Đánh giá hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai

Chia sẻ: Juijung Jone Jone | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của nghiên cứu là đánh giá hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp tại huyện Krông Pa nhằm hỗ trợ người dân lựa chọn được LUTs phù hợp với điều kiện tự nhiên của vùng dựa trên hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế, xã hội và môi trường, được tính toán thông qua phương pháp điều tra, phỏng vấn nông hộ. Kết quả cho thấy, hiệu quả sử dụng đất của LUT lúa, ngô, sắn, thuốc lá ở mức trung bình và LUT điều ở mức cao. Trong tương lai, người dân cần chú trọng đến đầu tư phân hữu cơ, sử dụng giống có khả năng chịu hạn để có thể đạt hiệu quả sử dụng đất cao hơn, góp phần cải thiện thu nhập của nông hộ tại huyện.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đánh giá hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai

Vietnam J. Agri. Sci. 2021, Vol. 19, No. 5: 643-651 Tạp chí Khoa học Nông nghiệp Việt Nam 2021, 19(5): 643-651 www.vnua.edu.vn ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP HUYỆN KRÔNG PA, TỈNH GIA LAI Nguyễn Thị Ngọc Quyên1*, Kpă H’Men1, Đặng Xuân Trung2 1 Khoa Nông Lâm nghiệp, Trường Đại học Tây Nguyên 2 Phòng Tài nguyên và Môi trường thành phố Buôn Ma Thuột * Tác giả liên hệ: ntnquyen@ttn.edu.vn Ngày nhận bài: 25.08.2020 Ngày chấp nhận đăng: 02.03.2021 TÓM TẮT Sản xuất nông nghiệp là lĩnh vực lấy đất đai làm tư liệu sản xuất chính nên việc so sánh và lựa chọn các loại hình sử dụng đất (LUTs) phù hợp với điều kiện đất đai là đòi hỏi khách quan. Mục tiêu của nghiên cứu là đánh giá hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp tại huyện Krông Pa nhằm hỗ trợ người dân lựa chọn được LUTs phù hợp với điều kiện tự nhiên của vùng dựa trên hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế, xã hội và môi trường, được tính toán thông qua phương pháp điều tra, phỏng vấn nông hộ. Kết quả cho thấy, hiệu quả sử dụng đất của LUT lúa, ngô, sắn, thuốc lá ở mức trung bình và LUT điều ở mức cao. Trong tương lai, người dân cần chú trọng đến đầu tư phân hữu cơ, sử dụng giống có khả năng chịu hạn để có thể đạt hiệu quả sử dụng đất cao hơn, góp phần cải thiện thu nhập của nông hộ tại huyện. Từ khóa: Hiệu quả sử dụng đất, loại hình sử dụng đất, Krông Pa. Assessment of the Efficiency of Agricultural Land use in Krong Pa District, Gia Lai Province ABSTRACT Agricultural production is an area where land is the main means of production. Therefore, the comparison and selection of land use types (LUTs) suitable for land conditions is an objective requirement. The objective of this study was to evaluate the efficiency of agricultural production land uses in Krong Pa district to support farmers to select LUTs conformed to the region's natural conditions through the survey, interview households methods on economic, social and environmental aspects. Results showed that the land-use efficiency was at a medium level with rice, corn, cassava, tobacco, and a high level with cashew. In the future, farmers should focus on applying organic fertilizers, using drought- resistant cultivars to