Đạo Hồi của người Chăm ở Việt Nam

ĐẠO HỒI CỦA NGƯỜI CHĂM Ở VIỆT NAM<br /> Chu Thị Vân Anh*<br /> Trường Đại học Khoa học - ĐH Thái Nguyên<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Hồi giáo là một trong ba tôn giáo lớn trên thế giới và sớm được du nhập vào Đông Nam Á, trong đó có Việt<br /> Nam, thông qua vai trò của các lái buôn người Ả Rập và Ấn Độ. Do đặc điểm của quá trình tiếp nhận một cách<br /> hoà bình, theo con đường giao thương, buôn bán nên khi Hồi giáo được truyền bá vào khu vực này, không gây<br /> nên những cuộc xung đột tôn giáo lớn. Hồi giáo nhanh chóng hoà nhập với đời sống văn hoá, tâm lý các cư dân<br /> khu vực này, đồng thời có những biến đổi về diện mạo, bị bản địa hoá và trở thành một trong những tôn giáo lớn,<br /> có tầm ảnh hưởng ở khu vực. Riêng đối với Việt Nam, sức ảnh hưởng của Hồi giáo chủ yếu tập trung trong cộng<br /> đồng người Chăm vùng duyên hải Nam Trung Bộ và Nam Bộ và gây nên những sự phân hoá nhất định của khối<br /> cư dân này. Chính điều đó đã quy định những đặc trưng của Hồi giáo ở Việt Nam, phân biệt nó với cộng đồng<br /> Hồi giáo khác trong khu vực cũng như trên Thế giới.<br /> Từ khoá: Dân tộc Chăm, Việt Nam, Hồi giáo, tôn giáo, văn hoá<br /> <br /> Việt Nam là nước đa dân tộc, đa văn hóa, đa tôn<br /> giáo. Riêng vấn đề tôn giáo thì đặc điểm lớn nhất<br /> đối với đời sống tôn giáo ở Việt Nam có nhiều<br /> khía cạnh: tam giáo đồng nguyên, hài hòa tôn giáo<br /> và chưa lúc nào người Việt Nam lại chối từ một<br /> tôn giáo nào. Thái độ trong tiếp xúc, tiếp biến văn<br /> hóa của người Việt rất mềm dẻo, “mềm mại như<br /> nước” (GS. Cao Xuân Huy) vậy. [5,16]*<br /> Hồi giáo được chính thức du nhập vào Đông Nam<br /> Á từ khoảng thế kỷ X - XI và vào nước ta theo<br /> nhiều đường khác nhau. Có khi đấy là con đường<br /> tự nguyện, nhưng cũng có lúc đó là sự áp đặt,<br /> cưỡng bức từ bên ngoài. Tuy vậy, cuối cùng Hồi<br /> giáo cũng đã ăn sâu, bám rễ vào đời sống tôn giáo<br /> tín ngưỡng của dân tộc, trở thành một trong sáu<br /> tôn giáo chính thống được Nhà nước công nhận và<br /> có một số lượng tín đồ đáng kể, góp phần vào đời<br /> sống tôn giáo đa dạng của dân tộc. Mặc dù hiện<br /> nay Thế giới Hồi giáo đang đặt nhiều vấn đề,<br /> nhưng cộng đồng Hồi giáo Việt Nam vẫn tương<br /> đối ổn định, tham gia tích cực vào tiến trình xây<br /> dựng đất nước. Hồi giáo Việt Nam tuy là một tôn<br /> giáo ngoại nhập nhưng trong quá trình phát triển<br /> của mình đã bị đồng hóa, bị bản địa hóa cho phù<br /> hợp với tâm tư nguyện vọng của người dân.