh thường gặp và hay tái<br /> rất nhanh và nặng: nhiễm khuẩn đường tiết<br /> phát do sự kết tinh của một số thành phần trong<br /> niệu, thận trướng nước, thận ứ mủ, vô niệu, suy<br /> nước tiểu ở những điều kiện lý hoá nhất định.<br /> thận cấp, suy thận mạn... Tuy nhiên không phải<br /> Tần số mắc bệnh từ 1 – 14% tuỳ theo từng vị trí<br /> lúc nào sỏi niệu quản cũng gây biến chứng<br /> địa lý. Tuổi mắc bệnh thường từ 25 – 60 tuổi.<br /> nhanh chóng mà có trường hợp bệnh diễn tiến<br /> * Khoa Nội Hô hấp - BV Nguyễn Tri Phương TPHCM<br /> Tác giả liên lạc: TS.BS. Lê Tiến Dũng<br /> <br /> 368<br /> <br /> ĐT: 0913723129<br /> <br /> Email: ledungcuc@yahoo.com.<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013<br /> âm thầm và kéo dài cho đến khi tình cờ phát<br /> hiện thì đã xảy ra bệnh lý suy giảm chức năng<br /> thận nên việc điều trị trở nên khó khăn và ít đạt<br /> kết quả tốt cho sự phục hồi chức năng thận.<br /> Theo dịch tễ học thì Việt Nam là vùng sỏi<br /> niệu, trong các loại sỏi niệu thì sỏi niệu quản<br /> chiếm tỉ lệ cao nhất và cũng là loại sỏi gây ra suy<br /> thận nhiều nhất(5,7,8). Vấn đề điều trị biến chứng<br /> suy thận do sỏi niệu quản gây ra đôi khi không<br /> đơn giản, tình trạng suy thận có thể tồn tại, tiếp<br /> tục diễn tiến hay cải thiện sau khi đã mổ lấy sỏi,<br /> cho nên việc nghiên cứu đánh giá chức năng<br /> thận trước và sau khi điều trị ngoại khoa sỏi niệu<br /> quản là rất quan trọng và cần thiết.<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> Khảo sát các yếu tố dịch tễ học, sự tương<br /> quan giữa các dữ liệu lâm sàng và cận lâm sàng,<br /> sự tương quan giữa các phương pháp điều trị và<br /> khả năng hồi phục của thận trong bệnh lý bế tắc<br /> đường tiết niệu trên do sỏi niệu quản.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Thời gian<br /> Thu thập dữ liệu từ ngày 01/01/2004 đến<br /> ngày 31/03/2005<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Trong thời gian nghiên cứu chúng tôi đã ghi<br /> nhận được 38 trường hợp.<br /> <br /> Dịch tễ học<br /> Bảng 1: Phân bố theo tuổi bệnh nhân<br /> Tuổi<br /> n<br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> < 30<br /> 2<br /> 5,26<br /> <br /> 30 – 40<br /> 6<br /> 15,78<br /> <br /> Giới tính<br /> n<br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> Nam<br /> 21<br /> 55,26<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Bệnh nhân bị sỏi niệu quản nhưng chưa có<br /> thay đổi chức năng thận. Bệnh nhân có bệnh<br /> lý nội khoa kèm theo có ảnh hưởng đến chức<br /> năng thận. Bệnh nhân có sỏi niệu quản kèm<br /> theo sỏi thận.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> Địa phương<br /> n<br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> Nữ<br /> 17<br /> 44,73<br /> <br /> TP.HCM<br /> 11<br /> 28,95<br /> <br /> Nơi khác<br /> 27<br /> 71,05<br /> <br /> Bảng 4: Phân bố theo nghề nghiệp<br /> Lao động trí óc<br /> 3<br /> 7,89<br /> <br /> Lao động chân tay<br /> 35<br /> 92,11<br /> <br /> Lâm sàng<br /> Bảng 5: Tỉ lệ của thời gian phát bệnh<br /> <br /> n<br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> < 1 tháng 1 – 6 tháng 6 tháng – 1<br /> năm<br /> 9<br /> 13<br /> 7<br /> 23,68<br /> 34,21<br /> 18,42<br /> <br /> > 1 năm<br /> 9<br /> 23,68<br /> <br /> Bảng 6: Thời gian nằm viện<br /> Thời gian < 1 tuần 1 – 2 tuần<br /> n<br /> 4<br /> 26<br /> Tỉ lệ %<br /> 10,52<br /> 68,42<br /> <br /> 2 – 3 tuần<br /> 4<br /> 10,52<br /> <br /> > 3 tuần<br /> 4<br /> 10,52<br /> <br /> Cận lâm sàng<br /> Bảng 7: Chỉ số ure huyết thanh trước và sau khi giải<br /> phóng bế tắc<br /> Chỉ số Ure<br /> (mmol/l)<br /> <br /> Tiến cứu.<br /> <br /> > 60<br /> 13<br /> 34,21<br /> <br /> Bảng 3: Phân bố theo địa dư<br /> <br /> n<br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh<br /> Bệnh nhân đến khám và điều trị tại khoa<br /> Niệu A và Niệu B Bệnh viện Bình Dân - Thành<br /> phố Hồ Chí Minh được chẩn đoán sỏi niệu quản<br /> có thay đổi chức năng thận dựa trên các xét<br /> nghiệm sinh hóa máu và chẩn đoán hình ảnh.