Đánh giá phát sinh phế phụ phẩm, phế thải đồng ruộng tại xã Cư Yên, huyện Lương Sơn, tỉnh Hoà Bình

Võ Hữu Công và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 187(11): 25 - 30<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ PHÁT SINH PHẾ PHỤ PHẨM, PHẾ THẢI ĐỒNG RUỘNG<br /> TẠI XÃ CƯ YÊN, HUYỆN LƯƠNG SƠN, TỈNH HOÀ BÌNH<br /> Võ Hữu Công*, Lê Thị Thu Uyên, Nguyễn Thanh Lâm, Phạm Văn Cường<br /> Học viện Nông nghiệp Việt Nam<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Nghiên cứu này nhằm mục đích đánh giá phát sinh phế phụ phẩm và phế thải và tái sử dụng từ<br /> hoạt động trồng trọt theo hướng nông nghiệp hữu cơ. Phế phụ phẩm đồng ruộng được ước tính cho<br /> các cây trồng chính là cây lúa, ngô, lạc, rau và đậu tương. Phế thải đồng ruộng được xác định bằng<br /> phương pháp lập ô tiêu chuẩn với tổng diện tích 1 ha, phế thải được phân loại theo thông tư<br /> 03/2018/BNNPTNT. Kết quả nghiên cứu cho thấy tổng lượng phế phụ phẩm đồng ruộng trong<br /> toàn xã ước tính 301,98 tấn/năm; trong đó, cây lúa là 180,32 tấn/năm, cây ngô 74,45 tấn/năm, cây<br /> lạc 17,84 tấn/năm, cây rau 24,37 tấn/năm, cây đậu tương 5 tấn/năm. Lượng phế thải thu được gồm<br /> 50 loại thuốc bảo vệ thực vật và 3 loại phân bón với nhóm thuốc trừ sâu (29,8%) và thuốc trừ bệnh<br /> (26,5%) và thuốc trừ cỏ (21,2%). Hoạt chất Trichlofon đã bị cấm sử dụng vẫn gặp khá phổ biến.<br /> Phế phụ phẩm được tái sử dụng thông qua ủ phân hữu cơ (70%), làm giá thể trồng nấm, hoặc làm<br /> thức ăn chăn nuôi (20%). Quá trình tái sử dụng các phụ phẩm trồng trọt làm phân hữu cơ và thức<br /> ăn chăn nuôi cần chú ý đến yếu tố tồn dư thuốc bảo vệ thực vật.<br /> Từ khóa: Phụ phẩm đồng ruộng; phế thải; phân hữu cơ; thuốc bảo vệ thực vật; tricloforn<br /> <br /> MỞ ĐẦU *<br /> Việt Nam là nước nông nghiệp với khoảng<br /> 66,9% dân số làm nghề nông, trong đó có đến<br /> 48% dân số lấy nông nghiệp làm sinh kế;<br /> nông nghiệp đóng vai trò quan trọng trong<br /> kinh kế hộ gia đình [2]. Lúa, ngô và các loại<br /> rau là sản phẩm nông nghiệp chủ đạo đóng<br /> góp cho GDP từ ngành hàng nông nghiệp và<br /> là nguồn lương thực, thực phẩm chính. Hàng<br /> năm, hàng triệu tấn phế thải nông nghiệp từ<br /> rơm rạ, lõi ngô, hành tỏi, rau quả bị đốt hoặc<br /> bỏ lại trên đồng ruộng gây ô nhiễm trầm trọng<br /> cho môi trường [3]. Nhiều công bố cho thấy,<br /> việc áp dụng rơm rạ tươi không đúng cách<br /> trên đồng ruộng góp phần tăng từ 1,8-3,5 lần<br /> lượng khí mê tan (CH4) vì đã cung cấp các<br /> bon hữu cơ cho vi sinh vật phân huỷ yếm khí<br /> [13]; [18]. Theo Phạm Châu Thuỳ và ctv<br /> (2018) [5], việc đốt rơm rạ trên đồng ruộng<br /> gây ra nhiều tác nhân độc hại như khí CO<br /> (10,21-56,03 mg/m3), nồng độ bụi PM2,5 trong<br /> phạm vi đốt 5 m dao động từ 0,71-29,07<br /> mg/m3, cao gấp 103 lần so với quy chuẩn<br /> quốc gia và gấp 309 lần quy chuẩn của Tổ<br /> chức Y tế thế giới. Quá trình sản xuất nông<br /> *<br /> <br /> Tel: 0981 954624, Email: vhcong@vnua.edu.vn<br /> <br /> nghiệp trên đồng ruộng thường phát sinh 2<br /> loại chất thải là phế phụ phẩm và phế thải.