Đánh giá tình hình tử vong trước viện trong 5 năm (từ năm 2013 đến 2017) tại Bệnh viện Quân y 103

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2018<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH TỬ VONG TRƯỚC VIỆN TRONG 5 NĂM<br /> (TỪ NĂM 2013 ĐẾN 2017) TẠI BỆNH VIỆN QUÂN Y 103<br /> Mai Xuân Hiên1; Bùi Văn Mạnh1<br /> Phạm Thái Dũng1; Tô Vũ Khương1<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: xác định nguyên nhân gây tử vong trước viện của bệnh nhân quân tại Bệnh viện<br /> Quân y 103 và đánh giá tình trạng cấp cứu, vận chuyển ở tuyến trước. Đối tượng và phương pháp:<br /> nghiên cứu hồi cứu, thống kê số liệu trên bệnh án bệnh nhân quân được chuyển đến Bệnh<br /> viện Quân y 103 trong 5 năm gần đây (từ tháng 1 - 2013 đến 12 - 2017). Kết quả: 20 bệnh<br /> nhân quân tử vong trước viện trong 5 năm, 80% trong độ tuổi 31 - 60, sỹ quan cấp úy 55%, sỹ quan<br /> cấp tá 35%, hạ sỹ quan 10%. Nguyên nhân tử vong trước viện chủ yếu do tai nạn (50%), bệnh lý<br /> nội khoa (20%) và không rõ nguyên nhân (30%). Ngừng tim ở nơi xảy ra tai nạn 55%, trên<br /> đường vận chuyển 25%. Phương tiện vận chuyển chủ yếu bằng xe cứu thương (85%), phương<br /> tiện khác 15%. 100% nạn nhân được cấp cứu cơ bản tại chỗ nơi xảy ra tai nạn do có hệ thống<br /> quân, dân y kết hợp. Cấp cứu ngừng tim phổi chủ yếu bằng phương pháp ép tim tại chỗ.<br /> Chẩn đoán của tuyến trước phù hợp với bệnh viện có tỷ lệ cao (60%), không phù hợp 30%,<br /> phù hợp một phần 10%. Kết luận: nguyên nhân tử vong trước viện của bệnh nhân quân chủ<br /> yếu do tai nạn, bệnh lý nội khoa chiếm tỷ lệ thấp. Nạn nhân được cấp cứu cơ bản tại chỗ nơi<br /> xảy ra tai nạn do hệ thống quân, dân y kết hợp. Phương tiện vận chuyển được đảm bảo tốt,<br /> chủ yếu bằng xe cứu thương quân y hoặc dân y. Chẩn đoán của tuyến trước hầu hết phù hợp<br /> với bệnh viện.<br /> * Từ khóa: Tử vong trước bệnh viện; Cấp cứu ngừng tim phổi.<br /> <br /> Evaluating the Situation of Pre-hospital Death of Military Patients<br /> in 5 Years (from 2013 to 2017) in 103 Military Hospital<br /> Summary<br /> Objectives: To determine some causes of pre-hospital death of military patients in<br /> 103 Military Hospital and evaluate pre-hospital situation of emergency care and transportation.<br /> Subjects and methods: A retrospective study, data were collected from medical records of<br /> military patients who were transferred to 103 Military Hospital in five years, from 1 - 2013 to<br /> 12 - 2017. Results: 20 military patients with pre-hospital death in five years, aged 31 - 60 (80%),<br /> company grade officers (55%), field-grade officers (35%), noncommissioned officers (10%).