Đánh giá tiềm năng và hiện trạng phát triển nông nghiệp tỉnh Cà Mau

TAÏP CHÍ ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 21 - Thaùng 6/2014<br /> <br /> <br /> ĐÁNH GIÁ TIỀM NĂNG VÀ HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN<br /> NÔNG NGHIỆP TỈNH CÀ MAU<br /> <br /> TÔN THẤT NGHĨA(*)<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Cà Mau có tiềm năng, lợi thế rất lớn về điều kiện tự nhiên trong phát triển sản xuất<br /> nông nghiệp. Với các chính sách hợp lí của tỉnh trong những năm qua đã đem lại hiệu quả<br /> khá cao trong sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, tốc độ phát triển ngành nông nghiệp tỉnh<br /> Cà Mau vẫn chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế của tỉnh. Do đó, trong tương lai cần<br /> tổ chức mở rộng, nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp hàng hóa là điều cấp thiết nhằm<br /> tận dụng các nguồn lực và nâng cao thu nhập cho nông dân...<br /> Từ khóa: tỉnh Cà Mau, nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp, nông nghiệp hàng hóa.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> Ca Mau has potential and huge advantages of natural conditions in agricultural<br /> development. With the province's logical policies in recent years have brought high<br /> efficiency in agricultural production. However, the pace of agriculture development of Ca<br /> Mau is not commensurate with the potential and advantages of the province. Therefore, in<br /> the future Ca Mau needs to expand the organization and enhance the efficiency of<br /> agricultural commodities which is urgent to utilize resources and increase incomes for<br /> farmers...<br /> Keywords: Ca Mau Province, improve the efficiency of agricultural production and<br /> agricultural commodities.<br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ (*) triển toàn diện dựa trên tính hiệu quả và<br /> Cà Mau là tỉnh thuộc đồng bằng sông bền vững.<br /> Cửu Long, có tài nguyên thiên nhiên và Trong nền kinh tế thị trường, sự phát<br /> điều kiện tự nhiên thuận lợi cho việc phát triển ngành nông nghiệp tỉnh Cà Mau<br /> triển nông nghiệp. Theo thống kê, tỉnh có không đơn thuần chỉ là đảm bảo được an<br /> 75,8% dân số hoạt động trong lĩnh vực toàn lương thực, thực phẩm cho người dân<br /> nông, lâm nghiệp (2012). Trong bối cảnh mà còn phải hướng tới một nền nông<br /> công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Cà nghiệp bền vững – nông nghiệp hàng hóa<br /> Mau đang có sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nhằm nâng cao đời sống cho người dân;<br /> mạnh mẽ và trong thời gian tới ngành nông đồng thời, phát triển một ngành nông<br /> nghiệp vẫn đóng vai trò hết sức quan trọng nghiệp sinh thái đảm bảo được lợi ích kinh<br /> đối với sự phát triển kinh tế của tỉnh. Khai tế nhưng không làm cạn kiệt tài nguyên và<br /> thác và sử dụng hiệu quả các nguồn lực để hủy hoại môi trường.