Đánh giá hao mòn và độ tin cậy của chi tiết và kết cấu trên đầu máy diezel part 1

Chia sẻ: Awtaf Csdhhs | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

118
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

hất lượng vận dụng của đầu máy được thể hiện qua h ng loạt các chỉ tiêu kinh tế - kỹ thuật, trong đó có các chỉ tiêu về độ tin cậy, thể hiện khả năng l m việc, mức độ hao mòn, hưhỏng của các chi tiết trên đầu máy trong các điều kiện l m việc cụ thể, đặc biệt trong điều kiện ở nước ta. ở các nước phát triển, nghiên cứu hao mòn v đánh giá độ tin cậy của đầu máy trong quá trình sử dụng v khai thác l vấn đề thường xuyên được...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đánh giá hao mòn và độ tin cậy của chi tiết và kết cấu trên đầu máy diezel part 1

Pgs.ts. ®ç ®øc tuÊn ®¸nh gi¸ hao mßn vµ ®é tin cËy cña chi tiÕt vµ kÕt cÊu trªn ®Çu m¸y diezel Nhµ xuÊt b¶n giao th«ng vËn t¶i, hµ NéI – 2005
lêi nãi ®Çu ChÊt l−îng vËn dông cña ®Çu m¸y ®−îc thÓ hiÖn qua h ng lo¹t c¸c chØ tiªu kinh tÕ - kü thuËt, trong ®ã cã c¸c chØ tiªu vÒ ®é tin cËy, thÓ hiÖn kh¶ n¨ng l m viÖc, møc ®é hao mßn, h− háng cña c¸c chi tiÕt trªn ®Çu m¸y trong c¸c ®iÒu kiÖn l m viÖc cô thÓ, ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn ë n−íc ta. ë c¸c n−íc ph¸t triÓn, nghiªn cøu hao mßn v ®¸nh gi¸ ®é tin cËy cña ®Çu m¸y trong qu¸ tr×nh sö dông v khai th¸c l vÊn ®Ò th−êng xuyªn ®−îc cËp nhËt v ng y c ng ho n thiÖn. ë ViÖt Nam vÊn ®Ò n y cßn t−¬ng ®èi míi mÎ, cã thÓ nãi cho ®Õn nay, vÊn ®Ò nghiªn cøu c¸c chØ tiªu liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh hao mßn v ®é tin cËy cña ®Çu m¸y vÉn ch−a ®−îc quan t©m mét c¸ch ®óng møc v ch−a cã nh÷ng nghiªn cøu mét c¸ch ®Çy ®ñ v hÖ thèng. §Ó gãp phÇn l m s¸ng tá nh÷ng biÕn ®æi vÒ tÝnh n¨ng kü thuËt cña ®Çu m¸y trong qu¸ tr×nh khai th¸c, còng nh− gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ vËn dông v ho n thiÖn quy tr×nh söa ch÷a ®Çu m¸y, ® tiÕn h nh c¸c nghiªn cøu liªn quan tíi viÖc kh¶o s¸t hao mßn c¸c côm chi tiÕt chÝnh trªn ®Çu m¸y diezel sö dông trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam, x¸c ®Þnh c¸c ®Æc tr−ng hao mßn c¬ b¶n, trong ®ã cã c¸c quy luËt hao mßn cña chi tiÕt theo thêi gian l m viÖc; ®¸nh gi¸ ®é tin cËy cña c¸c ph©n hÖ trªn ®Çu m¸y th«ng qua c¸c h− háng g©y gi¸n ®o¹n ch¹y tÇu trªn tuyÕn, v néi dung c¸c nghiªn cøu ®ã ®−îc giíi thiÖu trong cuèn s¸ch n y. C¸c th«ng sè ®Æc tr−ng vÒ c−êng ®é hao mßn cña chi tiÕt hoÆc côm chi tiÕt l c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh thêi gian l m viÖc cña chóng gi÷a hai kú gi¶i thÓ, söa ch÷a; hay nãi kh¸c, l c¬ së cho viÖc kiÓm nghiÖm v hiÖu chØnh (rót ng¾n hoÆc kÐo d i) chu kú gi¶i thÓ, b¶o d−ìng, söa ch÷a hiÖn h nh cña nhãm chi tiÕt nãi riªng v cña ®Çu m¸y nãi chung. C¨n cø l−îng dù tr÷ hao mßn, c¸c gi¸ trÞ hao mßn giíi h¹n v c−êng ®é hao mßn thùc tÕ cña mçi lo¹i chi tiÕt, cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc tuæi thä kü thuËt hay thêi h¹n phôc vô cña c¸c lo¹i chi tiÕt ® kh¶o s¸t. C¸c th«ng sè vÒ c−êng ®é hao mßn cña c¸c lo¹i chi tiÕt cßn cho phÐp ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ chÊt l−îng cña c¸c chi tiÕt trong qu¸ tr×nh vËn dông, mèi quan hÖ gi÷a ®iÒu kiÖn khai th¸c víi qu¸ tr×nh hao mßn, cho phÐp dù b¸o ®−îc tr¹ng th¸i kü thuËt v thêi h¹n l m viÖc hay tuæi thä cßn l¹i cña chóng, lËp kÕ ho¹ch chi phÝ phô tïng vËt t− dù tr÷ cho ®Çu m¸y trong qu¸ tr×nh khai th¸c v b¶o d−ìng, söa ch÷a. C¸c chØ tiªu ®é tin cËy ®−îc x¸c ®Þnh l c¬ së cho viÖc ph©n tÝch, so s¸nh møc ®é tin cËy l m viÖc cña c¸c ph©n hÖ trong mét lo¹i ®Çu m¸y v gi÷a c¸c lo¹i ®Çu m¸y víi nhau, ®ång thêi l c¬ së cho viÖc ®¸nh gi¸ møc ®é ¶nh h−ëng cña ®é tin cËy vËn dông ®Çu m¸y tíi chÊt l−îng v hiÖu qu¶ vËn t¶i ®−êng s¾t. Néi dung cuèn s¸ch cã thÓ dïng l m t i liÖu tham kh¶o cho sinh viªn, häc viªn cao häc, nghiªn cøu sinh ng nh c¬ khÝ nãi chung v chuyªn ng nh ®Çu m¸y-toa xe nãi riªng. MÆt kh¸c, cuèn s¸ch còng cã thÓ cã Ých ®èi víi c¸c kü s−, c¸n bé kü thuËt v c¸n bé qu¶n lý thuéc lÜnh vùc ®Çu m¸y - toa xe trong ng nh vËn t¶i ®−êng s¾t ViÖt Nam. Chóng t«i xin b y tá lßng c¶m ¬n ch©n th nh ®èi víi Phã Gi¸o s− TiÕn sü Phan V¨n Kh«i (Côc ®¨ng kiÓm ViÖt Nam) ® d nh thêi gian ®äc b¶n th¶o v cho nh÷ng ý kiÕn chØ dÉn thiÕt thùc v quý b¸u. Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n, ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng s¬ suÊt v thiÕu sãt vÒ néi dung còng nh− h×nh thøc chóng t«i ch©n th nh mong nhËn ®−îc c¸c ý kiÕn ®ãng gãp v x©y dùng cña b¹n ®äc. H Néi, 15 - 9 - 2003 §ç §øc TuÊn
CHƯƠNG I T NG QUAN V TÌNH HÌNH S D NG ð U MÁY TRONG NGÀNH ðƯ NG S T VI T NAM 1.1. ð c ñi m và tính năng k thu t các lo i ñ u máy ñang s d ng trong ngành v n t i ñư ng s t Vi t Nam Hi n nay ngành ñư ng s t Vi t Nam ñang s d ng nhi u ki u lo i ñ u máy diezel nh p t nhi u nư c khác nhau như Liên Xô (D4H), Australia (D5H), M (D9E), Rumani (D11H), Séc (D12E), n ð (D13E), B (D18E) và Trung Qu c (D10H, D14E, D16E và D19E) và s p t i có th nh p ñ u máy c a Liên bang ð c (D20E), v.v... và do v y chúng khá ña d ng v k t c u, ki u lo i truy n ñ ng và d i công su t. Các lo i ñ u máy nói trên bao g m hai lo i truy n ñ ng: truy n ñ ng thu l c (D4H, D5H, D10H và D11H) và truy n ñ ng ñi n (D9E, D12E, D13E, D14E, D16E, D18E và D19E). Xét v d i công su t có th phân thành hai nhóm: ñ u máy công su t nh (v i Ne < 900 ML) g m D4H và D5H, và ñ u máy công su t l n (v i Ne ≥ 900 ML) g m D9E, D10H, D11H, D12E, D13E, D14E, D16E, D18E và D19E. Hi n nay ngành ñư ng s t Vi t Nam có t ng s 347 ñ u máy các lo i, v i t ng công su t danh nghĩa kho ng 298 500 ML, trong ñó ñ u máy công su t nh (D4H, D5H) có s lư ng g n 150 chi c v i t ng công su t danh nghĩa kho ng trên 65 700 ML, ñ u máy công su t l n v i s lư ng g n 200 chi c v i t ng công su t danh nghĩa kho ng 232 800 ML. Sau 30 năm v n d ng, ñ u máy công su t nh (ch y u là D4H) ñã ñóng góp vai trò tích c c cho s phát tri n c a ngành ñư ng s t Vi t Nam, tuy nhiên ñ n nay, các lo i ñ u máy này không còn phù h p v i xu hư ng phát tri n c a ngành, vì v y ðư ng s t Vi t Nam ñã có ch trương thay th d n d n ñ u máy D4H t nay ñ n năm 2005 b ng nh ng lo i ñ u máy tiên ti n hơn. Như v y, m t cách t ng quát có th th y r ng ngu n s c kéo ch l c c a ngành ñư ng s t Vi t Nam là ñ u máy diezel truy n ñ ng ñi n công su t l n, trong ñó ñ c bi t là các lo i ñ u máy diezel ñư c nh p vào Vi t Nam t 1984-1986 tr l i ñây. Các thông s k thu t cơ b n c a các lo i ñ u máy hơi nư c ñã s d ng trong ngành ñư ng s t Vi t Nam ñư c th hi n trong b ng 1.1. S lư ng và ch ng lo i ñ u máy hi n ñang s d ng trong ngành ñư ng s t Vi t Nam ñư c th hi n trong các b ng 1.2 và 1.3. ð c tính k thu t cơ b n c a ñ u máy diezel truy n ñ ng thu l c và truy n ñ ng ñi n ñang s d ng trên ñư ng s t Vi t Nam ñư c cho trong các b ng 1.4 và 1.5. ð c tính k thu t cơ b n c a ñ ng cơ ñ u máy diezel ñang s d ng trên ñư ng s t Vi t Nam ñư c cho trong b ng 1.6. ð c tính s c kéo m t s ñ u máy diezel s d ng Vi t Nam ñư c cho trong b ng 1.7 và ñư c th hi n trên hình 1.1. B ng 1.1. ð c tính k thu t cơ b n c a các lo i ñ u máy hơi nư c ñã ñư c s d ng trên ñư ng s t Vi t Nam trong nh ng năm trư c ñây TT ð c tính k thu t Prairie Mikado T lc JF6 1 Nư c ch t o Pháp Pháp Trung Qu c Nh t, TQ 2 Năm ch t o 1932-1950 1965 1965 1932-1967 3 Kh ñư ng (mm) 1000 1000 1000 1435 4 Công d ng kéo tàu Khách+Hàng Khách+Hàng Khách+Hàng Khách+Hàng 5 Công th c tr c 1-3-1 1-4-1 1-4-1 1-4-1 6 T i tr ng tr c (T/tr c) 10,920 12,500 12,500 12,577 7 Tr ng lư ng ch nh b (T) 50,5 63 63 175,2 8 Công su t thi t k (ML) 750 1100 1100 1780 9 S c kéo kh i ñ ng (kG) 5855 9840 9840 20050 10 T c ñ c u t o (km/h) 79 67 67 80 5