<br /> Tuy nhiên, chúng ta vẫn chưa có những tính<br /> toán cụ thể lượng phát thải trên đồng ruộng<br /> phục vụ công tác quy hoạch và tái sử dụng<br /> một cách hiệu quả các phế phụ phẩm, phế thải<br /> đồng ruộng.<br /> Hiện nay, đã có nhiều công bố về việc tái sử<br /> dụng phế phụ phẩm, phế thải đồng ruộng cho<br /> hiệu quả kinh tế rất cao. Burange et al. (2016)<br /> [9] dự báo hàng năm trên thế giới sản sinh ra<br /> khoảng 1548 triệu tấn phế phụ phẩm nông<br /> nghiệp với tiềm năng tạo ra ethanol sinh học<br /> (bioethanol) là 442,2 GL, trong đó phế phụ<br /> phẩm từ rơm rạ là 731 triệu tấn, chiếm<br /> khoảng 47,2% tổng lượng phát thải. Một số<br /> nghiên cứu khác hướng tới việc sử dụng sinh<br /> khối phế phụ phẩm để sản xuất các sản phẩm<br /> áp dụng trong công nghệ xử lý môi trường<br /> [16], than sinh học biochar [12]; [15]; [17],<br /> than các bon hoạt tính [10]; [14], sử dụng<br /> làm giá thể trồng nấm [11], hoặc ủ phân hữu<br /> cơ giữa phụ phẩm rơm rạ kết hợp với phân bò<br /> [19]. Trong khi đó, phế thải từ đồng ruộng<br /> thường được đánh giá là độc hại với hệ sinh<br /> thái cần phải loại bỏ một cách hợp lý thì chưa<br /> có các biện pháp thu gom, vận chuyển và xử<br /> lý triệt để.<br /> 25<br /> <br /> Võ Hữu Công và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Xã Cư Yên có điều kiện địa hình và khí hậu<br /> đặc trưng cho nhiều xã của tỉnh Hoà Bình, với<br /> điều kiện thuận lợi cho phát triển nông nghiệp<br /> đáp ứng nhu cầu cao về thực phẩm sạch và an<br /> toàn. Ưu thế về điều kiện thổ nhưỡng và khí<br /> hậu thuỷ văn giúp Cư Yên định hình được các<br /> sản phẩm chủ lực theo hướng phát triển nông<br /> nghiệp hữu cơ, chất lượng cao [6]. Trong<br /> những năm gần đây, huyện Lương Sơn nói<br /> chung, xã Cư Yên nói riêng, đã định hướng<br /> chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo hướng sản<br /> xuất nông nghiệp hữu cơ trên đối tượng chủ<br /> đạo là cây lúa và các loại rau, ưu tiên sử dụng<br /> các sản phẩm an toàn và thân thiện với môi<br /> trường, hạn chế tối đa chất thải từ hoạt động<br /> nông nghiệp [7]. Trong bối cảnh giá thành vật<br /> tư nông nghiệp tăng cao, phát sinh khí hiệu<br /> ứng nhà kính từ phân bón hóa học, việc tái sử<br /> dụng phế phụ phẩm đồng ruộng kết hợp với<br /> chế phẩm