Đánh giá năng lực thể chế về quản lý rủi ro thiên tai ở Việt Nam: Phần 1 - Nhiều tác giả

Chia sẻ: Lê Bảo Ngân | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:70

Thêm vào BST

Báo xấu

149
lượt xem 31
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đánh giá năng lực thể chế về quản lý rủi ro thiên tai ở Việt Nam. Phần 1 gồm chương 1 và chương 2, nội dung chính của hai chương này nói về chức năng của chính phủ trong quản lý giảm nhẹ thiên tai. Cụ thể là đề cập đến các trách nhiệm của cơ quan điều phối quản lý quản lý rủi ro thiên tai cấp cao nhất của chính phr trong việc thúc đẩy các yếu tố chung của hệ thống quản lý rủi ro thiên tai. Các trách nhiệm chung của chính phủ có liên quan đến các hoạt động cưỡng chế,, tuân thủ và triển khai thực thi các luật trong 6 bước của công tác quản lý rủi ro thiên tai.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đánh giá năng lực thể chế về quản lý rủi ro thiên tai ở Việt Nam: Phần 1 - Nhiều tác giả

§¸nh gi¸ n¨ng lùc thÓ chÕ vÒ Qu¶n lý rñi ro thiªn tai ë ViÖt Nam §èi t¸c gi¶m nhÑ thiªn tai Giai ®o¹n I C¸c t¸c gi¶ TS. David Lempert, Chuyªn gia t− vÊn quèc tÕ vÒ luËt NguyÔn V¨n LÔ, Chuyªn gia t− vÊn vÒ qu¶n lý thiªn tai trong n−íc TS. B¹ch T©n Sinh, Chuyªn gia t− vÊn vÒ thÓ chÕ trong n−íc Th¸ng 8 n¨m 20031 1 B¶n B¸o c¸o cuèi cïng ®−îc hoµn thiÖn th¸ng 7 n¨m 2004
Môc lôc C¸c côm tõ viÕt t¾t ...................................................................................................................... v Tãm t¾t chung vµ c¸c vÊn ®Ò chÝnh............................................................................................. 1 Tæng hîp c¸c kÕt qu¶ thu ®−îc ................................................................................................... 3 Giíi thiÖu .................................................................................................................................... 9 Tæng quan chung ...................................................................................................................... 12 C¸c quan ®iÓm míi vµ thuËt ng÷ .............................................................................................. 14 ThuËt ng÷ .................................................................................................................................. 17 Ph−¬ng ph¸p luËn vµ cÊu tróc b¸o c¸o...................................................................................... 21 PhÇn 1- C¸c Chøc n¨ng chÝnh cña chÝnh phñ trong qu¶n lý gi¶m nhÑ thiªn tai ...................... 23 1. C¸c tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan ®iÒu phèi qu¶n lý rñi ro thiªn tai cÊp cao nhÊt cña chÝnh phñ trong viÖc thóc ®Èy c¸c yÕutè chung cña hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai .............................. 23 1.1. C¸c chøc n¨ng ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý hµnh chÝnh ë cÊp cao.......................................... 29 1.1.1. X¸c ®Þnh rñi ro thiªn tai ë ViÖt Nam .................................................................... 30 1.1.2. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng x¶y ra nguy c¬ tiÒm tµng – Gi¸m s¸t c¸c hÖ thèng tù nhiªn... 31 1.1.3. §¸nh gi¸ tÝnh dÔ bÞ tæn th−¬ng .............................................................................. 33 1.1.4. X¸c ®Þnh c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm rñi ro (c¸c vÊn ®Ò vÒ b¶o hiÓm)...... 37 1.1.5. TriÓn khai c¸c ho¹t ®éng ®Òn bï, cøu n¹n vµ cøu trî xuyªn biªn giíi .................. 37 1.1.6. Qu¶n lý hµnh chÝnh - c¸c tr¸ch nhiÖm cña ChÝnh phñ cã liªn quan ®Õn thiªn tai.. 37 1.2. C¸c chøc n¨ng lËp ph¸p cÊp cao nhÊt (quèc gia) vµ c¸c c¬ quan t−¬ng ®−¬ng ë c¸c cÊp .............................................................................................................................................. 42 1.2.1. X©y dùng c¸c tiªu chuÈn ®o l−êng chung ®èi víi ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ ph¶n ¸nh tiªu chÝ chÝnh trÞ: phª duyÖt hoÆc giao quyÒn h¹n vÒ ph©n tÝch t¸c ®éng vµ sµng läc c¸c tiªu chÝ cã liªn quan ®Õn nhiÒu Bé. ............................................................................ 42 1.2.2. X¸c ®Þnh c¸c chøc n¨ng vµ quyÒn h¹n cßn thiÕu trong qu¶n lý rñi ro thiªn tai..... 44 1.2.3. Gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ........................................................................ 45 2. C¸c tr¸ch nhiÖm chung cña ChÝnh phñ cã liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng c−ìng chÕ tu©n thñ vµ triÓn khai thùc thi c¸c luËt trong 6 b−íc cña c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro thiªn tai ..................... 46 2.1. Quy ho¹ch ph¸t triÓn tæng hîp....................................................................................... 47 2.2. N©ng cao hiÖu qu¶ c¸c c¬ chÕ vµ chøc n¨ng hµnh ph¸p ................................................ 50 2.3. T¨ng c−êng gi¸o dôc vµ n©ng cao nhËn thøc céng ®ång ............................................... 51 3. Chøc n¨ng cô thÓ cña c¸c bé/ngµnh vµ c¸c cÊp theo c¸c b−íc cña c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro thiªn tai ..................................................................................................................................... 53 3.1. Phßng ngõa vµ gi¶m nhÑ................................................................................................ 54 3.1.1. §¶m b¶o ch¾c ch¾n lµ c¸c tµi s¶n ®−îc b¶o vÖ (ph¶i x©y dùng vµ ®¸nh gi¸ c¸c dù ¸n nh»m gi¶m thiÓu rñi ro ®èi víi tµi s¶n vµ ®Ó c−ìng chÕ thùc thi c¸c dù ¸n nµy) ......... 54 3.1.2 Trao ®æi th«ng tin vÒ rñi ro gi÷a c¸c bªn liªn quan vµ gi¶m nhÑ rñi ro th«ng qua sö dông c¸c thñ tôc (c¸c c¬ quan b¶o vÖ tµi s¶n)................................................................... 56 3.1.3. Trao ®æi th«ng tin vÒ kh¶ n¨ng dÔ bÞ tæn th−¬ng gi÷a c¸c bªn liªn quan (nh÷ng c¬ quan b¶o vÖ tµi s¶n) vµ gi¶m nhÑ thiÖt h¹i th«ng qua c¸c thñ tôc cã kh¶ n¨ng c−ìng chÕ thùc thi ®−îc ..................................................................................................................... 57 3.1.4. X©y dùng c¸c c¬ chÕ ®Çu t− c¸c nguån lùc mét c¸ch hîp lý nh»m gi¶m thiÓu kh¶ n¨ng dÔ bÞ tæn th−¬ng ....................................................................................................... 58 3.2. ChuÈn bÞ vµ dù b¸o/ c¶nh b¸o........................................................................................ 59 3.2.1. X©y dùng kÕ ho¹ch ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu vÒ søc khoÎ, b¶o vÖ tµi s¶n vµ gi¶m thiÖt h¹i ............................................................................................................................. 59 3.2.2. Dù b¸o rñi ro tr−íc m¾t........................................................................................... 60 3.3. øng cøu vµ cøu trî......................................................................................................... 62 3.3.1. X©y dùng hÖ thèng ®¸nh gi¸ cho 3 lÜnh vùc cã nhu cÇu: M«i tr−êng lµnh m¹nh, Gi¶m nhÑ thiÖt h¹i vµ B¶o tån tµi s¶n ............................................................................... 62 3.3.2. §¸p øng nhu cÇu cøu trî....................................................................................... 63 3.4. Phôc håi ......................................................................................................................... 63 ii
