Để có thật nhiều hành động tốt trong xã hội: phần 2 - phan dũng

76<br /> <br /> Caù nhaân vaø moâi tröôøng<br /> <br /> Buoåi hoïc ñaõ “chaïm “ vaø taïo ñöôïc xuùc caûm ñuû ñoä ñeå taát caû nhöõng ngöôøi hoïc trôû thaønh<br /> nhöõng ngöôøi laùi xe coù traùch nhieäm. Baïn ñeå yù, caùc thoâng tin ñöa vaøo baøi giaûng ñaõ<br /> ñöôïc choïn löïa moät caùch raát caån thaän ñeå nhaém ñeán thay ñoåi xuùc caûm cuûa ngöôøi hoïc<br /> (caùch 5), töø ñoù thay ñoåi haønh vi cuûa ngöôøi hoïc.<br /> <br /> 8. Caù nhaân vaø moâi tröôøng<br /> 8.1. Caù nhaân trong tö caùch laø con ngöôøi hieän ñaïi<br />  Con ngöôøi soáng trong moâi tröôøng vaø töông taùc vôùi moâi tröôøng. Moâi tröôøng noùi<br /> <br /> ñeán ôû ñaây ñöôïc hieåu theo nghóa roäng, bao goàm caû töï nhieân, xaõ hoäi (gia ñình, tröôøng<br /> hoïc, nhöõng ngöôøi xung quanh, moät coäng ñoàng, toå chöùc xaõ hoäi naøo ñoù…). Theo doõi<br /> suoát chieàu daøi lòch söû tieán hoùa vaø phaùt trieån cuûa con ngöôøi, chuùng ta coù theå thaáy moät<br /> soá yù noåi baät, ñan quyeän vôùi nhau nhö:<br />  Con ngöôøi trong tö caùch laø ñoäng vaät, duø ôû baäc cao nhaát cuûa thang tieán hoùa töï<br /> nhieân vaãn laø saûn phaåm cuûa quaù trình di truyeàn, bieán dò vaø choïn loïc töï nhieân. Noùi caùch<br /> khaùc, con ngöôøi coù baûn chaát sinh hoïc vaø caùc nhu caàu sinh hoïc cuûa mình.<br />  Cuøng vôùi lao ñoäng, ngoân ngöõ, giao tieáp xaõ hoäi vaø söï phaùt trieån cuûa boä oùc, con<br /> ngöôøi thöôøng xuyeân thöïc hieän chöùc naêng nhaän thöùc, bieán ñoåi hieän thöïc khaùch quan<br /> cuõng nhö chính baûn thaân mình. Noùi caùch khaùc, con ngöôøi phaûi phaûn aùnh, phaûn öùng laïi<br /> vôùi moâi tröôøng vaø töï ruùt kinh nghieäm cho baûn thaân mình.<br />  Con ngöôøi taïo neân xaõ hoäi vaø theá giôùi nhaân taïo khoâng coù saün trong töï nhieân<br /> nhôø caùc saùng cheá (hieåu theo nghóa raát roäng) cuûa mình. Vôùi thôøi gian, aûnh höôûng<br /> ngöôïc laïi cuûa moâi tröôøng xaõ hoäi leân söï phaùt trieån cuûa con ngöôøi caøng ngaøy, caøng<br /> maïnh hôn moâi tröôøng töï nhieân. Con ngöôøi hieän nay phaùt trieån khoâng phaûi nhôø nhöõng<br /> ñoät bieán, bieán dò sinh hoïc.<br />  Khoa hoïc vôùi vai troø nhaän thöùc cuøng caùc thaønh töïu cuûa noù caøng ngaøy, caøng<br /> ñöôïc coi troïng vì noù laáy thöïc tieãn laø tieâu chuaån cuûa chaân lyù vaø laø cô sôû tin caäy, tröïc<br /> tieáp cuûa caùc saùng cheá, giuùp taêng cöôøng söùc saûn xuaát cuûa xaõ hoäi moät caùch coù hieäu quaû.