vi sinh để sản xuất phân hữu cơ vừa<br /> có hiệu quả quay vòng dinh dưỡng và giảm<br /> thiểu ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, hiện<br /> chưa có các nghiên cứu ước tính được lượng<br /> phụ phẩm phát sinh từ các loại cây trồng cũng<br /> như một số yếu tố hạn chế khác như lượng vỏ<br /> bao bì thuốc bảo vệ thực vật và các loại tồn<br /> dư khác trên đồng ruộng để có giải pháp thích<br /> hợp cho việc tái sử dụng phế phụ phẩm.<br /> Nghiên cứu này nhằm điều tra hiện trạng phát<br /> sinh phế phụ phẩm, phế thải đồng ruộng tại<br /> vùng trồng lúa và rau theo định hướng sản<br /> xuất hữu cơ và một số biện pháp quản lý chất<br /> thải đang được áp dụng tại địa phương.<br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Phương pháp thu thập số liệu<br /> Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp: Cơ<br /> cấu diện tích đất, cơ cấu cây trồng và mùa vụ<br /> của xã Cư Yên được thu thập từ báo cáo tổng<br /> kết hàng năm của uỷ ban nhân dân xã.<br /> <br /> (a)<br /> <br /> 187(11): 25 - 30<br /> <br /> Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp: Số<br /> liệu về diện tích, năng suất, sản lượng và phát<br /> sinh phế phụ phẩm trong quá trình sản xuất<br /> được thực hiện qua phỏng vấn sử dụng bảng<br /> hỏi trên toàn thể 20 hộ dân đang canh tác trên<br /> diện tích định hướng theo sản xuất nông<br /> nghiệp hữu cơ.<br /> Lượng phế phụ phẩm phát sinh được ước tính<br /> như sau: Đối với cây lúa, phụ phẩm được xác<br /> định chủ yếu là rơm, rạ [4].<br /> Lượng rơm rạ phát sinh<br /> (Tỷ lệ rơm rạ:lúa) (1)<br /> <br /> Sản lượng lúa<br /> <br /> Trong đó, tỷ lệ rơm rạ: Lúa (Trọng lượng<br /> khô của rơm rạ) (Trọng lượng khô của lúa) (2)<br /> Cây trồng khác, ước tính lượng phát thải áp<br /> dụng theo công thức (1), trong đó phụ phẩm<br /> được tính bằng lượng bỏ đi. Ước tính lượng<br /> phế phụ phẩm phát sinh được tính trên đơn vị<br /> hecta (tạ/ha).<br /> Phương pháp điều tra phể thải đồng ruộng:<br /> Phế thải đồng ruộng là thành phần chất thải<br /> khó phân huỷ, trên đồng ruộng thường là vỏ<br /> bao bì thuốc bảo vệ thực vật, vỏ bao bì phân<br /> bón, chai lọ. Điều tra phế thải đồng ruộng được<br /> thực hiện trên toàn bộ cánh đồng với diện tích<br /> 10.000 m2 (1 ha) ở vùng trồng lúa vào thời điểm<br /> tháng 6/2017. Đây là giai đoạn lúa mới cấy<br /> được 2-3 tuần, lượng phế thải chưa được thu<br /> gom, nằm rải rác trên cánh đồng.<br /> Phương pháp phân tích số liệu<br /> Phương pháp phân tích mẫu phế phụ phẩm<br /> trên đồng ruộng: Mỗi mẫu 200 g phế phụ<br /> phẩm ngô, lạc và cây cỏ hôi thu từ đồng<br /> ruộng (Hình 1). Các chỉ tiêu protein, tinh bột<br /> và xenlulo được phân tích theo TCVN<br /> 3705:1990, TCVN 8765:2012, TCCS<br /> 29:2015/TTPT tại Trung tâm Phân tích và<br /> Chuyển giao công nghệ môi trường, Viện<br /> Môi trường Nông nghiệp. Cơ sở phân tích đạt<br /> tiêu chuẩn theo ISO/IEC17025.