increase land-use efficiency and enhance the income of farmers in Krong Pa district. Keywords: Efficiency land uses, land use type, Krong Pa. hoạch định chính sách để có những quyết định 1. ĐẶT VẤN ĐỀ phù hợp trong quản lý và sử dụng đất bền vững. Xã hội phát triển, nhu cầu nông sản ngày Trong các phương pháp đánh giá đất đai, càng lớn trong khi khả năng mở rộng diện tích quy trình đánh giá đất đai của FAO được đông sản xuất nông nghiệp rất hạn chế, con người đảo các nhà khoa học nhận định là tốt nhất (Lê phải chuyển sang nâng cao chất lượng canh tác Khánh Hội, 2014). Riêng xác định hiệu quả sử thông qua đầu tư tư liệu sản xuất, sức lao động dụng đất nông nghiệp, phương pháp phân tích để tăng năng suất nông sản. Trong nông nghiệp, thứ bậc AHP hoặc phương pháp đánh giá dựa lĩnh vực lấy đất đai làm tư liệu sản xuất chính trên hệ thống chỉ tiêu về hiệu quả kinh tế, xã thì việc so sánh và lựa chọn LUTs phù hợp với hội và môi trường thường được sử dụng. Có thể điều kiện đất đai là đòi hỏi khách quan đối với kể đến như phương pháp đánh giá đất theo FAO người sử dụng đất, các nhà quy hoạch, nhà và kỹ thuật đánh giá đa tiêu chí cho quản lý sử 643
Đánh giá hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai dụng đất bền vững tại tỉnh Lâm Đồng (Lê Cảnh thực hiện phương pháp quan sát trực tiếp hiện Định, 2011); phương pháp đánh giá đa tiêu chí trạng canh tác tại 2 xã, 1 trị trấn để xác định kết hợp GIS trong sử dụng đất bền vững vùng LUTs chính đưa vào đánh giá gồm lúa, ngô, sắn, Cửa Ba Lạt, Giao Thủy, Nam Định (Nguyễn Thị điều, thuốc lá. Cuối cùng, 05 Phiếu điều tra Thu Trang, 2013); hệ thống chỉ tiêu đánh giá được thử nghiệm để đánh giá sự phù hợp và hiệu quả đất nông nghiệp 3 mặt kinh tế, xã hội, điều chỉnh sau công tác khảo sát. môi trường huyện Chương Mỹ, Hà Nội (Phạm - Thu thập số liệu thứ cấp: Thu thập số liệu Văn Vân và Nguyễn Thanh Trà, 2010), huyện về các yếu tố có liên quan đến điều kiện tự Cư M’gar, Đắk Lắk (Đặng Thị Thúy Kiều, nhiên, kinh tế xã hội, hiện trạng sử dụng đất, 2018), khu vực Thác Bản Dốc, Trùng Khánh, thổ nhưỡng, diện tích, năng suất cây trồng tại Cao Bằng (Nguyễn Mạnh Hùng, 2017). các cơ quan chức năng. Nghiên cứu điển hình được thực hiện tại Thống kê, tổng hợp tài liệu: Thống kê, tổng huyện Krông Pa, huyện đang trên đà phát triển hợp số liệu theo hệ thống bảng biểu bằng Excel. của tỉnh Gia Lai. Nền kinh tế của huyện đang Phân chia những số liệu liên quan thành những chịu ảnh hưởng không nhỏ của quá trình đô thị yếu tố cấu thành đơn giản để nghiên cứu, phát hóa nhưng nông nghiệp vẫn là ngành sản xuất hiện, từ đó tổng hợp lại để rút ra được những vấn chính. Quá trình khảo sát thực địa và điều tra, đề cơ bản, nòng cốt liên quan đến nghiên cứu. phỏng vấn nông hộ cho thấy, hiệu quả sử dụng Phân tích, so sánh: So sánh số liệu tính đất của huyện còn nhiều bất cập, cụ thể như đất toán hiệu quả sử dụng đất với bảng phân cấp đai có độ phì thấp, quá trình canh tác chủ yếu các chỉ tiêu đã định sẵn, đánh giá hiệu quả và dựa vào kinh nghiệm của nông dân, phụ thuộc phân tích các nguyên nhân, từ đó có những giải vào điều kiện thời tiết, giá cả nông sản và cộng pháp phù hợp để khắc phục những hạn chế thêm việc canh tác ít quan tâm đến bảo vệ và cải trong canh tác. tạo đất đã làm cho đất đai ngày càng thoái hóa. