Đánh giá đặc điểm giải phẫu bệnh của u lymphô không hodgkin xâm nhập tủy trên mô tủy xương sinh thiết

Chia sẻ: Hạnh Lệ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

72
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giải phẫu bệnh tủy xương của u lymphô xâm nhập tủy rất đa dạng từ hình thái xâm nhập, vị trí xâm nhập, tùy thuộc vào từng loại u lymphô. Vì vậy, mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá đặc điểm giải phẫu bệnh u lymphô không hodgkin xâm nhập tủy trên mô tủy xương sinh thiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đánh giá đặc điểm giải phẫu bệnh của u lymphô không hodgkin xâm nhập tủy trên mô tủy xương sinh thiết

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 4 * 2015 ĐÁNH GIÁ ĐẶC ĐIỂM GIẢI PHẪU BỆNH CỦA U LYMPHÔ KHÔNG HODGKIN XÂM NHẬP TỦY TRÊN MÔ TỦY XƯƠNG SINH THIẾT Chu Lê Ngọc Hiếu*, Võ Thị Thúy Quyên*, Lê Văn Hùng*, Lê Thanh Tú* TÓM TẮT Đặt vấn đề: Bệnh u lymphô không Hodgkin (ULKH) là nhóm bệnh ác tính của mô lymphô. Sự đáp ứng bệnh cũng như sự sống còn phụ thuộc vào yếu tố tiên lượng trong đó có yếu tố xâm nhập tủy (giai đoạn 4). Đặc điểm giải phẫu bệnh tủy xương của u lymphô xâm nhập tủy rất đa dạng từ hình thái xâm nhập, vị trí xâm nhập, tùy thuộc vào từng loại u lymphô. Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá đặc điểm giải phẫu bệnh u lymphô không Hodgkin xâm nhập tủy trên mô tủy xương sinh thiết. Phương pháp nghiên cứu: mô tả hàng loạt ca. Kết quả: Từ 01/2012 đến 08/2014, tại Bệnh viện Truyền máu Huyết học, chúng tôi nghiên cứu trên 93 trường hợp ULKH có tỷ lệ xâm nhập tủy xương 46,2%. Tỷ lệ xâm nhập tủy xương của các loại u lymphô: u lymphô vùng rìa (100%); u lymphô tế bào nhỏ (50%); u lymphô thể tương bào - lymphô bào (87,5%); u lymphô lan tỏa tế bào to (32,1%); u lymphô tế bào vỏ (60%); u lymphô thể gan lách (100 %); u lymphô tế bào B lớn giàu tế bào T( 100 %); u lymphô thể nang (33,3%); u lymphô Burkitt (100%). Đặc điểm hình thái xâm nhập tủy xương: Giữa xoang (16,9%); khu trú cạnh bè xương (13,9%); khu trú không cạnh bè xương (9,2%); lan tỏa đặc (32,3%); lan tỏa mô kẽ (27,7%). Đặc điểm hình thái tế bào u lymphô xâm nhập tủy xương: tế bào lớn (55,4%); tế bào nhỏ (23,1 %); tế bào trung bình (16,9%); dạng hỗn hợp tế bào (tế bào lớn - tế bào nhỏ) (4,6%); tế bào có khía (11,8%); tế bào không khía (21,6%); nguyên bào miễn dịch (15,7%); nguyên tâm bào (36,3%); dạng hỗn hợp tế bào (nguyên bào miễn dịch - nguyên tâm bào) (15,7%). Kết luận: U lymphô không Hodgkin có tỷ lệ xâm nhập tủy xương cao, đặc điểm hình thái xâm nhập tủy xương và hình thái tế bào rất đa dạng. Hình thái xâm nhập lan tỏa thường gặp nhất, kế đến là dạng khu trú (cạnh bè xương hoặc không cạnh bè xương), giữa xoang. Từ khóa: U lymphô không Hodgkin xâm nhập tủy xương, giải phẫu bệnh tủy xương . ABSTRACT REVIEW PATHOLOGY CHARACTERISTICS OF INFILTRATION BONE MARROW NONHODGKIN LYMPHOMA IN MARROW BONE MARROW BIOPSY Chu Le Ngoc Hieu, Vo Thi Thuy Quyen, Le Van Hung, Le Thanh Tu * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement of Vol. 19 - No 4 - 2015: 84 - 90 Background: Non Hogdkin Lymphoma (NHL) is a malignancy group of lymph node. The response and survival depends on prognostic factors, including factors bone marrow infiltration (stage 4). Bone marrow pathology characteristic of infiltration bone marrow lymphoma varied with intrusion from, intrusion location, depending on the type of lymphoma. Objective: Evaluation of anatomical features of non-Hodgkin lymphoma patient marrow infiltration in bone marrow biopsy. * Bệnh viện Truyền máu – Huyết học TP. Hồ Chí Minh Tác giả liên lạc: BS.CKII. Lê Thanh Tú ĐT: 0918 101 472, Email: lethanhtupath@gmail.com 84 Chuyên Đề Truyền Máu – Huyết Học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 4 * 2015 Nghiên cứu Y học Methods: Descriptive case series. Result: From 01/2012 to 08/2014, at Blood transfusion and Hematology Hospital, we studied on 93 NHL cases, the overall incidence of marrow involvement by NHL was 46.2%. The percentage of bone marrow infiltration by lymphoma types: Of the Marginal zone lymphoma (100%); Small cell lymphoma (50%), Lymphoplasmocytic lymphoma (87.5%); Diffuse large B cell lymphoma (32.1%); Mantle cell lymphoma (60%); Hepatosplenic Tcell Lymphomas (100%); T cell rich – large B cell lymphoma (100%); Follicuar lymphoma (33.3%); Burkitt Lymphoma (100%). The predominant histological pattern of involvement by a lymphomatous infiltrate was Intrasinusoidal (16.9%); Focal paratrabecular (13.9%); Focal non paratrabecular (9.2%). Diffuse solid (32.3%); diffuse interstitial (27.7%). The morphological characteristics of bone marrow infiltration lymphoma cells: large cell (55.4%); small cell (23.1%); medium cell (16.9%); mixture cell (small cell and large cell) (4.6%); cleaved cells (11.8%); noncleaved cells (21.6%); immunoblastic (15.7%); Centroblastic (36.3%); cell mixture (Immunoblastic and Centroblastic) was 15.7%. Conclusion: NHL bone marrow infiltration rate is high. Morphological characteristics of bone marrow infiltration and cell morphology are varied. The commonest pattern of lymphomatous infiltration of bone marrow is of diffuse type, followed by focal random (paratrabecular or non-paratrabecular) and Intrasinusoidal varieties, respectively. Key word: Bone marrow infiltration NHL, Bone marrow pathology. không Hodgkin xâm nhập tủy trên mô tủy ĐẶT VẤN ĐỀ xương sinh thiết. Bệnh u lymphô không Hodgkin (ULKH) là Mục tiêu chuyên biệt nhóm bệnh tăng sinh ác tính của mô lymphô, Đánh giá tỷ lệ xâm nhập tủy xương của các đáp ứng ban đầu nói chung có thuận lợi với điều