<br /> <br /> (b)<br /> <br /> Hình 1. Lấy mẫu phân tích: (a) Mẫu phụ phẩm và (b) Phân loại phế thải đồng ruộng<br /> <br /> 26<br /> <br /> Võ Hữu Công và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Phương pháp phân tích mẫu phế thải trên<br /> đồng ruộng: Vỏ bao bì thuốc bảo vệ thực vật<br /> được thu gom tại thời điểm đã kết thúc lịch<br /> phun, vỏ bao bì được phân loại dựa vào thông<br /> tin trên bao bì. Số lượng, chủng loại được ghi<br /> chú và đếm tần suất xuất hiện tương ứng với<br /> lượng sử dụng và phát thải trên đồng ruộng.<br /> Loại hoạt chất của phế thải được tổng hợp và<br /> so sánh với Danh mục thuốc BVTV được<br /> phép sử dụng và cấm sử dụng tại Việt Nam<br /> ban hành kèm theo thông tư 03/2018/TTBNNPTNT ngày 9/2/2018 [1].<br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp<br /> Cư Yên là vùng đất bán sơn địa có tổng diện<br /> tích đất tự nhiên 1.392,47 ha, trong đó<br /> 1.186,93 ha diện tích đất nông nghiệp, chiếm<br /> 85,24%. Đất được sử dụng để sản xuất nông<br /> nghiệp và lâm nghiệp lần lượt là 566,7 ha<br /> (48%) và 610,5 ha (51%), đất nuôi trồng thủy<br /> sản và đất nông nghiệp khác chiếm một phần<br /> rất nhỏ khoảng 0,81% (Bảng 1) [8].<br /> Bảng 1. Cơ cấu sử dụng đất của xã Cư Yên<br /> Chỉ tiêu<br /> Tổng diện tích đất<br /> 1. Đất nông nghiệp<br /> 1.1 Đất sản xuất nông<br /> nghiệp<br /> 1.2 Đất lâm nghiệp<br /> 1.3 Đất nuôi trồng thủy<br /> sản<br /> 1.4 Đất làm muối<br /> 1.5 Đất nông nghiệp<br /> khác<br /> 2. Đất phi nông nghiệp<br /> 2.1 Đất ở<br /> 2.2 Đất chuyên dùng<br /> 2.3 Đất phi nông<br /> nghiệp khác<br /> 3. Đất chưa sử dụng<br /> <br /> Diện tích<br /> (ha)<br /> 1392,47<br /> 1186,93<br /> <br /> Cơ cấu<br /> (%)<br /> <br /> 566,70<br /> <br /> 47,75<br /> <br /> 610,50<br /> <br /> 51,44<br /> <br /> 7,21<br /> <br /> 0,61<br /> <br /> 85,24<br /> <br /> 0<br /> 2,52<br /> <br /> 0,20<br /> <br /> 179,12<br /> 39,87<br /> 120,28<br /> <br /> 12,86<br /> 22,25<br /> 67,15<br /> <br /> 18,97<br /> <br /> 10,60<br /> <br /> 26,42<br /> <br /> 1,90<br /> <br /> Cơ cấu cây trồng khá đa dạng với diện tích<br /> cây lúa chiếm 51%; ngô 16%; lạc 7%; sắn<br /> <br /> 187(11): 25 - 30<br /> <br /> 5%; rau đậu các loại 11% và cây trồng khác<br /> 11%. Tùy theo từng vụ mà các loại cây trồng<br /> được bố trí khác nhau.<br /> Phế phụ phẩm đồng ruộng<br /> Hệ số phát sinh được ước tính cho cây lúa,<br /> ngô, lạc, rau và đậu tương tại Bảng 2. Hệ số<br /> phát thải phụ phẩm cây lúa ước tính từ điều<br /> kiện thực tế là 5,02 tạ/ha, cây ngô là 7,52<br /> tạ/ha, cây rau 3,6 tạ/ha, cây đậu tương 4 tạ/ha.