<br /> KHÁI QUÁT VỀ ĐẠO HỒI<br /> Đạo Hồi là một tôn giáo độc thần hiện đã có hơn<br /> một tỷ tín đồ, có mặt ở một dải suốt từ Bắc Phi qua<br /> Đông Âu, Trung Cận Đông, Trung Á, Nam Á đến<br /> tận Đông Nam Á, nay có xu hướng phát triển sang<br /> *<br /> <br /> Tel: 0983 834376; Email: vananhdth@gmail.com<br /> <br /> cả Tây Âu và Bắc Mỹ. Đạo Hồi sớm chia ra thành<br /> nhiều dòng khác nhau do sự phát triển quá nhanh,<br /> hội nhập với tôn giáo của các dân tộc bị lệ thuộc<br /> và do sự phân rẽ của các thủ lĩnh. Sự phân rẽ lớn<br /> nhất là giữa phái Sunnit (truyền thống) và phái<br /> Shiit. Tuy nhiên, các tín đồ Hồi giáo cho dù thuộc<br /> nhóm ngành nào cũng đều tuân thủ 5 tín điều, 5<br /> điều cốt lõi của đạo Islam, đó là:<br /> 1. Biểu lộ đức tin vào một vị thánh duy nhất là<br /> Thánh Allah (Chaheda). Chỉ có một chúa là Thánh<br /> Allah, và Mohammed là sứ giả của Thánh. Thuật<br /> ngữ Allah xuất hiện 2700 lần trong kinh Coran.<br /> 2. Cầu nguyện (Salat) hướng về phía La Mecque,<br /> trung tâm của đạo Hồi 5 lần trong ngày: hừng sáng<br /> (5h), buổi trưa (13h), xế chiều (16h), chạng vạng<br /> tối (19h) và tối (21h).<br /> Ngày thứ 6 cầu nguyện tập trung tại thánh đường<br /> vào chính ngọ.<br /> 3. Tháng Ramadan và tháng 9 theo Hồi lịch. Từ<br /> khi mặt trời mọc đến khi mặt trời lặn phải nhịn ăn,<br /> uống, hút và quan hệ tình dục. Tháng đó được<br /> đánh dấu vào đêm thứ 27 của tháng, một đêm mà<br /> những tín đồ trung thành nhất cầu kinh suốt đêm.<br /> Người theo đạo Hồi tin rằng, trong suốt tháng<br /> Ramadan, tất cả ma quỷ đều bị xiềng xích ở một<br /> nơi, cửa địa ngục khép kín lại và cửa thiên đình<br /> mở rộng sẵn sàng đón tiếp những kẻ có lòng thành.<br /> Do vậy, mùa ăn chay Ramadan là mùa làm phúc,<br /> mùa tích thiện. Con người ta vứt bỏ mọi thèm<br /> muốn vật chất, những dục vọng thấp hèn và chỉ<br /> chú trọng tới việc khắc phục bản thân, cho tâm hồn<br /> được trong sạch.<br /> <br /> 29<br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> 4. Bố thí (Zakat): đây không phải chỉ là đặc điểm<br /> riêng của Hồi giáo, vì đạo nào cũng khuyên người<br /> ta giúp đỡ kẻ khốn cùng. Tuy nhiên, việc bố thí<br /> của đạo Hồi có ý nghĩa riêng và dường như nó trở<br /> thành sự đóng góp cho tập thể. Nguyên nhân là<br /> cộng đồng những người theo đạo Hồi cổ truyền có<br /> khuynh hướng lẫn lộn với quốc gia. Do đó, Zakat<br /> là một hình thức đóng góp cho cộng đồng.<br /> 5. Hành hương (Hadji) về La Mecque một lần<br /> trong đời là ước mong của người theo đạo Hồi,<br /> nhằm được giải thoát khỏi mọi tội lỗi. [7,336]<br /> Giáo lý của đạo Hồi đơn giản, nghi lễ không cầu<br /> kỳ, lại dễ hòa nhập vào đời thường và trở thành<br /> một tập quán. Do vậy, sự khác nhau của đạo chỉ là<br /> biểu hiện qua từng dân tộc, từng địa phương, từng<br /> nền văn hóa, chia thành nhiều phái. Với sự cuồng<br /> tín, thần phục (Islam nghĩa đen là thần phục vào<br /> một vị Chúa duy nhất), đạo Hồi có sức mạnh bành<br /> trướng bằng máu, bằng nước mắt của các tín đồ<br /> gây nên những cuộc tàn sát đẫm máu trong lịch sử.<br /> Hiện nay, đạo Hồi là một tôn giáo có vai trò quan<br /> trọng của một bộ phận các nước đang phát triển.<br /> Đạo đang được dùng làm lá cờ bảo vệ cộng đồng.<br /> Bên cạnh đó cũng có nhiều phái Hồi giáo cực đoan<br /> là mối lo ngại cho nhiều quốc gia, nhiều tôn giáo<br /> khác.