11 Kích thư c gi i h n (mm) 11350 11505 11505 22995 Dài 2800 2750 2750 4244 R ng 3900 3780 3780 4410 Cao 12 C ly c ng nh c gi a 2 3800 4050 4050 21168 bánh xe ngoài cùng, (mm) B ng 1.2. S lư ng và ch ng lo i các lo i ñ u máy trên ñư ng s t Vi t Nam hi n nay TT H ng m c Kh ñư ng T ng s ð u máy VD Ghi chú I ð u máy hơi nư c 1 T lc 1435 7 3 - II ð u máy diezel 1 D4H (Liên Xô) 1000 và 1435 148 99 TY5, TY7 2 D5H (Australia) 1000 13 13 - 3 D10H (TQ) 1000 20 20 ðFH 21 4 D11H (Rumani) 1000 23 23 - 5 D8E (VN-TQ) 1000 02 02 ðoàn tàu Kð 6 D9E (M ) 1000 33 33 GE 7 D12E (CH Séc) 1000 40 40 - 8 D13E ( n ð ) 1000 24 24 - 9 D14E (TQ) 1435 5 5 JMD 2360 10 D16E (TQ) 1435 3 3 ðông Phong 11 D18E (VQ B ) 1000 16 16 - 12 D19E (TQ) 1000 20 20 ð iM i B ng 1.3. S lư ng ñ u máy t i các Xí nghi p ð u máy trong th i gian hi n nay (5/2004) TT Lo i Xí nghi p ð u máy ñ u máy Hà Lào Hà N i Vinh ðà N ng Sài Gòn T ng s 7 (3VD) 7 I Hơi nư c (T L c) II Diezel 51 (12VD) 1 D4H 52* 28 ** 17(7VD) 148 2 D5H 13 13 3 D10H 20 20 4 D11H 23 23 D8E 02 02 5 D9E 33 33 6 D12E 5 22 13 40 7 D13E 10 14 24 8 D14E 5 5 9 D16E 3 3 10 D18E 16 16 11 D19E 10 10 20 T ng s 89 94 54 53 57 347 * Xí nghi p ð u máy Hà N i ñang s d ng t ng s 52 ñ u máy D4H, trong ñó có: 6
- ð u máy D4H nguyên thu , ñ ng cơ 1D12-400, t c ñ V=50 km/h (màu xanh): s lư ng 29 chi c, trong ñó v n d ng t i Xí nghi p ð u máy Hà N i 15 chi c và t i Phân ño n Yên Viên là 14 chi c. - ð u máy D4H c i t o, l p ñ ng cơ MTU, t c ñ V=70 km/h (màu ñ ): s lư ng 13 chi c, trong ñó v n d ng t i Hà N i là 13 chi c. - ð u máy D4H c i t o (kh ñư ng 1435 mm): s lư ng 10 chi c, t t c ñ u s d ng t i Phân ño n Yên Viên. ** Xí nghi p ð u máy Vinh ñang s d ng t ng s 28 ñ u máy D4H, trong ñó: - ð u máy D4H nguyên thu (màu xanh): 23 chi c - ð u máy D4H c i t o (V=70 km/h, màu ñ ): 05 chi c B ng 1.4. ð c tính k thu t cơ b n c a ñ u máy diezel truy n ñ ng thu l c ñang s d ng trên ñư ng s t Vi t Nam TT ð c tính k thu t D4H D5H D10H D11H 1 Nư c ch t o Liên Xô Australia Trung Qu c Rumani 2 Năm ch t o 1976-1986 1966 1978-1982 1978 3 Năm s d ng t i VN 1976 1993 2002 1978 4 Kh ñư ng (mm) 1000 1000 1000 1000 5 Công d ng kéo tàu H+K H+K H+K H+K 6 Lo i ñ ng cơ diezel 1D12-400 Caterpilla D553 12V180ZJ 12V-396TC14 7 Công su t ñ ng cơ (ML) 400 500 1000 1100 8 Phương th c truy n ñ ng Thu l c Thu l c Thu l c Thu l c 9 B truy n ñ ng thu l c Ã Voith SF2010-2A GSR 30/5,7 400-650 L420 RV2 (L420 r U2) APEEW 10 H th ng hãm Gió ép Gió ép Gió ép Gió ép 11 Công th c tr c B - B (2 - 2) B - B (2 - 2) B - B (2 - 2) B - B (2 - 2) 12 T i tr ng tr c (T/tr c) 6 10 14,2 14 13 Tr ng lư ng ch nh b (T) 24 40 78 56 14 Công su t thi t k (ML) 400 500 800 1100 15 S c kéo kh i ñ ng (kG) 7200 12000 - 16200 16 S c kéo dài h n (kG) 5000 - - 9500 17 T c ñ c u t o (km/h) 50 65 55 100 18 T c ñ dài h n (km/h) 15 - 20 19 Bán kính cong Rmin 60 46 70 90 20 Kích thư c gi i h n (mm) Dài 9400 10060 14290 14006 R ng 2717 2820 3200 2780 Cao 3435 3825 4440 3680 21 Chi u cao ñ u ñ m (mm) 825 825 825 825 22 C ly tâm c i chuy n (mm) 4700 5310 - 7200 23 C ly tâm tr c bánh (mm) 1400 2134 - 2350 24 ðư ng kính bánh xe (mm) 600 910 - 1000 25 Dung tích nhiên li u (kg) 600 2270 l - 2000 26 Dung tích d u bôi trơn (l) 55 175 27 Dung tích nư c làm mát (l) 10,5 270 140-160 28 Kh i lư ng cát (kg) 457 57/thùng - 300 29 S lư ng ñ u máy hi n có 166 13 20 17 7
B ng 1.5. ð c tính k thu t cơ b n c a ñ u máy diezel truy n ñ ng ñi n ñang s d ng trên ñư ng s t Vi t Nam TT ð c tính k thu t D9E D12E D13E D14E D18E D19E Trung Qu c Trung Qu c 1 Nư c ch t o M CH Séc nð B 2 Năm ch t o - 1985 1983 - 1983 2002 3 Năm s d ng t i VN 1963 1986 1985 2001 1984 2002 4 Kh ñư ng (mm) 1000 1000 1000 1435 1000 1000 5 Công d ng kéo tàu H+K H+K H+K H+K H H+K 6 Lo i ñ ng cơ diezel Caterpilla K6S 230 ALCO Caterpilla CKL-8TR Caterpilla D398 DR 251-D 3508B 240 CO 3512B 7 Công su t ñ ng cơ (ML) 900 1200 1300 970 kW 1800 1900 (1455kW) 8 Phương th c truy n ñ ng ði n ði n ði n ði n ði n ði n MC-MC MC-MC MC-MC MC-XC XC-MC XC-MC 9 Kh i lư ng ðC-MP (kg) 9000 