Đánh giá mức độ công bố thông tin tự nguyện trên báo cáo thường niên của các doanh nghiệp trên sàn UPCoM

An Giang University Journal of Science – 2018, Vol. 19 (1), 67 – 75<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ CÔNG BỐ THÔNG TIN TỰ NGUYỆN<br /> TRÊN BÁO CÁO THƯỜNG NIÊN CỦA CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN SÀN UPCOM<br /> <br /> Trịnh Thị Hợp1<br /> 1<br /> Trường Đại học An Giang<br /> <br /> Thông tin chung: ABSTRACT<br /> Ngày nhận bài: 29/05/2017<br /> Ngày nhận kết quả bình duyệt: The purpose of this study is to assess the level of voluntary information<br /> 06/07/2017 disclosuring of enterprises listed on UPCoM. The author used quantitative<br /> Ngày chấp nhận đăng: 04/2018 research methods based on a survey of annual reports of the 135 companies on<br /> Title: UPCoM. The study results show that voluntary information disclosuring of<br /> Assessing the level of voluntary enterprises on upcom is very low, with an average rate of only 21.3 percent.<br /> information disclosuring in Based on the research results, the author also proposes some policy<br /> annual reports of enterprises on implications and solutions to enhance the level of voluntary information<br /> Upcom disclosuring of enterprises on UPCoM.<br /> Keywords:<br /> Voluntary information TÓM TẮT<br /> disclosure, enterprises, UPCoM<br /> Mục đích của nghiên cứu này nhằm đánh giá mức độ công bố thông tin tự<br /> Từ khóa:<br /> nguyện của các doanh nghiệp trên sàn UPCoM. Tác giả sử dụng phương pháp<br /> Công bố thông tin tự<br /> nguyện, doanh nghiệp, nghiên cứu định lượng, khảo sát trên báo cáo thường niên của 135 doanh<br /> UPCoM nghiệp trên sàn UPCoM. Kết quả nghiên cứu cho thấy, mức độ công bố thông<br /> tin tự nguyện của các doanh nghiệp trên sàn UPCoM còn rất thấp, trung bình<br /> chỉ đạt 21,3%. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu tìm được, tác giả cũng đưa ra các<br /> hàm ý chính sách và kiến nghị giải pháp nhằm nâng cao mức độ công bố thông<br /> tin tự nguyện của các doanh nghiệp trên sàn UPCoM.<br /> <br /> 1. GIỚI THIỆU tương lai dưới nhiều góc cạnh, từ tài chính, quản<br /> Vấn đề công bố thông tin (CBTT) trên thị trường trị đến các thông tin trách nhiệm xã hội… Việc<br /> chứng khoán (TTCK) luôn là một vấn đề quan CBTT trên các BCTN không chỉ mang tính bắt<br /> trọng được nhiều đối tượng quan tâm như nhà đầu buộc theo pháp luật mà còn thể hiện tính tự<br /> tư, các tổ chức tín dụng, các nhà nghiên cứu... nguyện của nhà quản lý.<br /> Đặc biệt là CBTT tự nguyện (CBTTTN) ngày Đã có nhiều nghiên cứu trước đây tiến hành<br /> càng được quan tâm nhiều hơn do CBTT bắt buộc nghiên cứu về vấn đề CBTT trên TTCK, nhưng<br /> chưa đáp ứng hiệu quả nhu cầu của người sử đối tượng nghiên cứu hầu hết là các DN niêm yết<br /> dụng. trên sàn giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX)<br /> Thông tin của các công ty đại chúng công bố chủ hoặc TP. HCM (HOSE). Trong khi đó vấn đề<br /> yếu trình bày trên các báo cáo, trong đó báo cáo minh bạch hóa thông tin của các công ty đại<br /> thường niên (BCTN) là một trong những báo cáo chúng chưa niêm yết trên sàn UPCoM đang là vấn<br /> quan trọng nhất, không chỉ là bức tranh tổng quát đề cấp bách thì chưa có đề tài nào khai thác.<br /> trình bày về các hoạt động trong quá khứ mà còn Xuất phát từ những thực trạng trên tác giả nhận<br /> thể hiện các thông tin mang tính định hướng thấy cần thiết thực hiện đề tài này.<br /> <br /> 67<br /> An Giang University Journal of Science – 2018, Vol. 19 (1), 67 – 75<br /> <br /> 2. Cơ sở lý thuyết đến mức độ CBTTTN của các DN niêm yết trên<br /> 2.1 Tổng quan các nghiên cứu trước HOSE.