<br /> SỰ DU NHẬP CỦA HỒI GIÁO VÀO ĐÔNG<br /> NAM Á VÀ VIỆT NAM<br /> Lịch sử Hồi giáo Đông Nam Á<br /> Cho đến nay, các nhà nghiên cứu về Hồi giáo ở<br /> Đông Nam Á vẫn chưa đưa ra được một kết luận<br /> thống nhất về quá trình du nhập của tôn giáo này<br /> vào khu vực Đông Nam Á. Điều còn đang gây<br /> tranh cãi nhiều nhất là thời điểm, hoàn cảnh xuất<br /> hiện, người truyền bá Hồi giáo tới đây (người Ả<br /> Rập, người Ấn Độ hay người Trung Quốc...). Ý<br /> kiến được đa số ủng hộ là Hồi giáo du nhập vào<br /> đây thông qua các thương gia Ả Rập và Ấn Độ vào<br /> khoảng thế kỷ VII - XIII.<br /> Tuy là một tôn giáo lớn trên thế giới, nhưng Hồi<br /> giáo đến Đông Nam Á tương đối muộn, vào lúc<br /> mà “lưỡi gươm tàn bạo của Hồi giáo” không còn<br /> thỏa sức hoành hành để mở rộng lãnh thổ và áp đặt<br /> tôn giáo cho các cư dân các vùng đất bị người Ả<br /> Rập Hồi giáo chiếm đóng nữa. Hồi giáo xuất hiện<br /> ở Đông Nam Á trước đạo Thiên Chúa, nhưng thực<br /> sự có ảnh hưởng sau đó vài thế kỷ. Thực vậy, một<br /> trong những mục đích biện minh cho sự bành<br /> <br /> trướng của Châu Âu ở khu vực này là để ngăn<br /> chặn đạo Hồi trên cấp độ toàn cầu. Từ lâu trước<br /> khi người Âu đến vùng Đông Nam Á, đạo Hồi đã<br /> lan rộng một cách vững chắc dọc theo các con<br /> đường buôn bán đường thủy với Tây Ấn Độ và<br /> Đông Á.<br /> Hồi giáo đến Malaixia, Inđônêxia, sau đó qua con<br /> đường Malaixia lan ra các đảo miền nam<br /> Phillippin. Lãnh thổ đầu tiên mà Hồi giáo xâm<br /> nhập là vùng bắc Sumatra. Người Ache là cư dân<br /> đầu tiên theo đạo Hồi. Khi Malacca trở nên cường<br /> thịnh, nó trở thành trung tâm truyền bá đạo Hồi.<br /> Cho đến thế kỷ thứ XV, bản thân vùng Đông Nam<br /> Á hải đảo được gắn với nhau bằng một chuỗi các<br /> quốc gia buôn bán theo đạo Hồi. Tiến trình “Hồi<br /> giáo hóa” lúc bấy giờ được hoàn tất thông qua việc<br /> cải đạo và chinh phục các đảo, mở rộng vùng giáp<br /> ranh Hồi giáo dọc theo các con đường buôn bán<br /> hiện có. Trong quá trình Hồi giáo du nhập, các<br /> thành phố ven biển như: Malacca, Aleh, Pasai<br /> đóng vai trò quan trọng vì chúng là những thành<br /> phố, những trung tâm buôn bán lớn, nơi giao lưu<br /> buôn bán của khu vực. Do vậy, điều dễ hiểu là<br /> những thành phố đó trở thành trung tâm Hồi giáo<br /> đầu tiên, là nơi Hồi giáo đầu tiên xâm nhập tới.<br /> Các thương nhân Ba Tư, Ấn Độ, Trung Quốc, Ả<br /> Rập có mặt tại khu vực Đông Nam Á khá sớm<br /> (khoảng thế kỷ VII- VIII) và cũng tham gia vào<br /> quá trình Hồi giáo hóa Đông Nam Á. Nhiều khu<br /> dân cư buôn bán của họ vẫn còn tồn tại đến ngày<br /> này. Các khu dân cư này đã từng là những trung<br /> tâm hoạt động tôn giáo, truyền bá kiến thức về thế<br /> giới đạo Hồi cho cư dân địa phương. Điều này góp<br /> phần tạo nên một trong những đặc trưng của Hồi<br /> giáo ở khu vực này. Đó là sự pha trộn những yếu<br /> tố tín ngưỡng tiền Hồi giáo ở địa phương với<br /> những nét văn hóa Ấn Độ, Ba Tư và Hồi giáo<br /> chính thống.