11400 16123 15905 10 Kh i lư ng MPðC (kg) 2935 3940 4046 3665 4000 11 Kh i lư ng ðCðK (kg) 1638 1760 1816 2980 1590 12 H th ng hãm 28LV1 Dako Dvitmencadi JZ7 Knorr B0-B0 (20-20) B0-B0 (20- C0-C0 (30-30) C0-C0 (30- C0-C0 (30- C0-C0 (30- 13 Công th c tr c 20) 30) 30) 30) 14 T i tr ng tr c (T/tr c) 13 14 12 17,5 14 13 15 Tr ng lư ng ch nh b (T) 52 56 72 105 84 78 16 Công su t thi t k (ML) 900 1200 1300 774 kW 1800 1900 17 S c kéo kh i ñ ng (kG) 15600 14600 21600 280 kN 25500 355,2 kN 18 S c kéo dài h n (kG) 12000 11700 16050 188 kN 19000 224 kN 19 T c ñ c u t o (km/h) 114 80 96 100 105 120 20 T c ñ dài h n (km/h) 12 16 15,5 14,5 15,6 14,7 21 Bán kính cong Rmin (m) 75 75 75 100 75 100/70 22 Kích thư c gi i h n (mm) Dài 11644 13306 14328 17300 15500 16000 R ng 2473 2754 2730 3250 2880 2900 Cao 3784 3854 3635 4764 3875 3935 880 ± 10 23 Chi u cao ñ u ñ m (mm) 825 825 825 825 825 24 C ly tâm c i chuy n (mm) 5689 6700 9550 8780 7900 8100 25 C ly tâm tr c bánh (mm) 2028 2400 1829-2388 1800 1650 1650 26 ðư ng kính bánh xe (mm) 1016 1000 925 1050 1016 1000 27 D tr nhiên li u (l) 2200 2200 3000 3500 3000 3500 28 D tr d u bôi trơn (kg) 342 lít 385 280 200 350 318 lít 29 Dung tích nư c làm mát (l) 456 - - 600 400 600 30 D tr cát (kg) - 300 280 400 260 400 31 S lư ng ñ u máy hi n có 33 40 24 5 16 20 8
B ng 1.6. ð c tính k thu t cơ b n c a ñ ng cơ ñ u máy diezel s d ng trên ðSVN 1D12 D533 12V 12V396 D398 K6S ALCO CAT CKL8TR CAT TT Lo i ñ ng cơ diesel 400 180ZJ TC14 230DR 25-D 3508B 24CO 3512B 1 L p trên ñ u máy D4H D5H D10H D11H D9E D12E D13E D14E D18E D19E 2 Nư c ch t o LX Úc TQ Ru M Séc n TQ B TQ 3 Công su t ñ nh m c 400 500 1100 1100 900 1200 1300 970 1800 1900 (ML) kW 4 S vòng quay ñ nh 1600 1500 1500 1500 1365 1150 1100 1800 1000 1800 m c (v/ph) 5 S vòng quay 500 500 800 500 400 500 400 720 500 600 không t i (v/ph) 6 S xi lanh 12 12 12 12 12 6 6 8 8 7 Cách b trí xilanh V V V V V V-60° ⊥ ⊥ ⊥ 8 ðư ng kính xilanh 150 - 180 165 158,75 230 228,6 170 241,3 (mm) 9 Hành trình pittông 180 - 205 185 203,2 260 266,7 190 304,8 (mm) 10 S kỳ ñ ng cơ 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 11 Phương th c n p KTA CTA CTA CTA CTA CTA CTA CTA CTA khí 12 Kh i lư ng ñ ng cơ - - 4900 - 5436 7460 10818 4355 11905 (kg) 13 Su t hao nhiên li u 168 160 251 204 158 167 165 199 159 197 (g/ML.h) g/kWh g/kWh g/kWh g/kWh B ng 1.7. ð c tính s c kéo m t s ñ u máy diezel s d ng Vi t Nam T cñ Lo i ñ u máy và l c kéo ñ u máy Fk, kN V, D4H(24T) D5H(40T) D9E (52T) 11H(52T) D12E(56T) D13E(72T) D18E(84T) D19E-H D19E-S (78T) km/h (78T) 0 Fkñ=72,0 Fkñ=99,6 Fkñ=156,0 Fkñ=162,0 Fkñ=146,0 Fkñ=216,0 Fkñ=255,0 Fkñ=355,2 Fkñ=355,2 4 - - - - - - - - Fk∞ =80,07 V∞ =9,7 10 58,3 128,0 140,0 142,0 172,0 200,0 230,0 300,0 54,0 - - - - - - - Fk∞ =123,0 V∞ =12 - - - - - - - Fk∞ =224 Fk∞ =224 V∞ =14,7 - - - - - - - - Fk∞ =160,5 V∞ =15,5 - - - - - - - - Fk∞ =190,0 V∞ =15,6 - - - - - - - - Fk∞ =117,0 V∞ =16,0 20 32,7 91,5 110,0 138,0 140,0 128 170 Fk∞ = 95,0 30 22,0 66,0 78,0 63,0 138,0 105,0 90 119 40 17,7 48,0 56,0 50,0 92,0 80,0 69 90 50 14,0 35,0 46,0 35,5 70,0 62,0 54 72 60 - 28,5 37,5 31,0 55,0 52,0 44 60 70 - - 24,0 31,9 25,0 45,0 45,0 38 51 80 - - 21,5 28,0 23,0 38,0 38,0 32 43 90 - - 18,5 26,0 - 34,0 30,0 29 39 100 - - 16,0 25,0 - 30,0 28,0 25 32 110 - - - - - - - 21 29 120 - - - - - - - 19 23 9