3.4.1. §¸nh gi¸ c¸c yÕu tè ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¸c mèi t−¬ng quan ............................. 64 3.4.2. Cung cÊp ®Çu vµo sím phôc håi vµ æn ®Þnh cuéc sèng cña ng−êi d©n ................. 64 3.5. T¸i thiÕt.......................................................................................................................... 64 3.5.1. X¸c ®Þnh c¸c −u tiªn vµ ph©n giao tr¸ch nhiÖm .................................................... 65 PhÇn II C¸c vÝ dô quèc tÕ vµ c¸c kiÕn nghÞ ng¾n cho nghiªn cøu ë giai ®o¹n II ...................... 66 2.1. C¸c ®Ò xuÊt chung xuyªn suèt tõ phÇn I cña nghiªn cøu: c¸c lÜnh vùc ®Ó th¶o luËn.... 66 2.2. C¸c ®Ò xuÊt cô thÓ......................................................................................................... 67 2.3. §Ò c−¬ng th¶o luËn ®Ó ph©n tÝch s©u, ph¸t hiÖn vµ s¾p xÕp −u tiªn nh÷ng vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt vµ h×nh thµnh c¸c chiÕn l−îc trong Pha II............................................................ 71 2.4. ý t−ëng cÇn ®−îc c©n nh¾c khi thiÕt kÕ “kÕ ho¹ch hµnh ®éng” cho Pha II.................... 71 2.5. Lêi khuyªn s¸ch l−îc..................................................................................................... 72 PhÇn III. Phô lôc: m« t¶ chi tiÕt hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai cña ViÖt nam Phô lôc A: C¸c c¬ quan ®iÒu phèi qu¶n lý rñi ro thiªn tai ë ViÖt Nam A.1. Mét sè c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm chung vÒ qu¶n lý rñi ro thiªn tai A.2. Danh s¸ch c¸c c¬ quan thµnh viªn cña Ban chØ ®¹o phßng, chèng lôt, b·o A.3. S¬ ®å tæ chøc cña c¸c Ban chØ ®¹o ( chØ huy) vÒ thiªn tai vµ tæ chøc cña c¸c Ban nµy Phô luc B: C¸c hÖ thèng quan tr¾c rñi ro vµ x¸c ®Þnh thiªn tai ë ViÖt Nam B.1. C¸c hÖ thèng quan tr¾c vµ x¸c ®Þnh nguy c¬ tiÒm n¨ng cña ViÖt Nam so víi c¸c hÖ thèng cña quèc tÕ B.2. C¸c c«ng cô quan tr¾c cña Nhµ n−íc mµ hiÖn nay ®ang ®−îc sö dông trong hÖ thèng nh»m cung cÊp kh¶ n¨ng øng phã víi thiªn tai vµ cè g¾ng ®¸nh gi¸ rñi ro dµi h¹n Phô lôc C: TÝnh to¸n gi¸ trÞ tµi s¶n vµ c¸c nguy c¬ thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n vµ c¸c hÖ thèng b¶o vÖ ë ViÖt Nam C.1. B¶ng so s¸nh (B−íc khëi ®Çu trong qu¸ tr×nh tiªu chuÈn ho¸ c¸c nguy c¬): tû lÖ chÕt ë ViÖt Nam C.2. B¶ng so s¸nh (B−íc khëi ®Çu trong qu¸ tr×nh tiªu chuÈn ho¸ c¸c nguy c¬): ThiÖt h¹i vÒ tµi s¶n vµ vÒ kinh tÕ ë ViÖt Nam C.3. §¸nh gi¸ vÒ tµi s¶n ®· ®−îc tiªu chuÈn ho¸ cho tÊt c¶ c¸c lo¹i tµi s¶n ë ViÖt Nam: xem xÐt tõ viÔn c¶nh quèc gia C.4. C¸c chøc n¨ng vÒ b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i tµi s¶n hiÖn ®ang ®−îc ph©n c«ng trong hÖ thèng qu¶n lý hµnh chÝnh cña ViÖt Nam C.5. C¸c tho¶ thuËn vµ c«ng −íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ®· ký kÕt cã liªn quan ®Õn qu¶n lý thiªn tai Phô lôc D. C¸c mèi quan t©m vÒ mÆt qu¶n lý hµnh chÝnh ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý thiªn tai ë ViÖt Nam D.1. C¸ch thøc x¸c ®Þnh thiªn tai liªn quan tíi c¸c ho¹t ®éng øng cøu khÈn cÊp D.2. C¸c c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh theo tõng b−íc trong quy tr×nh qu¶n lý thiªn tai Phô lôc E. Ng¨n ngõa vµ gi¶m nhÑ thiªn tai ë ViÖt Nam E.1. C−ìng chÕ thùc thi c¸c tiªu chuÈn vÒ b¶o vÖ tµi s¶n ë ViÖt Nam E.2. Giai ®o¹n gi¶m nhÑ: Mèi liªn quan gi÷a dù b¸o vµ lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rñi ro (dµi h¹n) E.3. Giai ®o¹n gi¶m nhÑ: Mèi liÖn hÖ gi÷a viÖc x¸c ®Þnh c¸c nguy c¬ vµ c−ìng chÕ thùc thi c¸c giao thøc gi¶m thiÓu tÝnh dÔ bÞ tæn th−¬ng – QuyÒn h¹n cña c¸c c¬ iii
quan chÞu tr¸ch nhiÖm x¸c ®Þnh c¸c nguy c¬ vµ c−ìng chÕ thùc thi c¸c giao thøc. Phô lôc F. Dù b¸o c¸c nguy c¬ s¾p x¶y ®Õn ë ViÖt Nam F.1. C¸c hÖ thèng dù b¸o kh¶ n¨ng x¶y ra thiªn tai vµ c«ng t¸c chuÈn bÞ øng phã ë ViÖt Nam so víi c¸c hÖ thèng cña quèc tÕ Phô lôc G. ChuÈn bÞ cho nghiªn cøu ë giai ®o¹n II G.1. Ph−¬ng ph¸p luËn ®¸nh gi¸ c¸c ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu trong hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai cña ViÖt Nam G.2. C¸c ®å thÞ sÏ ®−îc sö dông trong nghiªn cøu ë giai ®o¹n II ®Ó gióp x¸c ®Þnh c¸c −u tiªn: X¸c ®Þnh c¸c ®iÓm yÕu Phô lôc H. Mét vµi kinh nghiÖm quèc tÕ vÒ qu¶n lý tæng hîp rñi ro thiªn tai cã kh¶ n¨ng thÝch øng víi ViÖt Nam H.1. Ên §é H.2. ¤xtralia H.3. NhËt B¶n Phô lôc I. Tãm t¾t qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ thay ®æi vÒ tæ chøc vµ chøc n¨ng nhiÖm vô cña Ban C§PCLBTW Phô lôc K. Danh môc hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p quy cña ViÖt Nam liªn quan ®Õn qu¶n lý gi¶m nhÑ thiªn tai. PhÇn IV. C¸c b¸o c¸o pháng vÊn Tµi liÖu tham kh¶o iv
C¸c côm tõ viÕt t¾t CCFSC Ban chØ ®¹o phßng, chèng lôt, b·o Trung −¬ng CCPFF Ban chØ ®¹o Trung −¬ng phßng ch¸y, ch÷a ch¸y rõng DARD Së N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n DDMFC Côc Qu¶n lý ®ª ®iÒu vµ Phãng chèng lôt b·o DMU §¬n vÞ qu¶n lý thiªn tai DPFSCMC Ban chØ huy phßng chèng th¶m ho¹ cña Bé Y tÕ MARD Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n MOF Bé Tµi chÝnh MOI Bé C«ng nghiÖp MOPT Bé B−u chÝnh ViÔn th«ng MOLISA Bé Lao ®éng-Th−¬ng binh vµ X· héi MONRE Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng MOPL Bé C«ng an MPI Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t− NCWMF Trung t©m Dù b¸o KhÝ t−îng-Thuû v¨n Trung −¬ng NCEI ñy ban quèc gia vÒ héi nhËp kinh tÕ NCSR ñy ban Quèc gia T×m kiÕm Cøu n¹n PC ñy ban Nh©n d©n VTV §µi truyÒn h×nh ViÖt Nam v
Tãm t¾t chung vµ c¸c vÊn ®Ò chÝnh C«ng t¸c qu¶n lý rñi ro thiªn tai cña ViÖt Nam m¹nh vµ cã hiÖu qu¶. Trªn thùc tÕ, c«ng t¸c nµy ®· tõ l©u ®−îc xem lµ mét ngµnh chñ chèt cña ChÝnh phñ, th−êng quen víi viÖc ®¸nh gi¸ rñi ro trong mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp truyÒn thèng. §ång thêi, c«ng t¸c nµy còng cßn mét sè mÆt yÕu, th−êng bÞ ®éng tr−íc nh÷ng biÕn ®éng cña c¸c nguy c¬ vµ tÝnh dÔ bÞ tæn th−¬ng vÒ mÆt m«i tr−êng vµ ch−a ®−îc chuÈn bÞ ®Ó triÓn khai c¸c c«ng t¸c b¶o vÖ trong mét nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp nhiÒu thµnh phÇn. Nh×n chung, hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai cña ViÖt Nam ®· thùc sù lµ mét hÖ thèng qu¶n lý rñi ro b−íc ®Çu nhËn thøc ®−îc kh¸i niÖm ‘rñi ro’ hoÆc lµ ‘qu¶n lý rñi ro’ trong c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn. §Æc tr−ng cña hÖ thèng nµy lµ ho¹t ®éng dùa trªn c¸c kinh nghiÖm phßng, chèng c¸c lo¹i thiªn tai ®· tõng x¶y ra trong qu¸ khø nhiÒu h¬n lµ phßng, chèng c¸c sù kiÖn cã thÓ sÏ x¶y ra trong t−¬ng lai, nã bao gåm c¸c ho¹t ®éng phßng, chèng vµ øng phã mét c¸ch tÝch cùc vµ theo môc tiªu ®Æt ra ®èi víi c¸c lo¹i thiªn tai, ph¶n ¸nh lÞch sö cña nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt lóa g¹o (chØ tËp trung ®èi phã víi b·o, lôt, óng, h¹n lµ chñ yÕu vµ ®−îc ®Þnh h−íng −u tiªn cho c¸c ho¹t ®éng øng cøu vµ cøu trî mang tÝnh ng¾n h¹n thay v× tËp trung vµo c¸c chiÕn l−îc, c¸c chØ tiªu kÕ ho¹ch vµ c¸c biÖn ph¸p vÒ c¬ së vËt chÊt vµ tµi chÝnh còng nh− viÖc ®Çu t− mang tÝnh dµi h¹n nh»m môc ®Ých tiÕt kiÖm b»ng c¸ch gi¶m nguy c¬ vµ kh¶ n¨ng dÔ bÞ tæn th−¬ng trong mét thêi gian dµi. Nh÷ng quan s¸t vÒ c¸c ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu cña hÖ thèng (nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh). Mét sè ®iÓm m¹nh: 1. HÖ thèng c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ phßng chèng thiªn tai cña VN kh«ng ngõng ®−îc bæ sung, hoµn thiÖn ®· gãp phÇn n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña chÝnh quyÒn c¸c cÊp trong qu¸ tr×nh qu¶n lý gi¶m nhÑ thiªn tai, ®ång thêi cã t¸c dông n©ng cao ý thøc ph¸p luËt cho c¶ céng ®ång ®Ó ng−êi d©n chñ ®éng tù phßng chèng vµ kh¾c phôc hËu qu¶. 2. HÖ thèng tæ chøc Ban ChØ ®¹o, Ban ChØ huy phßng, chèng lôt, b·o; phßng ch¸y, ch÷a ch¸y rõng; t×m kiÕm cøu n¹n ®−îc tæ chøc chÆt chÏ tõ Trung −¬ng tíi c¬ së vµ kh«ng ngõng ®−îc cñng cè, hoµn thiÖn; cã chøc n¨ng nhiÖm vô vµ quy chÕ ho¹t ®éng râ rµng; ®iÒu hµnh, phèi hîp c¸c ho¹t ®éng phßng, chèng thiªn tai cã hiÖu qu¶ thiªn tai. 3. ViÖt Nam rÊt quan t©m x©y dùng vµ thùc hiªn ChiÕn l−îc vµ Ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng Quèc gia vÒ qu¶n lý gi¶m nhÑ thiªn tai. 4. Tr−íc ®©y ViÖt Nam th−êng tËp trung mäi nguån lùc cho giai ®o¹n øng phã, cøu trî vµ kh«i phôc khÈn cÊp (v× nguån tµi chÝnh cßn hanh hÑp). GÇn ®©y, Nhµ n−íc ®· tËp trung −u tiªn ®Çu t− tr−íc cho viÖc phßng ngõa vµ gi¶m nhÑ thiªn tai víi møc ®é ®Çu t− ch−a tõng cã so víi c¸c giai ®o¹n tr−íc. 5. Mçi khi cã thiªn tai lín xÈy ra, ViÖt Nam ®· huy ®éng ®−îc søc m¹nh tæng hîp cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh vµ cña c¶ céng ®ång cho viÖc ®èi phã, cøu trî khÈn cÊp nªn ®· h¹n chÕ ®¸ng kÓ thiÖt h¹i vÒ ng−êi vµ tµi s¶n, nhanh chãng phôc håi s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nh©n d©n. 6. ViÖt Nam ®· tÝch cùc vµ chñ ®éng héi nhËp quèc tÕ trong lÜnh vùc qu¶n lý gi¶m nhÑ thiªn tai 1