<br /> xây dựng ngành nông nghiệp thành ngành 2. TIỀM NĂNG PHÁT TRIỂN NGÀNH<br /> sản xuất hàng hóa lớn, tập trung và phát NÔNG NGHIỆP TỈNH CÀ MAU<br /> 2.1. Khái quát về tỉnh Cà Mau<br /> (*)<br /> ThS, Trường Quốc tế Á Châu TP.HCM<br /> <br /> 141<br /> ĐÁNH GIÁ TIỀM NĂNG VÀ HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TỈNH CÀ MAU<br /> <br /> <br /> Tỉnh Cà Mau nằm trọn trên bán đảo Cà Khí hậu của Cà Mau mang đặc trưng<br /> Mau, phần đất liền có toạ độ từ 8030’ đến của khí hậu nhiệt đới gió mùa cận xích đạo,<br /> 9010’ vĩ độ Bắc, 10408’ đến 10505’ kinh độ nhiệt độ trung bình từ khoảng 25oC - 27oC.<br /> Đông. Phía Bắc tỉnh tiếp giáp với tỉnh Kiên Biên độ nhiệt độ trung bình trong năm là<br /> Giang và tỉnh Bạc Liêu. Phía Nam và phía 2.7oC. Số giờ nắng trung bình trong năm<br /> Đông tiếp giáp với Biển Đông. Phía Tây đạt 2500 giờ, lượng bức xạ trực tiếp cao<br /> tiếp giáp với Vịnh Thái Lan. với tổng nhiệt độ khoảng 9.000 - 10.000oC.<br /> Diện tích đất liền của tỉnh là 5.331,64 Lượng mưa trung bình của Cà Mau cao<br /> 2<br /> km ; bằng 13,13% diện tích vùng Đồng hơn hẳn so với các nơi khác trong vùng<br /> bằng sông Cửu Long và bằng 1,58% diện Đồng bằng sông Cửu Long (trung bình có<br /> tích cả nước. khoảng 165 ngày mưa/năm, với 2400 mm).<br /> Tỉnh được phân chia thành 9 đơn vị Độ ẩm trung bình năm 85,6 %, mùa khô<br /> hành chính cấp huyện: gồm thành phố Cà ẩm độ thấp, thấp nhất vào tháng 3, khoảng<br /> Mau và các huyện: Trần Văn Thời, Thới 80 %, hầu như không có bão...<br /> Bình, U Minh, Cái Nước, Phú Tân, Đầm Điều kiện khí hậu ổn định là yếu tố<br /> Dơi, Năm Căn và Ngọc Hiển. Với vị trí địa thuận lợi để phát triển nền nông nghiệp<br /> lí này, tỉnh có nhiều điều kiện thuận lợi toàn diện, đặc biệt là trồng trọt, chăn nuôi<br /> trong việc trao đổi, buôn bán các sản phẩm và nuôi trồng thủy sản. Chế độ mùa kết<br /> của ngành nông nghiệp. hợp với điều kiện thủy triều ven biển tạo ra<br /> Cà Mau có điều kiện tự nhiên thuận lợi hệ sinh thái thuận lợi cho nuôi trồng thủy<br /> và có tiềm năng lớn để phát triển kinh tế sản kết hợp với trồng lúa có hiệu quả cao.<br /> toàn diện, đặc biệt là kinh tế thủy sản. Mạng lưới sông ngòi của tỉnh Cà Mau<br /> Ngoài thế mạnh về thủy sản, Cà Mau còn dày đặc nhưng chủ yếu là sông nhỏ. Cho<br /> có tiềm năng về tài nguyên rừng, khoáng đến nay, tỉnh Cà Mau chưa có nguồn nước<br /> sản, tiềm năng phát triển nông nghiệp. ngọt đưa từ nơi khác về bổ sung (dự kiến<br /> 2.2. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên đưa nước ngọt từ Sông Hậu về Cà Mau<br /> thiên nhiên theo dự án thủy lợi vùng Quản Lộ - Phụng<br /> Theo thống kê của Sở Tài nguyên Môi Hiệp hiện chưa thực hiện được). Nguồn<br /> trường tỉnh Cà Mau, trong tổng số quỹ đất nước mặt của tỉnh Cà Mau chủ yếu là<br /> tự nhiên của tỉnh (529.486,77 ha), đất nông nguồn nước mưa và nguồn nước đưa từ<br /> nghiệp chiếm đến 87,78% (2012). Tài biển vào, chứa trong hệ thống sông rạch tự<br /> nguyên đất trên địa bàn tỉnh rất đa dạng, có nhiên, kênh thủy lợi, trong rừng ngập mặn,<br /> 5 nhóm đất chính, phân thành 26 loại đất. rừng tràm và các ruộng nuôi thủy sản.