Đạo đức học trong một số trào lưu triết học tôn giáo phương Tây đương đại

Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 6 - 2013 3<br /> <br /> <br /> T«n gi¸o - vÊn ®Ò lÝ luËn vµ thùc tiÔn<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> §¹O §øC HäC TRONG MéT Sè TRµO L¦U TRIÕT HäC<br /> T¤N GI¸O PH¦¥NG T¢Y §¦¥NG §¹I<br /> <br /> NguyÔn Vò H¶o(*)<br /> <br /> <br /> <br /> §<br /> ¹o ®øc häc lµ mét trong nh÷ng bé Lµ mét trong nh÷ng trµo l−u chñ yÕu<br /> phËn c¬ b¶n cña triÕt häc nghiªn cña ®¹o ®øc häc Ph−¬ng T©y ®−¬ng ®¹i,<br /> cøu b¶n chÊt, môc ®Ých vµ nguyªn nh©n chñ nghÜa T«m¸t míi thÓ hiÖn nh÷ng<br /> cña ®¹o ®øc. §¹o ®øc häc tËp trung gi¶i nguyªn t¾c vµ lËp tr−êng chÝnh thøc cña<br /> quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña nã nh− Gi¸o héi C«ng gi¸o thÕ giíi t¹i Vatican.<br /> vÊn ®Ò tiªu chuÈn ph©n ®Þnh gi÷a c¸i<br /> §¹i biÓu næi tiÕng cña chñ nghÜa<br /> thiÖn vµ c¸i ¸c, vÊn ®Ò ý nghÜa cuéc sèng<br /> T«m¸t míi lµ J. Maritain (1882-1973), E.<br /> vµ môc ®Ých cña con ng−êi, vÊn ®Ò l−¬ng<br /> Gilson(1) (1884-1978), A. D. Sertillanges<br /> t©m vµ tr¸ch nhiÖm, vµ xem xÐt c¸c c¸c<br /> (1863-1948) ë Ph¸p, Van Steenberghen<br /> gi¸ trÞ nh©n tÝnh g¾n liÒn víi cuéc sèng,<br /> (1904-1993) ë BØ, J. B. Lotz (1903-1992) vµ<br /> ý thøc, ho¹t ®éng, h¹nh phóc cña con<br /> Karl Rahner (1904-1984) ë §øc, cè Gi¸o<br /> ng−êi, ®Æc biÖt c¸c phÈm h¹nh nh− sù<br /> hoµng Gioan Phaol« II (1920-2005)...<br /> c«ng b»ng, lßng dòng c¶m, lßng nh©n tõ,<br /> sù c¶m th«ng... C¸c c¸ch tiÕp cËn kh¸c Chñ nghÜa T«m¸t míi lµ trµo l−u triÕt<br /> <br /> nhau trong ®¹o ®øc häc dùa trªn nh÷ng häc chñ tr−¬ng xem xÐt l¹i di s¶n triÕt häc<br /> <br /> nguyªn t¾c kh¸c nhau lµm nÒn t¶ng cho cña T«m¸t §acanh, hiÖn ®¹i hãa vµ lµm<br /> <br /> c¸c th¸i ®é, hµnh vi vµ lèi sèng cña c¸c cho nã thÝch nghi víi thêi ®¹i hiÖn nay.<br /> <br /> céng ®ång ng−êi trong x· héi. §¹o ®øc häc cña chñ nghÜa T« m¸t<br /> míi vµ cña thuyÕt Tin Lµnh míi lµ kh¸c<br /> Trong bµi viÕt nµy, chóng t«i tËp<br /> trung xem xÐt c¸ch tiÕp cËn ®¹o ®øc häc nhau, mÆc dï cã sù t−¬ng ®ång nhÊt<br /> <br /> trong mét sè trµo l−u triÕt häc t«n gi¸o ®Þnh(2). NÕu thuyÕt Tin Lµnh míi ®−îc<br /> <br /> Ph−¬ng T©y ®−¬ng ®¹i, ®Æc biÖt lµ c¸c xem lµ mét trµo l−u phi duy lÝ trong ®¹o<br /> trµo l−u cã ¶nh h−ëng nhÊt ®Þnh ë ViÖt<br /> *. PGS. TS, §¹i häc Khoa häc X héi vµ Nh©n v¨n,<br /> Nam hiÖn nay nh− chñ nghÜa T«m¸t míi, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi.<br /> thuyÕt Tin Lµnh míi, chñ nghÜa hiÖn 1. J. Marintain vµ E. Gilson ®−îc biÕt ®Õn nh− nh÷ng<br /> ng−êi ñng hé khuynh h−íng “luËt tù nhiªn” trong<br /> sinh t«n gi¸o...<br /> ®¹o ®øc häc.<br /> 2. Xem: Gustafson, James M., Protestant and<br /> 1. §¹o ®øc häc trong chñ nghÜa T«m¸t<br /> T«m¸t<br /> Roman Catholic Ethics, The University of Chicago<br /> míi (Neo-<br /> (Neo-Thomism, ®¹o ®øc häc C«ng gi¸o)<br /> gi¸o) Press, Chicago and London, 1978, pp. 144 -156.<br /> 4 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 6 - 2013<br /> ®øc häc, th× chñ nghÜa T«m¸t míi ®−îc phÈm h¹nh ®Ých thùc lµ ë chç tu©n thñ<br /> xem lµ mét trµo l−u cã xu h−íng duy lÝ: c¸c luËt ®ã.<br /> chñ tr−¬ng ®−a mét sè nguyªn t¾c duy lÝ<br /> Theo chñ nghÜa T«m¸t míi, tù do ý chÝ<br /> trong ®¹o ®øc häc vµo thÕ giíi quan t«n<br /> - víi tÝnh c¸ch lµ ©n sñng vÜ ®¹i nhÊt mµ<br /> gi¸o. §iÒu nµy cã thÓ ®−îc nhËn thÊy<br /> Chóa ®· ban cho con ng−êi - quy ®Þnh<br /> trong kÕt cÊu diÔn dÞch cña c¸c kh¸i<br /> c¸c hµnh vi cña con ng−êi vµ lµ tiÒn ®Ò<br /> niÖm, nguyªn t¾c thø bËc vµ tÝnh phæ<br /> cña tù do ®¹o ®øc: kh«ng cã tù do ý chÝ<br /> qu¸t cña c¸c nguyªn t¾c lu©n lÝ(3).