Mét sè ®iÓm yÕu: 1. Trong tÊt c¶ c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt liªn quan ®Õn qu¶n lý rñi ro thiªn tai ®Òu kh«ng quy ®Þnh c¸c chÕ tµi cô thÓ. MÆt kh¸c lùc l−îng Thanh tra chuyªn ngµnh vÒ phßng chèng lôt b·o ®Õn nay vÉn ch−a tæ chøc ®−îc. ChÝnh hai ®iÓm yÕu nµy lµm cho hiÖu lùc c−ìng chÕ thi hµnh ph¸p luËt trong qu¶n lý rñi ro thiªn tai bÞ h¹n chÕ ®¸ng kÓ. 2. HiÖn nay ViÖt Nam cã nhiÒu tæ chøc chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý thiªn tai. • HÖ thèng c¸c tæ chøc qu¶n lý thiªn tai nh− hiÖn nay võa cång kÒnh võa khã phèi hîp ®iÒu hµnh nªn ch−a ph¸t huy hÕt søc m¹nh tæng hîp cña c¸c tæ chøc ®ã. • ViÖc Bé Tµi nguyªn-M«i tr−êng míi chØ ®−îc ph©n c«ng tiÕp nhËn chøc n¨ng qu¶n lý khai th¸c, sö dông mÆt lîi cña tµi nguyªn n−íc cßn ®Ó l¹i chøc n¨ng qu¶n lý mÆt h¹i cña n−íc cho Bé NN&PTNT lµ sù ph©n c«ng ch−a thËt hîp lý, ch−a khoa häc. • ViÖc bæ sung chøc n¨ng t×m kiÕm cøu n¹n cho BCHPCLB c¸c ngµnh vµ ®Þa ph−¬ng nh−ng tiÒm lùc vËt chÊt kh«ng ®−îc t¨ng t−¬ng øng lµm sao c¸c tæ chøc ®ã cã thÓ hoµn thµnh nhiÖm vô. ViÖc song song tån t¹i BC§PCLBTW vµ UBQGTKCN cã thÓ dÉn ®Õn sù chång chÐo trong chØ ®¹o. 3. Ch−a thùc hiÖn tèt viÖc lång ghÐp qu¶n lý rñi ro thiªn tai vµo qu¸ tr×nh quy ho¹ch vµ ®Çu t−, do ®ã kÕ ho¹ch ph¸t triÓn Kinh tÕ -X· héi ®Ò ra cßn thiÕu tÝnh bÒn v÷ng. 4. Ch−a cã Bé nµo ®−îc giao tr¸ch nhiÖm chÝnh trong viÖc phèi hîp víi c¸c bé kh¸c vÒ ho¹ch ®Þnh ph−¬ng ¸n phôc håi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ sau thiªn tai, mµ mçi bé, ngµnh chØ chñ ®éng thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm theo chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc ®· ®−îc ph©n c«ng. Ph¸p luËt chØ míi quy ®Þnh Tæng côc thèng kª cã tr¸ch nhiÖm thu thËp vµ c«ng bè c¸c sè liÖu thèng kª vÒ thiÖt hai do thiªn tai g©y ra. 5. §Õn nay vÉn ch−a x¸c ®Þnh râ vµ ch−a tÝnh to¸n ®−îc ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c ®èi víi c¸c lo¹i tµi s¶n cÇn ph¶i b¶o vÖ trong c¸c vïng, miÒn th−êng xuyªn bÞ thiªn tai ®Ó phôc vô c«ng t¸c b¶o hiÓm còng nh− viÖc phôc håi, t¸i thiÕt vµ quyÕt ®Þnh ai sÏ ph¶i høng chÞu c¸c rñi ro vµ theo tiªu chÝ nµo. 6. ViÖc thèng kª, ®¸nh gi¸ thiÖt h¹i do lôt, b·o g©y ra míi chØ h¹n chÕ trong viÖc thèng kª, ®¸nh gi¸ c¸c thiÖt h¹i vËt chÊt cã thÓ ®o ®Õm ®−îc, cßn ®¸nh gi¸ thiÖt h¹i do viÖc ng−ng trÖ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng sinh th¸i ch−a cã quy ®Þnh vµ h−íng dÉn cô thÓ. Do ®ã viÖc ®¸nh gi¸ thiÖt h¹i do lôt, b·o g©y ra trong thêi gian qua ch−a ph¶n ¶nh ®−îc ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c. 7. C¸c C«ng ty b¶o hiÓm ë ViÖt nam ch−a tham gia tÝch cùc vµo lÜnh vùc b¶o hiÓm thiªn tai, do ®ã ch−a gi¶m nhÑ ®−îc g¸nh nÆng bao cÊp cña Nhµ n−íc. 2
Tæng hîp c¸c kÕt qu¶ thu ®−îc HÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai (Phßng ngõa vµ gi¶m nhÑ, ChuÈn bÞ vµ dù b¸o/c¶nh b¸o, øng cøu, Cøu trî, Phôc håi vµ T¸i thiÕt) §¸nh gi¸ theo trËt tù c¸c cÊp bËc qu¶n lý hµnh chÝnh lµ c¸ch tèt nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ mét hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai. Cã nhiÒu phÇn hay ‘cÊp ®é’ kh¸c nhau, cã vai trß rÊt quan träng trong c¬ cÊu tæ chøc cña mét hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai: 1) ®iÒu phèi hÖ thèng (ë cÊp cao nhÊt); 2) ®Ó ®¶m b¶o c¸c chøc n¨ng ®−îc tu©n thñ vµ ®−îc thùc thi, vµ 3) theo khu«n khæ c¸c chøc n¨ng cña hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai theo ‘6 b−íc’. 1. C¸c tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan ®iÒu phèi qu¶n lý rñi ro thiªn tai ë cÊp cao nhÊt cña ChÝnh phñ trong viÖc thóc ®Èy c¸c nh©n tè chung cña mét hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai: 6 b−íc trong c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro thiªn tai Cã mét vµi tr¸ch nhiÖm ®iÒu phèi ‘hÖ thèng’ qu¶n lý rñi ro thiªn tai cña c¸c c¬ quan ChÝnh phñ cÊp cao nhÊt, ®¸ng lý ra rÊt cÇn nh−ng l¹i kh«ng thÊy cã trong hÖ thèng cña ViÖt Nam. C¸c tr¸ch nhiÖm quan träng nµy ®ßi hái ph¶i cã chuyªn m«n ®Ó thèng nhÊt qu¶n lý: c¸c chøc n¨ng ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý hµnh chÝnh ë cÊp cao nhÊt vµ c¸c chøc n¨ng lËp ph¸p cña c¸c c¬ quan cÊp quèc gia vµ c¸c c¬ quan t−¬ng ®−¬ng ë c¸c cÊp kh¸c nhau, lµ nh÷ng chøc n¨ng mµ ®¸ng lý ra ph¶i lµ vai trß cña c¸c c¬ quan cÊp cao h¬n nh−ng ë ViÖt Nam l¹i ®−îc ph©n giao cho c¸c c¬ quan cÊp Bé vµ c¸c uû ban ngang bé, lµ nh÷ng c¬ quan kh«ng cã quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm t−¬ng øng (Xem B¶ng S-1) C¸c chøc n¨ng ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý hµnh chÝnh ë cÊp cao nhÊt C¸c nh©n tè chung cña mét hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai ®Òu ®· thùc sù cã trong hÖ thèng cña ViÖt Nam, nh−ng l¹i thiÕu tÝnh hÖ thèng vµ ch−a ®−îc ®iÒu phèi tèt dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mét sè chøc n¨ng nhÊt ®Þnh l¹i bÞ bá qua hay lµ ®−îc −u tiªn kh«ng ®óng. C¸c chøc n¨ng ®iÒu hµnh ®¸ng lÏ ph¶i do cÊp qu¶n lý hµnh chÝnh cao nhÊt ®¶m nhiÖm th× hiÖn vÉn ®ang cßn thiÕu lµ: • X¸c ®Þnh c¸c nhãm lo¹i thiªn tai tiÒm tµng theo mét c¨n cø nhÊt ®Þnh; • Gi¸m s¸t tÊt c¶ c¸c nguy c¬ tiÒm tµng th«ng qua hÖ thèng gi¸m s¸t/quan tr¾c; • Tiªu chuÈn ho¸ c¸c phÐp tÝnh to¸n nguy c¬ theo tÊt c¶ c¸c nhãm, ph©n lo¹i thiªn tai tiÒm tµng: • Th−êng xuyªn ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ cña c¸c lo¹i tµi s¶n quèc gia theo mét ph−¬ng ph¸p ®· ®−îc chuÈn ho¸ (hÖ thèng tÝnh to¸n gi¸ trÞ tµi s¶n quèc gia vµ b¸o c¸o nguy c¬ cña tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh tµi s¶n; • X¸c ®Þnh râ ai chÞu tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm cho c¸c rñi ro nµy vµ t¹i sao (vµ hç trî cho b¶o hiÓm t− nh©n) vµ • Ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm øng cøu khÈn cÊp cho tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh tæ chøc ®Ó ®¶m b¶o ®· xö lý mét c¸ch c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶. C¸c bæn phËn kh¸c nh»m thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng ®iÒu phèi quèc tÕ vµ triÓn khai cÊp kinh phÝ, cã thÓ còng ®· cã song cã lÏ kh«ng ®−îc c¸c chuyªn gia ®¸nh gi¸ theo c¸c tiªu chÝ khoa häc. C¸c chøc n¨ng lËp ph¸p cña c¸c c¬ quan cÊp quèc gia vµ c¸c c¬ quan t−¬ng ®−¬ng C¸c chøc n¨ng lËp ph¸p cã ë cÊp quèc gia nh−ng c¬ quan lËp ph¸p l¹i kh«ng cã c¸c chuyªn gia kü thuËt chuyªn s©u vÒ lÜnh vùc qu¶n lý rñi ro thiªn tai ®Ó thùc thi 3 chøc n¨ng lËp ph¸p cña hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ hiÖn nay ®ang ë giai ®o¹n mµ c¸c chøc n¨ng nµy ®−îc ph©n giao cho c¸c c¬ quan qu¶n lý hµnh chÝnh, lµ nh÷ng c¬ quan kh«ng thuéc hÖ thèng thÈm quyÒn cña c¸c c¬ quan lËp ph¸p. 3