<br />  Xaõ hoäi loaøi ngöôøi traûi qua nhieàu thôøi ñaïi nhö nguyeân thuûy, phong kieán, tö baûn<br /> (hoaëc noùi caùch khaùc: Saên baén haùi löôïm, noâng nghieäp, coâng nghieäp, thoâng tin, saùng taïo<br /> – tri thöùc) vôùi nhöõng thay ñoåi caùch maïng veà söùc saûn xuaát (coâng ngheä), quan heä saûn<br /> xuaát, caùc quan heä ngöôøi – ngöôøi, yù thöùc xaõ hoäi cuûa töøng quoác gia, lieân quoác gia vaø<br /> toaøn caàu.<br />  Trong caùc yeáu toá ñoùng goùp vaøo söï phaùt trieån kinh teá–xaõ hoäi, yeáu toá con ngöôøi<br /> caøng ngaøy, caøng ñöôïc yù thöùc vaø taùc ñoäng toát hôn. Phaùt trieån nguoàn nhaân löïc ñöôïc<br /> nhaán maïnh vaø thöïc hieän: Ñi töø nguoàn nhaân löïc ñöôïc ñaøo taïo caùc kyõ naêng laøm vieäc<br /> ñeán nguoàn nhaân löïc saùng taïo bieát caùch giaûi quyeát vaán ñeà vaø ra quyeát ñònh.<br />  Vai troø cuûa giaùo duïc ngaøy caøng ñöôïc ñaùnh giaù laø quyeát ñònh ñoái vôùi söï phaùt<br /> trieån. Söï ñaàu tö cho giaùo duïc (hieåu theo nghóa roäng) ngaøy caøng lôùn, do nhaân loaïi yù<br /> thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa di truyeàn xaõ hoäi vaø söï caàn thieát boài döôõng, chaêm soùc<br /> <br /> Caù nhaân vaø moâi tröôøng<br /> <br /> 77<br /> <br /> ñeå nhöõng ngöôøi ñöôïc giaùo duïc, ñaøo taïo coù theå taïo ra caùc ñoät bieán cuûa töông lai.<br />  Haønh vi cuûa con ngöôøi ñöôïc xaùc ñònh bôûi söï töông taùc caùc yeáu toá di truyeàn cuûa<br /> ngöôøi ñoù vôùi giaùo duïc vaø moâi tröôøng cuï theå. Caùc yeáu toá di truyeàn, tuy xaùc ñònh moät<br /> soá tính chaát taâm lyù baåm sinh nhöng chính söï töông taùc cuûa heä thoáng caùc tính chaát taâm<br /> lyù ñoù vôùi caùc ñieàu kieän, yeáu toá xaõ hoäi (giaùo duïc, moâi tröôøng) môùi giuùp hình thaønh<br /> hoaëc ngöôøi toát, hoaëc ngöôøi xaáu (nhìn theo quan ñieåm phaùt trieån).<br />  Muïc ñích phaùt trieån caøng ngaøy, caøng mang tính nhaân ñaïo hôn. Töø phaùt trieån ñeå<br /> phuïc vuï taàng lôùp caàm quyeàn, giai caáp boùc loät, caùc quoác gia thöïc daân, ñeá quoác ñeán<br /> phaùt trieån vì coâng daân, vì con ngöôøi. Caùc khoa hoïc nghieân cöùu vaø phaùt trieån con ngöôøi<br /> caøng coù caùc ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå hoaït ñoäng vaø phaùt huy taùc duïng.