<br /> vµ tù do lùa chän, kh«ng thÓ nãi ®Õn<br /> Theo c¸c ®¹i biÓu cña chñ nghÜa hµnh vi cã ®¹o ®øc hay v« ®¹o ®øc. VÒ<br /> T«m¸t míi, “luËt cña Chóa” chÝnh lµ nÒn phÇn m×nh, tù do ®¹o ®øc bÞ h¹n chÕ bëi<br /> t¶ng tèi cao vµ cuèi cïng cña ®¹o ®øc, tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc. B¶n chÊt cña ®¹o<br /> trong ®ã thø bËc cao nhÊt cña nã lµ “luËt ®øc lµ mang tÝnh siªu nghiÖm, kh«ng<br /> vÜnh h»ng”, tøc lµ luËt x¸c ®Þnh b¶n chÊt phô thuéc vµo lÝ tÝnh cña con ng−êi. §¹o<br /> cña chÝnh §øc Chóa Trêi. Coi §øc Chóa ®øc ®−îc xem lµ phôc tïng t«n gi¸o. LÝ<br /> Trêi cã b¶n chÊt bÊt biÕn. Hä cho r»ng, lÝ t−ëng ®¹o ®øc cña ng−êi Kit« gi¸o lµ<br /> tÝnh cña §øc Chóa Trêi lu«n Ên ®Þnh “Sèng víi ®«i m¾t kh¸t khao v−¬n lªn<br /> tr−íc c¸c yªu cÇu ®¹o ®øc. Tuy nhiªn, hä bÇu trêi”.<br /> vÉn ñng hé viÖc luËn gi¶i duy lÝ ë møc<br /> C¸c nhµ t− t−ëng T«m¸t míi ®−a ra<br /> ®é nhÊt ®Þnh. Trong ý nghÜa ®ã, chñ<br /> thuyÕt biÖn thÇn ®Ó gi¶i thÝch nguån gèc<br /> nghÜa T«m¸t míi bªnh vùc chñ nghÜa<br /> cña c¸i ¸c. VÊn ®Ò ®−îc ®Æt ra lµ: t¹i sao<br /> tuyÖt ®èi ®¹o ®øc häc dùa trªn luËt vÜnh<br /> trong thÕ giíi vÉn cßn c¸i ¸c, thËm chÝ<br /> h»ng, tÝnh bÊt biÕn vµ tÝnh tuyÖt ®èi cña<br /> cßn qu¸ nhiÒu kÎ lµm ®iÒu ¸c, trong khi<br /> c¸c chuÈn mùc Kit« gi¸o.<br /> Chóa vÉn ®−îc coi lµ tån t¹i? T¹i sao<br /> Tr×nh ®é tiÕp theo cña “luËt cña Chóa” Chóa kh«ng trõng ph¹t kÎ ¸c? Ph¶i<br /> lµ “luËt tù nhiªn” mµ theo hä, Chóa ban ch¨ng Chóa còng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm<br /> cho con ng−êi. “LuËt tù nhiªn” ë ®©y ®−îc vÒ c¸i ¸c ë trªn ®êi. Theo chñ nghÜa<br /> hiÓu nh− sau: ®¹o ®øc kh«ng chØ lµ ®ßi T«m¸t míi, mäi téi lçi vµ c¸i ¸c ngù trÞ<br /> hái ®èi víi con ng−êi trong x· héi, mµ trªn thÕ giíi ®Òu b¾t nguån tõ viÖc con<br /> cßn lµ chÝnh nhu cÇu cña con ng−êi; ®¹o ng−êi sö dông kh«ng ®óng ®¾n hoÆc l¹m<br /> ®øc ph¶i ®−a con ng−êi ®Õn chç h¹nh dông tù do ý chÝ vµ do sù kh«ng hoµn<br /> phóc. Theo Mariten, häc thuyÕt T«m¸t<br /> thiÖn ë con ng−êi. Tù do ý chÝ ë con<br /> míi ®Ò cao tÝnh nh©n v¨n ë gãc ®é t«n<br /> ng−êi ®−îc coi lµ mãn quµ tÆng, lµ hång<br /> gi¸o: ch¼ng h¹n h¹nh phóc ®−îc coi lµ<br /> phóc vÜ ®¹i nhÊt cã ®−îc tõ §øc Chóa<br /> chØ cã thÓ ®¹t ®−îc mét c¸ch ®Çy ®ñ chØ<br /> Trêi. Kh«ng thÓ tr¸ch Chóa, v× ®· ban<br /> trong thÕ giíi bªn kia. LuËt tù nhiªn cßn<br /> cho con ng−êi tù do ý chÝ vèn h−íng<br /> ®−îc hiÓu lµ c¸c luËt thÕ tôc ®−îc nhµ<br /> thiÖn, mµ ng−îc l¹i, ph¶i c¸m ¬n Chóa vÒ<br /> n−íc, ph¸p quyÒn vµ gi¸o héi ®−a ra tïy<br /> ®iÒu ®ã. Con ng−êi cã lçi, nÕu kh«ng biÕt<br /> thuéc vµo hoµn c¶nh. C¸c nhµ t− t−ëng<br /> cña ®¹o ®øc häc T«m¸t míi cho r»ng, 3. Xem S®d, tr. 1 - 20.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 4<br /> NguyÔn Vò H¶o. §¹o ®øc häc trong … 5<br /> sö dông ©n sñng cña Chóa. Chñ nghÜa Theo E. Gilson, trong thêi k× cËn ®¹i ë<br /> T«m¸t míi cho r»ng, c¸i ¸c kh«ng ph¶i T©y ¢u, sù tæng hîp mang tÝnh phæ qu¸t<br /> lµ ngÉu nhiªn. Nã thèng trÞ tÊt yÕu theo gi÷a t«n gi¸o vµ khoa häc ®¹t ®−îc ë<br /> quy luËt. Chñ nghÜa l¹c quan lµ v« c¨n thêi k× Trung cæ trong ®¹o ®øc häc cña<br /> cø. NiÒm hi väng vµo thÕ giíi tho¸t khái T«m¸t §acanh, gÆp ph¶i nh÷ng th¸ch<br /> c¸i ¸c chØ lµ ¶o t−ëng .<br /> (4)<br /> thøc lín lao, lµm xuÊt hiÖn c¸c vÊn ®Ò<br /> mang tÝnh thêi ®¹i trªn ph¹m vi toµn<br /> Chñ nghÜa T«m¸t míi kh«ng ph¶i lµ<br /> cÇu. V× vËy, theo «ng, cÇn kh«i phôc l¹i<br /> mét häc thuyÕt triÕt häc thèng nhÊt hay<br /> sù tæng hîp ®ã. §Ò cËp ®Õn hµnh vi thÇn<br /> ®ång nhÊt, mµ bao hµm trong nã v« sè<br /> bÝ cña tån t¹i cã nguån gèc tõ Chóa vµ lµ<br /> c¸c trµo l−u, c¸c tr−êng ph¸i kh¸c nhau.<br /> c¬ së cho giíi tù nhiªn còng nh− cho c¸c<br /> C¸c trµo l−u, c¸c tr−êng ph¸i nµy cã xu<br /> mèi quan hÖ ®¹o ®øc trong x· héi, J.