DẠY TIẾNG ANH Ở CÁC LỚP CÓ TRÌNH ĐỘ KHÔNG ĐỒNG ĐỀU:<br />
KHÓ KHĂN VÀ GIẢI PHÁP<br />
PHAN QUỲNH NHƯ<br />
Trường Đại học Ngoại Ngữ - Đại học Huế<br />
TỐNG THỊ THÙY TRANG<br />
Trường THCS-THPT Huỳnh Văn Nghệ, Bà Rịa -Vũng Tàu<br />
Tóm tắt: Nghiên cứu này được tiến hành để điều tra những khó khăn giáo<br />
viên thường gặp phải khi dạy Tiếng Anh ở những lớp 10 có trình độ không<br />
đồng đều. Kết quả thu được từ bảng câu hỏi điều tra và dự giờ lớp học đã<br />
cho thấy giáo viên dạy tiếng Anh thường gặp nhiều khó khăn như dạy lớp<br />
học có nhiều học sinh yếu, thiết kế giáo án phù hợp cho nhiều trình độ học<br />
sinh, dạy các kỹ năng ngôn ngữ và triển khai hoạt động dạy-học. Nghiên cứu<br />
cho biết giáo viên đã áp dụng một số giải pháp để khắc phục phần nào những<br />
khó khăn ấy.<br />
<br />
1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br />
Trong những thập niên qua, phương pháp dạy-học Tiếng Anh ở Việt Nam đã không<br />
ngừng được cải tiến nhằm nâng cao khả năng Tiếng Anh của học sinh. Tuy nhiên, giáo<br />
viên Tiếng Anh và học sinh vẫn thường xuyên gặp những khó khăn, đặc biệt là các khó<br />
khăn khách quan. Một trong những khó khăn khách quan phổ biến nhất là lớp học có sĩ<br />
số lớn. Ở những lớp học như thế, trình độ sử dụng ngôn ngữ của học sinh quá khác biệt<br />
là một thách thức lớn đối với giáo viên [6].<br />
Nhiều tác giả đã bàn về những thuận lợi, khó khăn và các giải pháp để có thể dạy-học<br />
Tiếng Anh hiệu quả nhất ở các lớp học có sĩ số lớn. Một số nghiên cứu đã được tiến<br />
hành ở trên thế giới và ở Việt Nam về việc day-học Tiếng Anh ở các lớp học đông.<br />
Prodromou đã tiến hành nghiên cứu ở Hi lạp về các khó khăn của lớp học Tiếng Anh có<br />
sĩ số đông và trình độ chênh lệch [10]. Tác giả đã cho thấy giáo viên và học sinh thường<br />
gặp một số khó khăn nhất định và đề xuất một số giải pháp như sắp xếp tổ chức lớp học<br />
hợp lý, lựa chọn đề tài quen thuộc với học sinh, sử dụng các dạng bài tập có yêu cầu<br />
mở, các kỹ thuật dạy và hoạt động theo khuynh hướng giao tiếp. Ngoài ra, Baurin đã<br />
nghiên cứu thử nghiệm phương pháp đa dạng hóa bài tập ở lớp học Văn học Mỹ ở Việt<br />
Nam [1]. Tuy nhiên, việc nghiên cứu sâu về các lớp học Tiếng Anh có trình độ không<br />
đồng đều chưa được thực hiện rộng rãi ở Việt Nam, đặc biệt ở các trường phổ thông.<br />
Ở các trường trung học phổ thông ở Việt Nam nói chung và ở Huế nói riêng, lớp học<br />
thường có sĩ số từ 45-50 học sinh. Trình độ Tiếng Anh của các em khá chênh lệch do<br />
khuynh hướng học lệch; rất ít học sinh thích học và học tốt Tiếng Anh, phần lớn học<br />
sinh tập trung học nhiều hơn các môn Toán, Lý, Hóa, Sinh để chuẩn bị thi vào đại học.<br />
Trước tình hình như thế, giáo viên khó có thể dạy tốt để nâng cao trình độ Tiếng Anh<br />
của học sinh nhằm đáp ứng nhu cầu của xã hội trong quá trình toàn cầu hóa. Hơn thế<br />
nữa, lớp 10 là lớp đầu cấp ở bậc trung học phổ thông, vì vậy nếu giáo viên không có<br />
Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Huế<br />