<br />  Noùi ñeán con ngöôøi hieän ñaïi, khoâng theå khoâng noùi ñeán quyeàn con ngöôøi, ñöôïc<br /> ghi nhaän trong nhieàu vaên kieän cuûa Lieân hieäp quoác. “Quyeàn”, theo caùch giaûi thích<br /> trong töø ñieån, laø ñieàu maø phaùp luaät hoaëc xaõ hoäi coâng nhaän cho ñöôïc höôûng, ñöôïc laøm,<br /> ñöôïc ñoøi hoûi (xem Töø ñieån tieáng Vieät, Vieän ngoân ngöõ hoïc, Hoaøng Pheâ chuû bieân, Nhaø<br /> xuaát baûn Ñaø Naüng, Trung taâm töø ñieån hoïc, Haø Noäi – Ñaø Naüng, 1997).<br /> <br /> Nhö vaäy, quyeàn con ngöôøi chính laø caùc nhu caàu cuûa con ngöôøi ñöôïc phaùp luaät, xaõ<br /> hoäi coâng nhaän vaø caàn phaûi ñöôïc thoûa maõn.<br />  Nhaân ñaây, ngöôøi vieát toùm taét vaø trích moät soá yù lieân quan, ñöôïc neâu trong<br /> <br /> quyeån saùch “Quyeàn con ngöôøi: Caùc vaên kieän quan troïng” do Phaïm Khieâm Ích chuû<br /> bieân, Vieän thoâng tin khoa hoïc xaõ hoäi xuaát baûn, Haø Noäi, naêm 1998. Caùc vaên kieän trong<br /> saùch goàm caùc Tuyeân ngoân vaø caùc Coâng öôùc Lieân hieäp quoác maø Vieät Nam ñaõ gia<br /> nhaäp. Caùc baïn coù theå tìm ñoïc saùch noùi treân ñeå nghieân cöùu chi tieát hôn.<br /> YÙ töôûng veà söï toàn taïi “nhöõng quyeàn töï nhieân” (nhöõng quyeàn vöøa sinh ra ñaõ coù, laø<br /> thuoäc tính töï nhieân voán coù, chöù khoâng phaûi do ban phaùt maø coù) cuûa moãi ngöôøi ñaõ<br /> ñöôïc neâu ra töø xa xöa. Marx vaø Engels neâu leân nguyeân lyù quan troïng ñoái vôùi vieäc<br /> xem xeùt vaán ñeà quyeàn vaø töï do cuûa con ngöôøi: “Söï phaùt trieån töï do cuûa moãi ngöôøi laø<br /> ñieàu kieän cho söï phaùt trieån töï do cuûa taát caû moïi ngöôøi”. Marx ñaët ra caâu hoûi vaãn coøn<br /> mang tính thôøi söï ñoái vôùi vieäc nhaän thöùc quyeàn con ngöôøi nhö giaù trò toaøn nhaân loaïi:<br /> “Leõ naøo laïi khoâng coù baûn tính phoå bieán cuûa con ngöôøi?”.<br /> Phaûi ñôïi ñeán nhöõng thaäp nieân cuoái theá kyû 18, khi cheá ñoä quaân chuû suïp ñoå, neàn<br /> coäng hoøa daân chuû ra ñôøi, nhöõng quyeàn töï nhieân cuûa caù nhaân con ngöôøi khoâng theå töôùc<br /> ñoaït, môùi ñöôïc khaúng ñònh; nhöõng nguyeân taéc baûo veä chuùng tröôùc quyeàn löïc môùi<br /> ñöôïc xaùc laäp vöõng chaéc trong Tuyeân ngoân ñoäc laäp cuûa Myõ naêm 1776 vaø Tuyeân ngoân<br /> nhaân quyeàn vaø daân quyeàn cuûa Phaùp naêm 1789. Baûn Tuyeân ngoân ñoäc laäp cuûa Myõ neâu<br /> leân nguyeân taéc quyeàn löïc thuoäc veà nhaân daân: “Ñeå ñaûm baûo cho caùc quyeàn naøy, con<br /> ngöôøi thieát laäp ra caùc chính phuû vaø chính söùc maïnh cuûa caùc chính phuû naøy laø xuaát<br /> phaùt töø söï öng thuaän cuûa nhaân daân. Vaø khi moät hình