<br /> h−íng hiÖn ®¹i hãa vµ xem xÐt l¹i häc<br /> Maritain ®−a ra t− t−ëng vÒ “chñ nghÜa<br /> thuyÕt cña T«m¸t §a canh, trong khi cã<br /> nh©n v¨n toµn phÇn”, trong ®ã «ng chñ<br /> vay m−în t− t−ëng cña c¸c trµo l−u kh¸c<br /> tr−¬ng thèng nhÊt gi÷a khoa häc, kÜ<br /> nh− hiÖn t−îng häc, chñ nghÜa hiÖn sinh,<br /> thuËt vµ t«n gi¸o. Cßn Karl Rahner, khi<br /> chñ nghÜa hiÖn thùc(5)...<br /> ®−a ra nguyªn t¾c “nh©n häc thÇn häc”,<br /> Tr−êng ph¸i ®−îc coi lµ chÝnh thèng<br /> ®· lµm râ c¸c ®Æc thï cña tån t¹i trong<br /> nhÊt, gÇn víi chñ nghÜa T« m¸t thêi k×<br /> thÕ giíi cña con ng−êi nh− tÝnh khai më<br /> Trung cæ nhÊt lµ Tr−êng ph¸i La M·.<br /> th−êng trùc vµ sù siªu v−ît h−íng ®Õn<br /> Tr−êng ph¸i cã ¶nh h−ëng nhÊt trong<br /> tån t¹i cña Chóa.<br /> chñ nghÜa T«m¸t míi ®−îc coi lµ chñ<br /> Gi¸o hoµng Gioan Phaol« II ®−îc xem<br /> nghÜa T«m¸t vÒ tån t¹i víi c¸c ®¹i biÓu<br /> lµ nhµ c¶i c¸ch s©u s¾c vµ triÖt ®Ó ®èi víi<br /> næi tiÕng nh− J. Maritain (1882 - 1973) vµ<br /> gi¸o lÝ C«ng gi¸o, ng−êi chñ tr−¬ng lµm<br /> E. Gilson (1884 - 1978).<br /> cho gi¸o lÝ ®ã phï hîp víi thùc tÕ cña<br /> NÕu thÇn häc Augustin ®Ò cao b¶n<br /> thêi ®¹i c¶ ë ph−¬ng diÖn lÝ luËn, lÉn<br /> chÊt so víi tån t¹i, th× T«m¸t §acanh vµ<br /> ph−¬ng diÖn thùc tÕ. ñng hé t− t−ëng<br /> c¸c nhµ T«m¸t míi l¹i nhÊn m¹nh −u thÕ<br /> gi¸o héi thÕ giíi, «ng ®· luËn gi¶i sù cÇn<br /> tån t¹i so víi b¶n chÊt vµ cho r»ng b¶n<br /> thiÕt cña viÖc phôc håi sù thèng nhÊt cña<br /> chÊt lµ ph¸i sinh tõ tån t¹i. Kh¸c víi<br /> Gi¸o héi C«ng gi¸o, Gi¸o héi ChÝnh<br /> thÇn häc Augustin t×m kiÕm Chóa trùc<br /> Thèng gi¸o vµ Gi¸o héi Tin Lµnh gi¸o<br /> tiÕp trong chiÒu s©u cña t©m hån con<br /> trong khu«n khæ Kit« gi¸o vµ tÇm quan<br /> ng−êi, thÇn häc T«m¸t míi cè g¾ng<br /> träng cña sù xÝch l¹i gÇn nhau cña tÊt c¶<br /> chøng minh sù tån t¹i cña Chóa mét c¸ch<br /> c¸c t«n gi¸o thÕ giíi. Thõa nhËn nh÷ng<br /> gi¸n tiÕp qua viÖc ph©n tÝch thÕ giíi<br /> sai lÇm cña C«ng gi¸o vµ thÓ hiÖn sù hèi<br /> ®−îc s¸ng t¹o ra, tõ ®ã kh¼ng ®Þnh Chóa<br /> lµ nguyªn nh©n ®Çu tiªn, ®éng c¬ ®Çu 4. Xem: Gustafson, James M., Protestant and<br /> tiªn, lµ mÉu mùc cña sù hoµn thiÖn vµ Roman Catholic Ethics, The University of Chicago<br /> Press, Chicago and London, 1978, pp. 46 - 59.<br /> môc ®Ých cña thÕ giíi. 5. Xem: S®d, tr. 80 - 94.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 5<br /> 6 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 6 - 2013<br /> tiÕc vÒ nh÷ng sai lÇm ®ã tr−íc Chóa vµ Kierkegaard coi phÐp biÖn chøng chñ<br /> con ng−êi, «ng ®· bªnh vùc ®¹o ®øc häc quan lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó duy tr× mèi quan<br /> phi b¹o lùc trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c hÖ cña c¸ nh©n víi Th−îng §Õ. ¤ng cho<br /> cuéc xung ®ét gi÷a c¸c quèc gia, gi÷a r»ng, ®Ó h−íng ®Õn Th−îng §Õ, con<br /> c¸c t«n gi¸o trong thÕ kØ XX . (6)<br /> ng−êi cÇn ph¶i v−ît qua 3 giai ®o¹n: giai<br /> <br /> 2. §¹o ®øc häc trong chñ nghÜa hiÖn ®o¹n thÈm mÜ, giai ®o¹n ®¹o ®øc vµ giai<br /> <br /> sinh t«n gi¸o ®o¹n t«n gi¸o. Theo «ng, triÕt häc cÇn<br /> quay trë vÒ víi con ng−êi, xem xÐt ®êi<br /> Chñ nghÜa hiÖn sinh lµ mét trong<br /> sèng con ng−êi, nh÷ng ®au khæ cña con<br /> nh÷ng trµo l−u cã ¶nh h−ëng trong triÕt<br /> ng−êi, häc c¸ch lùa chän gi÷a c¸i thiÖn<br /> häc – ®¹o ®øc häc Ph−¬ng T©y thÕ kØ XX,<br /> vµ c¸i ¸c, t×m ra “c¸i t«i” cña m×nh, “c¸i<br /> thuéc khuynh h−íng nh©n b¶n phi duy lÝ<br /> ®Ých thùc” mµ ng−êi ta cã thÓ s½n sµng<br /> víi c¸c ®¹i biÓu chÝnh nh− S.<br /> sèng chÕt v× nã(7).<br /> Kierkegaard (1813-1855), M. Heidegger<br /> (1889-1976), K. Jaspers (1883-1969), J. P. G. H. Marcel (1889 - 1973) lµ triÕt gia<br /> Sartre (1905-1980), A. Camus (1913-1960), Ph¸p, ng−êi s¸ng lËp cña chñ nghÜa hiÖn<br /> G. H. Marcel (1889 - 1973)... Trµo l−u nµy sinh Kit« gi¸o. Cho r»ng kh«ng thÓ luËn<br /> chÞu ¶nh h−ëng cña c¸c trµo l−u triÕt häc gi¶i t«n gi¸o ë ph−¬ng diÖn duy lÝ, «ng<br /> kh¸c nh− hiÖn t−îng luËn, chñ nghÜa ®· kh−íc tõ chñ nghÜa T«m¸t vµ tËp<br /> Kant míi, triÕt häc ®êi sèng, chñ nghÜa trung vµo c¸c vÊn ®Ò t«n gi¸o ®¹o ®øc.