ISSN 1859-1612, Số 01(13)/2010: tr. 138-146<br />
<br />
DẠY TIẾNG ANH Ở CÁC LỚP CÓ TRÌNH ĐỘ KHÔNG ĐỒNG ĐỀU…<br />
<br />
139<br />
<br />
biện pháp khắc phục thì hiệu quả dạy-học Tiếng Anh ở những năm học sau sẽ khó đạt<br />
kết quả tốt.<br />
Với những lý do trên, nghiên cứu này được tiến hành nhằm đạt được những mục tiêu<br />
chính (1) cung cấp bức tranh tổng quát về những khó khăn mà giáo viên có thể gặp phải<br />
khi dạy tiếng Anh ở những lớp 10 có trình độ không đồng đều, (2) giúp giáo viên tự<br />
đánh giá thực tế giảng dạy, từ đó điều chỉnh phương pháp dạy học Tiếng Anh ở những<br />
lớp 10 có trình độ không đồng đều và (3) đề xuất các biện pháp nhằm giúp giáo viên<br />
dạy Tiếng Anh hiệu quả hơn.<br />
Để đạt được những mục tiêu đã đề ra, nghiên cứu được tiến hành nhằm trả lời hai câu<br />
hỏi chính sau đây:<br />
1. Giáo viên tiếng Anh thường gặp phải những khó khăn nào khi dạy cho những lớp<br />
10 có trình độ không đồng đều?<br />
2. Các giáo viên dạy tiếng Anh đã áp dụng các biện pháp gì để khắc phục những khó<br />
khăn ấy?<br />
2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU<br />
2.1. Định nghĩa về thuật ngữ “multilevel”<br />
“Multilevel” (lớp học có trình độ không đồng đều) là một thuật ngữ đa nghĩa bao gồm<br />
nhiều khía cạnh khác nhau. Nói đến lớp học tiếng Anh có trình độ không đồng đều,<br />
chúng ta thường nghĩ ngay đến sự khác biệt trong khả năng sử dụng ngôn ngữ của học<br />
sinh; có những học sinh sử dụng ngôn ngữ trôi chảy và những học sinh hầu như không<br />
thể ghép được một câu nói hoàn chỉnh [2]. Tương tự, Shank và Terrill cho rằng trong<br />
một lớp học trình độ chênh lệch, học sinh bắt đầu với những khả năng tiếp nhận ngôn<br />
ngữ khác nhau và tiến bộ ở những mức độ khác nhau trong mỗi kỹ năng ngôn ngữ:<br />
nghe, nói, đọc và viết [11].<br />
Ngoài thuật ngữ “multilevel”, khi đề cập đến các lớp có trình độ không đồng đều, các<br />
thuật ngữ khác cũng được sử dụng như “multiple proficiency levels” [4], “mixed-level”<br />
[2] “heterogeneous” [12] và “mixed-ability” [10].<br />
Mặc dù các thuật ngữ khác nhau được sử dụng để chỉ lớp học có trình độ không đồng<br />
đều, có thể hiểu rằng một lớp học tiếng Anh có trình độ không đồng đều là lớp học gồm<br />
các học sinh có trình độ và khả năng sử dụng tiếng Anh khác nhau.<br />
2.2. Trình độ ngôn ngữ của học sinh<br />
Có thể phân chia học sinh học Tiếng Anh theo ba trình độ: sơ cấp, trung cấp và cao cấp<br />
[8]. Học sinh ở trình độ sơ cấp hầu như không biết gì hoặc biết rất ít về tiếng Anh. Ở<br />
trình độ trung cấp, học sinh có khả năng nói và viết những điều cơ bản nhất, có thể đọc<br />
hiểu và nghe hiểu những nội dung trực tiếp và đơn giản. Đạt đến trình độ cao cấp, học<br />
sinh có khả năng đọc và nghe hiểu những nội dung có tính chất phức tạp hơn và có thể<br />
giao tiếp một cách trôi chảy với người bản xứ [8].<br />
<br />
140<br />
<br />
PHAN QUỲNH NHƯ - TỐNG THỊ THÙY TRANG<br />
<br />