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất, sản Phương pháp điều tra, phỏng vấn: Sử dụng lượng của cây trồng. Trên cơ sở đó, mục tiêu của phiếu điều tra nông hộ lập sẵn để thu thập nghiên cứu là đánh giá hiệu quả sử dụng đất sản thông tin về diện tích, năng suất, sản lượng, giá xuất nông nghiệp tại huyện nhằm hỗ trợ người bán, nhu cầu lao động của LUTs chính. dân lựa chọn LUTs phù hợp với điều kiện tự Số mẫu điều tra được xác định theo công nhiên của vùng, vừa đem lại thu nhập ổn định thức Taro Yamane (1973), với n là số phiếu điều cho người dân, vừa bảo vệ nguồn tài nguyên đất tra; N là số nông hộ của xã/thị trấn; e là sai số quý giá mà thiên nhiên đã ban tặng. tiêu chuẩn (thông thường lấy e = 10%), tổng số hộ điều tra tại huyện Krông Pa là 209 với tiêu 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU chí 50 hộ giàu, 55 hộ khá, 54 hộ trung bình và 5 hộ nghèo (Bảng 1). 2.1. Đối tượng nghiên cứu N n Nhóm đất sản xuất nông nghiệp và LUTs 1  N.e2 sản xuất nông nghiệp chính huyện Krông Pa, Đánh giá hiệu quả sử dụng đất: Việc lựa Gia Lai. chọn và phân cấp các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng đất các LUT không có một định mức 2.2. Phương pháp nghiên cứu hay khuôn mẫu sẵn phù hợp cho tất cả các - Điều tra khảo sát thực địa: Đầu tiên, cán vùng. Vì vậy, cơ sở để lựa chọn cũng như phân bộ tại các cơ quan chuyên môn được phỏng vấn cấp các chỉ tiêu dựa vào Cẩm nang sử dụng đất để nắm bắt thông tin liên quan đến tình hình sử nông nghiệp tập 2 (Bộ NN&PTNT, 2009), kết dụng đất trên địa bàn. Căn cứ kết quả phỏng quả phỏng vấn nông hộ và hội thảo tham vấn có vấn và số liệu thống kê về diện tích đất nông sự tham gia của nhà quản lý, nông dân, nhà nghiệp, đặc trưng về thổ nhưỡng, LUTs, chế độ khoa học, nhà phân phối, ngân hàng, doanh canh tác…, xã Phú Cần, Uar và thị trấn Phú Túc nghiệp. Các tiêu chí được cho điểm và phân được lựa chọn để đánh giá. Sau đó, nghiên cứu thành mức cao, trung bình, thấp. 644
Nguyễn Thị Ngọc Quyên, Kpă H’Men, Đặng Xuân Trung Bảng 1. Số phiếu điều tra tại huyện Krông Pa Địa điểm Số nông hộ Số phiếu điều tra Xã Phú Cần 232 69 Xã Uar 354 78 Thị trấn Phú Túc 167 62 Tổng 753 209 Bảng 2. Phân cấp chỉ tiêu hiệu quả kinh tế LUTs huyện Krông Pa Chỉ tiêu ĐVT Phân cấp Điểm 3 (Cao) 2 (Trung bình) 1 (Thấp) GO triệu đồng/ha/năm >100 50-100 50 20-50 3 1-
Đánh giá hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai Bảng 3. Phân cấp chỉ tiêu hiệu quả xã hội LUTs huyện Krông Pa Chỉ tiêu Phân cấp Điểm 3 (Cao) 2 (TB) 1 (Thấp) Khả năng cung cấp cho nhu cầu tại chỗ Dư Đủ Không đủ Khả năng thu hút lao động (công/ha/năm) 70 -100 50 -