B¶ng S - 1 : Tæng hîp c¸c chøc n¨ng chÝnh cÇn ph¶i cã vµ ®· cã trong hÖ thèng cña ViÖt Nam C¸c chøc n¨ng C¸c c¬ quan C¸c c¬ quan ®iÒu phèi chung cÊp trung −¬ng cÊp ®Þa ph−¬ng 1.1. C¸c chøc n¨ng ®iÒu hµnh qu¶n lý hµnh chÝnh cña ChÝnh phñ 1.1.1. X¸c ®Þnh (rñi ro) thiªn tai míi Kh«ng cã c¸c hÖ thèng tæ Kh«ng cã chøc ®èi víi lo¹i thiªn tai míi - chØ cã hÖ thèng ®èi phã víi c¸c lo¹i thiªn tai ®· tõng x¶y ra. 1.1.2. §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng x¶y ra c¸c nguy Ph©n bè t¶n m¹n (xem Phô Kh«ng cã c¬ tiÒm tµng - Quan tr¾c/Gi¸m s¸t c¸c hÖ lôc B) vµ kh«ng cã chøc thèng tù nhiªn n¨ng nh»m x¸c ®Þnh xem c¸c hÖ thèng míi nµo cÇn ph¶i tiÕn hµnh quan tr¾c 1.1.3. §¸nh gi¸ tÝnh dÔ bÞ tæn th−¬ng: a) Bé Tµi chÝnh a) Së Tµi chÝnh a) ChuÈn ho¸ viÖc ®Þnh gi¸ tµi s¶n ®Ó so b) Bé Tµi chÝnh b) Së Tµi chÝnh s¸nh vµ ra quyÕt ®Þnh. c) Bé Tµi chÝnh c) Së Tµi chÝnh b) §Þnh gi¸ c¸c tµi s¶n cÇn ®−îc b¶o vÖ (sinh m¹ng vµ c¸c d¹ng tµi s¶n kh¸c nhau) tr−íc khi x¶y ra thiªn tai, ®ãng vai trß nh− 1 qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch; c) Dù tÝnh chi phÝ tiÒm n¨ng cña nguy c¬ ®èi víi tõng lo¹i tµi s¶n, 1.1.4. X¸c ®Þnh c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm Cã hÖ thèng b¶o hiÓm Cã hÖ thèng b¶o b¶o hiÓm rñi ro thiªn tai (Ai sÏ ®øng ra nh−ng ch−a tham gia b¶o hiÓm nh−ng b¶o hiÓm) hiÓm thiªn tai. ch−a tham gia b¶o hiÓm thiªn tai. 1.1.5. Gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ ®Òn bï vµ Thñ t−íng ChÝnh phñ cã Chñ tÞch UBND th«ng tin xuyªn biªn giíi vµ c¸c c«ng t¸c quyÒn h¹n song l¹i kh«ng c¸c cÊp cøu trî hËu cÇn cã bé phËn trùc tiÕp t− vÊn vÒ chuyªn m«n 1.1.6. Qu¶n lý hµnh chÝnh c¸c tr¸ch a), b) Quèc héi, ChÝnh phñ a) Uû ban nh©n nhiÖm cña ChÝnh phñ cã liªn quan ®Õn vµ Bé Néi vô cã tr¸ch d©n c¸c cÊp. thiªn tai nhiÖm vµ quyÒn h¹n nh−ng b) BCHPCLB a) Ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm vÒ tõng lo¹i thiÕu c¸c chuyªn gia trong tØnh, h×nh øng cøu khÈn cÊp kh¸c nhau ®Ó ®¶m lÜnh vùc ®Æc biÖt nµy; BCHPCCCR b¶o tÝnh hiÖu qu¶ vµ c¸c biÖn ph¸p xö lý BC§PCLBTW cã ®¹i diÖn c) Chñ tÞch c©n b»ng (Mèi quan hÖ gi÷a hÖ thèng qu¶n cña hÇu hÕt c¸c bé/ngµnh; UBND cÊp tØnh, lý rñi ro thiªn tai víi c¸c hÖ thèng kh¸c). BC§TWPCCCR, huyÖn b) X©y dùng n¨ng lùc qu¶n lý gi¶m nhÑ UBQGTKCN cã ®¹i diÖn thiªn tai cho tÊt c¶ c¸c cÊp qu¶n lý (§iÒu cña mét sè bé/ngµnh. C¸c phèi viÖc ph©n tÝch c¸c t¸c ®éng vµ sµng tæ chøc trªn ®Òu cã sù ph©n läc c¸c tiªu chÝ, vµ x¸c ®Þnh nh÷ng chøc c«ng cô thÓ cho c¸c thµnh n¨ng vµ quyÒn h¹n cßn thiÕu trong qu¶n lý viªn vµ cã quy chÕ phèi hîp rñi ro thiªn tai. chÆt chÏ trong ®iÒu hµnh; c) Ph©n bæ tµi chÝnh mét c¸ch nhanh c) Thñ t−íng ChÝnh phñ, Bé chãng (Giai ®oan øng cøu) KÕ ho¹ch vµ §Çu t− vµ Bé Tµi chÝnh 1.2. C¸c chøc n¨ng lËp ph¸p: 1.2.1. Ph©n c«ng, ph©n cÊp chøc n¨ng Quèc héi, Uû ban th−êng vô Héi ®ßng Nh©n 4
qu¶n lý nhµ n−íc vÒ qu¶n lý gi¶m nhÑ rñi Quèc héi, ChÝnh phñ. d©n Uû ban ro thiªn tai. nh©n d©n tØnh vµ huyÖn 1.2.2. X¸c ®Þnh c¸c chøc n¨ng vµ quyÒn ChÝnh phñ, Bé Néi vô UBND tØnh, h¹n cßn thiÕu trong c«ng t¸c qu¶n lý nhµ huyÖn n−íc vÒ rñi ro thiªn tai 1.2.3. Gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn c¸c quy C¸c Uû ban chuyªn tr¸ch C¸c ban chuyªn ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ qu¶n lý gi¶m nhÑ rñi cña Quèc héi tr¸ch cña ro thiªn tai. H§ND tØnh vµ huyÖn 2. C¸c tr¸ch nhiÖm chung cña ChÝnh phñ cã liªn quan ®Õn HÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai Cã 3 vÊn ®Ò chung trong c¸c ho¹t ®éng c−ìng chÕ tu©n thñ vµ triÓn khai thùc thi c¸c luËt, ph¸p lÖnh trong 6 b−íc cña c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro thiªn tai (vµ trong viÖc thùc thi tÊt c¶ c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kh¸c): b¶n th©n c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ®· lµ mét chøc n¨ng cña ChÝnh phñ, lµ c¸c chøc n¨ng vÒ lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ chøc n¨ng gi¸o dôc. Nh×n chung, c¸c ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu cña 3 hÖ thèng nµy ®−îc tr×nh bµy nh− sau: • Quy ho¹ch ph¸t triÓn tæng hîp: Quy ho¹ch ph¸t triÓn bÒn v÷ng vÉn lµ mét kh¸i niÖm cßn míi ®èi víi ViÖt Nam vµ ®· cã sù thay thÕ c¸c ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n cò tr−íc ®©y b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam theo c¸c ®ång ngo¹i tÖ (vÝ dô nh− tÝnh to¸n ‘Tæng s¶n l−îng quèc néi” GDP vµ ®Çu t−) ngay ë kh©u ®Çu tiªn trong qu¸ tr×nh quy ho¹ch. Qu¶n lý rñi ro thiªn tai vµ c¸c quan ®iÓm vÒ c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn c«ng t¸c nµy ch−a ®−îc lång ghÐp trong c¸c quy ho¹ch ph¸t triÓn chung. • C¸c c¬ chÕ vµ chøc n¨ng thi hµnh luËt: Mét trong nh÷ng ®iÓm ®−îc cho lµ yÕu kÐm nhÊt vÒ mÆt qu¶n lý hµnh chÝnh lµ thiÕu c¸c biÖn ph¸p xö ph¹t, ®Òn bï hîp lý vµ c¸c hÖ thèng c−ìng chÕ, ban hµnh quy chÕ theo kiÓu mÖnh lÖnh ®· lçi thêi kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó ®−¬ng ®Çu víi c«ng t¸c thanh tra vµ c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý kh¸c ®èi víi c¸c c«ng tr×nh phßng chèng lôt b·o c«ng céng, vÝ dô nh− ®èi víi hÖ thèng ®ª ®iÒu ch¼ng h¹n. • C¸c vÊn ®Ò vÒ gi¸o dôc vµ n©ng cao nhËn thøc cña ng−êi d©n: MÆc dï vÒ mÆt nhËn thøc c¸c c¬ quan cña chÝnh phñ ®· nhËn thÊy râ ®−îc mèi liªn hÖ gi÷a gi¸o dôc víi nhu cÇu vµ yªu cÇu, nh−ng vÉn ch−a thùc sù cã mét hÖ thèng nh»m ®Þnh l−îng vµ dù tÝnh c¸c nhu cÇu nµy theo mét ph−¬ng ph¸p hîp lý, cã kh¶ n¨ng lång ghÐp viÖc gi¸o dôc c¸c kü n¨ng mµ ng−êi d©n vµ c¸c chuyªn gia kü thuËt cÇn ph¶i cã trong c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro thiªn tai trong c¸c ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc phæ th«ng vµ trong c¸c quyÕt ®Þnh ph©n bæ ng©n s¸ch cho ngµnh gi¸o dôc TÊt c¶ nh÷ng néi dung nµy ®Òu lµ c¸c lÜnh vùc mµ ChÝnh phñ cÇn −u tiªn (vµ còng lµ c¸c lÜnh vùc mµ c¸c nhµ tµi trî quèc tÕ nªn −u tiªn) vµ ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng nç lùc l©u dµi nh»m ®æi míi nhanh chãng vµ cã hiÖu qu¶ thiÕt thùc. 3. C¸c bé, ngµnh h÷u quan vµ c¸c chøc n¨ng ®Æc thï ë cÊp qu¶n lý thÊp h¬n ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro thiªn tai C¸c chøc n¨ng ®iÒu phèi chung cña mét hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai vµ c¸c chøc n¨ng chung vÒ hiÖu qu¶ cña c¸c hÖ thèng qu¶n lý Nhµ n−íc chÝnh lµ nh÷ng mèi quan t©m cô thÓ ®Æc thï cho c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro thiªn tai. HiÖn ®· cã c¸c chøc n¨ng qu¶n lý hµnh chÝnh cô thÓ ®Ó thùc hiÖn c¸c yªu cÇu kh¸c nhau cña c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro thiªn tai ë c¸c bé, ngµnh h÷u quan vµ ë cÊp ®Þa ph−¬ng (c¸c chøc n¨ng qu¶n lý hµnh chÝnh cña c¸c bé, ngµnh h÷u quan cña c¶ 6 b−íc trong c«ng t¸c nµy). ChÝnh phñ ®· nhËn thøc ®−îc c¸c môc tiªu vµ ®· tiÕn hµnh ®µo t¹o c¸n bé kü thuËt nh−ng vÉn cßn yÕu trong triÓn khai c¸c kh©u ®o ®¹c, tiªu chuÈn ho¸, ph¶n håi vµ tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh, 5