<br /> The leading cause of pre-hospital death was accidents (50%), internal diseases (20%) and idiopathic<br /> diseases (30%). Cardiac arrest took place at site where the accidents occurred accounted for 55%,<br /> and during transportation was 25%. Mode of transport was mainly ambulance (85%) and the<br /> others (15%). All of the patients were given basic emergency care at site by the civilian and<br /> 1. Bệnh viện Quân y 103<br /> Người phản hồi (Corresponding): Phạm Thái Dũng (dzungdocfor@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 06/09/2018; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 31/10/2018<br /> Ngày bài báo được đăng: 21/11/2018<br /> <br /> 64<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2018<br /> military medical system. CPR was mainly chest compression at site. 60% of diagnosis of pre-hospital<br /> lines was similar to the hospital, unsuitable 30% and partly suitable 10%. Conclusion: The leading<br /> cause of pre-hospital death was accidents, internal diseases accounted for the lower rate.<br /> The patients were given emergency care at site by the civilian and military medical system.<br /> Means of transport was good, and mainly ambulance by either the military or civilian. 60% of<br /> diagnosis of pre-hospital lines was similar to the hospital.<br /> * Keywords: Pre-hospital death; Respiratory resuscitation.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Đột tử, đột qụy do tai nạn nặng gây tử<br /> vong trước khi đến bệnh viện là một vấn<br /> đề đang được các cấp, các ngành y tế<br /> hết sức quan tâm. Hệ thống cấp cứu<br /> trước bệnh viện hiện nay chưa được tổ<br /> chức chặt chẽ, thiếu về phương tiện cấp<br /> cứu. Vì vậy, hiệu quả cấp cứu còn thấp,<br /> tỷ lệ tử vong trước viện cao. Đã có nhiều<br /> công trình nghiên cứu về cơ cấu tử vong<br /> trước bệnh viện, nhưng đánh giá khách<br /> quan tình hình cấp cứu bước đầu và xác<br /> định nguyên nhân tử vong ở các tuyến<br /> quân y vẫn chưa đầy đủ. Vì vậy, chúng tôi<br /> nghiên cứu đề tài này nhằm:<br /> <br /> * Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân (BN): BN<br /> là quân nhân tử vong trước bệnh viện do<br /> nhiều nguyên nhân khác nhau.<br /> * Tiêu chuẩn loại trừ: BN đến viện sau<br /> thời gian mới tử vong.<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu.<br /> Thiết kế nghiên cứu: hồi cứu, thống kê<br /> số liệu.<br /> * Xác định nguyên nhân gây tử vong<br /> trước viện:<br /> - Tuổi, giới, nghề nghiệp, thời gian<br /> vào viện, nơi chuyển đến Bệnh viện<br /> Quân y 103, nơi chuyển đến Khoa Hồi sức<br /> Cấp cứu.<br /> - Phân loại BN tử vong trước viện theo<br /> nguyên nhân.<br /> <br /> - Xác định nguyên gây tử vong trước<br /> viện của nạn nhân là quân nhân tại<br /> Bệnh viện Quân y 103 trong 5 năm từ<br /> 2013 đến 2017.<br /> <br /> - Chẩn đoán tuyến trước và tại bệnh<br /> viện.<br /> <br /> - Đánh giá tình trạng cấp cứu và vận<br /> chuyển ở tuyến trước.<br /> <br /> - Khai thác nguyên nhân tử vong qua<br /> người hộ tống và người nhà.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tượng nghiên cứu.<br /> Nạn nhân là quân nhân được chuyển đến<br /> Bệnh viện Quân y 103 trong 5 năm gần đây.<br /> Thời gian nghiên cứu từ tháng 1 - 2013<br /> đến 12 - 2017.<br /> <br /> * Đánh giá tình trạng cấp cứu và vận<br /> chuyển ở tuyến trước:<br /> - Thực trạng BN đến cấp cứu.