Nguyễn Thị Ngọc Quyên, Kpă H’Men, Đặng Xuân Trung 162.366,2ha. Trong đó, 91,3% là đất nông lựa chọn; LUT xoài, là loại cây ăn trái phổ biến nghiệp, 5,2% là đất phi nông nghiệp và 3,5% đất bởi thị trường tiêu thụ sản phẩm khá tốt lại chưa sử dụng (Hình 1a). Riêng trong nhóm đất thích hợp với khí hậu nơi đây nên người dân ưa sản xuất nông nghiệp (chiếm 47,3% diện tích chuộng (Bảng 5). đất nông nghiệp), đất trồng cây hàng năm chiếm phần lớn với 84,2% và phần còn lại là đất 3.2. Hiệu quả sử dụng đất sản xuất trồng cây lâu năm. So với năm 2014, diện tích nông nghiệp đất sản xuất nông nghiệp tăng 12,6% (8862,9ha), trong đó đất trồng cây hàng năm 3.2.1. Hiệu quả kinh tế tăng 4,8% (2820,6ha), đất trồng cây lâu năm LUT sắn có hiệu quả kinh tế trung bình (6 tăng 54,4% (6042,3ha) được chuyển chủ yếu từ điểm) do sắn được trồng theo kiểu chuyên canh, đất lâm nghiệp và đất chưa sử dụng (Hình 1b) đất đai ngày càng nghèo dinh dưỡng làm cho Trên địa bàn huyện, LUT lúa được ưu tiên năng suất giảm (29,61 tấn/ha năm 2017 xuống để đảm bảo nhu cầu lương thực tại chỗ; LUT 27,18 tấn/ha năm 2019), trong khi giá cả vật tư, ngô được trồng khá nhiều, tuy nhiên do khí hậu phân bón, thuốc BVTV ngày càng tăng khiến khô hạn, ngô không thể phát triển tốt nếu cho IC tăng từ 14,9 triệu đồng năm 2017 lên không chú trọng chăm sóc; LUT sắn, là loại cây 16,4 triệu đồng năm 2019; LUT điều có hiệu quả trồng chủ yếu của đa số người dân huyện Krông kinh tế cao nhất (9 điểm) và được coi là loại cây Pa, chiếm diện tích lớn nhất vì đây là loại cây trồng xóa đói giảm nghèo của người nông dân trồng có tính chịu hạn tốt, ít công chăm sóc, chỉ bởi cây có khả năng chịu hạn tốt, không kén cần bón phân, cuốc cỏ 1, 2 đợt là cây có thể phát chăm sóc. Tuy nhiên, hiện nay, khá nhiều diện triển tốt; LUT điều, được coi là loại cây trồng tích điều bị già phải chặt bỏ và trồng mới, ảnh giúp xóa đói giảm nghèo của người dân. Đến hưởng lớn đến thu nhập người dân; LUT lúa và nay, diện tích điều vẫn không ngừng tăng lên vì ngô có hiệu quả kinh tế thấp nhất (3-4 điểm) bởi đây là loại cây dễ trồng, không kén đất lại cho giá nông sản thấp (khoảng 5.200 đ/kg với lúa và sản lượng cao, chịu hạn tốt. Nếu được trồng trên 3.600 đ/kg đối với ngô) trong khi IC chiếm phần đất tốt thì nó sẽ phát triển rất nhanh, vốn đầu tư cũng như công chăm sóc không nhiều; thuốc lớn so với GO (72% đối với lúa và 27% với ngô). lá là loại cây chủ lực ở huyện Krông Pa, tập Thêm vào đó, hai LUT này đòi hỏi sự chăm sóc trung chủ yếu tại xã Phú Cần, Chư Gu và Chư tỉ mỉ và nguồn nước tưới chủ động nhưng với Rcăm. Do thời tiết bất thường nên hàng trăm điều kiện tự nhiên của Huyện thì rất khó khăn hécta cây thuốc lá vụ Đông Xuân tại huyện bị khi trồng vào mùa khô; cuối cùng, thuốc lá là bệnh trắng lá, xoăn ngọn, chết rũ khiến người loại cây trồng đem lại hiệu quả kinh tế cao cho dân phải nhổ bỏ trồng lại. LUT khoai lang, LUT người dân (8 điểm) nhưng IC cao (33,6 triệu mía có diện tích đáng kể bởi kỹ thuật chăm sóc đồng/năm) nên diện tích thuốc lá còn khá nhỏ không quá phức tạp nên được người nông dân và manh mún (Bảng 6). Bảng 5. Một số cây trồng chính của huyện Krông Pa năm 2019 LUT Diện tích (ha) Sản lượng (tấn) Năng suất (tấn/ha) Sắn 1.455,0 29.100,0 20,0 Điều 3.850,0 1.540,0 4,0 Lúa 1.958,0 9.105,0 4,6 Ngô 417,0 1.028,4 2,5 Khoai lang 340,0 1.870,0 5,5 Thuốc lá 2012,0 5.110,5 2,5 Xoài 47,3 285,5 6,0 Mía 1268 87.150,0 68,7 Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Gia Lai (2020). 647