Vmax 50 65 114 100 80 96 105 120 120 Hình 1.1. ð c tính s c kéo m t s ñ u máy s d ng Vi t Nam 1.2. Các cơ s v n d ng và b o dư ng, s a ch a ñ u máy trong ngành ñư ng s t Vi t Nam ð khai thác, b o dư ng, s a ch a ñ u máy, hi n nay ðSVN có các cơ s công nghi p ch y u sau ñây: 1- Xí nghi p ð u máy Hà Lào T năm 1986 tr v trư c, Xí nghi p ð u máy Hà Lào s d ng s c kéo hơi nư c, g m hai lo i ñ u máy Prairie và Mikado. Năm 1986 ñ u máy D4H ñư c ñưa vào thay th d n s c kéo hơi nư c, và ñ n năm 1988 ñ u máy D4H ñã chi m lĩnh toàn b tuy n phía Tây, làm nhi m v kéo t u khách, t u hàng ñ a phương, t u công trình, d n d ch t i các ga l p t u và các khu công nghi p. T năm 1993 Xí nghi p ð u máy Hà Lào ñư c b sung lo i ñ u máy D5H (second hand) do Australia ch t o, v i s lư ng 13 chi c; t năm 2002 ñ n nay Xí nghi p ð u máy Hà Lào ñư c b sung 20 ñ u máy D10H (second hand) do Trung Qu c ch t o, ñ ng th i ti p nh n thêm 5 ñ u máy D12E t các Xí nghi p ð u máy Hà N i và ðà N ng chuy n giao. Các ñ u máy nói trên làm nhi m v kéo t u qu c t liên v n Hà N i - Côn Minh trên khu ño n Hà N i - Lào Cai và ngư c l i, các mác t u khách liên tuy n, t u khách và t u hàng ñ a phương. ð c ñi m c a tuy n phía Tây là ñư ng s t ch y qua nhi u vùng ñ i núi, nhi u d c, bán kính ñư ng cong nh và có nhi u ño n ñư ng cong trái chi u. ðư ng nhánh vào m Apatit có d c Pom Hán cao 17 0/00. 10
Ngoài nhi m v t ch c v n d ng, Xí nghi p ð u máy Hà Lào còn th c hi n công tác b o dư ng và s a ch a ñ nh kỳ t i c p Ky ñ i v i m t s lo i ñ u máy ñã nêu. 2- Xí nghi p ð u máy Hà N i Xí nghi p ð u máy Hà N i nguyên là Xí nghi p ð u máy hơi nư c, ñã t ng s d ng các lo i ñ u máy Prairie, Mikado, T l c và Gi i Phóng 6. T năm 1972 Xí nghi p ti p nh n và s d ng lo i ñ u máy diezel ñ u tiên là DFH-3 do Trung Qu c ch t o. Tuy nhiên lo i ñ u máy này sau m t s năm v n d ng ñã b hư h ng nhi u, không có kh năng khôi ph c và cu i cùng ñã b thanh lý hoàn toàn. ð n năm 1986, Xí nghi p b t ñ u s d ng ñ u máy D4H, làm nhi m v kéo tàu khách, t u hàng ñ a phương, kéo t u hàng trên các ñư ng nhánh, ph ñ y khu gian khó khăn có ñ d c l n hơn 12%0. ð c i thi n m t bư c nâng cao t c ñ ch y t u ph c v hành khách trên các tuy n có m t ñ ñi l i l n, m t s ñ u máy D4H ñã ñư c c i t o thay ñ i t s truy n bánh răng h p gi m t c tr c, l p thêm gi m ch n thu l c ñ nâng t c ñ c u t o t 50 km/h lên 70 km/h. T năm 1996, ñ ñáp ng yêu c u t u khách nhanh Hà N i - H i Phòng hành trình 2h00 - 2h30, LHðSVN ñã c i t o m t s ñ u máy D4H b ng cách l p ñ ng cơ diezel c a Hãng MTU (C ng hoà Liên bang ð c) có công su t tương ñương thay cho ñ ng cơ 1D12-400. ð u máy D4H cũng ñã t ng ñư c s d ng ñ kéo t u Liên v n Qu c t Hà N i - B c Kinh trên khu ño n Hà N i - ð ng ðăng và ngư c l i. B t ñ u t năm 1990, Xí nghi p ð u máy Hà N i ñư c giao qu n lý và s d ng ñ u máy D12E v i s lư ng 15 chi c. T năm 1997 ñư c b sung thêm 7 chi c t Xí nghi p ð u máy ðà N ng, ñưa t ng s ñ u máy D12E c a Xí nghi p ð u máy Hà N i lên 22 chi c. T năm 2002 ñ n nay, Xí nghi p ð u máy Hà N i ñã ti p nh n thêm 10 ñ u máy D19E do Trung Qu c ch t o. ð u máy D12E và D19E ñư c s d ng kéo t u khách, t u hàng trung ương và ñ a phương, trong ñó ch y u kéo tàu khách và t u hàng B c - Nam và t u hàng HBN v.v... Ngoài nhi m v t ch c v n d ng, Xí nghi p ð u máy Hà N i còn th c hi n công tác b o dư ng, s a ch a ñ nh kỳ và ñ i tu ñ i v i các lo i ñ u máy ñã nêu. 3- Xí nghi p ð u máy Vinh Ti n thân là Xí nghi p ð u máy Thanh Hoá, Xí nghi p ð u máy Vinh là Xí nghi p ñ u tiên s d ng ñ u máy diezel mi n B c t năm 1968 v i lo i ñ u máy D4H do Liên Xô ch t o. ð u máy D4H Xí nghi p ð u máy Vinh ñư c s d ng kéo t u khách và t u hàng ñ a phương trên các ñư ng chính và ñư ng nhánh, ph c v t u công trình, d n d ch các ga l p t u và ñ y ñèo. K t năm 1984, Xí nghi p ð u máy Vinh b t ñ u ti p nh n và s d ng ñ u máy D18E v i s lư ng 16 chi c, làm nhi m v kéo t u hàng trên chính tuy n. K t sau năm 2002, Xí nghi p ti p nh n thêm 10 ñ u máy D13E do n ð ch t o. Các ñ u máy công su t l n c a Xí nghi p ð u máy Vinh là ngu n ñ ng l c ch y u cho v n t i hàng hoá c a Công ty V n t i hàng hoá ñư ng s t. Ngoài nhi m v t ch c v n d ng, Xí nghi p ð u máy Vinh còn th c hi n công tác b o dư ng, s a ch a ñ nh kỳ và ñ i tu ñ i v i các lo i ñ u máy ñã nêu. 4- Xí nghi p ð u máy ðà N ng Xí nghi p ð u máy ðà N ng, ti n thân là Ty Cơ xa ðà N ng dư i th i M -Ng y, ñư c thành l p t năm 1975. Tên g i c a XNðMðN ñư c thay ñ i theo t ng th i kỳ: T 1975 ñ n 1982 là ðo n ð u máy ðà N ng, t 1982-1986 là Xí nghi p ð u máy ðà N ng, t 1986-1988 là Xí nghi p ð u máy-Toa xe ðà N ng và t tháng 5/1998 Xí nghi p ð u máy- Toa xe ðà N ng ñư c tách thành hai Xí nghi p: ð u máy ðà N ng và Toa xe ðà N ng. Xí nghi p ð u máy ðà N ng có nhi m v cung c p s c kéo ph c v các mác t u khách, t u hàng trung ương và ñ a phương, t u hàng c t móc khu ño n theo yêu c u c a ngành. Hi n nay Xí nghi p ð u máy ðà N ng s d ng 3 lo i ñ u máy là D4H, D11H và D12E. 11