vµ ®Æc biÖt lµ thùc hiÖn c¸c tÝnh to¸n, ph©n ®Þnh vµ so s¸nh vÒ mÆt tµi chÝnh. Trong nhiÒu tr−êng hîp, yÕu kÐm nµy ph¶n ¸nh nh÷ng ®iÓm yÕu mang tÝnh h×nh thøc trong c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch nãi chung vµ yÕu vÒ hiÖu qu¶ qu¶n lý hµnh chÝnh cña c¸c c¬ quan Nhµ n−íc. §iÒu nµy cã nghÜa lµ nh÷ng ®iÓm yÕu nµy mang tÝnh hÖ thèng vµ kh«ng ph¶i lµ do thiÕu c¸c chøc n¨ng hay c¸c luËt cô thÓ nµo ®ã. §¸nh gi¸ chi tiÕt theo tõng b−íc trong 6 b−íc ®−îc tr×nh bµy d−íi ®©y: Phßng ngõa vµ gi¶m nhÑ Cã 4 néi dung chÝnh trong hÖ thèng phßng, chèng vµ gi¶m nhÑ thiªn tai ®−îc ®¸nh gi¸ nhanh nh− d−íi ®©y: • §¶m b¶o ch¾c ch¾n lµ tÊt c¶ c¸c tµi s¶n quèc gia ®−îc b¶o vÖ vµ nh÷ng c¬ quan Nhµ n−íc ®−îc giao nhiÖm vô b¶o vÖ c¸c tµi s¶n nµy (vµ ph¶i x©y dùng c¸c dù ¸n nh»m gi¶m thiÓu rñi ro cho c¸c tµi s¶n nµy vµ ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn c¸c dù ¸n nµy) MÆc dï ®· cã nhiÒu lo¹i tµi s¶n quèc gia ®−îc ph©n c«ng cho mét c¬ quan nµo ®ã b¶o vÖ song còng cßn nhiÒu tµi s¶n kh¸c kh«ng cã ai chÞu tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ. Ngoµi ra, n¨ng lùc cña c¸c ®¬n vÞ ®−îc ph©n c«ng b¶o vÖ trong viÖc sö dông c¸c quyÒn lùc vÒ chÝnh s¸ch vµ dù tÝnh c¸c rñi ro tiÒm tµng hay −íc tÝnh c¸c chi phÝ cho c¸c rñi ro ®−îc dù tÝnh ®ã vÉn cßn ch−a ®ång ®Òu; • Th«ng b¸o vµ cung cÊp th«ng tin vÒ c¸c nguy c¬ tiÒm tµng l©u dµi cho c¸c bªn liªn quan • Th«ng b¸o vÒ c¸c kh¶ n¨ng dÔ bÞ tæn th−¬ng cho c¸c bªn cã liªn quan ®Ó hä cã thÓ cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®Çu t− phï hîp nh»m gi¶m thiÓu nh÷ng tæn thÊt do hä ®· n¾m b¾t ®−îc nh÷ng kh¶ n¨ng dÔ bÞ tæn th−¬ng vµ nh÷ng rñi ro mµ hä cã thÓ ph¶i g¸nh chÞu – Dï vÒ mÆt kü thuËt cã rÊt nhiÒu c¬ quan kh¸c nhau chÞu tr¸ch nhiÖm triÓn khai c«ng t¸c nµy ®èi víi nh÷ng lo¹i h×nh thiªn tai ®· biÕt, song nhiÖm vô vµ bæn phËn cña c¸c c¬ quan ®−îc quy ®Þnh theo luËt ph¸p l¹i kh«ng râ rµng vµ tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh hay viÖc ®iÒu phèi c¸c tr¸ch nhiÖm nµy l¹i ®−îc quy ®Þnh rÊt Ýt. NÕu nh− mét c¬ quan nµo ®ã cã quyÒn h¹n th× nã còng Ýt ®−îc sö dông vµ c¸c c¬ quan nµy còng ch¼ng bÞ buéc ph¶i thùc thi chøc n¨ng nµy. §iÒu nµy nh×n chung cã ph¶n ¸nh nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i trong hÖ thèng qu¶n lý hµnh chÝnh chung ®· ®−îc nªu ë c¸c phÇn 1 vµ 2, • CÊp kinh phÝ (vµ t¹o kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi c¸c c«ng nghÖ) ®Ó ®Çu t− cho c«ng t¸c phßng chèng vµ gi¶m nhÑ thiÖt h¹i – HÇu nh− kh«ng cã bÊt kú mét quy tr×nh tÝnh to¸n hîp lý nµo ®−îc ¸p dông ®Ó tÝnh to¸n c¸c chi tiªu cho qu¶n lý rñi ro thiªn tai, hoÆc tÝnh to¸n dùa trªn c¬ së c¸c thiÖt h¹i t−¬ng ®èi hay dùa vµo kh¶ n¨ng cña tõng c¬ quan cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi c¸c nguån vèn vay ®Ó ®Çu t− cho c«ng t¸c gi¶m nhÑ c¸c thiÖt h¹i tiÒm tµng cã kh¶ n¨ng x¶y ra trong t−¬ng lai nh− mét ho¹t ®éng ®Çu t−. Mét sè chi tiªu cña ChÝnh phñ cho c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn thiªn tai cã vÎ nh− lµ v−ît qu¸ møc mµ nh÷ng lîi Ých thu ®−îc tõ c¸c ho¹t ®éng nµy cã thÓ ®em l¹i so víi c¸c lîi Ých cã thÓ ®em l¹i nÕu nh− chi tiªu cho c¸c ho¹t ®éng phßng chèng kh¸c (vÝ dô nh− cho y tÕ ch¼ng h¹n), trong khi ®ã c¸c ho¹t ®éng kh¸c l¹i ®em l¹i nh÷ng mèi lîi lín h¬n lµ nh÷ng kho¶n ®· chi cho c¸c ho¹t ®éng nµy (vÝ dô c¸c kho¶n vay ®Ó x©y dùng nhµ ë cã ®iÒu kiÖn tèt h¬n so víi viÖc ®Çu t− cho trång trät) chØ ®¬n gi¶n lµ do c¸ch nghÜ hiÖn nay mang tÝnh tuyÖt ®èi nhiÒu h¬n lµ dùa trªn nh÷ng tÝnh to¸n cô thÓ vÒ lîi Ých kinh tÕ. ChuÈn bÞ vµ dù b¸o/ c¶nh b¸o C¸c chøc n¨ng vÒ chuÈn bÞ phßng, chèng thiªn tai còng gièng víi c¸c chøc n¨ng t−¬ng tù trong c¸c hÖ thèng kh¸c – lËp kÕ ho¹ch mét c¸ch hÖ thèng, quan tr¾c/gi¸m s¸t theo ph−¬ng ph¸p hîp lý, vµ thùc hiÖn truyÒn th«ng theo c¸ch thøc nµo ®ã ®Ó cã thÓ chuyÓn ho¸ c¸c ho¹t ®éng phßng, chèng thµnh c¸c hµnh ®éng cô thÓ ngay khi cÇn thiÕt. C¸c hÖ thèng nµy cã thÓ ®−îc ®¸nh gi¸ ng¾n gän nh− sau: • X©y dùng c¸c kÕ ho¹ch øng phã – MÆc dï c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch øng phã ®· ®−îc thùc hiÖn ë tÊt c¶ c¸c cÊp trong hÖ thèng cña ViÖt Nam, nh−ng l¹i kh«ng cã tÝnh hÖ thèng ®èi víi tÊt c¶ c¸c lo¹i thiªn tai vµ vai trß cña c¸c Uû ban kh¸c nhau trong viÖc lËp kÕ ho¹ch 6
cho mét lo¹i thiªn tai cô thÓ nµo ®ã l¹i bÞ chång chÐo. §ång thêi, còng ch−a thÊy cã chøc n¨ng cô thÓ nµo ®−îc ph©n c«ng cho mét c¬ quan cô thÓ trong hÖ thèng cã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ c¸c tµi s¶n chung hoÆc lµ gi¶m nhÑ thiÖt h¹i do thiªn tai. C¸c mèi quan t©m th−êng ®−îc tËp trung vµo viÖc b¶o vÖ sinh m¹ng con ng−êi . • Gi¸m s¸t vµ dù b¸o c¸c thiªn tai s¾p x¶y ra- HÖ thèng dù b¸o hiÖn t¹i cña ViÖt Nam nh×n chung lµ tèt, gióp ng−êi sö dông cuèi cïng cã thÓ cã ®−îc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®¸p øng ®−îc nhu cÇu cña hä. Tuy nhiªn, vÉn cßn thiÕu c¸c quy ®Þnh vÒ tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh trùc tiÕp ®−îc quy ®Þnh trong hÖ thèng; c¬ quan cã chøc n¨ng dù b¸o cña ChÝnh phñ vÉn cã vai trß ®éc quyÒn trong c¸c ho¹t ®éng dù b¸o, do ®ã t¹o nªn nguy c¬ g©y ra nh÷ng xung ®ét vÒ lîi Ých vµ cã thÓ dÉn ®Õn lµm gi¶m chÊt l−îng th«ng tin. • Th«ng b¸o vÒ c¸c nguy c¬/hiÓm ho¹ s¾p x¶y ra – MÆc dï quy tr×nh b¸o c¸o th«ng tin vÒ c¸c nguy c¬/hiÓm ho¹ cã vÎ lµ ®Çy ®ñ, nh−ng tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh th× l¹i Ýt ®−îc quy ®Þnh trong hÖ thèng trao ®æi th«ng tin vµ Ýt cã c¸c biÖn ph¸p ®¸nh gi¸ chÊt l−îng th«ng tin hay gi¸ trÞ cña th«ng tin ®èi víi ng−êi sö dông th«ng tin. øng cøu vµ cøu trî C¸c hîp phÇn chÝnh cña c«ng t¸c øng cøu vµ cøu trî ®−îc triÓn khai rÊt tèt nh−ng vÉn cßn tån t¹i mét sè vÊn ®Ò trong hÖ thèng qu¶n lý hµnh chÝnh chung nh− ®−îc tæng hîp d−íi ®©y: • B¾t ®Çu x©y dùng c¸c hÖ thèng nh»m dù tÝnh c¸c nhu cÇu then chèt (b¶o vÖ tÝnh m¹ng vµ søc khoÎ, gi¶m thiÖt h¹i ph¶i g¸nh chÞu vµ b¶o vÖ tµi s¶n) – MÆc dï lµ nh×n bÒ ngoµi th× hÖ thèng nµy ®−îc qu¶n lý mét c¸ch hoµn h¶o cã t«n ti trËt tù. Nh−ng mét sè chuyªn gia th× l¹i nhËn xÐt lµ hÖ thèng nµy chØ lµm viÖc tèt khi thiªn tai ®· thùc sù x¶y ra. C¸c m¾t xÝch trong quy tr×nh øng cøu ®· ®−îc x¸c ®Þnh râ nh−ng vÉn thiÕu tÝnh s½n sµng trong viÖc ®¶m nhËn c¸c tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸c lo¹i thiªn tai ch−a ®−îc x¸c ®Þnh râ trong c¸c v¨n b¶n luËt ph¸p cô thÓ. VÝ dô nh− ®éng ®Êt ch¼ng h¹n, c«ng t¸c øng cøu cßn bÞ ®éng, lóng tóng. §iÒu nµy kh«ng ph¶n ¸nh sù thiÕu hôt vÒ luËt mµ ph¶n ¸nh nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i trong viÖc ph©n ®Þnh c¸c hµnh ®éng cô thÓ mét c¸ch hÖ thèng trong hÖ thèng qu¶n lý hµnh chÝnh cña ChÝnh phñ hiÖn ®ang duy tr× kiÓu ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm nhiÒu h¬n lµ ph©n c«ng nhiÖm vô. • CÊp ng©n s¸ch vµ hç trî vÒ chuyªn m«n ®Ó ®¸p øng ®−îc c¸c yªu cÇu vÒ øng cøu kÞp thêi vµ hiÖu qu¶ - MÆc dï hÖ thèng øng cøu ®−îc coi lµ phï hîp vÒ mÆt qu¶n lý hµnh chÝnh, nh−ng còng cã mét vµi quan s¸t viªn lo ng¹i lµ danh môc c¸c ho¹t ®éng cÇn thiÕt hiÖn ®ang ®−îc Héi ch÷ thËp ®á tËp trung chó ý nhiÒu h¬n vµo c¸c thiÖt h¹i vÒ c¬ së vËt chÊt cã tÝnh dµi h¹n h¬n lµ ®¸p øng c¸c nhu cÇu tr−íc m¾t cña ng−êi d©n vµ b¶o vÖ tøc thêi c¸c tµi s¶n. Phôc håi Môc tiªu chÝnh cña b−íc phôc håi, kh¸c biÖt víi b−íc t¸i thiÕt lµ t¹o sù khuyÕn khÝch vÒ kinh tÕ ®Ó phôc håi nhanh c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña mét céng ®ång. C¸c bæn phËn nµy ®−îc x¸c ®Þnh râ trong hÖ thèng c¸c v¨n b¶n luËt, nh−ng chøc n¨ng thùc sù th× l¹i kh«ng ®−îc ph©n c«ng trong hÖ thèng hiÖn hµnh cña ViÖt Nam, mµ chØ ®−îc −u tiªn cho viÖc x©y dùng l¹i c¸c c¬ së h¹ tÇng c«ng céng. Cã 2 chøc n¨ng thuéc lÜnh vùc nµy d−êng nh− cßn ch−a cã trong hÖ thèng cña ViÖt Nam, ®ã lµ: • TÝnh to¸n c¸c yÕu tè ph¸t triÓn kinh tÕ cña tõng céng ®ång tr−íc vµ sau khi x¶y ra thiªn tai vµ nh÷ng mèi t−¬ng quan gi÷a chóng. Phôc håi cã kÕt qu¶ ®ßi hái c¸c c¬ quan côc/vô/viÖn thuéc c¸c bé/ngµnh chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i cã nhiÖm vô tÝnh to¸n (dù tÝnh) c¸c ¶nh h−ëng t−¬ng hç gi÷a thiªn tai (vµ th¶m ho¹ hay c¸c tr−êng hîp khÈn cÊp ë cÊp quèc gia) víi ph¸t triÓn kinh tÕ, tr−íc vµ sau khi x¶y ra thiªn tai, vµ ®Ò xuÊt c¸c dù ¸n cã ý nghÜa kinh tÕ tèt nhÊt ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ trong giai ®o¹n phôc håi. HiÖn nay ch−a thÊy c¬ quan nµo trong hÖ thèng cña ChÝnh phñ cã c¸c nhiÖm vô ®Æc thï kiÓu nµy vµ c¸c kiÓu kÕ ho¹ch øng cøu nh− thÕ nµy cã tån t¹i hay kh«ng vµ 7