Đánh giá hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai Bảng 6. Hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất huyện Krông Pa giai đoạn 2017-2019 Khoản mục Sắn Điều Lúa Ngô Thuốc lá Số hộ điều tra (hộ) 73 46 27 53 34 Diện tích điều tra (ha) 86,2 52,7 18,4 49,6 16,8 Năng suất (tấn/ha) 28,2 2,8 4,2 5,7 2,4 Sản lượng (tấn) 2433,4 147,0 78,0 284,7 41,0 Giá bán/1kg (đồng) 1.868 44.667 5.216 3.682 50.417 GO (triệu đồng/ha/năm) 52,7 124,6 22,1 21,1 123,0 IC (triệu đồng/ha/năm) 15,5 10,9 15,3 5,8 33,6 VA (triệu đồng/ha/năm) 37,2 113,7 6,8 15,3 89,5 CPLĐGĐ (triệu đồng/ha/năm) 8,6 1,6 2,1 1,6 17,5 TNHH (triệu đồng/ha/năm) 45,8 115,3 8,9 16,9 106,9 HSĐV (lần) 2,4 10,4 0,4 2,6 2,7 Số điểm (GO + TNHH + HSĐV) 6 9 3 4 8 Phân cấp Trung bình Cao Thấp Thấp Cao Bảng 7. Hiệu quả xã hội của các LUT chính của huyện Krông Pa Khả năng cung cấp nhu cầu tại chỗ Khả năng thu hút lao động Khả năng tiêu thụ sản phẩm Tổng LUT Số lao động Số Đánh giá Mức độ Số điểm (%) Số điểm điểm (công/ha/năm) điểm Sắn Đủ 2 98 3 80,3 3 8 Cao Điều Dư 3 38 1 96,7 3 7 Trung bình Lúa Đủ 2 86 3 86,7 3 8 Cao Ngô Đủ 2 74 3 61,7 2 7 Trung bình Thuốc lá Dư 3 80 3 100,0 3 9 Cao 3.2.2. Hiệu quả xã hội 3.2.3. Hiệu quả môi trường Trong các LUT nghiên cứu, 3/5 LUT đạt hiệu Độ che phủ đất: Trong 5 LUT điều tra, căn quả xã hội cao (sắn, lúa, thuốc lá) và 2/5 LUT chỉ cứ vào thời gian che phủ đất, LUT điều được ở mức trung bình do hạn chế về khả năng thu đánh giá ở mức cao vì là cây công nghiệp lâu hút lao động (điều với 38 công lao động/năm) và năm, thân gỗ, tán lá khá rộng và dày nên có khả khả năng tiêu thụ sản phẩm (ngô). năng che phủ cao, bảo vệ được rễ cây không bị Tiêu chí về khả năng cung cấp nhu cầu tại thiếu nước vào mùa khô cũng như ngăn sự rửa chỗ đều được đánh giá đảm bảo khi đủ, thậm trôi, xói mòn đất đai do mưa lũ gây ra; Các LUT chí dư (điều, thuốc lá) để bán cho các địa còn lại được đánh giá ở mức trung bình, cụ thể, phương lân cận với khả năng tiêu thụ của các sắn có thời gian sinh trưởng dài hơn các LUT sản phẩm trên 80% (trừ LUT ngô với 61,7%). cây hàng năm khác (10-12 tháng) nhưng tán lá Như vậy, theo thứ tự đánh giá, LUT thuốc lá ít, mỏng, không ngăn được sự tiếp xúc trực tiếp được xếp vào loại cây trồng có hiệu quả xã hội giữa các hạt mưa với đất; LUT lúa có độ che phủ cao nhất với tổng số điểm đạt được là 9 điểm, đất khá cao, từ khi cây lúa có 4-6 lá là cây bắt tiếp sau đó là sắn, lúa (8 điểm) và cuối cùng là đầu đẻ nhánh và phát triển nhanh hơn tạo điều và ngô (7 điểm). thành độ che phủ cho đất. Chính nhờ khoảng 648
Nguyễn Thị Ngọc Quyên, Kpă H’Men, Đặng Xuân Trung cách khá ngắn giữa các cây lúa mà đất và bộ rễ tiếp tục cho mùa vụ năm sau. Tuy nhiên, lượng được bảo vệ tốt hơn. Trong giai đoạn phát triển, bã sắn trả lại cho đất không nhiều và thường hầu như không nhìn thấy mặt đất vì cây lúa đã xuyên trong 3 năm điều tra. che hết nhưng vẫn đảm bảo được độ thoáng khí Lượng phân bón, thuốc BVTV: So sánh với cho bộ rễ của cây, giúp tránh rửa trôi và xói mòn lượng phân bón và thuốc BVTV theo định mức đất. Tuy nhiên, thời gian sinh trưởng chỉ kéo dài trong Quyết định số 390/QĐ-UBND ngày 3-4 tháng/vụ và được canh