<br /> Nhìn chung đất ở Cà Mau thuận lợi cho Hệ sinh thái rừng ngập mặn hiện nay<br /> nuôi trồng thủy sản nhưng ít thuận lợi cho có diện tích 62.000 ha, chiếm 2/3 rừng<br /> trồng trọt, canh tác trong điều kiện nhờ ngập mặn của vùng đồng bằng sông Cửu<br /> nước mưa và luôn chịu ảnh hưởng của xâm Long, có vai trò phát triển nuôi trồng thủy<br /> nhập mặn, khi chuyển đổi sang nuôi tôm đã sản và cân bằng sinh thái ven biển, bảo tồn<br /> làm tái nhiễm mặn cả đất ruộng và đất vườn tính đa dạng sinh học vùng rừng ngập mặn<br /> mà hàng trăm năm trước đây nông dân và ven biển. Ở rừng ngập mặn có 64 loài thực<br /> chính quyền địa phương đã đầu tư ngăn vật, thành phần ưu thế là cây đước, vẹt,<br /> mặn, trữ ngọt, cải tạo đất để trồng trọt. mắm, dá; về động vật hiện có 12 loài thú,<br /> <br /> 142<br />  TÔN THẤT NGHĨA<br /> <br /> <br /> 12 loài bò sát, 8 loài ếch nhái, 67 loài chim, trồng, kiên cố hóa kênh mương, xây dựng<br /> 25 loài tôm, 258 loài cá nước mặn. chương trình nông thôn, chương trình 135....<br /> Tuy nhiên trong những năm gần đây, 3. HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN<br /> nguồn nước mặt đang đối mặt với nguy cơ ô NÔNG NGHIỆP TỈNH CÀ MAU<br /> nhiễm nghiêm trọng liên quan đến sản xuất 3.1. Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp<br /> nông nghiệp do việc xả thải bừa bãi, do quá Năm 2012 tỉnh Cà Mau có diện tích<br /> trình chuyển đổi sản xuất và phát triển đất tự nhiên là 529.486,77 ha, trong đó đất<br /> không đồng bộ cơ sở hạ tầng thủy lợi,… nông nghiệp chiếm 464.769,18 ha (chiếm<br /> 2.3. Điều kiện kinh tế - xã hội 87,78%)<br /> Theo kết quả điều tra năm 2010 [1], dân + Đất trồng cây hàng năm:<br /> số tỉnh Cà Mau năm 2010 là 1.278,124  Đất trồng lúa nước: Đất trồng lúa<br /> người, tỉ lệ tăng dân số bình quân giai đoạn nước có diện tích là 116.953,11 ha trong đó<br /> 2005 – 2010 là 1,3%/năm, tổng dân số so diện tích trồng lúa chiếm gần 80%; năng<br /> với năm 2005 tăng 4,81%; trong đó nữ suất và sản lượng lúa tăng liên tục qua các<br /> 639.062 người, tăng 3,6% so với 2005, năm. Tuy nhiên, diện tích đất trồng lúa một<br /> chiếm tỉ lệ 50% tổng số dân. Mật độ dân số vụ còn nhiều khoảng 50%, hệ số sử dụng<br /> 240 người/ km2, so với năm 2005 tăng 4,8%. đất còn rất thấp (1,5 lần).<br /> Dân số phân chia 2 khu vực rõ rệt: khu vực  Đất trồng cây hàng năm còn lại: Với<br /> thành thị dân số 260.737 người chiếm 20,4% diện tích là 1.837,93 ha, việc sử dụng các<br /> tổng dân số, khu vực nông thôn dân số loại đất này chưa tương xứng với tiềm<br /> 1.017,387 chiếm 79,6% tổng số dân. năng và lợi thế của tỉnh. Các loại cây có<br /> Cơ cấu lao động trong độ tuổi theo giá trị kinh tế chưa cao, đặc biệt là cây mía,<br /> ngành nghề, chủ yếu vẫn là nông nghiệp và dưa hấu, đậu tương nên giá trị sản xuất của<br /> thủy sản. Trình độ học vấn, ngành nghề, đất chưa cao.<br /> trình độ đào tạo, đạt mức trung bình của + Đất trồng cây lâu năm: Với diện tích<br /> vùng. Tập quán, kinh nghiệm canh tác và 50.137,93 ha đang có xu hướng giảm bởi<br /> kỹ năng nghề nghiệp của lao động Cà Mau trồng cây công nghiệp lâu năm (chủ yếu là<br /> được tích lũy qua nhiều thế hệ thuộc loại dừa), các loại cây ăn quả hiện nay ít mang<br /> khá cao so với các tỉnh khác, nhất là kỹ lại hiệu quả thu nhập cho các hộ gia đình.