<br /> - Ưu, nhược điểm trong công tác cấp<br /> cứu.<br /> * Xử lý số liệu: theo phương pháp thống<br /> kê y học.<br /> 65<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2018<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ<br /> BÀN LUẬN<br /> 1. Xác định nguyên nhân gây tử vong<br /> trước bệnh viện.<br /> Bảng 1: Tuổi và giới nạn nhân tử vong<br /> trước bệnh viện.<br /> Nhóm<br /> tuổi<br /> <br /> Nam<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> Số<br /> lượng<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> (%)<br /> <br /> Số<br /> lượng<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> (%)<br /> <br /> Số<br /> Tỷ lệ<br /> lượng (%)<br /> <br /> 18 - 30<br /> <br /> 4<br /> <br /> 20<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 4<br /> <br /> 20<br /> <br /> 31 - 40<br /> <br /> 6<br /> <br /> 30<br /> <br /> 3<br /> <br /> 15<br /> <br /> 9<br /> <br /> 45<br /> <br /> 41 - 60<br /> <br /> 7<br /> <br /> 35<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 7<br /> <br /> 35<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 17<br /> <br /> 85<br /> <br /> 3<br /> <br /> 15<br /> <br /> 20<br /> <br /> 100<br /> <br /> Nạn nhân tử vong hầu hết trong độ<br /> tuổi 31 - 40. Đây là lứa tuổi lao động và<br /> công tác chủ yếu trong quân đội. Tỷ lệ<br /> nam gấp gần 6 lần nữ. Tỷ lệ tử vong nữ ít<br /> hơn nam, do cơ cấu biên chế trong quân<br /> đội chủ yếu là nam.<br /> * Phân bố theo quân hàm:<br /> Hạ sỹ quan: 2 BN (10%); sỹ quan cấp<br /> úy: 11 BN (55%); sỹ quan cấp tá: 7 BN<br /> (35%). Nạn nhân gặp chủ yếu là sỹ quan<br /> cấp úy, tiếp theo là sỹ quan cấp tá, ít gặp<br /> hạ sỹ quan. Điều này phù hợp với lứa tuổi<br /> 31 - 40 chiếm tỷ lệ cao.<br /> * Nguyên nhân tử vong trước bệnh viện:<br /> Tai nạn pháo nổ: 6 BN (30%); tai nạn<br /> giao thông: 2 BN (10%); tai nạn lao động:<br /> 1 BN (5%); đuối nước, điện giật: 1 BN<br /> (5%); không rõ nguyên nhân: 6 BN (30%);<br /> ung thư giai đoạn cuối: 2 BN (10%); bệnh<br /> mạn tính: 1 BN (5%); thắt cổ: 1 BN (5%).<br /> Nguyên nhân tử vong trước viện thường<br /> gặp do tai nạn (50%), bao gồm tai nạn<br /> do pháo nổ, lao động, tai nạn giao thông,<br /> 66<br /> <br /> đuối nước, điện giật. Không rõ nguyên nhân<br /> chiếm 30%, khả năng do bệnh lý tim mạch,<br /> đột tử, đột quỵ não. Những BN này tử<br /> vong trước khi đến viện nên khó xác định<br /> được nguyên nhân. Ung thư giai đoạn cuối<br /> chiếm 10%. Những BN này thường nằm ở<br /> nhà và tử vong trước khi đến bệnh viện.<br /> Tử vong do thắt cổ nguyên nhân chính do<br /> rối loạn tâm thần.<br /> * Địa điểm ngừng tim:<br /> Tại nơi xảy ra tai nạn: 11 BN (55%);<br /> trên đường vận chuyển: 5 BN (25%); tại nhà:<br /> 3 BN (15%); tại đơn vị: 1 BN (5%).<br /> Ngừng tim thường gặp ở nơi xảy ra tai<br /> nạn và trên đường vận chuyển, ít gặp tại<br /> đơn vị. Ngừng tim tại nơi xảy ra tai nạn<br /> chiếm tỷ lệ cao, do tổn thương nặng gây<br /> tử vong ngay. Ngừng tim trên đường vận<br /> chuyển chiếm tỷ lệ khá cao, do phương<br /> tiện theo dõi khó khăn cũng như trang<br /> thiết bị cấp cứu còn hạn chế.