<br /> Việc Hồi giáo đến Đông Nam Á không có chiến<br /> tranh tôn giáo xảy ra, trừ một vài cuộc đụng độ<br /> như Philipines là điều không còn phải nghi ngờ gì<br /> nữa. Mặc dù đạo Hồi đến Trung Cận Đông và Ấn<br /> Độ bằng nhiều cuộc chiến tranh thần thánh, nhưng<br /> nó lại đến Đông Nam Á bằng con đường hòa bình,<br /> không phải qua những người truyền đạo chuyên<br /> nghiệp mà thông qua thương mại và các thương<br /> gia Hồi giáo, nên dễ dàng được tiếp nhận và càng<br /> ngày càng có những ảnh hưởng sâu rộng trong đời<br /> sống chính trị, kinh tế, văn hóa, đặc biệt ở các<br /> <br /> 30<br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> quốc gia hải đảo. Ở một số tiểu quốc, vua đồng<br /> thời là giáo chủ, tiểu quốc biến thành Hồi quốc.<br /> Ví dụ như ở Philipines, tiểu quốc Hồi giáo đầu tiên<br /> là Hulu (thế kỷ X - XV), tiểu quốc thứ hai là<br /> Minđanao (thế kỷ XVI). [3]<br /> Các hoạt động kinh tế sau khi Hồi giáo truyền vào<br /> tấp nập khởi sắc, như ở đảo Malacca. Cũng từ đây,<br /> văn hóa Ả Rập, Ba Tư ảnh hưởng đến Đông Nam<br /> Á. So với Ấn Độ giáo trên một phương diện nào<br /> đó, Hồi giáo có tính dân chủ hơn hẳn, vì không bị<br /> gò bó bởi tính chất giai cấp nặng nề, đáp ứng được<br /> khát vọng của người dân về sự công bằng, bình<br /> đẳng trong cuộc sống, trong hoàn cảnh lịch sử nhất<br /> định, ở mức độ nhất định. Ngoài ra, Hồi giáo ở<br /> Đông Nam Á còn có tác dụng đoàn kết các dân tộc<br /> trong cuộc chiến chống ngoại xâm.<br /> Ở Đông Nam Á lục địa, các cộng đồng Hồi giáo<br /> được thiết lập ở Myanmar, Thái Lan, Việt Nam và<br /> Campuchia. Tuy nhiên các cộng đồng Hồi giáo ở<br /> khu vực này chỉ là những cộng đồng cư dân thiểu<br /> số, không phát triển mạnh mẽ như ở các nước<br /> Đông Nam Á hải đảo, bởi vì khi tới đây, Hồi giáo<br /> vấp phải một lực cản lớn là Phật giáo và nền văn<br /> hóa Phật giáo - Ấn Độ giáo ở đây. Tuy vậy, Hồi<br /> giáo ở khu vực này vẫn có những đặc trưng tôn<br /> giáo và văn hóa riêng.<br /> Sự du nhập Hồi giáo vào Việt Nam<br /> Ở Việt Nam đạo Hồi phát triển mạnh mẽ trong<br /> cộng đồng người Chăm, với khoảng 70000 tín đồ,<br /> tập trung ở các khu vực chủ yếu: Ninh Thuận,<br /> Bình Thuận, An Giang, TP Hồ Chí Minh, Tây<br /> Ninh, Đồng Nai.<br /> Theo truyền thuyết, bi kí, người Chăm đã biết đến<br /> Hồi giáo từ thế kỷ X - XI. Sử nhà Tống (Trung<br /> Quốc) cũng ghi nhận vào cuối thế kỷ X - đầu thế<br /> kỷ XI đã xuất hiện Hồi giáo ở Chiêm Thành. Tuy<br /> nhiên phải đến sau biến cố lịch sử vào giữa thế kỷ<br /> XV, với sự suy vong của nhà nước Chiêm Thành,<br /> Hồi giáo trong người Chăm mới biểu hiện rõ nét.