• Cung cÊp ®Çu vµo ®Ó t¹o ngay c«ng ¨n viÖc lµm vµ khuyÕn khÝch s¶n xuÊt – D−êng nh− lµ ch−a cã c¬ quan cô thÓ nµo chÞu tr¸ch nhiÖm tæng thÓ vÒ viÖc ®¶m b¶o t×nh tr¹ng æn ®Þnh vÒ søc khoÎ vµ tinh thÇn cho c¸c nhãm céng ®ång chÞu thiÖt h¹i ®ang cè g¾ng phôc håi sau thiªn tai, hoÆc gi¶ lµ nhiÖm vô nµy ®−îc −u tiªn hay ®−îc g¾n kÕt mét c¸ch cã hÖ thèng trong c¸c chøc n¨ng nhiÖm vô cña Bé L§TB&XH nh»m hç trî cho ng−êi d©n khi cÇn thiÕt. T¸i thiÕt • X¸c ®Þnh c¸c −u tiªn vµ ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm: VÊn ®Ò chñ yÕu cña kh©u t¸i thiÕt lµ ai ph¶i chÞu rñi ro? cô thÓ lµ ai ph¶i tr¶ b¶o hiÓm cho hä? vµ ai ph¶i chÞu thiÖt h¹i? C¸c h×nh thøc b¶o hiÓm t− nh©n ®èi víi c¸c lo¹i thiªn tai ch−a cã ë ViÖt Nam vµ Bé Tµi chÝnh còng ch−a cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó cã thÓ t¹o dùng ®−îc ngµnh c«ng nghiÖp nµy hoÆc ®Ó cã thÓ tÝnh to¸n mét c¸ch hîp lý c¸c rñi ro thiªn tai vµ tÝnh to¸n c¸c kho¶n hoµn tr¶. 8
Giíi thiÖu Giai ®o¹n 1 cña nghiªn cøu vµ c¸ch thøc mµ nh÷ng ®éc gi¶ kh¸c nhau nªn ®äc b¸o c¸o nµy §©y lµ b¸o c¸o ®Çu tiªn ®−îc x©y dùng ë ViÖt Nam víi môc tiªu m« t¶ mét c¸ch c« ®äng vµ sóc tÝch bøc tranh toµn c¶nh vÒ c¬ cÊu tæ chøc thÓ chÕ hiÖn hµnh trong lÜnh vùc qu¶n lý rñi ro thiªn tai, cã nªu râ mét vµi ®iÓm m¹nh vµ yÕu chÝnh vµ nghiªn cøu x¸c ®Þnh ph¹m vi c¸c vÊn ®Ò sÏ ®−îc th¶o luËn chi tiÕt cïng víi c¸c gi¶i ph¸p tiÒm n¨ng nh»m gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò nµy. §©y lµ nç lùc ®Çu tiªn (trong Pha 1) cña ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan tµi trî xem xÐt n¨ng lùc thÓ chÕ qu¶n lý gi¶m nhÑ rñi ro thiªn tai nh»m x©y dùng mét ch−¬ng tr×nh mÉu vÒ gi¶m nhÑ rñi ro thiªn tai ë Viªt Nam. B¸o c¸o nh»m phôc vô cho nhiÒu ®èi t−îng ®éc gi¶ kh¸c nhau, c¶ ë trong n−íc vµ quèc tÕ – c¸c nhµ ra quyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ, c¸c nhµ tµi trî n−íc ngoµi, vµ nh÷ng ®éc gi¶ quan t©m ®Õn viÖc t×m hiÓu vµ c¶i thiÖn hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai cña ViÖt Nam. Do ®©y chØ lµ nghiªn cøu trong giai ®o¹n I vµ chØ giíi thiÖu nh÷ng ph©n tÝch vµ kiÕn nghÞ sÏ tiÕp tôc ®−îc nghiªn cøu kü h¬n trong giai ®o¹n II, ®éc gi¶ kh«ng nªn dùa vµo b¸o c¸o nµy nh− mét −u tiªn hµng ®Çu nh»m t×m ra nh÷ng ®Þnh h−íng hµnh ®éng, c¸c gi¶i ph¸p thùc tÕ cho nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ. B¸o c¸o nµy chØ nh»m ph¸t hiÖn vµ x¸c ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c nhau cÇn ph¶i chó träng nghiªn cøu, gi¶i quyÕt trong giai ®o¹n II. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu lµ pháng vÊn, quan s¸t vµ øng dông mét ph−¬ng ph¸p luËn khoa häc ®Ó tr×nh bµy c¸c tiªu chuÈn vµ tiªu chÝ quèc tÕ trong c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro thiªn tai trong mét hÖ thèng hµnh chÝnh. CÇn l−u ý r»ng n¨ng lùc thÓ chÕ cña ViÖt Nam vÒ qu¶n lý thiªn tai ®−îc xem xÐt d−íi gãc ®é c¸c kh¸i niÖm míi nhÊt vÒ qu¶n lý rñi ro thiªn tai, nh−ng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ c¸c ho¹t ®éng tiªn tiÕn nhÊt. Trªn thùc tÕ mäi ng−êi ®Òu thèng nhÊt cho r»ng ho¹t ®éng qu¶n lý thiªn tai ë ViÖt Nam ph¸t triÓn h¬n mét sè n−íc ®ang ph¸t triÓn, thËm chÝ h¬n mét sè n−íc ph¸t triÓn. MÆc dï vËy, nhiÒu ho¹t ®éng vÉn cÇn ®−îc tiÕp tôc hoµn thiÖn, ®Æc biÖt liªn quan ®Õn gi¶m thiÓu rñi ro thiªn tai nh»m gi¶m nghÌo ®ãi vµ b×nh ®¼ng giíi cung nh− ®ãng gãp vµo ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë ViÖt Nam. C¸c ®èi t−îng ®éc gi¶ kh¸c nhau sÏ t×m thÊy ë nh÷ng phÇn kh¸c nhau cña b¸o c¸o nµy nh÷ng ®iÓm h÷u Ých ®¸p øng ®−îc nh÷ng nhu cÇu kh¸c nhau cña hä: • C¸c quan chøc chÝnh phñ cña ViÖt Nam hiÖn ®ang lµm viÖc trong lÜnh vùc qu¶n lý thiªn tai, lµ nh÷ng ng−êi am hiÓu t−êng tËn hÖ thèng hµnh chÝnh cña ViÖt Nam, nªn xem b¸o c¸o nµy nh− mét b¶n tr×nh bµy nh÷ng hÖ thèng quèc tÕ míi nhÊt. C¸c hÖ thèng nµy tiÕp cËn qu¶n lý rñi ro thiªn tai nh− mét ho¹t ®éng ph¸t triÓn cã chó träng ®Õn tiÕt kiÖm c¸c nguån tµi chÝnh vµ tËp trung vµo dù liÖu (tÝnh to¸n) c¸c rñi ro. B¸o c¸o tr×nh bµy mét c¸ch kh¸i qu¸t c¸c quan ®iÓm quèc tÕ vµ sau ®ã cã so s¸nh víi hÖ thèng cña ViÖt Nam ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng m¶ng c«ng t¸c mµ ViÖt Nam ®· ph¸t triÓn m¹nh hay cßn ch−a cã (hoÆc yÕu kÐm) so víi c¸c m« h×nh quèc tÕ. Tõ ®ã, b−íc ®Çu chØ ra nh÷ng gi¶i ph¸p vµ c¬ héi ®Ó cã thÓ nghiªn cøu s©u h¬n viÖc ¸p dông c¸c c¸ch tiÕp cËn nµy ë c¸c n−íc l¸ng giÒng nh− nh÷ng m« h×nh mµ ViÖt Nam cã thÓ tham kh¶o. C¸c nhµ ra quyÕt ®Þnh sÏ t×m thÊy ®−îc mét b¸o c¸o tæng hîp sóc tÝch vÒ c¸c nhu cÇu cña ViÖt Nam so víi m« h×nh quèc tÕ, vµ c¸c kiÕn nghÞ lµm c¬ së cho nh÷ng ph©n tÝch s©u h¬n, c¸c −u tiªn vµ gi¶i ph¸p sÏ ®−îc tr×nh bµy ë giai ®o¹n II. • C¸c nhµ tµi trî quèc tÕ lµ nh÷ng c¬ quan, tæ chøc nãi chung ®· quen thuéc víi quan ®iÓm qu¶n lý rñi ro thiªn tai nh− mét ho¹t ®éng ph¸t triÓn, dùa trªn c¸c ph©n tÝch chi 9
phÝ – lîi Ých, c¸c ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n rñi ro vµ thiÕt lËp c¸c −u tiªn vÒ tµi chÝnh th«ng qua c¸c ph¹m vi chøc n¨ng qu¶n lý hµnh chÝnh râ rµng trong mét hÖ thèng hµnh chÝnh hiÖu qu¶ nªn xem b¸o c¸o nµy nh− mét b¶n m« t¶ theo c¸ch dÔ hiÓu nhÊt hÖ thèng qu¶n lý phøc t¹p cña ViÖt Nam. B¸o c¸o m« t¶ s¬ l−îc c¸c m¶ng c«ng t¸c trong hÖ thèng qu¶n lý cña ViÖt Nam, vµ chØ ra c¸c lÜnh vùc cßn thiÕu thuéc chøc n¨ng qu¶n lý cña c¸c Bé, ngµnh kh¸c nhau hay lµ nh÷ng m¶ng c«ng t¸c cßn ch−a cã, hoÆc cßn yÕu kÐm hay ch−a phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ. Nh×n chung, tÊt c¶ nh÷ng néi dung nµy ®Òu lµ nh÷ng m¶ng c«ng t¸c tiÒm n¨ng mµ c¸c nhµ tµi trî cã thÓ lång ghÐp trong c¸c dù ¸n hç trî cho c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn vµ c¶i c¸ch kh¸c. • C¸c chuyªn gia kü thuËt cña ViÖt Nam, hiÖn ®ang c«ng t¸c trong lÜnh vùc qu¶n lý rñi ro thiªn tai vµ c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn cã thÓ xem b¸o c¸o nµy nh− mét tµi liÖu tham kh¶o c¬ b¶n khi nghiªn cøu tæng thÓ vÒ hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai cña ViÖt Nam vµ so s¸nh hÖ thèng nµy víi c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ. §èi víi nh÷ng chuyªn gia chØ lµm viÖc trong mét ngµnh nµo ®ã thuéc hÖ thèng nµy, th× ®©y cã lÏ lµ c¬ héi ®Çu tiªn gióp hä cã ®−îc c¸i nh×n tæng thÓ vÒ toµn bé hÖ thèng trong mét khung c¶nh chung. §Ó x¸c ®Þnh nh÷ng lÜnh vùc c«ng t¸c cÇn ph¶i t¨ng c−êng thÓ chÕ, môc tiªu cña b¸o c¸o nµy lµ xíi lªn nh÷ng vÊn ®Ò cÇn th¶o luËn th«ng qua mét qu¸ tr×nh hîp t¸c gi÷a c¸c bªn liªn quan vµ xem xÐt nh÷ng kinh nghiÖm quèc tÕ. C¸c ®éc gi¶ cÇn l−u ý r»ng nghiªn cøu nµy chØ tËp trung vµo c¸c c¬ chÕ thÓ chÕ, ph¸p chÕ vµ qu¶n lý hµnh chÝnh, lµ mét phÇn chøc n¨ng ‘qu¶n lý rñi ro thiªn tai’ ë ViÖt Nam vµ møc ®é ph¸t triÓn cña c¸c c¬ chÕ nµy. Mét nghiªn cøu vÒ c¸c c¬ chÕ qu¶n lý hµnh chÝnh kh¸c víi nghiªn cøu vÒ c¸c ®iÓm m¹nh vÒ kü thuËt. Nh×n chung, trong khi hÖ thèng ‘qu¶n lý thiªn tai’ cña ViÖt Nam vÒ mÆt ‘kü thuËt’ ho¹t ®éng ®Æc biÖt tèt th× tr¸i l¹i hÖ thèng ‘qu¶n lý rñi ro thiªn tai’ cña ViÖt Nam l¹i cßn yÕu vÒ mÆt qu¶n lý hµnh chÝnh vµ thiÕu tÝnh linh ho¹t ®Ó cã thÓ ®¸p øng ®−îc c¸c nhu cÇu trong t−¬ng lai. C¸ch tiÕp cËn vÒ luËt ph¸p kh¸c víi c¸c c¸ch tiÕp cËn kh¸c mµ trong ®ã nã tÝnh ®Õn n¨ng lùc vµ kh¶ n¨ng linh ho¹t cña b¶n th©n hÖ thèng ®Ó cã thÓ ®¸p øng ®−îc nh÷ng nhu cÇu ®Æc biÖt th«ng qua ®iÒu phèi c¸c nguån lùc, th«ng tin vµ kü