thöùc chính phuû naøo ñoù trôû neân<br /> ñoái nghòch vôùi caùc muïc ñích treân thì nhaân daân coù quyeàn thay ñoåi hay pheá boû chính phuû<br /> ñoù, vaø thieát laäp moät chính phuû môùi, döïa treân neàn taûng nhöõng nguyeân taéc nhö vaäy vaø toå<br /> chöùc caùc quyeàn löïc cuûa mình theo hình thöùc naøo ñoù ñeå cho caùc quyeàn aáy coù khaû naêng<br /> ñaûm baûo an ninh vaø haïnh phuùc cho hoï nhieàu nhaát”. Nguyeân taéc naøy veà sau trôû thaønh<br /> <br /> 78<br /> <br /> Caù nhaân vaø moâi tröôøng<br /> <br /> cô sôû cho lyù luaän cuûa A. Lincoln veà “Nhaø nöôùc cuûa daân, do daân, vì daân” vaø “… caùc<br /> quyeàn con ngöôøi phaûi ñöôïc baûo veä bôûi moät cheá ñoä phaùp quyeàn ñeå cho con ngöôøi khoâng<br /> buoäc phaûi noåi daäy choáng laïi söï taøn baïo vaø aùp böùc, nhö laø phöông saùch cuoái cuøng”<br /> (Trích Tuyeân ngoân toaøn theá giôùi veà nhaân quyeàn cuûa Lieân hieäp quoác 10/12/1948).<br /> Vieäc xaùc ñònh nhaø nöôùc coù chöùc naêng ñaûm baûo quyeàn con ngöôøi cuûa nhaân daân laø<br /> raát quan troïng. Noù coù yù nghóa caáp baùch vaø laâu daøi. Caùc quyeàn con ngöôøi vaø caùc töï do<br /> cô baûn laø nhöõng quyeàn cuûa moïi ngöôøi sinh ra ñaõ coù; vieäc thuùc ñaåy vaø baûo veä caùc<br /> quyeàn ñoù laø traùch nhieäm tröôùc tieân cuûa chính phuû. Khoâng theå vieän daãn söï keùm phaùt<br /> trieån ñeå bieän minh cho vieäc caét xeùn caùc quyeàn con ngöôøi ñaõ ñöôïc quoác teá thöøa nhaän.<br /> Chuû tòch Hoà Chí Minh “ñaõ laáy caûm höùng chuû ñaïo töø caùc quyeàn töï nhieân khi vieát<br /> Tuyeân ngoân ñoäc laäp cuûa Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa” naêm 1945, theå hieän baèng vieäc<br /> trích daãn hai caâu töø hai baûn Tuyeân ngoân noùi ôû treân, coi ñoù laø nhöõng “lôøi baát huû”, laø<br /> “nhöõng leõ phaûi khoâng ai choái caõi ñöôïc”:<br /> “Hôõi ñoàng baøo caû nöôùc,<br /> ‘Taát caû moïi ngöôøi ñeàu sinh ra coù quyeàn bình ñaúng. Taïo hoùa cho hoï nhöõng quyeàn<br /> khoâng ai coù theå xaâm phaïm ñöôïc; trong nhöõng quyeàn aáy, coù quyeàn ñöôïc soáng, quyeàn töï<br /> do vaø quyeàn möu caàu haïnh phuùc’.<br /> <br /> Lôøi baát huû aáy ôû trong baûn Tuyeân ngoân Ñoäc laäp naêm 1776 cuûa nöôùc Myõ. Suy roäng<br /> ra, caâu aáy coù yù nghóa laø: Taát caû caùc daân toäc treân theá giôùi ñeàu sinh ra bình ñaúng; daân<br /> toäc naøo cuõng coù quyeàn soáng, quyeàn sung söôùng vaø quyeàn töï do.