ð u máy D4H ñư c s d ng t i Xí nghi p ð u máy ðà N ng t năm 1976, làm nhi m v kéo tàu khách thư ng trong khu ño n như t u khách ñ a phương Hu - ð ng H i, ðà N ng - Quy Nhơn, ñ m b o vi c tăng cư ng kéo các tàu ðà N ng - Hu , tàu hàng ñ a phương, tàu hàng c t móc, t u ñá, t u thoi ñư ng ng n, v.v... Ngoài ra ñ u máy D4H còn ñ m nh n ph i h p cùng ñ u máy D12E ñ y các ñoàn t u khách và t u hàng qua ñèo H i Vân, c t móc, gi i th và l p t u t i ga ð ng H i và ðà N ng. ð u máy D11H ñư c ñưa vào s d ng t i Xí nghi p ð u máy ðà N ng t năm 1978. Sau m t th i gian s d ng, toàn b 58 ñ u máy ñã b hư h ng n ng và ñã ñư c thanh lý. T năm 1993 ñ n nay, ðSVN ñã cho khôi ph c ñ u máy D11H v i lo i ñ ng cơ m i c a Hãng MTU (CHLB ð c). Hi n nay có 23 ñ u máy ñã ñư c khôi ph c và ñưa vào s d ng, kéo t u khách và t u hàng trung ương, ñ c bi t ñ u máy D11H ñã và ñang tham gia kéo t u S1/2 t Hà N i vào t i Tp. HCM. ð u máy D12E ñư c s d ng t i Xí nghi p t năm 1986 v i s lư ng 25 chi c. T sau năm 1996, do s ñi u ch nh s c kéo c a ngành, Xí nghi p ð u máy ðà N ng ñã giao l i cho Xí nghi p ð u máy Hà N i và Xí nghi p ð u máy Hà Lào t ng s 12 ñ u máy D12E, do ñó hi n nay Xí nghi p ð u máy ðà N ng còn s d ng 13 ñ u máy D12E. Ngoài nhi m v t ch c v n d ng, Xí nghi p ð u máy ðà N ng còn th c hi n công tác b o dư ng, s a ch a ñ nh kỳ và ñ i tu ñ i v i các lo i ñ u máy ñã nêu. 5- Xí nghi p ð u máy Sài Gòn Xí nghi p ð u máy Sài Gòn ñư c thành l p năm 1975. Tr i qua t ng th i kỳ, tên g i c a xí nghi p có nh ng thay ñ i như sau: T năm 1975, Xí nghi p ð u máy Sài Gòn thu c ðo n ð u máy Toa xe Chí Hoà bao g m Xí nghi p ð u máy Sài Gòn và Xí nghi p Toa xe Sài Gòn hi n nay. Năm 1976, ðo n ð u máy Toa xe Chí Hoà ñư c tách thành hai: ðo n ð u máy Chí Hoà và ðo n Toa xe Chí Hoà. Năm 1983 ðo n ð u máy Chí Hoà ñư c ñ i tên thành Xí nghi p ð u máy Sài Gòn. Xí nghi p ð u máy Sài Gòn là ñơn v qu n lý và s d ng các lo i ñ u máy D9E, D13E và D19E. Các ñ u máy nói trên làm nhi m v kéo t u khách, t u hàng ñ a phương và tàu trung ương t Tp. H Chí Minh ñ n ðà N ng theo nhu c u v n t i c a ngành. Sau năm 1975, Xí nghi p ð u máy Sài Gòn ñã t ng qu n lý và s d ng nhi u lo i ñ u máy do ch ñ cũ ñ l i như ñ u máy y Plymooth, Alsthom, GE (D9E) và ñ u máy D4H. Hi n nay các ñ u máy Plymooth, Alsthom, D4H ñã ñư c thanh lý. Ngoài nhi m v t ch c v n d ng, Xí nghi p ð u máy Sài Gòn còn th c hi n công tác b o dư ng, s a ch a ñ nh kỳ và ñ i tu ñ i v i các lo i ñ u máy ñã nêu. 6- Nhà máy Xe l a Gia Lâm Là m t trong nh ng cơ s công nghi p l n nh t c a ngành ðSVN. ðư c Ba Lan ñ u tư xây d ng t nh ng năm 70, Nhà máy có ch c năng chính là s a ch a ñ u máy hơi nư c. ð n nay ñ u máy hơi nư c h u như ñã b th i lo i, Nhà máy ñã ñư c c i t o l i v i ch c năng ñóng m i toa xe, s a ch a toa xe và ñ i tu ñ u máy. M c dù v y, ch c năng ñ i tu ñ u máy v n chưa ñư c phát huy m t cách ñúng m c. T năm 2003, Nhà máy Xe l a Gia Lâm ñư c chuy n ñ i thành Công ty Xe l a Gia Lâm. 1.3. Tình hình s d ng ñ u máy trong ngành ñư ng s t Vi t Nam 1.3.1. V ñ u máy hơi nư c Trong nh ng năm trư c ñây, ñư ng s t Vi t Nam ch y u s d ng 4 lo i ñ u máy hơi nư c, trong ñó ñ u máy Prairie, Mikado và T l c là ñ u máy kh 1000 mm, còn ñ u máy Gi i Phóng 6 (JF6) là ñ u máy kh ñư ng 1435 mm. ð u máy hơi nư c ñã tr i qua g n m t th k ho t ñ ng, ñ n nay ñã tr nên l c h u. B Giao thông V n t i và ðư ng s t Vi t Nam ñã nhi u l n th o lu n và quy t ñ nh lo i b lo i ñ u máy này. ð n nay ch còn m t s lư ng không ñáng k (t ng s 7 chi c) ñang ñư c s d ng t i Xí nghi p ð u máy Hà N i làm m t s các công tác ph tr và ph c v du l ch theo yêu c u. 12