loại u lymphô không Hodgkin. trị phác đồ chuẩn. Tuy nhiên, sự đáp ứng bệnh cũng như sự sống còn phụ thuộc vào yếu tố tiên lượng trong đó có yếu tố xâm nhập tủy (giai đoạn 4). Theo kết quả nghiên cứu trên thế giới, ULKH độ ác tính trung bình, ác tính cao có xâm nhập tủy xương (giai đoạn IV) cho tỷ lệ đáp ứng bệnh thấp hơn cũng như tỷ lệ sống còn (45%) thấp hơn so không có xâm nhập tủy xương (70%) tại thời điểm 3 năm (p = 0,02). Việc chẩn đoán u lymphô xâm nhập tủy chủ yếu bằng giải phẫu bệnh tủy xương, tuy nhiên đặc điểm giải phẫu bệnh tủy xương của u lymphô xâm nhập tủy rất đa dạng từ hình thái xâm nhập, vị trí xâm nhập, nó tùy thuộc vào từng loại u lymphô. Hiện nay, trong nước chúng tôi chưa ghi nhận có công trình nghiên cứu về đặc điểm giải phẫu bệnh mô tủy xương của u lymphô không hodgkin, vì vậy chúng tôi thực hiện nghiên cứu này. Đánh giá vị trí, hình thái xâm nhập tủy xương của các loại u lymphô không Hodgkin trên mô tủy xương sinh thiết. Mục tiêu nghiên cứu Tiêu chuẩn chọn mẫu Tất cả kết quả giải phẫu bệnh tủy xương của các bệnh nhân được chẩn đoán xác định bệnh u Mục tiêu tổng quát Đánh giá đặc điểm giải phẫu bệnh u lymphô Chuyên Đề Truyền Máu – Huyết Học Đánh giá hình thái cấu trúc tế bào u lymphô trên mô tủy xương sinh thiết. ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNGPHÁP NGHIÊNCỨU Thiết kế nghiên cứu Nghiên cứu mô tả hàng loạt ca. Đối tượng nghiên cứu Tất cả kết quả giải phẫu bệnh tủy xương của các bệnh nhân được chẩn đoán xác định bệnh u lymphô không Hodgkin bằng giải phẫu bệnh cơ quan ngoài tủy tại BV Truyền máu Huyết học từ 01/2012 đến 08/2014. Phương pháp chọn mẫu 85 Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 4 * 2015 lymphô không Hodgkin bằng giải phẫu bệnh cơ quan ngoài tủy tại BV Truyền máu Huyết học, từ 01/2012 đến 08/2014. Kết quả giải phẫu bệnh mô tủy xương từ mẫu mô tủy xương sinh thiết của bệnh nhân được chẩn đoán u lymphô không Hodgkin (trên mô hạch hoặc cơ quan ngoài tủy) qua các bước nhận mẫu, xử lý, làm tiêu bản và nhuộm (H&E, HMMD) tiêu bản, đọc tiêu bản theo SOP của khoa Giải phẫu bệnh BV TMHH. Tiêu chuẩn loại mẫu Kết quả giải phẫu bệnh mô tủy xương không phải u lymphô không Hodgkin, kết quả giải phẫu bệnh mô tủy xương không có nhuộm hóa mô miễn dịch. Kết quả trên từ bệnh nhân không được chẩn đoán u lymphô bằng giải phẫu bệnh mô hạch. Phương pháp tiến hành Thu thập số liệu từ kết quả giải phẫu bệnh tủy xương sinh thiết thỏa điều kiện nhận mẫu. Xử lý số liệu. Viết bài báo cáo. Kiểm soát sai lệch thông tin Áp dụng đúng tiêu chuẩn chọn mẫu và tiêu chuẩn loại trừ. Xử lí và phân tích số liệu Xử lý và phân tích số liệu bằng phần mềm vi tính SPSS 16.0. Trình bày kết quả của số liệu dưới hình thức bảng biểu. Kết quả xử lý thống kê: trung bình và tỷ lệ. Số lượng trung bình cho biến định lượng và tỷ lệ phần trăm cho biến định tính. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN Từ 01/2012 đến 08/2014, chúng tôi thu thập được 93 trường hợp u lymphô không Hodgkin thỏa tiêu chuẩn chọn mẫu. Tỷ lệ U lymphô không Hodgkin 93 trường hợp u lymphô không Hodgkin trong nghiên cứu của chúng tôi, chúng tôi nhận 86 thấy có 09 loại u lymphô không Hodgkin, trong đó có 56 trường hợp U lymphô lan tỏa tế bào to (60,2%); 10 trường hợp U lymphô tế bào nhỏ (10,7%); 08 trường hợp U lymphô lymphô bào tương bào (8,6%); 6 trường hợp U lymphô nang (6,5%); 5 trường hợp U lymphô tế bào vỏ (5,4%); 3 trường hợp U lymphô Burkitt (3,2%); 2 trường hợp U lymphô vùng rìa (2,2%); 2 trường hợp U lymphô T thể gan lách (2,2%); 1 trường hợp U lymphô tế bào B giàu T (1,1%). Chúng tôi nhận thấy rằng u lymphô tế bào to chiếm tỷ lệ cao nhất và cao hơn so với kết quả trong phận loại WHO (35%)(10). Với u lymphô thể nang, chiếm tỷ lệ xâm nhập tủy xương thấp hơn so với kết quả nghiên cứu của Steven H. Swerdlow (28%)(10), cũng như trong phận loại WHO (28%)(10). Điều này có thể giải thích những năm trước đây, việc áp dụng hóa mô miễn dịch, flowcytometry cũng như sinh học phân tử còn hạn chế trong chẩn đoán bệnh u lympho. Từ cuối năm 2013, chúng tôi đã áp dựng nhuộm hóa mô miễn dịch theo hướng dẫn NCCN u lymphô và phân loại theo WHO cũng như kết hợp với flowcytometry, sinh học phân tử thì tỷ lệ U lymphô lan tỏa tế bào to có giảm xuống và tỷ lệ U lymphô nang tăng lên và chúng tôi đang còn theo dỗi tiếp. Các loại u lymphô còn lại chiếm tỷ lệ thấp và tương đương với kết quả trong phận loại WHO. Tỷ lệ xâm nhập tủy của các u lymphô không Hodgkin Trong 93 trường hợp u lymphô không Hodgkin có 43 trường hợp xâm nhập tủy xương chiếm tỷ lệ 46,2%; tương đương với kết quả nghiên cứu của Tatijana Zemunik (47%, n= 60)(12) cao hơn so với kết quả nghiên cứu của MG Conlan (32%; n=317)(3) nhưng thấp hơn so với kết quả nghiên cứu của Suneet Kumar (55,1%, n=49)(11)10. Sự khác biệt này có thể do số lượng mẫu, số lượng mẫu trong nghiên cứu của Suneet Kumar ít hơn, số lượng mẫu trong nghiên cứu của chúng tôi ít hơn số lượng mẫu trong nghiên cứu của MG Conlan thì tỷ lệ u lymphô xâm nhập Chuyên Đề Truyền Máu – Huyết Học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 4 * 2015 tủy xương lại cao hơn. Theo kết quả nghiên cứu của Tatijana Zemunik(12), u lymphô ác tính càng thấp thì tỷ lệ xâm nhập tủy xương càng cao. Trong tương lai, chúng tôi sẽ theo dõi với số lượng lớn hơn sẽ có kết quả thuyết phục hơn. Tuy nhiên với tỷ lệ u lymphô xâm nhập tủy xương trên cũng đủ gây chú ý về tình trạng xâm nhập tủy của u lymphô không hodgkin vì nó là tiên lượng rất quan trọng trong điều trị. Trong 43 trường hợp xâm nhập tủy xương, tất cả 9 loại u lymphô đều có xâm nhập tủy với tỷ lệ khác nhau: Bảng 1: Tỷ lệ xâm nhập