<br /> năng lao động nghề trồng lúa, nuôi heo và + Diện tích nuôi trồng thủy sản:<br /> đánh bắt, nuôi trồng thủy sản, hải sản. 183.515,39 ha chiếm 34,6% diện tích tự<br /> Tỉnh Cà Mau có thị trường tiêu thụ sản nhiên, tình hình nuôi trồng thủy sản của<br /> phẩm nông nghiệp thuận lợi với các tỉnh tỉnh Cà Mau phần lớn là nuôi quảng canh<br /> (13 tỉnh Đồng Bằng Sông Cửu Long) nhờ cải tiến nhiều mô hình: nuôi chuyên canh,<br /> mạng lưới giao thông đường bộ và đường nuôi luân canh trồng một vụ lúa, nuôi kết<br /> thủy ngày càng hoàn thiện. hợp rừng... Trong những năm qua ngành<br /> Thực hiện đường lối đổi mới, tỉnh có thủy sản Cà Mau là ngành kinh tế mũi<br /> nhiều chính sách tích cực thúc đẩy phát nhọn, so với các tỉnh trong vùng Đồng<br /> triển ngành nông nghiệp, nâng cao đời sống Bằng Sông Cửu Long, Cà Mau có sản<br /> của người dân chuyển dịch cây trồng vật lượng thủy sản đứng thứ 2 (sau Kiên<br /> nuôi, như chương trình cây lương thực, cây Giang), chiếm 13,4% sản lượng toàn vùng<br /> ăn quả, chăn nuôi thủy sản, bảo vệ cây nhưng về sản lượng tôm thì Cà Mau là tỉnh<br /> <br /> 143<br /> ĐÁNH GIÁ TIỀM NĂNG VÀ HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TỈNH CÀ MAU<br /> <br /> <br /> đứng đầu (chiếm chiếm 27% sản lượng hàng năm khác đến năm 2020 khoảng<br /> toàn vùng và chiếm 7,4% sản lượng thủy 7.000 - 8.000 ha, cây lâu năm đến năm<br /> hải sản cả nước). 2020 khoảng 51.500 ha.[4]<br /> Đất nông nghiệp ổn định diện tích sản Về phân bố đất nông nghiệp theo<br /> xuất lúa chuyên canh ở vùng quy hoạch huyện thị: Các huyện có diện tích đất nông<br /> ngọt hoá (huyện Trần Văn Thời, U Minh, nghiệp cao là U Minh, Thới Bình, Trần<br /> Thới Bình) đến năm 2020 khoảng 51.000 Văn Thời, Đầm Dơi đất đai màu mỡ, cơ sở<br /> ha. Cùng với các biện pháp thủy lợi, thâm hạ tầng phục vụ khá tốt. Ngoài thành phố<br /> canh để tăng vụ, tăng năng suất; những Cà Mau thì các huyện Phú Tân, Cái Nước,<br /> vùng này phát triển lúa 2 vụ hoặc 1 vụ lúa Năm Căn có diện tích đất nông nghiệp ít<br /> luân canh 1 vụ màu; một số vùng có địa nhất trong các huyện.<br /> hình trũng phát triển mô hình lúa – cá 3.2. Hiện trạng phát triển ngành<br /> đồng. Đối với những vùng đang nuôi tôm nông nghiệp của tỉnh<br /> hiện nay, nhất là vùng phía bắc Cà Mau * Khái quát quá trình chuyển dịch cơ<br /> cần tiếp tục sản xuất luân canh 1 vụ lúa cấu kinh tế giai đoạn 2000 -2012<br /> trên đất nuôi tôm ở những nơi có điều kiện Quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế<br /> (giai đoạn 2010 đến 2015 khoảng 43.000 - của Cà Mau là đúng hướng, nhưng mức độ<br /> 45.000 ha, giai đoạn 2016 - 2020 duy trì ổn còn chậm.:<br /> định khoảng 45.000 ha). Đất trồng cây<br /> Bảng 1: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Cà Mau giai đoạn 2000 -2012 (%)<br /> <br /> Cơ cấu GDP (giá HH) 2000 2012<br /> Nông – Lâm -Ngư 59,46 39,30<br /> Công nghiệp –Xây dựng 24,21 35,50<br /> Dịch Vụ 23,23 35,20<br /> Nguồn: Niên giám thống kê của tỉnh Cà Mau năm 2012<br /> So với cơ cấu kinh tế chung cả nước và Nhìn chung sản xuất nông nghiệp tỉnh<br /> Đồng Bằng Sông Cửu Long thì cơ cấu kinh Cà Mau có bước phát triển tương đối khá.