<br /> <br /> 50 – 60<br /> 10<br /> 26,31<br /> <br /> Bảng 2: Phân bố theo giới tính<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> Đối tượng<br /> <br /> 40 – 50<br /> 7<br /> 18,42<br /> <br /> n<br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> < 8,5<br /> 8,5 – 13,5<br /> > 13,5<br /> Trước Sau Trước Sau Trước Sau<br /> 6<br /> 15<br /> 13<br /> 9<br /> 19<br /> 6<br /> 15,79 50 34,21 30<br /> 50<br /> 20<br /> <br /> Bảng 8: Nồng độ Creatinine huyết thanh trước và sau khi giải phóng bế tắc<br /> Nồng độ Crea<br /> n<br /> <br /> < 130<br /> T<br /> 5<br /> <br /> S<br /> 17<br /> <br /> 130 – 299<br /> T<br /> S<br /> 13<br /> 8<br /> <br /> 300 – 499<br /> T<br /> S<br /> 8<br /> 3<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> 500 – 900<br /> T<br /> S<br /> 8<br /> 2<br /> <br /> > 900<br /> T<br /> 4<br /> <br /> S<br /> 0<br /> <br /> 369<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> 13,16<br /> <br /> 56,67<br /> <br /> 34,21<br /> <br /> 26,67<br /> <br /> 21,05<br /> <br /> 10<br /> <br /> 21,05<br /> <br /> 6,67<br /> <br /> 10,53<br /> <br /> 0<br /> <br /> (* Ghi chú: T: trước mổ, S: sau mổ)<br /> <br /> Bảng 9: Mức lọc cầu thận (GFR) trước khi giải phóng bế tắc<br /> 2<br /> <br /> GFR (mls/min/1.73m )<br /> <br /> > 60<br /> <br /> 40 – 21<br /> 20 – 11<br /> T<br /> S<br /> T<br /> S<br /> n<br /> 10<br /> 6<br /> 5<br /> 3<br /> Tỉ lệ %<br /> 33,33<br /> 20<br /> 16,67<br /> 10<br /> Bệnh nhân<br /> 7<br /> Bảng10: Nồng độ ion Na+ trước và sau khi giải phóng<br /> Tỉ lệ %<br /> 18,42<br /> T<br /> 0<br /> 0<br /> <br /> S<br /> 13<br /> 43,33<br /> <br /> 60 – 41<br /> T<br /> S<br /> 5<br /> 6<br /> 16,67<br /> 20<br /> <br /> bế tắc<br /> +<br /> <br /> Na (mmol/l)<br /> Trước mổ<br /> Tỉ lệ %<br /> Sau mổ<br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> 144<br /> 1<br /> 3,23<br /> 1<br /> 6,25<br /> <br /> Bảng 11: Nồng độ ion K+ trước và sau khi giải phóng<br /> bế tắc<br /> +<br /> <br /> K (mmol/l)<br /> Trước mổ<br /> Tỉ lệ %<br /> Sau mổ<br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> < 2.1<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> <br /> 2.1 – 4.9<br /> 22<br /> 70,79<br /> 12<br /> 80<br /> <br /> > 4.9<br /> 9<br /> 29,03<br /> 3<br /> 20<br /> <br /> Chụp bộ niệu không chuẩn bị (KUB)<br /> Bảng 12: Tỉ lệ các kiểu sỏi<br /> bệnh nhân<br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> Sỏi 1 bên NQ Sỏi 2 bên NQ Sỏi NQ+ Thận<br /> 10<br /> 9<br /> 19<br /> 26,32<br /> 23,68<br /> 50<br /> <br /> Chụp niệu đồ nội tĩnh mạch (UIV): thực hiện<br /> được 20/ 38 (52,63%) trường hợp, 18/38 trường<br /> hợp còn lại (47,37%) không chụp được bởi vì<br /> bệnh nhân nhập viện trong tình trạng ure huyết<br /> thanh tăng cao (>13,5mmol/l) nên chống chỉ<br /> định. Trong số đó 17/20 (85%) trường hợp có<br /> hình ảnh thận phân tiết rất tốt ở loạt phim 30<br /> phút. 3/20 (15%) trường hợp kém phân tiết ở loạt<br /> phim 30 phút, nhưng sau đó phân tiết rất tốt ở<br /> loạt phim 60 phút. Những trường hợp chụp<br /> được thì cho thấy chức năng thận còn tốt nên sau<br /> khi giải phóng bế tắc chúng tôi không chụp lại.<br /> Bảng 13: Tỉ lệ trường hợp triệu chứng thận trướng<br /> nước/siêu âm<br /> Số bệnh nhân<br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> ứ nước 1 bên<br /> 20<br /> 52,63<br /> <br /> ứ nước 2 bên<br /> 18<br /> 47,37<br /> <br /> Bảng 14: Các phương pháp điều trị<br /> Phương pháp Tán sỏi nội<br /> soi<br /> <br /> 370<br /> <br /> Mổ mở Tán sỏi ngoài cơ<br /> thể<br /> <br /> 10 – 5<br /> T<br /> S<br /> 9<br /> 2<br /> 30<br /> 6.67<br /> 31<br /> 81,58<br /> <br /> 13,5mmol/l, chiếm 50%. 34,21% trường hợp có<br /> trị số nồng độ ure huyết thanh bình thường,<br /> những trường hợp này có thể có hoặc không có<br /> tình trạng thiểu – vô niệu kèm theo. Sau khi giải<br /> phóng bế tắc có 50% trường hợp chỉ số ure huyết<br /> thanh trở về bình thường (