<br /> nh©n vÞ… C¨n cø vµo quan niÖm vÒ Theo quan ®iÓm cña Marcel, Chóa tån t¹i,<br /> Th−îng §Õ vµ vÒ vai trß cña Th−îng §Õ, nh−ng Chóa kh«ng ph¶i lµ hiÖn thùc<br /> cã thÓ chia chñ nghÜa hiÖn sinh lµm hai kh¸ch quan, kh«ng ph¶i lµ bé phËn cña<br /> h×nh th¸i chñ yÕu lµ chñ nghÜa hiÖn sinh thÕ giíi “c¸c sù vËt”. V× vËy, kh«ng thÓ<br /> h÷u thÇn (Kierkegaard, Karl Jaspers, G. h×nh dung, ®Þnh nghÜa hay suy t− vÒ<br /> Marcel...) vµ chñ nghÜa hiÖn sinh v« thÇn Chóa. Suy t− vÒ §øc Tin bÞ coi lµ kh«ng<br /> (Martin Heidegger, J. P. Sartre...). ë ®©y, cã §øc Tin. “ThÕ giíi tri thøc vµ thÕ giíi<br /> chóng t«i chØ tËp trung vµo ®¹o ®øc häc §øc Tin” ®−îc coi lµ kh¸c nhau. Marcel<br /> cña chñ nghÜa hiÖn sinh h÷u thÇn hay coi chñ thÓ “t«i suy nghÜ, vËy t«i tån t¹i”<br /> chñ nghÜa hiÖn sinh t«n gi¸o. ë Descartes lµ nÒn t¶ng cho viÖc kh¸m<br /> S. Kierkegaard ®−îc coi lµ ng−êi ®Æt ph¸ toµn bé thÕ giíi. C¸i t«i nµy lµ b»ng<br /> nÒn t¶ng cho chñ nghÜa hiÖn sinh nãi chøng tuyÖt ®èi, kh«ng thÓ b¸c bá vÒ tån<br /> chung, vµ chñ nghÜa hiÖn sinh t«n gi¸o t¹i ng−êi cña c¸ nh©n nh− mét hiÖn thùc<br /> nãi riªng. Phª ph¸n triÕt häc Hegel ë chç huyÒn bÝ. Theo «ng, hiÖn thùc nµy kh«ng<br /> ®· biÕn con ng−êi c¸ nh©n thµnh tï nh©n<br /> 6. Lovin, Robin W., Christian Ethics. An Essential<br /> trong sù thèng trÞ “v« danh” cña lÞch sö, Guide, Abingdon Press, Nashville, 2000, pp. 54 - 60.<br /> thñ tiªu tÝnh ®éc lËp vµ tù do cña c¸ 7. Xem: Bourke, Vernon J., History of Ethics,<br /> nh©n, Kierkegaard ®· ®−a ra phÐp biÖn<br /> Volume 2: Modern and Contemporary Ethics, Axios<br /> Press, 2008, pp. 237 - 241; Warnock, Mary,<br /> chøng chñ quan ®èi lËp víi phÐp biÖn Existential Ethics, Macmillan St. Martin’s Press,<br /> chøng kh¸ch quan cña Hegel. 1967, pp. 4 - 11.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 6<br /> NguyÔn Vò H¶o. §¹o ®øc häc trong … 7<br /> thÓ ®−îc lÝ gi¶i b»ng lÝ tÝnh, mµ chØ cã h×nh häc nh»m gi¶i ®−îc m· sè cña thÕ<br /> thÓ tiÕp cËn mét c¸ch trùc tiÕp th«ng qua giíi tuyÖt ®èi. Theo «ng, triÕt häc cÇn<br /> c¶m nhËn tõ bªn trong. mang ®Õn nh÷ng ®Þnh h−íng cho hµnh<br /> vi cña con ng−êi trong thÕ giíi, cã kh¶<br /> Theo Marcel, ®êi ng−êi ®−îc nh×n<br /> n¨ng soi tá hiÖn sinh vµ khiÕn con ng−êi<br /> nhËn chñ yÕu th«ng qua sù t−¬ng ph¶n<br /> xÝch l¹i gÇn víi siªu nghiÖm vµ thùc<br /> gi÷a nh÷ng g× mµ ng−êi ta cã nh−<br /> hiÖn “b−íc nh¶y ®Õn c¸i tuyÖt ®èi cña tån<br /> nh÷ng ®å vËt, t− t−ëng, t×nh c¶m vµ<br /> t¹i”. NhiÖm vô cña triÕt häc kh«ng ph¶i ë<br /> nh÷ng g× lµ chÝnh ®êi ng−êi, t¹o nªn b¶n<br /> chç nhËn thøc tån t¹i, mµ ë chç chøng<br /> chÊt cña ®êi ng−êi. Trong t¸c phÈm “Lµ<br /> thùc nã. TriÕt häc mang tÝnh giao tiÕp.<br /> vµ cã”, «ng ®èi lËp thÕ giíi vËt chÊt<br /> TÝnh giao tiÕp cña triÕt häc thÓ hiÖn<br /> “kh¸ch quan” víi thÕ giíi “tån t¹i”, tøc lµ<br /> trong hiÖn sinh cã tÝnh hiÖu qu¶, tøc lµ<br /> thÕ giíi mµ trong ®ã nhÞ nguyªn luËn<br /> sù tån t¹i trong mèi t−¬ng quan cña nã<br /> chñ thÓ - kh¸ch thÓ ®−îc kh¾c phôc vµ tÊt<br /> víi hiÖn sinh kh¸c vµ siªu nghiÖm. VÒ<br /> c¶ c¸c mèi quan hÖ ®èi víi thÕ giíi ®−îc<br /> phÇn m×nh, mèi t−¬ng quan nµy ®−îc<br /> xem nh− cã tÝnh c¸ nh©n. Trong ý nghÜa<br /> thùc hiÖn trong hµnh vi giao tiÕp víi<br /> ®ã, thÕ giíi trë thµnh l·nh ®Þa ®Æc biÖt,<br /> tÝnh c¸ch lµ sù giao l−u ch©n thµnh, s©u<br /> n¬i kh«ng cßn sù kh¸c biÖt gi÷a c¸i ë<br /> s¾c vµ mang tÝnh c¸ nh©n trong “ch©n lÝ”.