<br /> Sau khi nhà nước Chiêm Thành suy vong, số đông<br /> dân Chiêm Thành lưu tán sang Campuchia bằng ba<br /> con đường di trú chính: vượt Trường Sơn sang<br /> Stung - cheng; theo đường bộ vào phương Nam rồi<br /> ngược sông Mêkông sang Công - pông - chàm;<br /> theo đường biển xuôi phía Nam, vượt mũi Cà mau<br /> sang Rêan, Campốt. Tại Campuchia, người Chăm<br /> tiếp xúc với người Malaixia theo Hồi giáo nên dần<br /> <br /> dần cải đạo Bàlamôn để theo Hồi giáo. Sau này,<br /> những người Chăm theo Hồi giáo trên đất<br /> Campuchia đã trở về vận động bà con còn ở quê<br /> hương (vùng miền Trung ngày nay) bỏ đạo<br /> Bàlamôn theo Hồi giáo. Vì xã hội người Chăm khi<br /> đó còn mang nặng tàn dư của chế độ mẫu hệ và<br /> với tôn giáo chính là đạo Bàlamôn, nên việc vận<br /> động theo Hồi giáo không mấy kết quả. Người<br /> Chăm ở đây một nửa theo Hồi giáo, còn một nửa<br /> vẫn theo đạo Bàlamôn.<br /> Dưới triều Nguyễn, quân nhà Nguyễn do Trương<br /> Minh Giảng - quan bảo hộ Chân Lạp (tên gọi của<br /> nước Campuchia xưa) bị quân của An Dương<br /> (Campuchia) đánh phải lui về Châu Đốc. Binh lính<br /> là người Chăm, người Malaixia theo đạo Hồi đánh<br /> thuê cho nhà Nguyễn lúc bấy giờ cũng về theo.<br /> Cũng vào thời kỳ này, cuộc dấy binh của người<br /> Mã lai và người Campuchia do Tuôn- sết - ít (1854<br /> - 1858) lãnh đạo không thành công đã chạy về lánh<br /> nạn ở Châu Đốc. Lúc đó, triều đình nhà Nguyễn<br /> dựa vào lực lượng này lập những đội thân binh để<br /> giữ gìn vùng biên giới. Từ đó hình thành khu vực<br /> thứ hai của người Chăm theo đạo Hồi ở Việt Nam<br /> là Châu Đốc.[8]<br /> Do vị trí địa lý, hoàn cảnh truyền đạo, do điều kiện<br /> sống và mức độ giao lưu với bên ngoài, nhất là với<br /> thế giới Hồi giáo đã hình thành ở Việt Nam hai<br /> khối người Chăm theo Hồi giáo: một là khối người<br /> Chăm theo Hồi giáo ở Ninh Thuận và Bình Thuận<br /> là khối Hồi giáo không chính thống, gọi là Chăm<br /> Bàni; hai là khối người Chăm theo Hồi giáo ở<br /> Châu Đốc, Thành phố Hồ Chí Minh, Tây Ninh,<br /> Đồng Nai, An Giang là khối Hồi giáo chính thống,<br /> gọi là Chăm Islam. Những tên gọi này được dùng<br /> thông thường trong các sách báo trước đây bao<br /> gồm cả hai mặt dân tộc và tôn giáo. Cách gọi này<br /> được dựa theo cách gọi của người dân địa phương<br /> để phân biệt với khối người Chăm vẫn theo đạo<br /> Bàlamôn ở Ninh Thuận, Bình Thuận gọi là Bà<br /> Chăm.<br /> Hiện nay ở nước ta có chừng 94000 tín đồ Hồi<br /> giáo thuộc tộc người Chăm, với 454 các chức sắc<br /> và khoảng 90 thánh đường nằm rải rác ở vùng Hồi<br /> Chà và [1,69]. Do nhiều nguyên nhân lịch sử để<br /> lại, các tín đồ dễ quyện vấn đề tôn giáo vào vấn đề<br /> dân tộc, không chỉ trong giới trí thức, giới chức<br /> sắc, mà trong cả các tín đồ. Tuy nhiên, ta thấy<br /> <br /> 31<br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> chính quyền và đạo Hồi đã có sự thông cảm và<br /> người dân Chăm cũng hiểu điều đó, muốn yên ổn<br /> làm ăn bên cạnh các tộc người anh em, cùng xây<br /> dựng tổ quốc. Người Chăm hiểu rằng, ngay dưới<br /> chế độ Mỹ - ngụy, cuộc sống của họ không những<br /> không tốt đẹp hơn lên, ngược lại, họ còn bị lợi<br /> dụng vào những mục đích chính trị có hại cho bản<br /> thân và tộc người. Cho nên, muốn giải quyết tốt<br /> vấn đề Hồi giáo người Chăm, cũng như Phật giáo<br /> vùng Khơmer, cần đặt chúng trên cơ sở quan hệ<br /> bình đẳng, tin cậy giữa các tộc người trong cùng<br /> một quốc gia, tôn trọng và thực sự tương trợ giúp<br /> đỡ họ tiến bộ.