<br /> Để đánh giá độ tin cậy của phép ước tính dựa<br /> vào kinh nghiệm của người dân, hệ số phát<br /> thải trong nghiên cứu này được so sánh với<br /> các giá trị được Bộ NN&PTNT công bố năm<br /> 2014. Kết quả cho thấy, hệ số ước tính cho các<br /> loại cây lúa, ngô, lạc và rau khá tương đồng.<br /> Hệ số phát thải ước tính cho cây đậu tương<br /> trong nghiên cứu này khá thấp do số hộ tham<br /> gia trồng đậu tương khá ít (0,27 ha). Kết quả<br /> phân tích từ 20 hộ nghiên cứu cho thấy, diện<br /> tích trồng lúa, ngô và rau là lớn nhất, đây cũng<br /> là các nguồn phát sinh ra lượng phế phụ phẩm<br /> lớn nhất trong cơ cấu sản xuất nông nghiệp.<br /> Đặc điểm dinh dưỡng của phế phụ phẩm<br /> Thành phần dinh dưỡng trong phế phụ phẩm<br /> là nguyên nhân quan trọng gây ô nhiễm môi<br /> trường, nhưng cũng là thành phần có thể tái<br /> sử dụng thành các dạng vật liệu hữu ích.<br /> Trong đó, protein, tinh bột và xenlulo là 3<br /> thành phần chính (Bảng 3). Kết quả phân tích<br /> thành phần dinh dưỡng của thân cây ngô, lạc<br /> và cây cỏ hôi cho thấy hàm lượng xenlulo<br /> chiếm tỷ lệ cao nhất ở cả 3 loại phế phụ phẩm<br /> (từ 26,59-36,32%), cao nhất ở mẫu phụ phẩm<br /> cây cỏ và ngô. Hàm lượng protein và tinh bột<br /> cao nhất ở cây lạc và cỏ (9,2-11,3% và 5,25,6%). Nghiên cứu này cho thấy, ngoài thành<br /> phần phế phụ phẩm từ các loại cây trồng<br /> chính, thân cây cỏ cũng có thể coi là một<br /> nguồn cung cấp dinh dưỡng trong quá trình<br /> tái sử dụng phế phụ phẩm đồng ruộng.<br /> <br /> Bảng 2. Thành phần, khối lượng phế phụ phẩm đồng ruộng<br /> Cây trồng<br /> Lúa<br /> Ngô<br /> Lạc<br /> Rau<br /> Đậu tương<br /> <br /> Diện tích<br /> (ha)<br /> 10,80<br /> 2,10<br /> 0,86<br /> 4,40<br /> 0,20<br /> <br /> Năng suất<br /> (tạ/ha)<br /> 92,60<br /> 132,20<br /> 45,80<br /> 398,20<br /> 84,60<br /> <br /> Sản lượng<br /> (tạ)<br /> 1000,10<br /> 277,60<br /> 36,40<br /> 525,60<br /> 22,84<br /> <br /> Hệ số phát thải<br /> (tạ/ha)<br /> 5,02<br /> 7,52<br /> 4,47<br /> 3,60<br /> 4,00<br /> <br /> Khối lượng<br /> (tạ/năm)<br /> 54,22<br /> 15,80<br /> 3,84<br /> 15,63<br /> 0,84<br /> <br /> 27<br /> <br /> Võ Hữu Công và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 187(11): 25 - 30<br /> <br /> Bảng 3. Đặc trưng dinh dưỡng của một số phế phụ phẩm<br /> Phụ phẩm<br /> Cây ngô<br /> Cây lạc<br /> Cây cỏ hôi<br /> Phương pháp<br /> <br /> Protein<br /> 5,10<br /> 11,30<br /> 9,20<br /> TCVN 3705:1990<br /> <br /> Phát sinh phế thải đồng ruộng<br /> Điều tra phát sinh phế thải đồng ruộng được<br /> thực hiện theo đặc trưng phân bố