<br /> Qua tổng quan các nghiên cứu trước, tác giả nhận<br /> Nghiên cứu Voluntary Disclosure Information in<br /> thấy có 2 dòng nghiên cứu: (1) là đánh giá mức độ<br /> the Annual Reports of Non Financial Listed<br /> CBTTTN của các công ty niêm yết và (2) tìm ra<br /> Companies: The Case of Vietnam được Tạ Quang<br /> các nhân tố có ảnh hưởng đến mức độ CBTTTN<br /> Bình thực hiện năm 2012. Mục tiêu của nghiên<br /> của các công ty niêm yết. Trong bài nghiên cứu<br /> cứu này là thiết lập danh mục thông tin tự nguyện<br /> này, tác giả đi theo dòng nghiên cứu thứ nhất, trên<br /> (TTTN) cần công bố và đánh giá mức độ<br /> cơ sở kế thừa phương pháp nghiên cứu trước để<br /> CBTTTN của các công ty niêm yết phi tài chính<br /> kiểm định lại với đối tượng là các công ty đại<br /> tại Việt Nam. Tác giả đã thiết lập một danh sách<br /> chúng chưa niêm yết trên sàn UPCoM tại Việt<br /> các mục TTTN cần công bố dựa trên các nghiên<br /> Nam.<br /> cứu trước, đặc biệt là ở các nước đang phát triển.<br /> Sau đó, danh sách được đối chiếu lại với Thông tư 2.2 Lý thuyết về công bố thông tin tự nguyện<br /> 09/2010/TT-BTC của Bộ Tài chính hướng dẫn về CBTTTN là việc trình bày các thông tin nằm<br /> CBTT trên TTCK tại Việt Nam để loại ra các mục ngoài quy định bắt buộc, bao gồm thông tin kế<br /> thông tin là bắt buộc phải công bố. Tiếp theo, toán và các thông tin khác mà nhà quản lý cho là<br /> danh sách này được gửi đến cho các chuyên gia đáp ứng nhu cầu của các bên liên quan.Việc này<br /> để chọn ra các mục TTTN cần thiết công bố. Một nhằm mục đích giảm bất cân xứng thông tin giữa<br /> danh sách cuối cùng các mục TTTN được thiết nhà quản lý – nhà đầu tư và cung cấp thông tin<br /> lập là 72 mục và nhóm thành 6 nhóm lớn. Kết quả nhằm giải thích yêu cầu của các bên liên quan<br /> nghiên cứu cũng cho thấy, mức độ CBTTTN của khác (Meek & cs., 1995).<br /> các công ty niêm yết còn rất thấp, tương tự với 2.2.1 Nội dung thông tin tự nguyện cần công bố<br /> một số nước đang phát triển khác.<br /> Ở mỗi quốc gia, văn bản quy định thông tin bắt<br /> Juhmani (2013) đã tiến hành nghiên cứu nhằm tìm<br /> buộc phải công bố trên TTCK không giống nhau,<br /> ra mối quan hệ giữa các yếu tố và mức độ tiết lộ<br /> theo đó TTTN cần công bố cũng khác nhau.<br /> TTTN của các công ty niêm yết tại Bahrain. Mẫu<br /> Trong phạm vi nghiên cứu này, nội dung thông tin<br /> nghiên cứu chính thức là 41 công ty niêm yết, dữ<br /> tự nguyện mà tác giả nhắm tới là tất cả thông tin<br /> liệu được thu thập trên BCTN của các công ty này<br /> nằm ngoài quy định bắt buộc phải công bố trong<br /> năm 2010. Để đo lường mức độ CBTTTN, tác giả<br /> BCTN của các DN trên sàn UPCoM chiếu theo<br /> sử dụng phương pháp chỉ số CBTT, danh sách các<br /> quy định hiện hành là Thông tư 52/2012/TT-BTC<br /> mục CBTTTN gồm 34 khoản mục được xây dựng<br /> của Bộ Tài chính.<br /> dựa trên Luật Công ty Bahrain. Kết quả nghiên<br /> Trong thực tế đã có nhiều nghiên cứu thực hiện<br /> cứu cho thấy, các yếu tố có ảnh hưởng đến<br /> thiết lập nội dung các mục TTTN cần công bố tại<br /> CBTTTN là quyền sở hữu của cổ đông không<br /> Việt Nam như: Tạ Quang Bình (2012), Nguyễn<br /> kiểm soát, quy mô công ty và đòn bẩy tài chính.<br /> Thị Thu Hảo (2015),… Trong nghiên cứu này, tác<br /> Nguyễn Thị Thu Hảo (2015) cũng đã tiến hành<br /> giả kế thừa danh mục nội dung TTTN cần công<br /> nghiên cứu nhằm xác định các nhân tố ảnh hưởng<br /> bố trên BCTN của Tạ Quang Bình (2012) làm cơ<br /> đến mức độ CBTTTN của các doanh nghiệp (DN)<br /> sở ban đầu cho việc thiết lập nội dung TTTN của<br /> niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán TP.