tủy xương của các loại u lymphô không Hodgkin - so sánh với kết quả nghiên cứu nước ngoài. Chúng tôi Kathryn (5) (n) % Foucar (%) U lymphô vùng rìa (n=02) (02) 100 70-100 U lymphô tế bào nhỏ (n=10) (05) 50 >75 U lymphô tương bào - lymphô (07) 87,5 >80 bào (n=08) U lymphô lan tỏa tế bào to (17) 32,1 20-30 (n=56) U lymphô tế bào vỏ (n=05) (03) 60 50-90 U lymphô T thể gan lách (02) 100 >95 (n=02) U lymphô tế bào B giàu T 100 25-60 (n=01) U lymphô thể nang (n=06) 33,3 40-70 U lymphô Burkitt (n=03) 100 40 Loại u lymphô Xét trên từng loại u lympho, chúng tôi nhận thấy rằng tỷ lệ xâm nhập tủy xương của U lymphô vùng rìa, U lymphô lan tỏa tế bào to, U lymphô tế bào vỏ, U lymphô lymphô-bào tương bào cao hơn so với kết quả nghiên cứu của Tatijana Zemunik (48%, n = 60 )(12), U lymphô T thể gan lách, tỷ lệ U lymphô nang trong nghiên cứu của chúng tôi trương đương với nghiên cứu Kathryn Foucar(5), Tatijana Zemunik (31%)(12). Tuy nhiên tỷ lệ xâm nhập tủy xương U lymphô tế bào nhỏ cho thấp hơn Kathryn Foucar(5), và của U lymphô Burki cao hơn so với kết quả nghiên cứu của Kathryn Foucar(5), sự khác biệt này có thể do số mẫu trong nghiên cứu của chúng tôi quá nhỏ, chỉ có dưới 10 trường hợp trong mỗi loại, chúng tôi còn theo dỗi tiếp. Một điều đáng chú ý là các u lymphô càng hiếm gặp Chuyên Đề Truyền Máu – Huyết Học Nghiên cứu Y học như U lymphô vùng rìa, U lymphô T thể gan lách thì tỷ lệ xâm nhập tủy càng cao thậm chí lên đến 100%. Đặc điểm giải phẫu bệnh các u lymphô xâm nhập tủy Mật độ tế bào tủy Trong 43 trường hợp u lymphô xâm nhập tủy. Đa số các trường hợp có mật độ tế bào tủy bình thường hoặc giàu (mật độ tủy >30%) 75,4% trường hợp, trong khi trường hợp có mật độ tủy thấp (30%, n = 27)(10). Trong trường hợp mật độ tế bào thấp, dễ gây chẩn đoán nhằm với suy tủy và bỏ sót bệnh u lympho, trong trường hợp này bác sỹ giải phẫu bệnh phải hết sức chú ý đến đặc điểm lâm sàng như gan, lách, hạch to hoặc các dấu hiệu khác để hướng đến u lymphô hoặc chẩn đoán phân biệt khác, từ đó có chỉ định nhuộm hóa mô miễn dịch để chẩn đoán xác định. Hình thái xâm nhập tủy của U lymphô Bảng 2: Tỷ lệ các hình thái xâm nhập tủy xương - So với các kết quả nghiên cứu nước ngoài Hình thái xâm nhập Khu trú cạnh bè xương Khu trú không cạnh bè xương Lan tỏa đặc Lan tỏa mô kẽ Hỗn hợp Giữa xoang Chúng tôi n =43 Suneet (11) Kumar n =49 Khalid (6) Hassan n= 27 13,9% 11,11% 10% 9,2% 22,22% 12,5% 32,3% 27,7% 00,0% 16,9% 7,4% 7,4% 51,8%. 77,5% Trong nghiên cứu của chúng tôi, u lymphô không Hodgkin xâm nhập tủy có 5 hình thái. Trong đó hình thái xâm nhập tủy xương khu trú (cạnh bè xương và không cạnh bè xương) cũng như hình thái xâm nhập tủy xương lan tỏa tương đương với kết quả nghiên cứu của Khalid Hassan(6), nhưng hình thái xâm nhập tủy xương lan tỏa thấp hơn so với kết quả nghiên cứu của Suneet Kumar(11). So với các hình thái xâm nhập tủy khác, hình thái xâm nhập lan tỏa cho tiên 87 Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 4 * 2015 lượng xấu hơn. Hình thái xâm nhập lan tỏa làm cho bác sỹ giải phẫu bệnh dễ nhằm lẫn với hình thái tổn thương trong tủy xương sinh thiết của bệnh bạch cầu cấp. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cũng như kết quả nghiên cứu của Khalid Hassan đều không ghi nhận dạng xâm nhập hỗn hợp, trong khi trong nghiên cứu của Suneet Kumar ghi nhận tỷ lệ xâm nhập tủy xương dạng hỗn hợp khá cao (51,8%), và nghiên cứu của Arber DA (thường gặp nhất là dạng hỗn hợp, tiếp theo là khu trú cạnh bè xương, lan tỏa và thấp nhất là dạng giữa xoang, n = 197)(1) sự khác biệt này có thể do số lượng mẫu trong các nghiên cứu còn nhỏ. Hình thái xâm nhập khu trú không cạnh bè xường là hình thái tổn thương thường gặp nhất của u lymphô ác tính thấp và trung bình, trong khi hình thái xâm nhập lan tỏa lại thường gặp nhất trong u lymphô ác tính cao. . Hình 1: Dạng xâm nhập giữa xoang Hình thái xâm nhập tủy, xét trên từng loại u lymphô U lymphô tế bào nhỏ Trong nghiên cứu của chúng tôi, U lymphô tế bào nhỏ có tỷ lệ xâm nhập tủy xương (50%) với 3 hình thái xâm nhập tủy xương: khu trú giữa xoang (20%), dạng lan tỏa đặc (20%), lan tỏa mô kẽ (60%), không có kiểu xâm nhập khu trú cạnh bè xương. Kết quả này có khác biệt so với kết quả nghiên cứu của Suneet Kumar(11) với tỷ lệ xâm nhập tủy xương (100%), dạng khu trú không cạnh bè xương (33%), tuy nhiên có sự tương đồng giữa hai nghiên cứu là không có dạng khu trú cạnh bè xương. U lymphô lan tỏa tế bào to Xâm nhập tủy với 05 hình thái khác nhau: giữa xoang (33,3%), khu trú cạnh bè xương (5,6%), lan tỏa dạng đặc (27,8%), lan tỏa trong mô kẽ (22,2%), khu trú không cạnh bè xương (11,1%). Kết quả nghiên cứu của chúng tôi có sự khác biệt so với kết quả nghiên cứu của Kathryn 88 Hình 2: Dạng xâm nhập lan tỏa mô kẽ Foucar thì phần lớn trường hợp có hình thái xâm nhập tủy lan tỏa(5). U lymphô vùng rìa Xâm nhập tủy chỉ có một hình thái duy nhất khu trú cạnh bè xương (100%), trong khi kết quả nghiên cứu của Inamdar KV có dạng khu trú (87%, n = 30) và dạng giữa xoang(4). U lymphô tương bào - lymphô bào U lymphô tương bào - lymphô bào có tỷ lệ xâm nhập tủy: 87,5%; chỉ có một hình thái duy nhất là hình thái lan tỏa (100%). Điều này khác biệt với nghiên cứu của Suneet Kumar có cã dạng xâm nhập lan tỏa, khu trú, cạnh bè xương và hỗn hợp. Theo nghiên cứu của Suneet Kumar dạng xâm nhập lan tỏa cho tiên lượng xấu nhất, kế đến là dạng khu trú và dạng hỗn hợp. U lymphô tế bào vỏ Xâm nhập tủy với 2 hình thái lan tỏa mô kẽ (66,7%), dạng khu trú không cạnh bè xương (33,3%). Kết quả nghiên cứu của Cohen PL (n = 43)(3), U lymphô tế bào vỏ xâm nhập tủy xương Chuyên Đề Truyền Máu – Huyết Học