của các cánh<br /> đồng với diện tích khảo sát là 1 ha. Số lượng<br /> vỏ bao bì thuốc bảo vệ thực vật và mức độ sử<br /> dụng của từng loại thuốc trong cùng nhóm<br /> của thuốc trừ sâu, thuốc trừ cỏ, thuốc trừ<br /> bệnh, thuốc diệt ốc, các loại thuốc khác được<br /> tổng hợp và phân loại theo thông tư<br /> 03/2018/TT-BNNPTNT [1]. Kết quả nghiên<br /> cứu thực địa cho thấy người dân áp dụng 50<br /> loại thuốc bảo vệ thực vật trên đồng ruộng và<br /> 3 loại phân bón. Tỷ lệ sử dụng cao gồm nhóm<br /> thuốc trừ sâu (29,8%) và thuốc trừ bệnh<br /> (26,5%) và thuốc trừ cỏ (21,2%) (Hình 2).<br /> Bên cạnh các loại thuốc bảo vệ thực vật,<br /> thuốc diệt chuột và kích thích sinh trưởng<br /> cũng được sử dụng khá phổ biến. Tần suất sử<br /> dụng các loại thuốc cũng có sự khác nhau ở<br /> trong cùng nhóm.<br /> Đối với nhóm thuốc trừ sâu, thuốc Fastocid<br /> 5EC và Địch bách trùng 90sp với các hoạt<br /> chất alpha cypermethrin và trichlorfon được<br /> sử dụng ở mức độ cao. Trong đó, hoạt chất<br /> trichlofon là chất bị cấm sử dụng theo thông<br /> tư 03/2018/BNNPTNT. Trichlorfon được biết<br /> đến là thuốc trừ sâu và diệt các côn trùng như<br /> gián, dế, rệp, bọ chét, ruồi... được áp dụng<br /> trên phạm vi rộng như rau, hoa quả, đồng<br /> ruộng, chăn nuôi, cây cảnh, trồng rừng.<br /> Trichlorfon là chất có độc tính cao.<br /> <br /> Hình 2. Vỏ bao bì thuốc bảo vệ thực vật tại vùng<br /> sản xuất nông nghiệp<br /> <br /> 28<br /> <br /> Hàm lượng (%)<br /> Tinh bột<br /> 1,60<br /> 5,60<br /> 5,20<br /> TCVN 8765:2012<br /> <br /> Xenlulo<br /> 34,97<br /> 26,59<br /> 36,32<br /> TCCS 29:2015/TTPT<br /> <br /> Xử lý phế phụ phẩm, phế thải đồng ruộng<br /> Từ kết quả điều tra nông hộ thấy rằng phế phụ<br /> phẩm đồng ruộng được các gia đình xử lý<br /> bằng nhiều hình thức khác nhau như đốt, làm<br /> thức ăn gia súc, ủ phân compost, làm nấm<br /> rơm hoặc bỏ ngay tại ruộng (Bảng 4). Trong<br /> đó, ủ phân compost là hình thức phổ biến nhất<br /> (chiếm 70% tổng số hộ). Người dân đã tận<br /> dụng nguồn phế phụ phẩm có sẵn này (chủ<br /> yếu là rơm, rạ) để tạo ra phân hữu cơ vừa tiết<br /> kiệm chi phí đầu vào mà vẫn đảm bảo được<br /> yêu cầu của thị trường về mặt chất lượng sản<br /> phẩm (Hình 2). Biện pháp đốt ngay tại ruộng<br /> (chiếm 10%) được áp dụng vì xử lý nhanh mà<br /> tốn ít sức lao động. Có 10% số hộ áp dụng phế<br /> phụ phẩm làm giá thể trồng nấm rơm, đây là<br /> phương pháp hữu ích đem lại lợi ích về kinh tế,<br /> thu nhập cho người dân tại địa bàn xã.<br /> Biện pháp dùng sinh khối thực vật làm thức<br /> ăn chăn nuôi (chủ yếu là dùng phần thân hoặc<br /> lá thừa của một số loại rau) chỉ chiếm tỷ lệ<br /> nhỏ 5% vì lí do lượng thức ăn này không<br /> đáng kể. Hình thức bỏ chúng tại ruộng cũng ít<br /> được thực hiện vì đa số người dân đều ý thức<br /> được phế phụ phẩm là nguồn tài nguyên.