<br /> trong t«i vµ c¸i ë tr−íc m¾t t«i. Trong<br /> §èi víi Jaspers, giao tiÕp lµ mét trong<br /> thÕ giíi tån t¹i, c¸c mèi quan hÖ duy lÝ<br /> nh÷ng kh¸i niÖm trung t©m cña triÕt häc<br /> ®−îc thay thÕ bëi c¸c mèi quan hÖ c¶m<br /> h−íng ®Õn viÖc ph©n tÝch c¸c vÊn ®Ò ®¹o<br /> xóc - ®¹o ®øc. Theo Marcel, c¸c mèi quan<br /> ®øc häc, nhËn thøc luËn vµ c¸c vÊn ®Ò c¬<br /> hÖ c¶m xóc vµ lÜnh vùc “tån t¹i” thuéc vÒ<br /> b¶n kh¸c g¾n liÒn víi cÊu tróc thÕ giíi<br /> lÜnh vùc phi duy lÝ, nªn kh«ng thÓ tiÕp<br /> quan. Theo «ng, giao tiÕp lµ c¸ch thøc mµ<br /> cËn ®−îc b»ng lÝ tÝnh, b»ng c¸c kh¸i<br /> con ng−êi ®Õn ®−îc víi b¶n chÊt ®Ých<br /> niÖm. ¤ng chñ tr−¬ng gi¶m bít ¶nh<br /> thùc cña m×nh. B¶n th©n t«i chØ lµ t«i<br /> h−ëng cña x· héi ®èi víi ®êi sèng c¸<br /> trong mèi quan hÖ t−¬ng hç víi c¸c c¸i<br /> nh©n vµ chØ giao tiÕp víi “c¸i cao th−îng<br /> t«i kh¸c. §èi víi Jaspers, mäi c¸i ¸c (vÒ<br /> vÒ tinh thÇn”. §Ó kh¾c phôc bi kÞch cña<br /> mÆt lu©n lÝ, x· héi vµ trÝ tuÖ) lµ kÕt qu¶<br /> tån t¹i c¸ nh©n, cÇn cã sù giao tiÕp thÇn<br /> cña viÖc ®o¹n tuyÖt ®èi víi nh÷ng hiÖn<br /> bÝ víi Th−îng ®Õ.<br /> sinh kh¸c. ¤ng ®−a ra c¸c kh¸i niÖm<br /> K. Jaspers lµ triÕt gia hiÖn sinh t«n quan träng kh¸c cho triÕt häc nãi chung<br /> gi¸o næi tiÕng ng−êi §øc. Ph©n tÝch c¸c vµ ®¹o ®øc häc nãi riªng cña m×nh nh−<br /> kh¸i niÖm “tån t¹i” (“tån t¹i trong thÕ “ý chÝ giao tiÕp”, “tù do”, “t×nh huèng giíi<br /> giíi”), “hiÖn sinh” (c¸i b¶n th©n con h¹n”, “sù trung thµnh”...(8). Jaspers ®ång<br /> ng−êi kh«ng bÞ kh¸ch quan hãa) vµ “siªu nhÊt tù do víi hiÖn sinh. §èi víi «ng, nÕu<br /> nghiÖm” (giíi h¹n kh«ng bao trïm ®−îc<br /> mäi tån t¹i vµ t− duy), Jaspers bªnh vùc 8. Xem: Huegli, Anton und Luebcke, Poul (Hg.),<br /> Philosophie im 20. Jahrhundert, Bd. 1, Rowohl<br /> triÕt häc vÒ ®Þnh h−íng trong thÕ giíi,<br /> Taschenbuch GmbH, Hamburg, 1998, pp. 147 -<br /> vµ sö dông “minh gi¶i hiÖn sinh” vµ siªu 153.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 7<br /> 8 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 6 - 2013<br /> nhËn thøc lµ viÖc cña khoa häc, th× tù do muèn chØ ra cho con ng−êi r»ng, kh¶<br /> chÝnh lµ viÖc cña triÕt häc, cña ®¹o ®øc n¨ng gi¶i tho¸t lµ n»m chÝnh trong tay<br /> häc. Con ng−êi cã thÓ lµ ®èi t−îng cña con ng−êi, r»ng tr¸ch nhiÖm vÒ cuéc ®êi<br /> khoa häc, nh−ng còng cã thÓ lµ tån t¹i cña mçi ng−êi lµ thuéc vÒ chÝnh ng−êi<br /> v× tù do. Khi con ng−êi ®−îc nghiªn cøu ®ã, phô thuéc vµo c¸c nç lùc ®¹o ®øc cña<br /> bëi khoa häc, lu«n cã mét c¸i g× ®ã chÝnh ng−êi ®ã. Theo «ng, cuéc ®èi tho¹i<br /> kh«ng ®−îc nhËn thøc, mét tån t¹i giao c¶m gi÷a con ng−êi vµ Chóa ®−îc<br /> kh«ng ®−îc kh¸ch quan hãa, mét ranh thiÕt lËp vµ thùc hiÖn, gióp con ng−êi trë<br /> giíi cña tån t¹i ng−êi mµ kh«ng thÓ trë thµnh nh©n c¸ch tù chñ vÒ ®¹o ®øc, cã<br /> thµnh ®èi t−îng ph©n tÝch cña khoa häc. kh¶ n¨ng thùc hiÖn viÖc lùa chän ®¹o<br /> ChÝnh ®iÒu nµy lµ gi¶i thÝch t¹i sao ®øc mét c¸ch ®éc lËp trong c¸c t×nh<br /> ng−êi ta kh«ng thÓ tiÕp cËn nghiªn cøu huèng cô thÓ. §øc Tin ®−îc xem lµ sù<br /> con ng−êi víi tÝnh c¸ch lµ tù do trong giao phã m×nh cho Th−îng §Õ víi tÝnh<br /> nhËn thøc khoa häc. Theo Jaspers, hiÖn c¸ch lµ lÝ t−ëng cña t×nh yªu vµ lßng<br /> sinh cã thÓ xuÊt hiÖn trong c¸c t×nh nh©n tõ(9). Còng nh− Martin Luther, Jean<br /> huèng giíi h¹n nh− c¸i chÕt, sù ®au khæ, Calvin - mét nhµ thÇn häc c¶i c¸ch næi<br /> träng bÖnh, téi lçi... tiÕng ng−êi Ph¸p, trong häc thuyÕt thÇn<br /> häc cña m×nh ®· thÓ hiÖn râ quan niÖm<br /> 3. §¹o ®øc häc trong thuyÕt Tin Lµnh<br /> míi cña m×nh ®èi víi vÊn ®Ò lao ®éng.<br /> míi<br /> Theo «ng, tÊt c¶ mäi ng−êi, kÓ c¶ nh÷ng<br /> ThuyÕt Tin Lµnh míi víi c¸c ®¹i biÓu ng−êi giµu cã ®Òu ph¶i lao ®éng, bëi v×<br /> chñ yÕu nh− Karl Barth (1886 - 1968), lao ®éng lµ phï hîp víi ý Chóa. Tr¸ch<br /> Reinhold Niebuhr (1892 - 1971), nhiÖm cña con ng−êi lµ phông sù víi<br /> Paul Tillich (1886 -1965), Emil tÝnh c¸ch lµ c«ng cô cña Chóa trªn trÇn<br /> Brunner (1889 - 1966) lµ sù ph¸t triÓn tõ thÕ ®Ó thay ®æi diÖn m¹o cña thÕ giíi phï<br /> thuyÕt Tin Lµnh cña Martin Luther (1483 hîp víi “n−íc Chóa” vµ ®Ó trë thµnh mét<br /> - 1546) vµ Jean Calvin (1509 - 1564). §¹o phÇn cña qu¸ tr×nh s¸ng t¹o thÕ giíi. V×<br /> ®øc häc trong thuyÕt Tin Lµnh cña vËy, ®¹o ®øc häc Tin Lµnh cßn ®−îc gäi<br /> Martin Luther h−íng ®Õn viÖc nhËn thøc lµ ®¹o ®øc häc vÒ lao ®éng.