tác 2 vụ/năm nên đạt 27/05/2011 của UBND tỉnh Gia Lai về việc ban hiệu quả ở mức trung bình; Ngô là nguồn giải hành định mức kinh tế- kỹ thuật sản xuất một quyết lương thực cho người dân huyện Krông số cây trồng trên địa bàn tỉnh Gia Lai, LUT Pa. Tuy nhiên, đây không phải là loại cây có độ thuốc lá sử dụng lượng thuốc BVTV vượt 1,7 lần che phủ cao bởi thời gian sinh trưởng chỉ 3-4 so với định mức, tiếp đến là LUT sắn (1,3 lần), tháng/vụ và canh tác 2 vụ/năm nên cũng được LUT ngô, lúa (1,1 lần). Riêng LUT điều bà con đánh giá ở mức trung bình; Cuối cùng, độ che không sử dụng thuốc BVTV; Về lượng phân bón, phủ đất của thuốc lá chỉ ở mức trung bình do LUT ngô vượt định mức 1,1 lần, tương đương thuốc lá được trồng theo hàng và có các rãnh khoảng 200 kg/ha/vụ (Urê 100kg, lân 50kg, kali thoát nước nhỏ dọc theo mỗi hàng nên khi mưa 50kg); LUT sắn có lượng phân bón vượt định xuống sẽ tạo thành các dòng chảy theo các rãnh mức 1,5 lần (200 kg/ha/vụ: Urê 100kg, lân 40kg, làm rửa trôi và xói mòn đất vì khoảng cách giữa kali 60kg); LUT lúa vượt 1,5 lần (khoảng 150 các hàng khoảng 20-30cm, các tán lá không thể kg/ha/vụ: Urê 50kg, lân 50kg, kali 50kg); LUT cản trở lượng mưa rơi trực tiếp xuống đất. Tuy thuốc lá vượt định mức 1,4 lần (khoảng 230 nhiên, khi cây trưởng thành, tán lá che phủ đất kg/ha/vụ: đạm 50kg, lân 80kg, kali 100kg); LUT rất tốt, tương tự các cây trồng khác. điều vượt định mức 1,2 lần (khoảng 50 kg/ha/vụ: Sử dụng các biện pháp cải tạo và bảo vệ đất: đạm: 20kg, lân 20kg, kali 10kg). Như vậy, hầu Thực tế, người dân mới chỉ chú trọng vào việc hết các LUT đều vượt định mức về lượng phân khai thác giá trị của đất mà chưa có các biện bón và thuốc BVTV, cộng thêm quá trình canh pháp cải tạo, chăm sóc và bảo vệ đất, khiến đất tác không sử dụng bất cứ biện pháp cải tạo và bị mất dinh dưỡng, thoái hóa và xói mòn khi bảo vệ đất nào nên LUT ngô và thuốc lá chỉ đạt canh tác LUT điều, ngô và thuốc lá. Đa số người 7 điểm, các LUT còn lại đạt 9 điểm bởi ưu thế về dân chỉ sử dụng phân chuồng (4,2 tạ/ha) kết hợp độ che phủ (điều) cũng như quá trình canh tác cày sâu lật đất để tăng cường độ phì nhiêu cho có sử dụng biện pháp cải tạo và bảo vệ đất (lúa, đất cho LUT lúa. Ngoài ra, cứ sau mỗi đợt thu sắn). Tuy nhiên, căn cứ mức độ phân cấp tại hoạch sắn là người dân lại đổ bã sắn kết hợp cày Bảng 4, tất cả các LUT đều có hiệu quả môi xới tơi xốp cho đất, để đất có đủ chất dinh dưỡng trường ở mức trung bình (Bảng 8). Bảng 8. Kết quả phân cấp chỉ tiêu hiệu quả môi trường của các LUT Sử dụng biện pháp cải tạo, Lượng thuốc BVTV Lượng phân bón Độ che phủ đất bảo vệ đất Tổng LUT Phân cấp điểm So với Số So với Số Số Mức độ Mức độ Số điểm định mức (lần) điểm định mức (lần) điểm điểm Sắn 1,3 2 1,5 2 Trung bình 2 Cao 3 9 Trung bình Điều 0,0 3 1,2 2 Tốt 3 Thấp 1 9 Trung bình Lúa 1,1 2 1,5 2 Trung bình 2 Cao 3 9 Trung bình Ngô 1,1 2 2,0 2 Trung bình 2 Thấp 1 7 Trung bình Thuốc lá 1,7 2 1,4 2 Trung bình 2 Thấp 1 7 Trung bình 649