<br /> 2. Đánh giá tình trạng xử trí cấp cứu<br /> tại tuyến trước.<br /> * Tình hình sơ cứu trước bệnh viện:<br /> Sơ cứu bước đầu tại nơi xảy ra tai<br /> nạn: 100% (10 BN); cấp cứu tại quân y<br /> đơn vị tuyến trước: 100% (20 BN); cấp<br /> cứu cơ bản tại các bệnh viện quân y<br /> tuyến trước: 25% (5 BN); không BN nào<br /> không được cấp cứu. Hầu hết nạn nhân<br /> quân được cấp cứu cơ bản tại chỗ nơi<br /> xảy ra tai nạn do hệ thống quân, dân y kết<br /> hợp trong thời bình, đặc biệt tai nạn giao<br /> thông hoặc tai nạn do pháo nổ. Trường<br /> hợp tử vong do tai nạn hoặc ở nhà và<br /> đơn vị được chuyển thẳng đến bệnh viện,<br /> rất ít qua bệnh viện quân y tuyến trước.<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2018<br /> * Phương tiện vận chuyển:<br /> Phương tiện vận chuyển nạn nhân<br /> được đảm bảo bằng xe cứu thương quân<br /> đội (15 BN = 75%); xe cứu thương 115<br /> (2 BN = 10%); xe taxi chỉ gặp trong tai nạn<br /> giao thông (2 BN = 10%); phương tiện<br /> khác (xe ô tô tải hoặc xe con) gặp rất ít<br /> (1 BN = 5%).<br /> <br /> - BN tử vong hầu hết trong độ tuổi<br /> 31 - 60 (80%), thường gặp sỹ quan cấp úy<br /> (55%), sỹ quan cấp tá (35%), ít gặp hạ sỹ<br /> quan (10%).<br /> - Địa điểm xảy ra ngừng tim thường<br /> gặp ở nơi xảy ra tai nạn và trên đường<br /> vận chuyển.<br /> <br /> Số lượng<br /> (n = 20)<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> - Phương tiện vận chuyển được đảm<br /> bảo tốt, chủ yếu bằng xe cứu thương<br /> quân y hoặc dân y.<br /> <br /> Thổi ngạt, úp masque,<br /> bóp bóng ambu<br /> <br /> 18<br /> <br /> 90<br /> <br /> * Đánh giá tình trạng cấp cứu vận<br /> chuyển tuyến trước:<br /> <br /> Đặt nội khí quản<br /> <br /> 2<br /> <br /> 10<br /> <br /> Ép tim ngoài lồng ngực<br /> đúng cách<br /> <br /> 19<br /> <br /> 95<br /> <br /> Dùng thuốc vận mạch<br /> <br /> 14<br /> <br /> 70<br /> <br /> Bảng 2: Các biện pháp cấp cứu.<br /> Biện pháp cấp cứu<br /> <br /> - Nạn nhân được cấp cứu cơ bản tại<br /> chỗ nơi xảy ra tai nạn do hệ thống quân,<br /> dân y kết hợp (100%).<br /> - Thời gian đưa nạn nhân tới trung tâm<br /> cấp cứu nhanh, kịp thời.<br /> <br /> Hầu hết nạn nhân được cấp cứu bằng<br /> phương pháp ép tim tại chỗ. Các biện<br /> pháp hồi sức hô hấp (thổi ngạt, úp masque,<br /> bóp bóng ambu…) không được chú trọng.<br /> Kỹ thuật ép tim thường không đúng<br /> phương pháp, do vậy ít hiệu quả. Quá<br /> trình vận chuyển và kiểm soát các chức<br /> phận sống trên xe gặp khó khăn do thiếu<br /> phương tiện theo dõi.<br /> <br /> - Kỹ thuật cấp cứu ngừng tim phổi chủ<br /> yếu bằng phương pháp ép tim tại chỗ.<br /> Các biện pháp hồi sức hô hấp như thổi ngạt,<br /> úp masque, bóp bóng ambu chưa được<br /> chú trọng. Kỹ thuật ép tim thường không<br /> đúng phương pháp, do vậy ít hiệu quả.