<br /> Bảng 4. Hình thức xử lý phụ phẩm đồng ruộng<br /> TT<br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> 5<br /> <br /> Hình thức sử dụng<br /> Ủ phân Compost<br /> Làm nấm rơm<br /> Đốt<br /> Làm thức ăn chăn nuôi<br /> Bỏ tại ruộng<br /> Tổng<br /> <br /> Số hộ<br /> 14<br /> 2<br /> 2<br /> 1<br /> 1<br /> 20<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 70<br /> 10<br /> 10<br /> 5<br /> 5<br /> 100<br /> <br /> Hình 3. Mô hình ủ phân compost từ rơm rạ và<br /> trấu trên địa bàn xã<br /> <br /> Võ Hữu Công và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Trong khi đó, phế thải đồng ruộng chưa được<br /> xử lý đúng cách. Phế thải được thu gom định<br /> kỳ và xử lý bằng biện pháp đốt cùng với rác<br /> thải sinh hoạt. Một số người dân nhận thức<br /> được vấn đề ô nhiễm môi trường do dư lượng<br /> hoá chất bảo vệ thực vật gây ra đã tiến hành<br /> thu gom cho vào túi nilon mang đi sau khi<br /> phun, nhưng đa số vẫn để bao bì lại ở một số<br /> khu vực trên cánh đồng. Theo đánh giá của<br /> người dân, để quản lý hiệu quả phế thải đồng<br /> ruộng, đặc biệt là vỏ bao bì thuốc bảo vệ thực<br /> vật thì nên đặt các bể thu gom tại các vị trí<br /> giao nhau của các cánh đồng, thuận lợi cho<br /> việc thu gom và chuyển đi xử lý định kỳ.<br /> KẾT LUẬN<br /> Nghiên cứu đã ước tính tổng lượng phụ phẩm<br /> đồng ruộng cho toàn xã là 301,98 tấn/năm;<br /> trong đó, cây lúa là 180,32 tấn/năm, cây ngô<br /> 74,45 tấn/năm, cây lạc 17,84 tấn/năm, cây rau<br /> 24,37 tấn/năm, cây đậu tương 5 tấn/năm.<br /> Lượng phế thải phát sinh chủ yếu là vỏ bao bì<br /> thuốc bảo vệ thực vật và bao bì phân bón với<br /> khoảng 50 loại thuốc bảo vệ thực vật và 3 loại<br /> phân bón. Tỷ lệ sử dụng cao gồm nhóm thuốc<br /> trừ sâu (29,8%) và thuốc trừ bệnh (26,5%) và<br /> thuốc trừ cỏ (21,2%). Trong các loại thuốc trừ<br /> sâu, hoạt chất Trichlofon đã bị cấm sử dụng<br /> theo thông tư 03/2018/BNNPTNT nhưng vẫn<br /> được sử dụng khá phổ biến.<br /> Phế phụ phẩm được thu gom cho việc ủ phân<br /> hữu cơ, dùng làm giá thể trồng nấm và thức<br /> ăn cho trâu bò. Nghiên cứu này đề xuất việc<br /> đánh giá rủi ro môi trường khi sử dụng phụ<br /> phẩm bị lẫn tạp với các loại hoá chất bảo vệ<br /> thực vật.<br /> LỜI CÁM ƠN<br /> Nhóm tác giả cảm ơn Học viện Nông nghiệp<br /> Việt Nam đã hỗ trợ kinh phí từ đề tài (T201701-03 ĐTN) cho nghiên cứu này.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn<br /> (2018), Thông tư 03/2018/TT-BNNPTNT, Ban<br /> <br /> 187(11): 25 - 30<br /> <br /> hành Danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng<br /> và cấm sử dụng tại Việt Nam, ngày 9/2/2018.