1.3.2. V ñ u máy diezel nư c ta, s c kéo diezel b t ñ u ñư c s d ng phía B c t năm 1968 và phía Nam t năm 1963, và ñ n nay ngành ñư ng s t Vi t Nam ñã ñư c diezel hoá hoàn toàn. T năm 1983 ñ n nay, ðư ng s t Vi t Nam luôn có ch trương nh p ñ u máy công su t l n v i tính năng k thu t tiên ti n c a các nư c như Vương Qu c B , C ng hoà Séc, n ð , Trung Qu c và ñã ñ t ñư c nh ng k t qu mong ñ i. 1. ð u máy D4H ð u máy D4H th c ch t là ñ u máy TY5 và sau ñó là TY7, truy n ñ ng thu l c, công su t 400 ML, t c ñ c u t o 50 km/h, do Liên Xô ch t o, ñư c ñưa vào Vi t Nam t năm 1968 và l n ñ u tiên ñư c s d ng t i ðo n ð u máy Thanh Hoá, nay là Xí nghi p ð u máy Vinh. Sau khi mi n Nam hoàn toàn gi i phóng, t nh ng 1976 tr ñi lo i ñ u máy này ñư c ñưa v hàng lo t và ñư c s d ng t i h u h t các xí nghi p ñ u máy, c th là t i Xí nghi p ð u máy ðà N ng t năm 1976, sau ñó t i Xí nghi p ð u máy Sài Gòn. T 1986 tr ñi lo i ñ u máy này ti p t c ñư c s d ng t i các Xí nghi p ð u máy Hà N i và Hà Lào. Trong s các ñ u máy D4H (TY7) ñang s d ng, trong nh ng năm qua ñã ti n hành c i t o tăng t c ñ lên 70 km/h và thay th ñ ng cơ 1D12-400 trên ñ u máy này b ng lo i ñ ng cơ công su t 500 ML c a hãng MTU (C ng hoà Liên bang ð c) cho t ng s 18 ñ u máy, trong ñó 13 chi c ñang s d ng t i Xí nghi p ð u máy Hà N i và 05 chi c t i Xí nghi p ð u máy Vinh. Ngoài ra cũng ti n hành c i t o 10 ñ u máy D4H kh h p (1000 mm) thành ñ u máy kh tiêu chu n (1435 mm) và hi n nay t t c 10 ñ u máy này ñ u ñang ñư c v n d ng t i Phân ño n Yên Viên c a Xí nghi p ð u máy Hà N i. Hi n nay lo i ñ u máy này có s lư ng l n nh t (148/t ng s 347 chi c), chi m 42,7% t ng s ñ u máy c a toàn ngành. M c dù s lư ng l n nhưng s ñ u máy v n d ng không nhi u. T năm 1991, ngu n ph tùng v t tư chính th ng t Liên Xô cho lo i ñ u máy này b c t ñ t. Toàn b ph tùng v t tư ñư c cung ng t th trư ng t do ho c ñ t mua m t s cơ s ch t o trong nư c, do ñó không n ñ nh và không ñ ng b , ch t lư ng b gi m nhi u so v i tiêu chu n ban ñ u. Vi c ki m tra ch t lư ng s n ph m cũng chưa có ñi u ki n ti n hành ch t ch thư ng xuyên, gây nh hư ng không nh t i ch t lư ng ho t ñ ng c a ñ u máy D4H trong khai thác. ð u máy D4H (TY5) ñư c ñưa sang Vi t Nam trong th i kỳ chi n tranh phá ho i, nó ñã ñóng vai trò l ch s quan tr ng trong v n t i ñư ng s t th i chi n cũng như trong th i gian sau chi n tranh. Bư c sang giai ño n ñ t nư c hoà bình và phát tri n kinh t , vi c s d ng ñ u máy này ñ ch y chính tuy n ñã b c l nh ng như c ñi m v k thu t và kinh t . Lo i ñ u máy này có công su t nh , t c ñ c u t o th p (50 km/h), su t tiêu hao nhiên li u khá cao, do ñó không còn thích h p v i ñi u ki n phát tri n m i c a ngành ñư ng s t Vi t Nam. Nh ng ñ u máy TY7 (D4H) ñ u tiên ñư c s d ng trên ñư ng s t Vi t Nam t năm 1973 và ñư c b sung ñ u ñ n qua các năm cho ñ n năm 1987. Tu i th c a lo i ñ u máy này là kho ng 15-20 năm, như v y ñ n nay h u h t ñ u máy TY7 (D4H) ñã h t h n s d ng. Sau 30 năm v n d ng, ñ u máy D4H ñã ñóng góp vai trò tích c c cho s phát tri n c a ngành ñư ng s t Vi t Nam, tuy nhiên ñ n nay, các lo i ñ u máy này không còn phù h p v i xu hư ng phát tri n c a ngành, vì v y ðư ng s t Vi t Nam ñã có ch trương thay th d n d n ñ u máy D4H t nay ñ n năm 2005 b ng nh ng lo i ñ u máy tiên ti n hơn. Tuy nhiên vi c thay th này ñòi h i ph i có ngu n kinh phí khá l n. M c dù v y, ñ n nay ñ u máy D4H v n còn ñư c s d ng t i các Xí nghi p ð u máy Hà Lào, Hà N i, Vinh và ðà N ng ñ kéo t u hàng, t u khách ñ a phương trên chính tuy n và làm các công tác ph tr khác. 2. ð u máy D5H ðây là lo i ñ u máy diezel truy n ñ ng thu l c (TðTL), công su t 500 ML, t c ñ c u t o 65 km/h, do Australia ch t o, ñư c nh p vào Vi t Nam năm 1993-1994 dư i d ng second hand v i s lư ng 13 chi c và ñư c giao cho Xí nghi p ð u máy Hà Lào qu n lý, s d ng. M c dù là lo i ñ u máy cũ ñã qua s d ng nhưng ch t lư ng k thu t ñ u máy còn ñ m 13