2.3. Thuận lợi và khó khăn của những lớp có trình độ không đồng đều<br />
Thuận lợi cơ bản nhất ở các lớp học có trình độ không đồng đều là sự tương tác của<br />
người học (interaction) và sự đa dạng của lớp học (diversity) [2]. Cụ thể, lớp học có<br />
trình độ không đồng đều có thể mang lại lợi ích cho học sinh có trình độ thấp lẫn cao.<br />
Những học sinh có trình độ thấp có thể học hỏi từ những học sinh có trình độ cao hơn<br />
và những học sinh có trình độ cao có thể phát triển kỹ năng ngôn ngữ khi giúp đỡ những<br />
học sinh có trình độ thấp hơn. Hơn thế nữa, sự khác biệt giữa các học sinh về phương<br />
pháp học, sở thích, trình độ nhận thức, động cơ học tập, trình độ ngôn ngữ tạo nên sự đa<br />
dạng và phong phú cho lớp học [2], [12]. Ngoài ra, ở những lớp học có trình độ chênh<br />
lệch, học sinh có thể phát triển kỹ năng làm việc một cách độc lập, làm việc theo năng<br />
lực của cá nhân, và có ý thức trách nhiệm về hành vi và việc học của mình [2], [9], [12].<br />
Mặt khác, bên cạnh những thuận lợi, thực tế cho thấy lớp học có trình độ không đồng<br />
đều gây rất nhiều khó khăn và thách thức cho giáo viên và học sinh.<br />
Khó khăn đối với giáo viên: Giáo viên gặp nhiều khó khăn trong việc áp dụng phương<br />
pháp và kỹ thuật dạy-học (methodology and techniques application), thiết kế chương<br />
trình (curriculum design), thiết kế hoạt động dạy-học (activity design), lựa chọn tài liệu<br />
(materials adaptation), quản lý lớp học (classroom management) và kiểm tra đánh giá<br />
học sinh (assessment and evaluation) [2], [5].<br />
Khó khăn đối với học sinh: Học sinh có thể gặp khó khăn trong việc nâng cao hiệu quả<br />
học tập (effective learning). Có thể bài tập này quá dễ đối với một số học sinh nhưng lại<br />
quá khó đối với các học sinh khác. Ngoài ra, học sinh có thể gặp khó khăn trong việc<br />
tham gia hoạt động học tập trong lớp (participation). Các học sinh khá giỏi liên tục đóng<br />
góp ý kiến xây dựng bài và kiểm soát hầu hết các hoạt động trong khi học sinh có trình<br />
độ thấp lại thờ ơ và thiếu tự tin [5].<br />
2.3. Hoạt động theo cặp và nhóm (pair work/group work) trong lớp học tiếng Anh<br />
2.3.1. Định nghĩa: Hoạt động theo cặp hay nhóm (pair work or group work) là hoạt<br />
động giáo viên chia lớp thành cặp hay nhóm nhỏ và yêu cầu các nhóm và các cặp này<br />
làm việc đồng thời [7].<br />
2.3.2. Lợi ích: Hoạt động theo cặp hay nhóm mang lại nhiều lợi ích cho học sinh trong<br />
lớp học Tiếng Anh. Cụ thể, có thể giúp học sinh có nhiều cơ hội sử dụng ngôn ngữ, giúp<br />
học sinh sử dụng ngôn ngữ lưu loát hơn, học sinh tham gia vào hoạt động trong lớp,<br />
tăng cường việc học hỏi lẫn nhau giữa các học sinh, tạo thêm sự phong phú trong hoạt<br />
động dạy-học, động viên học sinh tự tin hơn, đặc biệt đối với học sinh nhút nhát và nâng<br />
cao tinh thần trách nhiệm của mỗi cá nhân học sinh [4], [7].<br />
2.3.3. Phương pháp phân cặp, nhóm trong những lớp có trình độ không đồng đều<br />
Các cặp hay nhóm học sinh có thể được phân chia theo các cách khác nhau như:<br />