Đánh giá hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai Bảng 9. Tổng hợp hiệu quả sử dụng đất của các LUT tại huyện Krông Pa Hiệu quả Các LUT Điểm Phân cấp Kinh tế Xã hội Môi trường Sắn 0,49  6 0,19  8 0,32  9 7,34 Trung bình Điều 0,49  9 0,19  7 0,32  9 8,62 Cao Lúa 0,49  3 0,19  8 0,32  9 5,87 Trung bình Ngô 0,49  4 0,19  7 0,32  7 7,49 Trung bình Thuốc lá 0,49  8 0,19  9 0,32  7 7,87 Trung bình 3.2.4. Hiệu quả sử dụng đất của các loại sử với điều kiện khí hậu tại huyện Krông Pa, áp dụng đất dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật, bón phân cân đối, bón vôi cải tạo đất. Dựa trên kết quả tổng hợp 3 chỉ tiêu về hiệu quả kinh tế, xã hội, môi trường và trọng số Tất cả LUTs có hiệu quả môi trường ở mức của chúng, LUT điều có hiệu quả sử dụng đất trung bình do sử dụng phân bón, thuốc BVTV cao và đây được coi là loại cây trồng xóa đói vượt quá định mức, riêng LUT điều, thuốc lá giảm nghèo nên nhiều người dân lựa chọn để còn hạn chế về việc sử dụng các biện pháp bảo trồng trọt; Thuốc lá là loại cây trồng có hiệu quả vệ và cải tạo đất. Do đó, hộ gia đình cần bón sử dụng đất ở mức trung bình do vốn đầu tư và phân cân đối, tăng cường áp dụng các biện chi phí sản xuất lớn nhưng người dân vẫn lựa pháp canh tác tiên tiến, tăng cường phân hữu chọn vì giá bán của thuốc lá cao, dao động từ cơ qua nguồn cây phân xanh và tận dụng phụ 50-55 ngàn đồng/kg; LUT sắn và ngô cũng có phẩm hữu cơ tàn dư tại chỗ kết hợp với phân hiệu quả sử dụng đất ở mức trung bình. So với khoáng để nâng cao năng suất cây trồng, trồng sắn, ngô có giá bán cao hơn và tương đối ổn định xen cây họ đậu để vừa cải tạo và che phủ đất. hơn, nhưng do điều kiện thời tiết khí hậu khắc Từ đó, đưa hiệu quả môi trường từ mức trung nghiệt nên LUT ngô phát triển không tốt; LUT bình lên mức cao. lúa mặc dù được phân cấp ở mức trung bình LUT sắn có hiệu quả kinh tế trung bình do nhưng là LUT có số điểm thấp nhất trong 5 đất đai ngày càng cằn cỗi, nông hộ không nên LUT, chỉ đạt 5,87 điểm do không đủ nước tưới tiến hành đốt các phụ phế phẩm nông nghiệp nhưng bà con vẫn lựa chọn chủ yếu vì để đảm ngoài đồng ruộng mà cần ủ hoai làm phân vi bảo nguồn cung cấp lương thực cho gia đình sinh bón trả lại chất dinh dưỡng cho đất sau các (Bảng 9). vụ thu hoạch sắn. Bên cạnh đó, một số giải pháp tổng hợp từ 3.3. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử kết quả điều tra nông hộ và hội thảo tham vấn dụng đất sản xuất nông nghiệp huyện được đề xuất như chính quyền địa phương cần Krông Pa tổ chức các buổi tọa đàm nông nghiệp với người Quá trình đánh giá hiệu quả sử dụng đất dân, giới thiệu những giống cây trồng mới có cho thấy, LUT lúa, ngô có hiệu quả kinh tế thấp hiệu quả kinh tế cao, hướng dẫn kỹ thuật canh do giống cũ, năng suất thấp, giá cả thấp và tác, khuyến khích nông dân mạnh dạn tiếp cận không ổn định, không chủ động được nguồn với các loại giống mới, chuyển đổi cây trồng ít nước tưới mùa khô làm cho GO thấp và IC cao hiệu quả sang các loại cây trồng hiệu quả kinh nên trong thời gian tới, nông hộ cần sử dụng tế cao, phù hợp với điều kiện đầu tư và sinh thái giống lúa, ngô có thời gian sinh trưởng thích hợp của huyện. Từ đó, người dân có cơ hội tiếp cận 650