<br /> tế của Cà Mau có sự chuyển dịch chậm Giá trị sản xuất của ngành không ngừng<br /> hơn, tỉ trọng kinh tế nông nghiệp còn cao, tăng lên trung bình khoảng 7,2% cao hơn<br /> tỉ trọng các ngành dịch vụ khá thấp. Điều mức tăng trưởng bình quân của cả nước.<br /> đó cũng thể hiện Cà Mau là tỉnh có thế Với sự tăng trưởng trên đã góp phần làm<br /> mạnh về thủy sản và nông nghiệp. tăng giá trị bình quân sản xuất của ngành<br /> * Giá trị sản xuất nông nghiệp nông nghiệp trên đầu người (Bảng 1).<br /> <br /> Bảng 2: Giá trị sản xuất nông nghiệp bình quân đầu người tỉnh Cà Mau theo giá thực tế<br /> Năm 2005 2010 2011 2012<br /> Giá trị bình quân đầu người (triệu đồng/người) 2,5 3,8 4,1 4,4<br /> Nguồn: Tính toán từ số liệu thống kê của tỉnh Cà Mau năm 2012<br /> <br /> 144<br />  TÔN THẤT NGHĨA<br /> <br /> <br /> Số liệu trên cho thấy giai đoạn 2005 - triệu đồng/người, tăng 1,9 triệu<br /> 2012 giá trị sản xuất nông nghiệp bình đồng/người. Tuy nhiên giá trị sản xuất<br /> quân đầu người tỉnh Cà Mau tăng nhanh từ nông nghiệp không đều giữa các huyện<br /> 2,5 triệu đồng/người năm 2000 lên 4,4 trong tỉnh (Bảng 2).<br /> <br /> Bảng 3: Giá trị xản xuất nông nghiệp tỉnh Cà Mau<br /> theo đơn giá so sánh 1994 phân theo đơn vị hành hành chính<br /> Đơn vị: tỉ đồng<br /> <br /> 2010 2011 2012<br /> Tổng số 2.357.170 2.974.245 3.487.611<br /> TP. Cà Mau 191,961 217,912 279,103<br /> Huyện Thới Bình 462,526 484,469 622,890<br /> Huyện U Minh 461,728 549,301 612,434<br /> Huyện Trần Văn Thời 972,959 1.327,844 1.470,254<br /> Huyện Cái Nước 58,669 111,731 164,500<br /> Huyện Phú Tân 44,279 45,154 59,575<br /> Huyện Đầm Dơi 66,035 107,039 136,302<br /> Huyện Năm Căn 52,699 63,527 63,637<br /> Huyện Ngọc Hiển 46,314 67,268 78,916<br /> Nguồn: Niên giám Thống kê tỉnh Cà Mau 2012<br /> <br /> * Cơ cấu sản xuất nông nghiệp sản....Tuy nhiên tốc độ chuyển dịch cơ cấu<br /> Hiện nay cơ cấu sản xuất nông nghiệp sản xuất của tỉnh trong những năm qua vẫn<br /> tỉnh Cà Mau đang có sự chuyển dịch theo chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế<br /> xu hướng phát triển chung của cả nước, đó của tỉnh, thể hiện:<br /> là giảm dần tỉ trọng ngành trồng trọt, tăng - Trong tổng diện tích đất nông nghiệp<br /> dần tỉ trọng ngành chăn nuôi. Trong nội bộ hiện đang sử dụng, 61,8% là đất trồng cây<br /> ngành trồng trọt chú trọng phát triển các hàng năm (trong đó diện tích trồng cây<br /> loại cây lương thực, cây ăn quả; ngành lương thực chiếm 90,2%, diện tích cây<br /> chăn nuôi chú trọng phát triển gia súc gia công nghiệp hàng năm chỉ chiếm 9,8%),<br /> cầm theo hướng phát triển hàng hóa. Sự đất trồng cây lâu năm chiếm 38,2% (trong<br /> chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp đó diện tích trồng cây ăn quả chiếm 46,7%)<br /> của tỉnh trong thời gian qua là phù hợp, kết [1]. Thực trạng sử dụng đất như trên cho<br /> quả đã từng bước hình thành nên những thấy diện tích trồng cây hàng năm, đặc biệt<br /> vùng sản xuất hàng hóa tập trung như vùng là cây lương thực vẫn rất lớn, diện tích các<br /> sản xuất lúa chất lượng cao, vùng chuyên cây công nghiệp còn rất hạn chế. Để phát<br /> canh cây ăn quả, vùng nuôi trồng thủy triển nông nghiệp theo hướng hàng hóa,<br /> <br /> 145<br /> ĐÁNH GIÁ TIỀM NĂNG VÀ HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TỈNH CÀ MAU<br /> <br /> <br /> trong thời gian tới cần quy hoạch mở rộng giảm, tăng dần giá trị ngành chăn nuôi và<br /> diện tích nhằm khai thác lợi thế của tỉnh. dịch vụ nông nghiệp. Tuy nhiên tốc độ<br /> - Giá trị sản xuất ngành trồng trọt chưa cao.