<br /> phi duy lÝ, mang tÝnh c¸ nh©n vÒ §øc<br /> §¹o ®øc häc Tin Lµnh ®−a ra quy t¾c<br /> Chóa Trêi hay Th−îng §Õ, ®Õn lao ®éng<br /> ®¹o ®øc dùa trªn c¸c nguyªn t¾c nh− tinh<br /> tÝch cùc vµ c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc cao c¶. B¸c<br /> thÇn tiÕt kiÖm, tÝnh kØ luËt, t×nh yªu lao<br /> bá sù kh¸c biÖt gi÷a hai lo¹i tiªu chuÈn<br /> ®éng vµ chñ nghÜa c¸ nh©n. Trong t¸c<br /> ®¹o ®øc: tiªu chuÈn tù nhiªn vµ tiªu<br /> phÈm §¹o ®øc Tin Lµnh vµ tinh thÇn cña<br /> chuÈn thÇn linh, Martin Luther cho<br /> chñ nghÜa t− b¶n, Max Weber, mét nhµ t−<br /> r»ng, c¸i thiÖn lµ c¸i mµ Chóa mong<br /> t−ëng næi tiÕng ng−êi §øc ®· ®−a ra<br /> muèn, cßn c¸i ¸c lµ c¸i bÞ Chóa phª ph¸n.<br /> nh÷ng ®¸nh gi¸ s©u s¾c vÒ c¸c ph Èm<br /> MÆc dï coi con ng−êi lµ cã kh¶ n¨ng<br /> ®−îc gi¶i tho¸t nhê ©n sñng cña Chóa, 9. Lovin, Robin W., Christian Ethics. An Essential<br /> c¸c nhµ s¸ng lËp thuyÕt Tin Lµnh vÉn Guide, Abingdon Press, Nashville, 2000, pp. 85 - 94.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 8<br /> NguyÔn Vò H¶o. §¹o ®øc häc trong … 9<br /> chÊt ®¹o ®øc nµy. ¤ng ®· chØ ra ®−îc mèi Cßn theo Niebuhr, kh¶ n¨ng lùa chän<br /> liªn hÖ chÆt chÏ gi÷a ®¹o ®øc häc Tin kh¸c thay cho sù “bÊt an hiÖn sinh”<br /> Lµnh vµ sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− chÝnh lµ “chñ nghÜa hiÖn thùc Kit« gi¸o”<br /> b¶n. Nghiªn cøu chñ nghÜa t− b¶n ë c¸c dùa trªn niÒm “hi väng khiªm nh−êng”<br /> khu vùc Ch©u ¢u, n¬i ®¹o Tin Lµnh vµo ý Chóa mµ nhËn thøc duy lÝ khoa<br /> Calvin ®−îc truyÒn b¸ réng r·i, Weber ®· häc kh«ng thÓ tiÕp cËn ®−îc. Tõ quan<br /> ®−a ra c¸c ph©n tÝch s©u s¾c vÒ mèi liªn ®iÓm cña «ng, sù thay ®æi c¸c quan hÖ<br /> hÖ nh©n qu¶ gi÷a ®êi sèng t«n gi¸o vµ ®¹o ®øc cÇn ph¶i dùa vµo c¸c qu¸ tr×nh<br /> ®êi sèng kinh tÕ, ®Æc biÖt vÒ sù t¸c ®éng tinh thÇn mang tÝnh phæ qu¸t. ChÝnh c¸c<br /> cña ®¹o ®øc t«n gi¸o nãi chung, cña ®¹o qu¸ tr×nh tinh thÇn nµy ®· buéc tiÕn bé<br /> ®øc Tin Lµnh nãi riªng ®Õn ®êi sèng khoa häc kÜ thuËt trong ®êi sèng vËt<br /> kinh tÕ. chÊt “bªn ngoµi” cña céng ®ång ph¶i<br /> <br /> KÕ thõa c¸c t− t−ëng cña c¸c nhµ s¸ng tu©n theo thÕ giíi quan thÇn häc - t«n<br /> <br /> lËp thuyÕt Tin Lµnh, c¸c ®¹i biÓu cña gi¸o bÞ c¸ nh©n hãa. Niebuhr kh¼ng ®Þnh<br /> <br /> thuyÕt Tin Lµnh míi nh− Karl Barth, r»ng, §øc Tin c¸ nh©n trong c¸c ®iÒu<br /> <br /> Reinhold Niebuhr, Paul Tillich, Emil kiÖn hiÖn ®¹i cã thÓ ®iÒu chØnh thÕ giíi<br /> <br /> Brunner cho r»ng, bÈm sinh trong b¶n quan cña mçi ng−êi, gióp con ng−êi<br /> <br /> chÊt cña m×nh, con ng−êi vèn cã téi lçi, tr¸nh ®−îc c¸c hµnh ®éng thiÕu suy<br /> nh−ng l¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn nghÜ(10). Theo ®¹o ®øc häc trong thuyÕt<br /> nh÷ng ®iÒu r¨n d¹y cña §øc Chóa Giªsu Tin Lµnh míi, tiªu chuÈn ®¹o ®øc cÇn<br /> trong cuéc sèng hiÖn thùc. Theo hä, víi ®−îc chuyÓn dÞch vµo bªn trong ý thøc<br /> tÝnh c¸ch lµ sù tiÒn ®Þnh cña Chóa, ®¹o cña con ng−êi vµ trë thµnh chÝnh l−¬ng<br /> ®øc thuéc vÒ lÜnh vùc quan hÖ cña con t©m cña con ng−êi.<br /> ng−êi ®èi víi Chóa vµ t¹o ra tån t¹i ®Ých 4. §¹o ®øc häc trong thuyÕt Teilhard<br /> thùc cho b¶n th©n con ng−êi. Tõ quan de Chardin<br /> ®iÓm cña hä, ®¹o ®øc chÝnh lµ sù quay trë<br /> Teilhard de Chardin (1881-1955) lµ mét<br /> vÒ víi Chóa vµ chÝnh lµ t×nh yªu ®èi víi<br /> nhµ triÕt häc, mét linh môc ng−êi Ph¸p,<br /> Chóa, lµ tha thø vµ c«ng b»ng, hoµn toµn<br /> ng−êi s¸ng lËp cña thuyÕt triÕt häc t«n<br /> kh¸c víi ®¹o ®øc trÇn tôc g¾n liÒn víi<br /> gi¸o mang tªn «ng - thuyÕt Teilhard de<br /> nh÷ng toan tÝnh vÞ lîi vµ nh÷ng lîi Ých<br /> Chardin, thuyÕt vÒ sù h×nh thµnh vò trô<br /> vËt chÊt Ých kØ. Ph©n tÝch c¸c khuynh<br /> vµ con ng−êi.