<br /> Baûn Tuyeân ngoân Nhaân quyeàn vaø Daân quyeàn cuûa Caùch maïng Phaùp naêm 1791<br /> cuõng noùi:<br /> ‘Ngöôøi ta sinh ra töï do vaø bình ñaúng veà quyeàn lôïi, vaø phaûi luoân luoân ñöôïc töï do<br /> vaø bình ñaúng veà quyeàn lôïi’.<br /> <br /> Ñoù laø nhöõng leõ phaûi khoâng ai choái caõi ñöôïc”.<br /> Sau ñoù, trong Hieán phaùp naêm 1946, Quoác hoäi ñaàu tieân cuûa nöôùc ta ñaõ cuï theå hoùa<br /> caùc quyeàn vaø baûo veä caùc quyeàn thieâng lieâng aáy baèng phaùp luaät ôû caáp ñoä cao nhaát –<br /> caáp ñoä Hieán phaùp. Hieán phaùp ñöôïc xaây döïng treân ba nguyeân taéc:<br />  Ñoaøn keát toaøn daân khoâng phaân bieät gioáng noøi, gaùi trai, giai caáp, toân giaùo.<br />  Ñaûm baûo caùc quyeàn töï do daân chuû.<br />  Thöïc hieän chính quyeàn maïnh meõ vaø saùng suoát cuûa nhaân daân.<br /> <br /> Hieán phaùp khaúng ñònh ngay trong ñieàu thöù nhaát nguyeân taéc cô baûn cuûa nhaø nöôùc<br /> phaùp quyeàn daân chuû: “Taát caû quyeàn bính trong nöôùc laø cuûa toaøn theå nhaân daân Vieät<br /> Nam, khoâng phaân bieät noøi gioáng, gaùi trai, giaøu ngheøo, giai caáp, toân giaùo”. Hieán phaùp<br /> ñaõ long troïng ghi nhaän caùc quyeàn daân söï, chính trò cuõng nhö caùc quyeàn kinh teá, xaõ hoäi<br /> vaø vaên hoùa cuûa coâng daân, bao goàm caû “quyeàn tö höõu taøi saûn” (ñieàu thöù 12) vaø ñaëc<br /> bieät caùc quyeàn:<br />  Töï do ngoân luaän.<br /> <br /> Caù nhaân vaø moâi tröôøng<br /> <br /> 79<br /> <br />  Töï do xuaát baûn.<br />  Töï do toå chöùc vaø hoäi hoïp.<br />  Töï do tín ngöôõng.<br />  Töï do cö truù, ñi laïi trong nöôùc vaø ra nöôùc ngoaøi (ñieàu thöù 10).<br /> <br /> Hôn 60 naêm ñaõ troâi qua, keå töø khi Tuyeân ngoân ñoäc laäp vaø Hieán phaùp ñaàu tieân ra<br /> ñôøi, nhöng nhöõng nguyeân taéc cô baûn veà ñaûm baûo caùc quyeàn töï do daân chuû trong caùc<br /> vaên kieän lòch söû ñoù vaãn giöõ nguyeân giaù trò baát töû cuûa noù vaø coù yù nghóa thôøi söï hieän<br /> nay. Hieán phaùp hieän haønh – Hieán phaùp naêm 1992 khaúng ñònh söï toân troïng caùc quyeàn<br /> con ngöôøi veà chính trò, daân söï, kinh teá, vaên hoùa vaø xaõ hoäi (ñieàu 50).<br /> Chuû tòch Hoà Chí Minh cuõng nhieàu laàn nhaán maïnh nguyeân taéc quyeàn löïc thuoäc veà<br /> nhaân daân: “Töø Chuû tòch nöôùc ñeán giao thoâng vieân cuõng vaäy, neáu khoâng laøm ñöôïc vieäc<br /> cho daân, thì daân khoâng caàn ñeán nöõa” (Hoà Chí Minh toaøn taäp, NXB Chính trò quoác gia,<br /> 1995, t.6, tr. 365); “Neáu Chính phuû laøm haïi daân thì daân coù quyeàn ñuoåi Chính phuû”<br /> (Sñd, 1995, t.5, tr. 60).