<br /> ĐẶC ĐIỂM CỦA HỒI GIÁO TRONG CỘNG<br /> ĐỒNG NGƯỜI CHĂM Ở VIỆT NAM<br /> Đạo Hồi khi xâm nhập vào xã hội người Chăm ở<br /> hai thời kỳ lịch sử khác nhau đã phát triển theo hai<br /> khuynh hướng khác nhau, dẫn đến sự hình thành<br /> cộng đồng Chăm Bani (Hồi giáo cũ) và cộng đồng<br /> Chăm Islam (Hồi giáo mới). Hai khuynh hướng<br /> phát triển này thể hiện hai mức độ ảnh hưởng của<br /> đạo Hồi đối với tín ngưỡng Chăm nói riêng và với<br /> văn hóa Chăm nói chung. Cùng với những tác<br /> động của Bà la môn giáo, sự thâm nhập và ảnh<br /> hưởng của đạo Hồi trong xã hội người Chăm đã<br /> phân hóa tộc người Chăm thành ba bộ phận với 3<br /> sắc thái văn hóa riêng cho từng cộng đồng.<br /> Chăm Bani<br /> Sống tập trung ở hai tỉnh Ninh Thuận và Bình<br /> Thuận. Theo số lượng có tại Ban tôn giáo tỉnh<br /> Ninh Thuận và Ban tôn giáo tỉnh Bình Thuận, tổng<br /> số tín đồ Bani tính đến tháng 5 -2000 là 40789<br /> người (31% tổng số người Chăm toàn quốc).<br /> Trong số đó, Ninh Thuận có 22113 người (39%<br /> người Chăm trong tỉnh) và Bình Thuận có 18676<br /> người (64% người Chăm trong tỉnh). [5,20]<br /> Bani theo tiếng Ả Rập có nghĩa là con của Thượng<br /> đế.[7,330] Bani là hệ quả của những tương tác<br /> giữa Islam với tín ngưỡng Chăm và đạo Bà la môn<br /> của người Chăm. Về thời điểm hình thành của tôn<br /> giáo Bani, ước tính vào khoảng thế kỷ X, căn cứ<br /> vào chi tiết nhà vua Pô Âu - loah trị vì tại Sri Banưi từ năm 1000 đến năm 1036 đã là tín đồ của<br /> Islam như biên niên sử Chăm có nhắc đến.<br /> Bani có sự đan xen giữa yếu tố Islam với tín<br /> ngưỡng bản địa Chăm và Bà la môn giáo. Các tập<br /> tục truyền thống và chế độ mẫu hệ đã in dấu ấn<br /> <br /> đậm nét trong tôn giáo Bani, thể hiện tính bản địa<br /> một cách sâu sắc. Người Chăm Bani theo tín<br /> ngưỡng đa thần, ngoài Allah còn có nhiều vị thần<br /> dân gian khác được tôn thờ. Năm nền tảng đức tin<br /> của đạo Hồi không được các tín đồ, kể cả các tu sĩ<br /> tuân thủ đầy đủ. Điều đó hoàn toàn khác với bản<br /> tính tôn giáo độc thần (Monothéisme) của Islam,<br /> khác với đặc tính chỉ tôn thờ một Allah duy nhất<br /> và buộc phải tuân thủ đầy đủ năm nền tảng đức tin<br /> của các tín đồ Islam. Như vậy, đạo Hồi ở người<br /> Chăm Bani đã bị biến đổi một cách sâu sắc đến độ<br /> không còn là đạo Hồi nữa, mà trở thành một tôn<br /> giáo địa phương (tôn giáo dân tộc) của người<br /> Chăm.<br /> Như vậy, đạo Bani của người Chăm là một tôn<br /> giáo được hình thành qua sự tiếp thu đạo Islam<br /> trên nền tảng văn hóa truyền thống của dân tộc,<br /> cộng với một số yếu tố của Bà la môn giáo để trở<br /> thành một tôn giáo riêng của người Chăm, mang<br /> đậm bản sắc dân tộc. Vì vậy, ở cộng đồng Chăm<br /> Bani, nhiều tín ngưỡng truyền thống được bảo lưu<br /> trong khi những nhân tố quan trọng đối với đạo<br /> Hồi lại không được chú trọng. Thậm chí, Allah là<br /> Thượng đế tối cao của Islam cũng chỉ là một thần<br /> linh trong hệ thống các thần linh của người Chăm<br /> Bàni.