<br /> h−íng ®¹o ®øc hiÖn nay, Barth vµ Tillich<br /> ®Ò cËp ®Õn nçi lo sî thÇn bÝ vµ mèi lo C¸c nguyªn t¾c ®¹o ®øc ®−îc Teilhard<br /> l¾ng ®Þnh mÖnh cña chñ thÓ ®¹o ®øc b¾t de Chardin ®−a ra trong c¸c t¸c phÈm<br /> nguån tõ sù tha hãa cña chñ thÓ ®ã khái nh− “M«i tr−êng thÇn th¸nh” (1927),<br /> Th−îng §Õ. Emil Brunner cho r»ng, lèi “HiÖn t−îng con ng−êi” (1838-1940). Lµ<br /> tho¸t khái sù tha hãa ®ã cã thÓ t×m thÊy mét nhµ thÇn häc C«ng gi¸o, Teilhard de<br /> trong §øc Tin c¸ nh©n, trong “sù tù siªu<br /> 10. Xem: Gustafson, James M., Protestant and<br /> v−ît” vµ viÖc häc theo c¸ch sèng cña §øc<br /> Roman Catholic Ethics, The University of Chicago<br /> Chóa Giªsu. Press, Chicago and London, 1978, pp. 62 – 80.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 9<br /> 10 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 6 - 2013<br /> Chardin ®· ®−a ra gi¶i ph¸p Kit« gi¸o vÒ luËn gi¶i cña Kit« gi¸o. Víi sù luËn gi¶i<br /> ®¹o ®øc häc tiÕn hãa phï hîp víi häc ®ã, con ng−êi ý thøc ®−îc mèi liªn hÖ cña<br /> thuyÕt cña «ng vÒ nguån gèc cña vò trô. cuéc sèng víi “cùc tinh thÇn vµ siªu<br /> Theo häc thuyÕt nµy, sù ph¸t triÓn cña vò nghiÖm cña khÕ −íc phæ qu¸t” víi tÝnh<br /> trô diÔn ra theo mét h−íng x¸c ®Þnh, c¸ch lµ nh©n tè ®Þnh h−íng cho qu¸<br /> tu©n theo qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t tr×nh tiÕn hãa nhê ©n sñng cña Chóa.<br /> triÓn cña tinh thÇn. Theo «ng, ®¹o ®øc Trong ®¹o ®øc häc cña m×nh, Teilhard<br /> xuÊt hiÖn chØ ë mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh de Chardin coi linh hån bÊt tö vµ sù tån<br /> trong sù tiÕn hãa cña sù sèng víi tÝnh t¹i cña Th−îng §Õ lµ ®iÒu kiÖn tÊt yÕu vµ<br /> c¸ch lµ sù hoµn thµnh cña c¬ häc vµ sinh sù ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng cã ý thøc con<br /> häc. Theo «ng, môc tiªu cña ®¹o ®øc lµ ë ng−êi trong viÖc thùc hiÖn qu¸ tr×nh tiÕn<br /> chç h¹n chÕ thãi Ých kØ cña con ng−êi, hãa. Kh¸c víi ®¹o ®øc häc Kit« gi¸o<br /> ®iÒu chØnh vµ ®iÒu khiÓn n¨ng l−îng cña truyÒn thèng, ®¹o ®øc häc cña Teilhard<br /> con ng−êi theo mét h−íng cÇn thiÕt. de Chardin nhÊn m¹nh c¸c ®Æc ®iÓm<br /> Teilhard de Chardin ®−a ra lÝ gi¶i vÒ mang tÝnh nh©n v¨n nh− nguyªn t¾c tËp<br /> sinh häc vµ vò trô b»ng c¸c ph¹m trï thÓ, yªu cÇu vÒ mèi quan hÖ ho¹t ®éng<br /> ®¹o ®øc häc. Theo «ng, c¸i thiÖn lµ tÊt c¶ ®èi víi thÕ giíi vµ c¸c n¨ng lùc s¸ng t¹o<br /> nh÷ng g× thóc ®Èy sù tiÕn hãa, sù gia cña con ng−êi. Tuy nhiªn, ®¹o ®øc häc<br /> t¨ng tr×nh ®é tæ chøc cña vËt chÊt vµ sù cña Teilhard de Chardin còng cã nh÷ng<br /> ph¸t triÓn cña ý thøc; cßn c¸i ¸c ®−îc h¹n chÕ vÒ ph−¬ng ph¸p luËn liªn quan<br /> xem lµ tÊt c¶ nh÷ng g× g©y trë ng¹i cho ®Õn ®¹o ®øc häc tiÕn hãa g¾n liÒn víi<br /> sù liªn kÕt c¸c yÕu tè thµnh c¸c hÖ thèng Kit« gi¸o.<br /> cã tæ chøc cao vµ k×m h·m “sù tiÕn bé 5. §¹o ®øc häc cña chñ nghÜa nh©n<br /> cña tinh thÇn”. Coi sø m¹ng cña con<br /> v¨n<br /> ng−êi lµ ë chç tiÕp tôc sù s¸ng t¹o cña<br /> §¹o ®øc häc cña chñ nghÜa nh©n v¨n<br /> qu¸ tr×nh tiÕn hãa mét c¸ch cã ý thøc,<br /> ®−îc nhµ triÕt häc thÇn häc ng−êi §øc,<br /> Teilhard de Chardin cho r»ng, vÞ trÝ vµ<br /> sau mang quèc tÞch Ph¸p, Albert<br /> vai trß cña con ng−êi trong sù h×nh<br /> Schweitzer (1875 - 1965) khëi x−íng.<br /> thµnh vò trô chÝnh lµ c¬ së kh¸ch quan<br /> Schweitzer ®−îc xem lµ nhµ t− t−ëng<br /> cho ph¹m trï “tr¸ch nhiÖm”. Con ng−êi<br /> nh©n v¨n næi tiÕng ®−¬ng ®¹i.