Nguyễn Thị Ngọc Quyên, Kpă H’Men, Đặng Xuân Trung các tiến bộ khoa học kỹ thuật mới trong sản TÀI LIỆU THAM KHẢO xuất, thay đổi dần những tập tính canh tác cũ Bộ NN&PTNT (2009). Cẩm nang sử dụng đất nông kỹ, lạc hậu kém hiệu quả; Ngoài ra, trong 209 nghiệp (Tập 2). Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ hộ khảo sát, 70% hộ thiếu vốn sản xuất, nên thuật, Hà Nội. Nhà nước cần thực hiện các chính sách hỗ trợ về Cục Thống kê tỉnh Gia Lai (2020). Niêm giám thống kê vốn, khoa học kỹ thuật, đầu tư xây dựng hệ tỉnh Gia Lai năm 2019. thống thủy lợi góp phần nâng cao hiệu quả sản Đặng Thị Thúy Kiều (2018). Nghiên cứu thực trạng và đề xuất sử dụng hiệu quả đất trồng cà phê huyện xuất trên địa bàn. Cư M’gar phục vụ tái canh cây cà phê tỉnh Đắk Lắk. Luận án Tiến sỹ, Học viện Nông nghiệp 4. KẾT LUẬN Việt Nam. Lê Cảnh Định (2011). Tích hợp GIS và kỹ thuật tối ưu Trong tổng số 162.366,16ha diện tích tự hóa đa mục tiêu mờ để hỗ trợ quy hoạch sử dụng nhiên, đất nông nghiệp chiếm 91,3%, trong đó, đất nông nghiệp. Luận án Tiến sỹ, chuyên ngành đất sản xuất nông nghiệp chiếm 47,3% diện tích Bản đồ. Đại học Bách Khoa thành phố Hồ Chí Minh. đất nông nghiệp với phần lớn là trồng cây hàng Lê Khánh Hội (2014). Nghiên cứu đánh giá hệ thống sử năm. Theo kết quả đánh giá, LUT điều có hiệu dụng đất đai cho quy hoạch sử dụng đất xã Mộ quả sử dụng đất ở mức cao với 8,62 điểm do hiệu Đạo, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh theo hướng bền quả kinh tế đạt mức cao nhất, các LUT còn lại vững, Luận văn Thạc sỹ. Trường Đại học Khoa chỉ đạt mức trung bình từ 5,87 điểm (LUT lúa học tự nhiên, Hà Nội. do hiệu quả kinh tế thấp) đến 7,87 điểm (LUT Nguyễn Mạnh Hùng (2017). Đánh giá thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông thuốc lá do hạn chế về hiệu quả môi trường). nghiệp trong Khu du lịch thác Bản Giốc, huyện Căn cứ kết quả đánh giá, nghiên cứu khuyến Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng. Tạp chí Môi trường. nghị nông hộ trồng và mở rộng diện tích hai 3: 79-87. LUT điều và thuốc lá ở những vùng phù hợp với Nguyễn Thị Thu Trang (2013). Nghiên cứu sử dụng đất điều kiện sinh trưởng và phát triển của hai LUT bền vững vùng cửa Ba Lạt, huyện Giao Thủy, tỉnh trên. Thêm vào đó, trong thời gian tới, nông hộ Nam Định, Luận án tiến sỹ, Trường Đại học Nông nghiệp I Hà Nội. cần áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào Phạm Văn Vân & Nguyễn Thanh Trà (2010). Đánh giá sản xuất, đầu tư phân chuồng, phân xanh để hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ở huyện Chương nâng cao năng suất cây lúa; tăng cường áp dụng Mỹ, Hà Nội. Tạp chí Khoa học và Phát triển. các biện pháp canh tác tiên tiến, trồng xen cây 8(5): 850-860. họ đậu có tác dụng cải tạo và che phủ đất với Taro Yamane (1973). Statistics: An Introductory LUT ngô, điều, thuốc lá và sắn. Bên cạnh sự Analysis. Harper and Row, New York. đầu tư của hộ gia đình, Nhà nước cũng cần có UBND tỉnh Gia Lai (2011). Quyết định 390/QĐ- UBND ngày 27 tháng 05 năm 2011 của UBND các chính sách hỗ trợ về vốn và đầu tư xây dựng tỉnh Gia Lai về việc ban hành định mức kinh tế - cơ sở hạ tầng góp phần nâng cao hiệu quả sản kỹ thuật sản xuất một số cây trồng trên địa bàn tỉnh xuất tại huyện. Gia Lai. 651