b o. ð ng cơ diezel l p trên lo i ñ u máy này là ñ ng cơ do Hãng Caterpilla (M ) ch t o v i ch t lư ng t t. Lo i ñ u máy này ñã t ra thích h p và có hi u qu v i nhi m v v n t i trên tuy n phía Tây có ñ a hình ph c t p, t c ñ cho phép c a ñư ng không l n (< 50 km/h). Tuy nhiên, vi c nh p các ñ u máy này th c ch t ch là gi i pháp tình th . Sau m t s năm v n d ng ñã b c l m t s như c ñi m và vi c cung ng v t tư thay th g p nh ng khó khăn nh t ñ nh. 3. ð u máy D10H ð u máy D10H nguyên thu là ñ u máy ðông Phương H ng 21 (ðFH-21), là m t bi n th c a lo i ñ u máy ðông Phương H ng do Nhà máy ð u máy-Toa xe T Phương c a Trung Qu c s n xu t t cu i nh ng năm 70 ñ u nh ng năm 80 c a th k trư c. T t c các ñ u máy thu c h này ñ u là ñ u máy TðTL l p ñ ng cơ diezel 12V180ZJ, công su t 1150 ML (857 kW) và b truy n ñ ng thu l c SF2010-2A v i 2 máy bi n t c thu l c. (Chúng có nh ng bi n th khác nhau như ðFH-3, ðFH-5, ðFH-21, trong ñó lo i ñ u máy ðFH-3 ñã t ng ñư c s d ng t i Xí nghi p ð u máy Hà N i vào th i kỳ nh ng năm 1972-1979 v i s lư ng 20 chi c. Sau ñó lo i ñ u máy ñã hư h ng hàng lo t và ñư c thanh lý toàn b ) Hi n nay ñ u máy D10H có s lư ng 20 chi c và t t c ñang ñư c s d ng t i Xí nghi p ð u máy Hà Lào. 4. ð u máy D11H ðây là lo i ñ u máy diezel TðTL, công su t 1100 ML, t c ñ c u t o 100 km/h do Rumani ch t o, ñư c nh p vào Vi t Nam và giao cho Xí nghi p ð u máy ðà N ng s d ng t năm 1978 v i s lư ng 58 chi c. Thi t k và k t c u c a lo i ñ u máy này tương ñ i hi n ñ i, tuy nhiên ch t lư ng ch t o và trình ñ công ngh không cao, nh t là ñ i v i ñ ng cơ diezel. Do ñó ch sau 5 năm khai thác, toàn b ñ ng cơ c a ñ u máy ñã b hư h ng n ng, không có kh năng ph c h i thay th , và ñ n năm 1987 toàn b ñ u máy D11H ñã ñư c thanh lý. T năm 1993 ñ n nay, v i d án khôi ph c ñ u máy D11H b ng cách thay th ñ ng cơ nguyên thu b ng ñ ng cơ hi n ñ i c a Hãng MTU (C ng hoà Liên bang ð c), ñã khôi ph c ñư c 23 ñ u máy D11H v i ch t lư ng tương ñ i t t. Các ñ u máy này ñang là ngu n s c kéo ch l c c a Xí nghi p ð u máy ðà N ng nói riêng và c a ngành ðSVN nói chung. 5. ðoàn tàu kéo ñ y D8E ðây là ñoàn tàu kéo ñ y ñ u tiên do Vi t Nam thi t k , ch t o v i s lư ng 2 chi c, trên cơ s nh p các thi t b v t tư cơ b n c a Trung Qu c. Hi n nay hai ñoàn tàu này do Xí nghi p ð u máy Hà N i qu n lý và s d ng, làm nhi m v v n chuy n hành khách trên tuy n Hà N i-Lào Cai. 6. ð u máy D9E ðây là lo i ñ u máy diezel truy n ñ ng ñi n (Tðð), công su t 900 ML, t c ñ c u t o 114 km/h do Hãng General Electric c a M ch t o, ñư c s d ng mi n Nam Vi t Nam t năm 1963. Trư c khi gi i phóng mi n Nam, lo i ñ u máy này là ngu n s c kéo ch l c c a ch ñ cũ. Sau khi mi n Nam hoàn toàn gi i phóng, lo i ñ u máy này ñư c s d ng t i Xí nghi p ð u máy ðà N ng, và sau ñó toàn b ñ u máy D9E ñã ñư c chuy n giao cho Xí nghi p ð u máy Sài Gòn qu n lý và s d ng. Nhìn chung ñ u máy D9E là lo i ñ u máy có ch t lư ng t t. Trong nhi u năm, do ngu n ph tùng v t tư khó khăn, ph i cung ng t ngu n v t tư trôi n i ngoài th trư ng t do, và do cơ ch qu n lý không t t, ch t lư ng v n d ng ñ u máy D9E ñã có lúc suy gi m. Tuy v y trong th i kỳ ñ i m i, do cơ ch qu n lý thay ñ i, và ngu n ph tùng v t tư ñư c cung ng ñ ng b hơn t nư c ngoài, do ñó ñ n nay ch t lư ng ñ u máy D9E ñã ñi vào n ñ nh và ñang là ngu n s c kéo ch l c c a Xí nghi p ð u máy Sài Gòn. 7. ð u máy D12E ðây là lo i ñ u máy diezel Tðð, công su t 1200 ML, t c ñ c u t o 80 km/h do ðSVN ñ t hàng C ng hoà Séc ch t o. ð u máy D12E ñư c ñưa vào Vi t Nam và giao cho Xí nghi p ð u máy ðà N ng s d ng t năm 1986 v i s lư ng 25 chi c sau ñó Xí nghi p ð u máy Hà N i 15 chi c. T năm 1996 tr ñi, do s ñi u ch nh s c kéo c a ngành, Xí 14