cặp/nhóm có trình độ tương đồng, cặp/nhóm có trình độ khác nhau, cặp/nhóm do học<br />
sinh tự chọn hoặc giáo viên chỉ định [2], [11].<br />
<br />
DẠY TIẾNG ANH Ở CÁC LỚP CÓ TRÌNH ĐỘ KHÔNG ĐỒNG ĐỀU…<br />
<br />
141<br />
<br />
2.4. Quản lý lớp học ở những lớp có trình độ không đồng đều<br />
Để giảng dạy hiệu quả hơn, giáo viên của một lớp học Tiếng Anh có trình độ không<br />
đồng đều nên có các biện pháp cụ thể trong việc quản lý lớp và tổ chức giờ học. Cụ thể<br />
là, giáo viên có thể sử dụng các dạng hoạt động theo cặp và theo nhóm để học sinh tăng<br />
cường tính hợp tác trong học tập [5] và khuyến khích học sinh học hỏi lẫn nhau trong<br />
hoạt động cặp hay nhóm [12]. Hơn nữa, giáo viên cần sử dụng ngôn ngữ đơn giản, rõ<br />
ràng hoặc sử dụng ngôn ngữ không lời (non-verbal language) để giải thích yêu cầu của<br />
bài tập hay hoạt động và có thể yêu cầu học sinh khá giỏi giải thích lại bằng Tiếng Việt<br />
nếu cần thiết [2]. Ngoài ra, giáo viên có thể chọn lựa hay thiết kế các bài tập và hoạt<br />
động phù hợp với các trình độ của học sinh. Giáo viên có thể thiết kế các bài tập có yêu<br />
cầu mở (open-ending), hoạt động do giáo viên khởi xướng (teacher-initiated activities)<br />
[12] hay bài tập phân cấp (tier-texts hay bias texts) [3]. Hơn nữa, để khuyến khích tất cả<br />
học sinh tham gia tích cực trong giờ học, giáo viên có thể khéo léo áp dụng các thủ<br />
thuật như đặt câu hỏi trước khi gọi tên, dùng lời khen để động viên khích lệ học sinh,<br />
sửa lỗi nhẹ nhàng hoặc gián tiếp để tránh làm tổn thương học sinh yếu và khuyến khích<br />
tính tự học cho học sinh khá, giỏi [2], [12].<br />
3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br />
Đối tượng nghiên cứu gồm 25 giáo viên đã dạy lớp 10 từ 2 đến 15 năm và 224 học sinh<br />
của 5 lớp thuộc 05 trường THPT ở Huế; Hai Bà Trưng, Nguyễn Huệ, Gia Hội, Phan<br />
Đăng Lưu và Hương Thuỷ.<br />
Nghiên cứu được tiến hành bằng phương pháp định tính và định lượng. Dữ liệu được<br />
thu thập thông qua phiếu điều tra và dự giờ. Phiếu điều tra gồm 15 câu hỏi tìm hiểu về<br />
các khó khăn và các biện pháp khắc phục khi giáo viên dạy Tiếng Anh ở các lớp có<br />
trình độ chênh lệch. Kết quả học kì 1 của môn học Tiếng Anh được xem xét để chọn ra<br />
các lớp có trình độ không đồng đều đưa vào nghiên cứu thông qua hình thức dự giờ.<br />
Phiếu dự giờ được sử dụng nhằm khẳng định thêm các khó khăn và biện pháp giáo viên<br />
sử dụng để giải quyết các khó khăn trong việc thiết kế giáo án, tổ chức, quản lý các hoạt<br />
động và đánh giá học sinh.<br />
Kết quả thu được từ phiếu điều tra được chuyển sang tỉ lệ phần trăm để phân tích và đưa<br />
ra những kết luận cần thiết.<br />
4. KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br />
Bảng câu hỏi điều tra và dự giờ lớp học đã giúp chúng tôi thu thập được kết quả về khó<br />
khăn giáo viên gặp phải khi dạy tiếng Anh cho lớp 10 có trình độ không đồng đều và<br />
biện pháp đã được giáo viên sử dụng để khắc phục những khó khăn ấy.<br />