<br /> 2. Bộ Tài nguyên và Môi trường (2014), Báo cáo<br /> Môi trường Quốc gia-Môi trường nông thôn 2014:<br /> Chương 1.<br /> 3. Đinh Hồng Duyên, Phạm Thị Thảo Nguyên,<br /> Phạm Thuý Kiều (2010), “Đánh giá đặc tính sinh<br /> học và định tên nấm dùng trong xử lý phế thải<br /> nông nghiệp”, Tạp chí Khoa học và Phát triển,<br /> 8(2), tr. 287-295.<br /> 4. Trần Sỹ Nam, Nguyễn Thị Huỳnh Như, Nguyễn<br /> Hữu Chiếm, Nguyễn Võ Châu Ngân, Lê Hoàng<br /> Việt và Kjeld Ingvorsen (2014), “Ước tính lượng<br /> và các biện pháp xử lý rơm rạ ở một số tỉnh đồng<br /> bằng sông cửu long”, Tạp chí Khoa học Trường<br /> Đại học Cần Thơ, Phần A: Khoa học Tự nhiên,<br /> Công nghệ và Môi trường, 32, tr. 87-93.<br /> 5. Phạm Châu Thuỳ, Đỗ Thị Mai, Nghiêm Trung<br /> Dũng (2018), “Xác định mức độ phát thải của một<br /> số chất ô nhiễm không khí từ quá trình đốt rạ trên<br /> đồng ruộng tại Gia Lâm, Hà Nội”, Tạp chí Khoa<br /> học Nông nghiệp Việt Nam, 16(2), tr. 152-160.<br /> 6. UBND xã Cư Yên (2016a), Báo cáo kết quản lý<br /> và sử dụng đất đai năm 2016, nhiệm vụ quản lý sử<br /> dụng đất đai năm 2017, Số 79 BC/UBND.<br /> 7. UBND xã Cư Yên (2016b), Báo cáo kiểm điểm<br /> công tác lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ năm 2016,<br /> và mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu năm<br /> 2017, Số 60 – BC/ĐU.<br /> 8. UBND xã Cư Yên (2017), Báo cáo tình hình<br /> kinh tế-xã hội năm 2017.<br /> 9. Burange A., Clark J. H., Luque R. (2016),<br /> Trends in food and agricultural waste<br /> valorization, Encyclopedia of Inorganic and<br /> Bioinorganic Chemistry, John Wiley & Sons, Ltd.<br /> 10. Hashemian S., Salari K., Yazdi Z. A. (2014),<br /> “Preparation of activated carbon from agricultural<br /> wastes (almond shell and orange peel) for<br /> adsorption of 2-pic from aqueous solution”,<br /> Journal of Industrial and Engineering Chemistry,<br /> 20, pp. 1892–1900.<br /> 11. Kamthan R., Tiwari I. (2017), “Agricultural<br /> wastes-potential<br /> substrates<br /> for<br /> mushroom<br /> cultivation”, European Journal of Experimental<br /> Biology, 7(5), pp. 31.<br /> 12. Kung C., Kong F., Choi Y. (2015), “Pyrolysis<br /> and biochar potential using crop residues and<br /> agricultural wastes in China”, Ecological<br /> Indicators, 51, pp. 139-145.<br /> 13. Naser H. M., Nagata O., Tamura S., Hatano R.<br /> (2007), “Methane emissions from five paddy<br /> fields with different amounts of rice straw<br /> application in central Hokkaido, Japan”, Soil<br /> Science and Plant Nutrition, 53(1), pp. 95-101.<br /> <br /> 29<br /> <br />