n¨ng. “N¨ng lùc” trong nghiªn cøu nµy kh«ng nh»m vµo mét kh¶ n¨ng cô thÓ ®Ó gi¶i quyÕt c¸c ®ît thiªn tai cô thÓ trong mét thêi ®iÓm cô thÓ nµo ®ã lµ bëi v× kh¶ n¨ng nµy lu«n lu«n biÕn ®æi vµ sÏ thay ®æi cïng víi c¸c quyÕt ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch vµ søc m¹nh cña tõng c¸ nh©n vµ tÝnh n¨ng ®éng, kü n¨ng kü thuËt cña hä. Thay v× thÕ, b¸o c¸o tËp trung vµo ‘n¨ng lùc’ cña toµn bé hÖ thèng qu¶n lý hµnh chÝnh nh»m dù tÝnh, nhËn diÖn vµ øng phã kÞp thêi víi thiªn tai vµ quy m« tæng thÓ cña nh÷ng thiÖt h¹i tiÒm tµng mµ chóng cã kh¶ n¨ng g©y ra theo c¸c ph−¬ng thøc hiÖu qu¶ vµ phï hîp vÒ v¨n ho¸. Nh÷ng ®¸nh gi¸ vÒ n¨ng lùc hµnh chÝnh dùa trªn ®¸nh gi¸ vÒ c¬ cÊu tæ chøc, c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c¸c côc/vô vµ mèi quan hÖ còng nh− kh¶ n¨ng ®iÒu phèi hiÖu qu¶ gi÷a c¸c c¬ quan nµy. Thiªn tai lu«n biÕn ®éng vµ c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro thiªn tai lµ mét qu¸ tr×nh chuÈn bÞ, dù b¸o, chia sÎ th«ng tin vµ øng phã mang tÝnh dµi h¹n. N¨ng lùc qu¶n lý rñi ro vµ øng phã víi thiªn tai cña c¸c c¬ quan phô thuéc vµo c¸ch thøc tæ chøc, chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c¬ quan vµ c¸c c¬ chÕ khuyÕn khÝch vµ quyÒn h¹n mµ hä cã ®−îc còng nh− c¸ch thøc gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan nµy. H¬n n÷a, viÖc x¸c ®Þnh c¸c chøc n¨ng ‘cßn thiÕu’ hay ‘chång chÐo’ còng kh«ng ®¸nh gi¸ ®−îc tÇm quan träng thùc sù hay møc ®é −u tiªn t−¬ng øng cña c¸c c¬ quan nµy. VÝ dô, viÖc thiÕu mét c¬ quan hay mét nh©n sù chÞu tr¸ch nhiÖm dù b¸o mét lo¹i thiÖt h¹i ®Æc biÖt nµo ®ã do thiªn tai lµ quan träng nÕu nh− thiÖt h¹i nµy cã gi¸ trÞ cao, nh−ng l¹i kh«ng quan träng nÕu nh− thiÖt h¹i nµy chØ cã gi¸ trÞ thÊp. Nghiªn cøu nµy, trong giai ®o¹n I, ngoµi viÖc ®¸nh gi¸ tæng qu¸t c¸c mÆt m¹nh, cßn tËp trung ph¸t hiÖn vµ x¸c ®Þnh nh÷ng ®iÓm cßn thiÕu. Trong giai ®o¹n II, c¸c th¶o luËn sÏ tËp trung vµo qui m« thiÖt h¹i t−¬ng øng ®Ó cã thÓ −u tiªn c¸c lÜnh vùc cÇn ph¶i c¶i thiÖn. 10
MÆc dï c¸ch tiÕp cËn tiÕt kiÖm, ®Çu t− ph¸t triÓn vµ qu¶n lý rñi ro ngµy nay ®· ®−îc c¸c chuyªn gia quèc tÕ nhËn thøc râ vµ ngµy cµng ®−îc quan t©m chó ý ë ViÖt Nam, lµ n¬i cã thÓ thÊy râ nh÷ng h¹n chÕ cña c¸c hÖ thèng qu¶n lý hµnh chÝnh, b¸o c¸o nµy lµ b¸o c¸o ®Çu tiªn ë ViÖt Nam xem xÐt c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro trªn khÝa c¹nh luËt ph¸p vµ qu¶n lý hµnh chÝnh vµ ph¸c ho¹ toµn c¶nh nh÷ng chøc n¨ng vµ nhu cÇu cña toµn hÖ thèng nµy. TiÕp theo b¸o c¸o nµy, giai ®o¹n II cña nghiªn cøu, sÏ më réng ®Ó th¶o luËn s©u h¬n, nªu c¸c kiÕn nghÞ cô thÓ vµ t×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p vµ c¸c ph−¬ng ¸n tiÒm n¨ng nh»m t¨ng c−êng n¨ng lùc thÓ chÕ vÒ qu¶n lý rñi ro thiªn tai. §Ó cã thÓ hiÓu mét c¸ch thÊu ®¸o b¸o c¸o nµy, c¸c ®éc gi¶ cÇn cã nh÷ng hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh tr−íc hÕt lµ vÒ quan ®iÓm chñ ®¹o vÒ ‘qu¶n lý rñi ro thiªn tai’ vµ lµm quen víi thuËt ng÷ nµy nh− tr×nh bµy d−íi ®©y. 11
Tæng quan chung HÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai VÒ mÆt tr¸ch nhiÖm, hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai cã 6 lo¹i h×nh chøc n¨ng qu¶n lý hµnh chÝnh kh¸c nhau mµ nãi chung lµ cã thÓ ®¹i diÖn cho ‘6 b−íc’ cña quy tr×nh qu¶n lý rñi ro thiªn tai (phßng ngõa vµ gi¶m nhÑ; chuÈn bÞ vµ dù b¸o/c¶nh b¸o; øng cøu; cøu trî; phôc håi vµ t¸i thiÕt). §ång thêi, tõng b−íc trong 6 kh©u nµy còng cã nh÷ng yªu cÇu qu¶n lý hµnh chÝnh nhÊt ®Þnh vµ còng cã thÓ lµ nh÷ng yªu cÇu chung cho c¶ c¸c b−íc kh¸c n÷a; ®Ó ®iÒu phèi toµn bé hÖ thèng (ë cÊp cao nhÊt) vµ ®Ó ®¶m b¶o ch¾c ch¾n tÊt c¶ c¸c chøc n¨ng ®Òu cã kh¶ n¨ng thùc thi ®−îc vµ cã thÓ triÓn khai ®−îc (nh×n chung buéc ph¶i cã luËt vµ c¸c c¬ quan ChÝnh phñ trong bÊt kú mét hÖ thèng qu¶n lý hµnh chÝnh nµo). VÒ ph−¬ng diÖn trËt tù hµnh chÝnh trong tæ chøc c¸c ho¹t ®éng th× cã nhiÒu phÇn hay ‘cÊp ®é’ kh¸c nhau mµ tÊt c¶ ®Òu cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong c¬ cÊu tæ chøc cña mét hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai: ®iÒu phèi hÖ thèng (ë cÊp cao nhÊt), ®¶m b¶o c¸c chøc n¨ng cã kh¶ n¨ng thùc thi ®−îc vµ ®−îc triÓn khai, vµ ®¶m b¶o c¸c chøc n¨ng liªn quan cña c¶ ‘6 b−íc’ cã trong hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai. C¸ch thøc râ rµng nhÊt ®Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ ®−îc nh÷ng ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu cña hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai cña ViÖt Nam lµ tãm l−îc c¸c ph−¬ng thøc cÇn ph¶i triÓn khai 3 m¶ng c«ng t¸c vµ so s¸nh chóng víi hÖ thèng hiÖn cã ë ViÖt Nam vµ l¾p r¸p víi 6 kh©u trong khu«n khæ hÖ thèng nµy. C¸c m¶ng c«ng t¸c nµy còng ph¶i phï hîp víi c¸c cÊp ®é qu¶n lý kh¸c nhau, tõ cÊp cao nhÊt ®Õn c¸c cÊp bé/ngµnh. • Tr¸ch nhiÖm qu¶n lý rñi ro thiªn tai cña c¸c c¬ quan ®iÒu phèi: C¸c nh©n tè chung cña mét hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai (ë cÊp nhµ n−íc cao nhÊt, víi c¸c tr¸ch nhiÖm qu¶n lý chung tæng thÓ cho toµn bé hÖ thèng) bao gåm: o C¸c chøc n¨ng ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý hµnh chÝnh cña ChÝnh phñ, vµ o C¸c chøc n¨ng lËp ph¸p (ë cÊp cÊp quèc gia vµ tÊt c¶ c¸c cÊp kh¸c) . • C¸c vÊn ®Ò chung trong viÖc c−ìng chÕ tu©n thñ vµ thùc thi luËt ë c¶ 6 kh©u. C¸c ®iÓm chung nµy lµ c¸c c¬ quan Nhµ n−íc cã quy m« toµn quèc vµ cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o thùc thi luËt vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý hµnh chÝnh cã thÈm quyÒn ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ th«ng suèt ë tÊt c¶ c¸c c¬ quan ChÝnh phñ kh¸c nhau, kÓ c¶ ë c¸c c¬ quan trong hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai. Qu¶n lý rñi ro thiªn tai quan t©m ®Õn c¸c vÊn ®Ò cô thÓ sau: o Quy ho¹ch ph¸t triÓn tæng hîp; o C¸c c¬ chÕ vµ chøc n¨ng hµnh ph¸p ; vµ o C¸c vÊn ®Ò vÒ gi¸o dôc vµ n©ng cao nhËn thøc cho ng−êi d©n. • C¸c mèi quan t©m ®Æc thï cho tõng kh©u cña c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro thiªn tai. §ã lµ c¸c chøc n¨ng mµ c¸c bé/ngµnh h÷u quan vµ c¸c cÊp qu¶n lý Nhµ n−íc cÇn cã ®Ó thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c yªu cÇu kh¸c nhau cña c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro thiªn tai (c¸c chøc n¨ng qu¶n lý hµnh chÝnh liªn quan cña c¶ 6 b−íc). Chóng tu©n theo 6 b−íc sau : o Phßng ngõa vµ gi¶m nhÑ o ChuÈn bÞ vµ dù b¸o/c¶nh b¸o o øng cøu vµ cøu trî (cã thÓ hîp nhÊt lµm 1) o Phôc håi ; vµ o T¸i thiÕt . 12
B¸o c¸o nµy tu©n thñ theo logic nµy tõ c¸c ho¹t ®éng ®iÒu phèi cÊp cao nhÊt ®Õn c¸c mèi quan t©m chung cña hÖ thèng qu¶n lý hµnh chÝnh vµ c¸c chøc n¨ng cô thÓ cña tõng b−íc trong c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro thiªn tai. VÒ bèi c¶nh chung cña lÞch sö ph¸t triÓn khung thÓ chÕ qu¶n lý hµnh chÝnh vÒ qu¶n lý rñi ro thiªn tai ë ViÖt Nam (mµ chñ yÕu lµ qu¶n lý rñi ro thiªn tai do quan ®iÓm vÒ ‘qu¶n lý rñi ro thiªn tai’ cßn ch−a ®−îc lång ghÐp ®Çy ®ñ trong c¸c hÖ thèng qu¶n lý cña ViÖt Nam) xem Phô lôc I. 13