<br /> Chăm Islam<br /> Người Chăm Islam Nam bộ ước tính khoảng<br /> 23285 người (17,5% tổng số người Chăm trong cả<br /> nước) tính đến 4 -1999, tập trung nhất ở An Giang<br /> (12435 người), kế đến là Thành phố Hồ Chí Minh<br /> (5192 người), Tây Ninh (2663 người), Đồng Nai<br /> (2307 người). Số còn lại sống rải rác ở Bình<br /> Dương, Bình Phước và nhiều tỉnh khác. [5,30]<br /> Việc thực hiện 5 bổn phận căn bản của đạo Hồi<br /> được các tín đồ tuân thủ chặt chẽ bởi vì giáo chủ<br /> Mohammed khẳng định đó chính là 5 trụ cột đức<br /> tin, là nền tảng của đạo Hồi. Mọi hoạt động của<br /> người Chăm Islam Nam bộ đều diễn ra trong<br /> khuôn khổ giáo luật cho phép với sự giám sát và<br /> giúp đỡ của cộng đồng Islam nơi họ cư trú và sinh<br /> hoạt tôn giáo.<br /> Trước Allah (Thượng đế) mọi người đều bình<br /> đẳng trong ngày phán xét cuối cùng và phải chịu<br /> trách nhiệm về mọi hành vi đã làm. Con người<br /> phải chịu trách nhiệm trước thánh Allah về mọi<br /> hành vi của mình kể từ khi trưởng thành. Trước<br /> <br /> 32<br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> thời gian trưởng thành thì cha mẹ là người chịu<br /> du nhập vào xã hội người Chăm, Bà la môn giáo<br /> và Islam là hai tôn giáo có những ảnh hưởng sâu<br /> trách nhiệm về các tội lỗi do con cái gây ra.<br /> sắc đối với tín ngưỡng, phong tục của người<br /> Theo quy định của giáo luật, người Chăm Islam có<br /> Chăm. Một trong những ảnh hưởng quan trọng do<br /> bổn phận cầu nguyện năm lần mỗi ngày tại các<br /> hai tôn giáo này mang lại là sự hình thành ba cộng<br /> Masjid, Surai hoặc bất kỳ nơi nào thuận tiện. Song<br /> đồng với từng nếp sống và bản sắc riêng: cộng<br /> với cuộc sống hiện đại ngày nay, những điều quy<br /> đồng Chăm Bà la môn, cộng đồng Chăn Bani và<br /> định này đã được biến đổi ít nhiều cho phù hợp<br /> cộng đồng Chăm Islam.<br /> hơn với điều kiện sinh hoạt, lao động của các tín<br /> Tôn giáo không chỉ làm biến đổi văn hóa tộc người<br /> đồ. Buổi cầu kinh ngày thứ 6 hàng tuần tại các<br /> mà còn tác động đến quá trình tộc người, dẫn đến<br /> thánh đường là đông người đến dự nhất trong tuần.<br /> sự qui tụ hoặc phân ly tộc người. Sự cố kết riêng rẽ<br /> Bởi vì ngày thứ 6 đối với các tín đồ Hồi giáo có ý<br /> của mỗi cộng đồng tôn giáo cũng chính là nguyên<br /> nghĩa trọng đại tương tự ngày Chúa nhật đối với<br /> nhân của sự phát triển cục bộ và những khác biệt<br /> các tín hữu đạo Công giáo.