<br /> tác giả.<br /> HCM (HOSE). Tác giả sử dụng phương pháp<br /> Theo đó, danh mục nội dung TTTN cần công bố<br /> nghiên cứu định lượng khảo sát trên BCTN của<br /> của Tạ Quang Bình (2012) đã thiết lập gồm 72<br /> 106 DN niêm yết trên HOSE. Kết quả phân tích<br /> khoản mục thông tin chia làm 6 nhóm thông tin<br /> chỉ ra 3 nhân tố: (1) Quy mô; (2) Loại hình sở hữu<br /> cơ bản như sau:<br /> có yếu tố nước ngoài; (3) Lợi nhuận có ảnh hưởng<br /> <br /> 68<br /> An Giang University Journal of Science – 2018, Vol. 19 (1), 67 – 75<br /> <br /> Thứ nhất là nhóm “Thông tin chung về DN” gồm Chỉ số CBTT là một danh sách các khoản mục<br /> 14 mục thông tin, tiêu biểu như: sứ mệnh của DN, được lựa chọn, những thông tin có thể được công<br /> thị phần, vị thế cạnh tranh, mạng lưới tiếp thị, bố trên báo cáo của công ty (Marston & cs.,<br /> phương pháp kiểm soát chất lượng, đóng góp của 1991). Danh mục thông tin công bố có thể bao<br /> DN cho nền kinh tế quốc gia, vấn đề quan trọng gồm cả thông tin bắt buộc và/hoặc các mục<br /> trong năm… TTTN. Nó có thể bao gồm thông tin báo cáo trong<br /> Thứ hai là nhóm “Thông tin ủy ban kiểm toán” một hoặc nhiều phương tiện CBTT của công ty<br /> gồm 7 mục thông tin, điển hình như: số lượng như: BCTN, báo cáo tạm thời, quan hệ nhà đầu<br /> thành viên ủy ban kiểm toán, trình độ của các tư…<br /> thành viên trong ủy ban kiểm toán, vai trò của ủy Trong bản thân phương pháp chỉ số CBTT lại có 2<br /> ban kiểm toán… cách sử dụng khác nhau là cho điểm trọng số và<br /> Thứ ba là nhóm “Thông tin tài chính” gồm 7 mục không cho điểm trọng số (Cooke T.E, 1989).<br /> thông tin, nổi bật như thông tin tài chính DN qua Những nhà nghiên cứu ủng hộ phương pháp cho<br /> 3 năm gần nhất, thông tin giá cổ phiếu, ảnh hưởng điểm trọng số vì họ cho rằng mỗi mục thông tin<br /> của lạm phát lên báo cáo tài chính, biến động của có tầm quan trọng khác nhau. Tuy nhiên, việc cho<br /> ngoại tệ… điểm trọng số là tùy thuộc vào bản thân người<br /> Thứ tư là nhóm “Thông tin dự báo” gồm 12 mục nghiên cứu. Những người ủng hộ cho phương<br /> thông tin, các thông tin quan trọng phải kể đến pháp không cho điểm trọng số giả định là các mục<br /> như: kế hoạch mở rộng sản xuất kinh doanh, kế thông tin có tầm quan trọng như nhau đối với<br /> hoạch mở rộng tiếp thị và phân phối, dự báo chi người dùng thông tin. Phương pháp này được rất<br /> phí nghiên cứu và phát triển, dự báo doanh số bán nhiều nhà nghiên cứu sử dụng như: Juhmani<br /> hàng trong tương lai, dự báo lợi nhuận trong (2013), Sweiti and Attayah (2013) …<br /> tương lai…<br /> 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Thứ năm là nhóm “Thông tin nhân viên, trách<br /> 3.1 Đo lường mức độ công bố thông tin tự<br /> nhiệm xã hội và chính sách môi trường” gồm 17<br /> nguyện<br /> mục thông tin. Về cơ bản nhóm thông tin này chủ<br /> yếu trình bày các mục thông tin về chế độ chính Nghiên cứu này dùng chỉ số CBTT không trọng<br /> sách đối với người lao động như: thù lao, thưởng, số để đo lường mức độ CBTTTN của các DN trên<br /> đào tạo, phúc lợi, an toàn lao động… sàn UPCoM. Trong đó, khoản mục được công bố<br /> Cuối cùng là nhóm “ Thông tin về ban giám đốc” gán giá trị là "1", không công bố gán giá trị là "0"<br /> gồm 15 mục thông tin. Theo đó, các thông tin liên và chỉ số CBTTTN cho từng DN được tính theo<br /> quan về ban giám đốc quan trọng cần tự nguyện công thức sau:<br />