4.1. Khó khăn chính<br />
Kết quả nghiên cứu cho thấy 56% trong tổng số giáo viên được điều tra cho rằng dạy<br />
tiếng Anh cho những lớp 10 có trình độ không đồng đều thực sự là một thử thách. Đây<br />
là một con số đáng quan tâm.<br />
<br />
142<br />
<br />
PHAN QUỲNH NHƯ - TỐNG THỊ THÙY TRANG<br />
<br />
Bảng 1. Những khó khăn khi dạy những lớp 10 có trình độ không đồng đều<br />
Khó khăn<br />
Lớp đông<br />
Lớp với số lượng lớn học sinh yếu<br />
Thiết kế giáo án<br />
Việc triển khai hoạt động dạy-học<br />
Quản lý lớp<br />
Đánh giá trên lớp<br />
Dạy các kỹ năng<br />
Dạy các yếu tố ngôn ngữ<br />
<br />
Số lượng (N= 25)<br />
9<br />
17<br />
16<br />
11<br />
5<br />
4<br />
12<br />
2<br />
<br />
Tỉ lệ (%)<br />
36<br />
68<br />
64<br />
44<br />
20<br />
16<br />
48<br />
8<br />
<br />
Kết quả thu được cho thấy khi dạy Tiếng Anh ở các lớp 10 có trình độ không đồng đều,<br />
hầu hết giáo viên gặp một số khó khăn lớn. Thách thức lớn nhất mà giáo viên phải đối<br />
mặt là số lượng học sinh yếu trong lớp quá đông (68%). Điều này đã làm cản trở hiệu quả<br />
của hoạt động dạy và học. Khó khăn thứ hai là việc thiết kế giáo án (64%), giáo viên cần<br />
chọn hoạt động, tài liệu và phương pháp để có thể đáp ứng được hầu hết đối tượng học<br />
sinh. Ngoài ra, 48% giáo viên cho rằng việc dạy 4 kỹ năng ngôn ngữ dạy những lớp 10<br />
này thực sự là một khó khăn và 44% gặp khó khăn khi triển khai hoạt động dạy-học.<br />
4.2. Khó khăn cụ thể<br />
4.2.1. Khó khăn khi thiết kế giáo án<br />
Bảng 2. Những khó khăn khi thiết kế giáo án<br />
Khó khăn<br />
Thiết kế các hoạt động khác nhau cho mỗi trình độ<br />
Lựa chọn kỹ thuật dạy thích hợp cho mỗi hoạt động<br />
Soạn bài tập bổ trợ cho học sinh có trình độ cao<br />
Đơn giản hóa lời hướng dẫn cho học sinh yếu<br />
Đơn giản hóa bài tập cho học sinh yếu<br />
Thiết kế đồ dùng học tập cho tất cả trình độ<br />
Tốn nhiều thời gian<br />
<br />
Số lượng (N= 25)<br />
15<br />
13<br />
4<br />
9<br />
9<br />
8<br />
10<br />
<br />
Tỉ lệ (%)<br />
60<br />
52<br />
16<br />
36<br />
36<br />
32<br />
40<br />
<br />
Cụ thể, khi soạn giáo án giáo viên Tiếng Anh gặp khó khăn nhiều nhất trong việc thiết kế<br />
hoạt động dạy-học phù hợp với trình độ khác nhau trong lớp (60%), trong việc lựa chọn<br />
kỹ thuật dạy cho mỗi hoạt động (52%) và vì vậy tốn rất nhiều thời gian (40%). Việc đơn<br />
giản hóa bài tập và hướng dẫn học sinh yếu làm bài hay soạn thêm bài tập cho học sinh<br />
giỏi cũng là những thách thức mà giáo viên thường gặp phải khi thiết kế giáo án.<br />
4.2.2. Khó khăn trong dạy 4 kỹ năng ngôn ngữ (nghe, nói, đọc, viết)<br />
Bảng 3. Khó khăn trong dạy các kỹ năng<br />
Kỹ năng<br />
Nghe<br />
Nói<br />
Đọc<br />
Viết<br />
<br />
Mức độ khó khăn - Tỉ lệ (%) (1- khó khăn nhất, 4 - ít khó nhất)<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
36<br />
44<br />
20<br />
0<br />
36<br />
24<br />
32<br />
8<br />
0<br />
0<br />
12<br />
88<br />
28<br />
32<br />
36<br />
4<br />
<br />