<br /> văn hóa giữa từng cộng đồng. Các tôn giáo khi<br /> Đối với các tín đồ Islam, kinh Coran là kim chỉ<br /> phân hóa dân tộc Chăm thành ba cộng đồng tôn<br /> nam cho mọi hoạt động, bao gồm giáo lý, các tín<br /> giáo đã đồng thời xác lập những qui định về tập<br /> điều, nguyên tắc tổ chức xã hội, luân lý, đạo đức,<br /> tục, nếp sống, các sinh hoạt văn hóa... hình thành<br /> luật pháp... Vì vậy những gì trong kinh Coran đã<br /> nên những đặc trưng văn hóa cho từng cộng đồng,<br /> cấm thì trở thành bất di bất dịch, các tín đồ không<br /> dẫn đến sự khác biệt văn hóa giữa các cộng đồng<br /> được tự tiện thay đổi.<br /> tôn giáo ở người Chăm. Những khác biệt này vô<br /> Nhìn chung, giáo luật không cho phép các tín đồ<br /> hình chung đã làm suy giảm tính cố kết tộc người,<br /> tham gia sinh hoạt văn nghệ, đàn ca, múa hát. Các<br /> hạn chế sự tiếp thu các tiến bộ xã hội và ảnh<br /> loại nhạc kích động bị cấm tuyệt đối vì nó gây rối<br /> hưởng đến quá trình phát triển của người Chăm<br /> loạn tâm trí, làm cho các tín đồ không tập trung<br /> trong thời đại ngày nay.<br /> thực hiện tất cả các bổn phận của một tín đồ theo<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> quy định. Tuy vậy, các tín đồ Chăm Islam được<br /> [1]. Nguyễn Mạnh Cường - Nguyễn Minh Ngọc (2005),<br /> phép hát các đoạn kinh Coran phổ nhạc. Nhưng do<br /> Tôn giáo - tín ngưỡng của các cư dân vùng đồng bằng<br /> các bản nhạc về Thánh kinh Coran thường có âm<br /> sông Cửu Long, Nxb Phương Đông.<br /> điệu buồn nên chỉ dùng trong các sinh hoạt tôn<br /> [2]. Đỗ Quang Hưng (2005), Vấn đề tôn giáo trong<br /> giáo.<br /> cách mạng Việt Nam: Lý luận và thực tiễn, Nxb Chính<br /> Người Chăm Islam ở Nam bộ rất quan tâm thực<br /> trị Quốc gia.<br /> hiện các quy định của giáo luật Islam. Vì vậy, các<br /> [3]. Lương Ninh (1999), Đạo Hồi với người Chăm ở<br /> hình thức tín ngưỡng bản địa cũng như các tập tục<br /> Việt Nam, TC NCLS số 1-2/1999.<br /> truyền thống bị đẩy lùi dưới tác động của tôn giáo.<br /> [4]. Nguyễn Đức Toàn (2002), Ảnh hưởng tôn giáo đối<br /> Do cùng một tôn giáo, cùng thực hiện đúng các<br /> với tín ngưỡng của người Chăm ở Việt Nam, Luận án<br /> quy định tôn giáo, cộng đồng Chăm Islam ở Nam<br /> Tiến sỹ Lịch sử, ĐHQGTPHCM.<br /> bộ có những quan hệ gần gũi với cộng đồng Islam<br /> [5]. Đặng Nghiêm Vạn (2005), Lý luận về tôn giáo và<br /> tại Malaixia, Inđônêxia... Qua mối quan hệ tôn<br /> tình hình tôn giáo ở Việt Nam, Nxb CTQG.<br /> giáo, cộng đồng Chăm Islam ở Nam bộ ít nhiều đã<br /> chịu những ảnh hưởng văn hóa của Malaixia,<br /> [6]. Will Durant (2004), sách dịch, Lịch sử văn minh Ả<br /> Inđônêxia qua nhiều lĩnh vực như ngôn ngữ, tập<br /> Rập, Nxb Văn hóa Thông tin.<br /> tục, trang phục... và ngày càng gắn bó hơn với<br /> [7]. Nguyễn Thanh Xuân (2005), Một số tôn giáo ở Việt<br /> cộng đồng Islam thế giới.<br /> Nam, Nxb Tôn giáo.<br /> KẾT LUẬN<br /> [8].Website:<br /> http://vansu.vn/?part=vietnaminfo&opt=tongiao&main<br /> Tôn giáo tín ngưỡng giữ một vị trí quan trọng<br /> menu=kienthu<br /> trong tiến trình phát triển của người Chăm từ xưa<br /> đến nay qua nhiều lĩnh vực. Trong số các tôn giáo<br /> SUMMARY<br /> <br /> 33<br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br />