<br /> <br /> * Sự phù hợp chẩn đoán tuyến trước<br /> với bước đầu tại bệnh viện:<br /> <br /> KIẾN NGHỊ<br /> <br /> Chẩn đoán phù hợp sau ngừng tim ở<br /> tuyến trước với bước đầu tại bệnh viện<br /> chiếm tỷ lệ cao (12 BN = 60%); không<br /> phù hợp chiếm tỷ lệ thấp (6 BN = 30%);<br /> phù hợp một phần (2 BN = 10%).<br /> <br /> Qua cấp cứu BN tử vong trước viện<br /> trong 5 năm, chúng tôi có kiến nghị cần<br /> triển khai ngay những biện pháp cấp thiết<br /> bao gồm:<br /> <br /> - Phù hợp chẩn đoán của tuyến trước<br /> với bệnh viện chiếm tỷ lệ cao (60%).<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> <br /> - Phổ cập kỹ thuật cấp cứu ngừng tim<br /> phổi cho mọi quân nhân theo hướng dẫn<br /> mới.<br /> <br /> * Nguyên nhân tử vong BN quân trước<br /> viện: chủ yếu do tai nạn (50%), các bệnh lý<br /> nội khoa 20% và không rõ nguyên nhân 30%:<br /> <br /> - Tăng cường trang bị kỹ thuật cấp cứu<br /> cho các tuyến cơ sở, đặc biệt các phương<br /> tiện hồi sức hô hấp.<br /> 67<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2018<br /> - Khi có tai nạn xảy ra cần đánh giá<br /> hiện trường, tổ chức đưa nạn nhân ra<br /> khỏi vùng nguy hiểm. Đánh giá nhanh BN,<br /> xử lý cấp cứu cơ bản: đường thở, hô hấp,<br /> huyết động, cố định cột sống cổ, cầm máu,<br /> giảm đau, cố định xương gãy… để có biện<br /> pháp xử trí đúng và kịp thời.<br /> - Các bệnh cấp cứu nội khoa: tim mạch,<br /> đột quỵ não… cần kiểm tra định kỳ và có<br /> biện pháp dự phòng sớm.<br /> - Cấp cứu ngoại khoa cần được phân<br /> loại sớm và xử lý cơ bản ngay ở cơ sở<br /> y tế gần nhất, tránh vận chuyển xa.<br /> - Quá trình tiếp cận, xử trí, vận chuyển<br /> phải có thông tin về khoa cấp cứu bệnh<br /> viện khu vực để kịp thời ứng phó.<br /> <br /> viện Quân y 103 năm 2016 - 2017. Kỷ yếu<br /> chào mừng 10 năm ngày truyền thống<br /> Khoa Cấp cứu Bệnh viện Quân y 103. 2018,<br /> tr.13-20.<br /> 2. Đỗ Ngọc Sơn và CS. Đặc điểm lâm<br /> sàng BN ngừng tuần hoàn ngoại viện vào<br /> Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Bạch Mai. Tạp chí<br /> Y học Việt Nam. 2016, 3, tr.3-7.<br /> 3. Bryan McNally, Rachel Robb, Monica<br /> Mehta. Out-of hospital cardiac arrest surveillance cardiac arrest registry to enhance survival<br /> st<br /> (CARES). United States, October 1 , 2005 st<br /> December 31 , 2010. Morbidity and Morbidity<br /> Weekly Report. Surveillance Summaries. 2011,<br /> 60 (8).<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> 4. Drezner J.A et al. Outcomes from<br /> sudden cardiac arrest in US high schools:<br /> A 2 year prospective study from the national<br /> registry for AED use in sports. Br Sport Med.<br /> 2013, 47 (18), pp.1179-1183.<br /> <br /> 1. Phạm Quốc Huy, Phạm Văn Tiến và<br /> CS. Đánh giá kết quả cấp cứu BN ngừng tuần<br /> hoàn trước bệnh viện tại Khoa Cấp cứu, Bệnh<br /> <br /> 5. Grubb N.R, Elton R.A, Fox K.A. Inhospital mortality after out-of-hospital cardiac<br /> arrest. Lancet. 1995, 346 (8972), pp.417-421.<br /> <br /> 68<br /> <br />