<br /> ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ thµnh c«ng cña<br /> sù tiÕn hãa. Khi biÕn ®æi vËt chÊt, con Theo Schweitzer, nh©n lo¹i ®ang ®øng<br /> ng−êi cÇn chèng l¹i c¸i ¸c vµ t¹o ®iÒu tr−íc nh÷ng nguy c¬ ®e däa nghiªm<br /> kiÖn cho sù ph¸t triÓn chung cña tinh träng cho sù tån t¹i cña m×nh víi c¸c<br /> thÇn. Con ng−êi cã thÓ ®¹t ®−îc sù hoµn cuéc khñng ho¶ng sinh th¸i, sù tha hãa<br /> thiÖn vÒ tinh thÇn nhê tiÕp cËn ®Õn víi ý lao ®éng vµ tha hãa tinh thÇn. Con ng−êi<br /> thøc tËp thÓ. Tõ quan niÖm cña «ng, ®¹o ®¸nh mÊt vai trß cña m×nh víi tÝnh c¸ch<br /> ®øc häc tiÕn hãa cÇn ®ång thêi lµ ®¹o lµ chñ thÓ cña v¨n hãa, ®¸nh mÊt tÝnh<br /> ®øc häc Kit« gi¸o, bëi v× ®¹o ®øc chØ cã ®éc lËp vÒ tinh thÇn, tù do vÒ kinh tÕ, bÞ<br /> thÓ thùc hiÖn chøc n¨ng cña m×nh nhê sù chia rÏ, bÞ c»n cçi vÒ t×nh c¶m vµ trë<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 10<br /> NguyÔn Vò H¶o. §¹o ®øc häc trong … 11<br /> thµnh n¹n nh©n cña nh÷ng ph¸n xÐt hêi h¹t nh©n vµ ph¶n kh¸ng chèng l¹i chñ<br /> hît vµ nh÷ng nhËn ®Þnh sai tr¸i. nghÜa ph¸t xÝt, chñ nghÜa ph©n biÖt<br /> <br /> Theo «ng, víi tÝnh c¸ch lµ “linh hån chñng téc cïng c¸c biÕn d¹ng kh¸c cña<br /> <br /> cña v¨n hãa”, ®¹o ®øc häc cã thÓ coi lµ hÖ t− t−ëng phi nh©n tÝnh.<br /> <br /> ph−¬ng tiÖn chñ yÕu ®Ó kh¾c phôc sù Tãm l¹i, trong thÕ kØ XX vµ hiÖn nay,<br /> khñng ho¶ng tinh thÇn ®ã trong nÒn v¨n cã nhiÒu trµo l−u vµ c¸c c¸ch tiÕp cËn t«n<br /> minh nh©n lo¹i. Schweitzer cho r»ng, sù gi¸o kh¸c nhau ®èi víi vÊn ®Ò ®¹o ®øc.<br /> ®åi b¹i cña x· héi hiÖn ®¹i liªn quan ®Õn Cho dï theo khuynh h−íng duy lÝ hay<br /> sù t¸ch rêi cña v¨n hãa khái c¬ së ®¹o phi duy lÝ, ®¹o ®øc häc trong c¸c trµo l−u<br /> ®øc cña nã vµ sù bËn t©m qu¸ møc cña t«n gi¸o häc Ph−¬ng T©y ®−¬ng ®¹i ®Òu<br /> con ng−êi ®Õn vËt chÊt. cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chung nh− sau. Thø<br /> nhÊt, lµ thõa nhËn sù tån t¹i cña Th−îng<br /> KÕ thõa t− t−ëng triÕt häc Ên §é vµ<br /> §Õ nh− nÒn t¶ng c¨n b¶n cho toµn bé ®êi<br /> Trung Quèc Cæ ®¹i, Schweitzer ®· x©y<br /> sèng tinh thÇn vµ ®¹o ®øc cña con ng−êi<br /> dùng mét ®¹o ®øc häc phæ qu¸t víi tÝnh<br /> vµ nh©n lo¹i; Thø hai, lµ mong muèn<br /> c¸ch lµ häc thuyÕt vÒ mèi quan hÖ th©n<br /> chuyÓn tõ sù ®èi ®Çu gay g¾t víi khoa<br /> thiÖn ®èi víi mäi sinh vËt. C¬ së cho tån<br /> häc vµ t− t−ëng ®¹o ®øc häc thÕ tôc sang<br /> t¹i ng−êi, tõ quan ®iÓm cña «ng, lµ kh¸t<br /> ®èi tho¹i vµ kh¼ng ®Þnh kh¶ n¨ng dung<br /> väng sèng mang tÝnh phæ qu¸t víi luËn<br /> hîp gi÷a khoa häc vµ t«n gi¸o; Thø ba, lµ<br /> ®iÓm “T«i lµ cuéc sèng muèn ®−îc sèng<br /> chñ tr−¬ng ®Ò cao chñ nghÜa nh©n v¨n<br /> gi÷a cuéc sèng muèn ®−îc sèng”. Nh−<br /> vµ t«n vinh nh÷ng gi¸ trÞ cña con ng−êi<br /> thÕ, nguyªn t¾c ®¹o ®øc häc chñ yÕu ®−îc<br /> g¾n liÒn víi nh÷ng thµnh tùu cña nÒn<br /> ®−a ra lµ “sù t«n kÝnh tr−íc sù sèng”.<br /> v¨n minh nh©n lo¹i vµ tiÕn tr×nh lÞch sö<br /> Nguyªn t¾c nµy chÝnh lµ tiªu chuÈn ph©n<br /> cña vò trô.<br /> biÖt gi÷a c¸i thiÖn vµ c¸i ¸c. C¸i thiÖn<br /> g¾n liÒn víi tÊt c¶ nh÷ng g× h−íng ®Õn Tuy nhiªn, bÊt cËp chñ yÕu cña c¸c<br /> viÖc duy tr× vµ ®Ò cao sù sèng. Ng−îc l¹i, quan niÖm ®¹o ®øc häc t«n gi¸o nµy lµ ë<br /> c¸i ¸c g¾n liÒn víi tÊt c¶ nh÷ng g× g©y chç xem con ng−êi d−êng nh− chØ lµ mét<br /> thiÖt h¹i cho sù sèng. bé phËn, mét thµnh tè hay mét ph−¬ng<br /> <br /> Trong suèt cuéc ®êi m×nh, Schweitzer tiÖn cña mét qu¸ tr×nh lÞch sö tÊt yÕu ®·<br /> <br /> ®· trung thµnh víi nguyªn t¾c ®¹o ®øc ®−îc Ên ®Þnh s½n, vµ coi c¸c luËn ®iÓm<br /> ®ã, mét nguyªn t¾c cña chñ nghÜa nh©n mang tÝnh nguyªn t¾c cña m×nh lµ tuyÖt<br /> v¨n trong thùc tiÔn. ¤ng ®· sang Ch©u ®èi, lµ bÊt biÕn, hoµn toµn t¸ch biÖt víi<br /> Phi, ®iÒu trÞ bÖnh miÔn phÝ cho nh÷ng c¸c chuÈn mùc cña nhiÒu thuyÕt ®¹o ®øc<br /> ng−êi nghÌo, lªn ¸n viÖc sö dông vò khÝ häc truyÒn thèng./.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 11<br />