C¸c quan ®iÓm míi vµ thuËt ng÷ 1. "HÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai" ë bÊt kú mét n−íc nµo kh«ng thùc sù (vµ còng kh«ng nhÊt thiÕt) lµ "mét hÖ thèng". Nã lµ mét tËp hîp c¸c qu¸ tr×nh vµ chøc n¨ng thuéc nhiÒu ngµnh kh¸c nhau cña ChÝnh phñ. Cè g¾ng ®Ó thiÕt lËp mét ‘hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai’ lµ mét nhiÖm vô bÊt kh¶ thi. Nã còng cã vÎ gièng nh− viÖc cè g¾ng thiÕt lËp ‘mét hÖ thèng ph¸t triÓn tuæi Êu th¬’ hoÆc ‘mét hÖ thèng n¨ng suÊt kinh tÕ’. SÏ kh«ng cã c¬ quan ChÝnh phñ nµo thiÕt lËp c¸c hÖ thèng kiÓu nh− vËy, bëi v× thiªn tai, tuæi Êu th¬ hay n¨ng suÊt kinh tÕ, tÊt c¶ ®Òu ®ßi hái nhiÒu chøc n¨ng kh¸c nhau vµ c¸c qu¸ tr×nh ®−îc thùc hiÖn bëi nhiÒu c¬ quan kh¸c nhau. C¸c chøc n¨ng kh¸c nhau cÇn thiÕt cho sù thµnh c«ng ®−îc dµn tr¶i trong toµn bé hÖ thèng ChÝnh phñ. Quan träng nhÊt lµ ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc tÊt c¶ c¸c chøc n¨ng cÇn thiÕt (b»ng c¸ch b¾t ®Çu tr−íc tiªn víi c¸c lo¹i h×nh nhu cÇu) vµ ®¶m b¶o ch¾c ch¾n c¸c chøc n¨ng nµy ®· cã trong hÖ thèng vµ ho¹t ®éng mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. NÕu nh− ChÝnh phñ cã ý ®Þnh thiÕt lËp mét ‘hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai’ hiÖu qu¶ chØ ®¬n gi¶n b»ng c¸ch thµnh lËp mét c¬ quan ChÝnh phñ míi víi c¸c nhiÖm vô qu¶n lý rñi ro thiªn tai ë cÊp Trung −¬ng, hoÆc b»ng c¸ch thµnh lËp thªm nhiÒu Uû ban chung (liªn ngµnh) nh»m thèng nhÊt c¸c chøc n¨ng vÒ qu¶n lý thiªn tai, hoÆc b»ng c¸ch bæ sung thªm c¸c chøc n¨ng liªn quan ®Õn thiªn tai cßn thiÕu cho mét c¬ quan nµo ®ã, th× sÏ cã thÓ dÉn ®Õn thÊt b¹i. ViÖc thiÕt lËp c¸c hÖ thèng chÝnh quyÒn thu nhá trong ChÝnh phñ sÏ chØ lµm t¨ng thªm tÝnh kh«ng hiÖu qu¶, chång chÐo vµ −u tiªn ph¸t triÓn sai lÖch do quan liªu vµ kh«ng gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò g×. Qu¶n lý rñi ro thiªn tai hiÓu mét c¸ch ®óng ®¾n lµ ®¶m b¶o ch¾c ch¾n tÊt c¶ c¸c chøc n¨ng cÇn thiÕt ®−îc ph©n bæ ®óng chç trong toµn bé hÖ thèng qu¶n lý cña ChÝnh phñ, vµ c¸c chøc n¨ng nµy ®−îc qu¶n lý mét c¸ch thÝch hîp t¹i tÊt c¶ c¸c c¬ quan ®−îc ph©n bæ c¸c chøc n¨ng nµy. VÝ dô: ®èi víi mét nhiÖm vô hç trî n«ng d©n trång c¸c lo¹i c©y trång kh¸c nhau ®Ó chuÈn bÞ chèng chäi víi mét ®ît h¹n h¸n, còng cÇn ®Õn nhiÒu chøc n¨ng kh¸c nhau cña c¸c c¬ quan kh¸c nhau cña ChÝnh phñ. C¬ quan KhÝ t−îng - Thuû v¨n ph¶i ®−îc giao chøc n¨ng dù b¸o l−îng m−a vµ sù ph©n bè m−a, sù biÕn ®éng cña dßng ch¶y trªn c¸c s«ng suèi vµ møc ®é h¹ thÊp cña n−íc ngÇm. C¸c c¬ quan khuyÕn n«ng ph¶i ®−îc giao chøc n¨ng x¸c ®Þnh vµ xóc tiÕn c¸c lo¹i c©y trång cã kh¶ n¨ng sèng tèt trong khÝ hËu kh« h¹n vµ chuyÓn giao cho n«ng d©n. Bé N«ng nghiÖp & PTNT ph¶i ®−îc giao chøc n¨ng h−íng dÉn cho ng−êi n«ng d©n vÒ nh÷ng lo¹i c©y trång hoÆc gièng c©y trång mµ hä cã thÓ lùa chän trong c¸c mïa kh« h¹n. Bé Tµi chÝnh cã thÓ cã c¸c chøc n¨ng xem xÐt kh¶ n¨ng cung cÊp c¸c kho¶n vay ®Ó chuÈn bÞ chèng chäi víi h¹n h¸n. NÕu nh− c¸c chøc n¨ng ®−îc cô thÓ ho¸ qu¸ tØ mØ, chØ nh− quy ho¹ch h¹n h¸n, th× tÊt c¶ c¸c Bé/ngµnh sÏ cÇn ph¶i cã nhiÒu quy chÕ míi ®Ó thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng kh¸c n÷a nh»m chuÈn bÞ chèng chäi víi bÊt kú lo¹i thiªn tai nµo. V× thÕ, thùc ra, mét tËp hîp c¸c chøc n¨ng cÇn thiÕt chÝnh lµ c¸c qu¸ tr×nh quy ho¹ch nh»m giao chøc n¨ng mét c¸ch râ rµng cho c¸c c¬ quan kh¸c nhau trong hÖ thèng hiÖn hµnh ®ñ ®Ó mçi c¬ quan nhËn lÊy tr¸ch nhiÖm nh− lµ mét phÇn c¸c chøc n¨ng ho¹t ®éng chung cña m×nh. 2. Qu¶n lý rñi ro thiªn tai lµ mét ho¹t ®éng ph¸t triÓn, nh− lµ mét phÇn cña quy ho¹ch ph¸t triÓn chung nh−ng kh«ng ph¶i lµ mét hÖ thèng riªng rÏ. §ã lµ do tiÒn tiÕt kiÖm ®−îc nhê viÖc gi¶m thiÓu kh¶ n¨ng tæn h¹i vµ thiÖt h¹i do thiªn tai th«ng qua c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch vµ ®Çu t− tèt còng chÝnh lµ tiÒn mang l¹i cho nguån thu tµi chÝnh cña quèc gia. Qu¶n lý rñi ro thiªn tai, chØ ®¬n gi¶n lµ mét ho¹t ®éng ®−îc thiÕt kÕ nh»m n©ng cao n¨ng suÊt cña c¶ n−íc, vµ bÊt kÓ mét dù ¸n qu¶n lý rñi ro thiªn tai nµo còng cã thÓ ®−îc ®¸nh gi¸ gièng 14
nh− c¸c dù ¸n ®Çu t− ph¸t triÓn. Sù kh¸c biÖt lµ ë chç c¸c lîi Ých thu ®−îc tõ qu¶n lý rñi ro thiªn tai th−êng ®−îc tÝnh gép chung vµ diÔn ra trong mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh, phÇn nhiÒu gièng nh− chi tiªu cho dinh d−ìng, gi¸o dôc vµ phßng bÖnh. Mét quyÕt ®Þnh ®Çu t− cho viÖc mua h¹t gièng cã thÓ ®em l¹i lîi Ých tøc th× cho hÇu hÕt nh÷ng ng−êi sö dông ®Çu t−, trong khi ®ã ®Çu t− cho qu¶n lý rñi ro thiªn tai sÏ chØ ®em l¹i nh÷ng lîi Ých chung trong mét thêi gian dµi, ®èi víi mét sè ng−êi sö dông nµy th× cã thÓ thu lîi trong n¨m nay nh−ng víi mét sè kh¸c l¹i cã thÓ thu lîi trong mét vµi n¨m n÷a. 3. Qu¶n lý thiªn tai kh«ng ph¶i lµ qu¶n lý c¸c lo¹i thiªn tai mµ lµ qu¶n lý rñi ro cña c¸c thiªn tai (hay Qu¶n lý rñi ro thiªn tai) C¸c ph−¬ng ph¸p hiÖn ®¹i ®Ó ®−¬ng ®Çu víi thiªn tai th−êng chó träng tíi c¸c ho¹t ®éng lËp kÕ ho¹ch dù b¸o nguy c¬ vµ −íc tÝnh thiÖt h¹i tiÒm tµng cña tõng lo¹i rñi ro vµ t×m c¸ch gi¶m thiÓu nh÷ng thiÖt h¹i tiÒm tµng nµy b»ng c¸ch qu¶n lý rñi ro, chø kh«ng ph¶i lµ chØ tËp trung vµo c¸c ho¹t ®éng nh»m øng phã. C¸c nhiÖm vô chÝnh trong qu¶n lý rñi ro hiÖn ®¹i lµ t×m ra nh÷ng ph−¬ng thøc dù tÝnh rñi ro vµ tÝnh to¸n c¸c chi phÝ dµi h¹n, x¸c ®Þnh c¸c lo¹i h×nh ho¹t ®éng kü thuËt vµ c¸c chi phÝ cÇn ph¶i thùc hiÖn ngay t¹i thêi ®iÓm hiÖn t¹i ®Ó cã thÓ tiÕt kiÖm trong t−¬ng lai. Môc tiªu lµ chi tiªu nhiÒu h¬n ë thêi ®iÓm hiÖn t¹i ®Ó ®¶m b¶o an toµn vµ bÒn v÷ng nh»m gi¶m thiÓu kh¶ n¨ng mÊt nguån kiÕm sèng vµ h¹n chÕ khèi l−îng c¸c thiÖt h¹i tiÒm tµng trong t−¬ng lai. Do vËy, qu¶n lý rñi ro thiªn tai lµ ho¹t ®éng ngµy cµng ®ßi hái cã sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c kiÕn thøc khoa häc vÒ c¸c c«ng cô kÕ to¸n tµi chÝnh tèt vµ c¸c hÖ thèng qu¶n lý hµnh chÝnh thay v× viÖc chØ chó träng ®Õn viÖc thiÕt lËp nh÷ng rµo c¶n ngµy cµng cao ®Ó ng¨n ngõa c¸c mèi hiÓm ho¹ tiÒm tµng hay øng phã mét c¸ch nhanh chãng ®èi víi c¸c ®ît thiªn tai. Trong mét hÖ thèng qu¶n lý rñi ro thiªn tai, c¸c kü n¨ng chÝnh yÕu cÇn thiÕt kh«ng cßn lµ nh÷ng kü n¨ng vÒ x©y dùng, dù b¸o vµ øng cøu khÈn cÊp n÷a mµ l¹i lµ nh÷ng kü n¨ng vÒ dù b¸o dµi h¹n, ®o ®¹c vµ ®¸nh gi¸ tµi nguyªn, ®¸nh gi¸ rñi ro vµ nh÷ng kü n¨ng kinh tÕ mµ ta cã thÓ t×m thÊy ®−îc trong mét hÖ thèng b¶o hiÓm. Cµng ngµy th× vÊn ®Ò bµn c·i kh«ng ph¶i lµ lµm g× víi thiªn tai mµ l¹i lµ liÖu c¸c thiÖt h¹i cã ë møc chi phÝ thÊp nhÊt cã thÓ chÊp nhËn ®−îc ®Ó ng¨n ngõa nh÷ng thiÖt h¹i ®ã hay kh«ng. Mäi ho¹t ®éng ®Òu cã rñi ro vµ thiÖt h¹i lu«n lu«n lµ mét phÇn ®−îc dù tÝnh khi thùc hiÖn mét ho¹t ®éng kinh tÕ. Qu¶n lý rñi ro thiªn tai ngµy nay lµ mét phÇn cña c«ng t¸c quy ho¹ch kinh tÕ cho ho¹t ®éng ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ c¸c vÊn ®Ò g¾n liÒn víi qu¶n lý rñi ro thiªn tai lµ møc ®é chi phÝ cho thiªn tai so víi lîi Ých cña mét ho¹t ®éng vµ liÖu r»ng ho¹t ®éng nµy cã bÒn v÷ng so víi nh÷ng chi phÝ cho thiªn tai kh«ng. 4. Nh÷ng nguy c¬ kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ vÊn ®Ò cña thiªn nhiªn. Chóng còng cã thÓ lµ vÊn ®Ò do con ng−êi t¹o ra: C¸c ho¹t ®éng cña con ng−êi hiÖn ®ang lµm biÕn ®æi c¶ c¸c nguy c¬ vµ kh¶ n¨ng dÔ bÞ tæn th−¬ng tr−íc thiªn nhiªn do c«ng t¸c quy ho¹ch thiÕu tÝnh tæng hîp vµ do c¸c ho¹t ®éng x©y dùng (c¶ cña khèi c«ng céng vµ khèi t− nh©n). NhÊt thiÕt ph¶i xem viÖc dù tÝnh c¸c t¸c ®éng g©y bëi nh÷ng ho¹t ®éng nµy nh− lµ mét kh©u trong qu¸ tr×nh quy ho¹ch. C¸c ho¹t ®éng x©y dùng ®−êng cao tèc vµ nhµ cöa ë nh÷ng khu vùc thÊp tròng kh«ng thÓ g©y ra m−a, nh−ng chóng l¹i cã kh¶ n¨ng c¶n trë dßng ch¶y vµ do ®ã g©y nªn lôt léi. HiÓn nhiªn lµ thiªn tai lu«n lu«n lµ kÕt qu¶ cña c¸c nguy c¬ cã mèi quan hÖ t−¬ng t¸c víi con ng−êi vµ c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc do con ng−êi t¹o nªn. Ho¹t ®éng cña con ng−êi thùc sù cã kh¶ n¨ng biÕn ®æi c¸c mèi hiÓm ho¹ hay kh¶ n¨ng tæn th−¬ng vµ do ®ã lµm t¨ng kh¶ n¨ng x¶y ra thiªn tai. Trong c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro thiªn tai, cÇn ph¶i xem xÐt kiÓu ph¶n håi nµy. VÝ dô nh−, viÖc më réng c¸c c¸nh ®ång lóa sang c¶ c¸c khu ®Êt th−êng bÞ ngËp n−íc ë vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long trong 3 thËp kû võa qua vµ viÖc t¸i ®Þnh c− cña nhiÒu hé gia ®×nh 15