<br /> Năm 2005 Năm 2012<br /> <br /> <br /> 6.74 7.67<br /> 17.8<br /> 27.4<br /> <br /> <br /> <br /> 64.93<br /> 75.46<br /> <br /> <br /> <br /> Trồng trọt Chăn nuôi Dịch vụ nông nghiệp<br /> <br /> <br /> Hình 1: Cơ cấu giá trị sản xuất nông nghiệp tỉnh Cà Mau<br /> theo giá thực tế phân theo ngành hoạt động<br /> <br /> Từ biểu đồ trên cho ta thấy, giá trị tế hết sức quan trọng với Cà Mau, bởi nó<br /> ngành trồng trọt trong thời gian qua giảm góp phần to lớn vào việc tạo việc làm, xóa<br /> nhưng vẫn chiếm tỉ trọng lớn trong tổng đói giảm nghèo, nâng cao đời sống cho<br /> giá trị của ngành nông nghiệp (64,93%), người dân. Trong những năm qua, việc<br /> giá trị ngành chăn nuôi và dịch vụ nông phát triển ngành nông nghiệp của tỉnh Cà<br /> nghiệp tăng nhưng trong cơ cấu giá trị sản Mau có nhiều chuyển biến tích cực như<br /> xuất nông nghiệp còn hạn chế (35,17%). chuyển dịch cơ cấu kinh tế hợp lí, đã hình<br /> Chuyển dịch cơ cấu giữa các ngành thành nhiều vùng nông nghiệp chuyên môn<br /> sản xuất trong nông nghiệp là đúng hướng hóa... từ đó nâng cao giá trị sản xuất nông<br /> và hợp với xu thế phát triển nông nghiệp nghiệp và giá trị sản xuất nông nghiệp. Tuy<br /> hàng hóa theo cơ chế thị trường một cách nhiên, tốc độ phát triển ngành nông nghiệp<br /> bền vững. vẫn chưa tương xứng với tiềm năng và lợi<br /> 4. KẾT LUẬN thế của tỉnh. Trong xu thế phát triển chung<br /> Với đặc điểm kinh tế về vị trí địa lí, của đất nước, Cà Mau cần phát triển ngành<br /> điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên nông nghiệp theo hướng phát triển bền<br /> và điều kiện kinh tế xã hội, tỉnh Cà Mau có vững, đảm bảo được hiệu quả đồng bộ trên<br /> nhiều lợi thế cho việc phát triển nông cả ba mặt kinh tế, xã hội và môi trường.<br /> nghiệp. Trong tương lai, đây là ngành kinh<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 146<br />  TÔN THẤT NGHĨA<br /> <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> <br /> 1. Cục Thống kê tỉnh Cà Mau (2012), Niên giám Thống kê 2000 đến 2012 tỉnh Cà Mau.<br /> 2. Cục Thống kê tỉnh Cà Mau (2012), Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội tỉnh Cà Mau<br /> 11/2012.<br /> 3. Nguyễn Văn Bé (2010), Vị thế Cà Mau trong Đồng Bằng Sông Cửu Long, Cục<br /> Thống kê tỉnh Cà Mau.<br /> 4. Sở Tài Nguyên Môi Trường Cà Mau (2011), Báo cáo tổng hợp quy hoạch sử dụng<br /> đất đến năm 2020.<br /> 5. Tôn Thất Nghĩa (2011), Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tỉnh Cà Mau theo<br /> hướng phát triển bền vững, Luận văn Thạc sĩ Địa lí Trường ĐHSP TP.HCM.<br /> <br /> <br /> <br /> * Nhận bài ngày: 11/3/2014. Biên tập xong: 5/6/2014. Duyệt bài: 12/6/2014<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 147<br />