<br /> Ngöôøi cuõng chæ ra raèng:<br /> “Ngaøy nay chuùng ta xaây döïng neân nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa. Nhöng neáu<br /> nöôùc ñöôïc ñoäc laäp maø daân khoâng höôûng töï do thì ñoäc laäp cuõng chaúng coù nghóa lyù gì”<br /> (Sñd, 1995, t. 1, tr. 161).<br /> “Chuùng ta tranh ñöôïc töï do, ñoäc laäp roài maø daân cöù cheát ñoùi, cheát reùt, thì töï do,<br /> ñoäc laäp cuõng chaúng laøm gì. Daân chæ bieát roõ giaù trò cuûa töï do, cuûa ñoäc laäp, khi daân<br /> ñöôïc aên no, maëc ñuû. Chuùng ta phaûi thöïc hieän ngay:<br /> 1) Laøm cho daân coù aên;<br /> 2) Laøm cho daân coù maëc;<br /> 3) Laøm cho daân coù choã ôû;<br /> 4) Laøm cho daân coù hoïc haønh;<br /> Caùi muïc ñích chuùng ta ñi ñeán laø boán ñieàu ñoù. Ñi ñeán ñeå daân nöôùc ta xöùng ñaùng<br /> vôùi töï do, ñoäc laäp vaø giuùp söùc cho töï do, ñoäc laäp” (Sñd, 1995, t. 1, tr. 152).<br /> <br /> Ngaøy 10-12-1948, Tuyeân ngoân toaøn theá giôùi veà nhaân quyeàn do Ñaïi hoäi ñoàng<br /> Lieân hieäp quoác thoâng qua ñöôïc goïi laø baûn “Tuyeân ngoân ñaàu tieân cuûa toaøn nhaân loaïi”<br /> vaø laø “Lyù töôûng chung maø taát caû caùc daân toäc vaø taát caû caùc quoác gia phaûi ñaït tôùi”.<br /> Ngaøy 10 thaùng 12 ñöôïc Lieân hieäp quoác choïn laøm Ngaøy nhaân quyeàn theá giôùi haøng<br /> naêm.<br /> Cho ñeán nay Lieân hieäp quoác ñaõ thoâng qua treân 70 vaên baûn quoác teá veà nhaân<br /> quyeàn. Ñoù laø moät heä thoáng ñoà soä caùc coâng cuï phaùp lyù quoác teá ñeå baûo veä quyeàn con<br /> ngöôøi. Theo ñaùnh giaù cuûa oâng Jan Martenson Cao uûy Lieân hieäp quoác veà Nhaân quyeàn<br /> thì “quyeàn con ngöôøi laø moät trong nhöõng lónh vöïc maø ôû ñoù luaät phaùp quoác teá ñaït ñöôïc<br /> nhieàu tieán boä nhaát”. Ñieàu naøy hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi nhaän ñònh cuûa coá thöù tröôûng<br /> ngoaïi giao Leâ Mai, Tröôûng ñoaøn ñaïi bieåu nöôùc ta taïi Hoäi nghò Nhaân quyeàn theá giôùi<br /> <br /> 80<br /> <br /> Caù nhaân vaø moâi tröôøng<br /> <br /> taïi thaønh phoá Vieân (AÙo): “Vò trí khoâng ngöøng gia taêng cuûa luaät phaùp quoác teá trong ñôøi<br /> soáng theá giôùi vaø yù thöùc ngaøy caøng saâu roäng cuûa nhaân daân caùc nöôùc khieán cho caùc<br /> nguyeân taéc vaø muïc tieâu cô baûn cuûa Hieán chöông Lieân hieäp quoác, Tuyeân ngoân toaøn theá<br /> giôùi veà nhaân quyeàn vaø hai Coâng öôùc quoác teá veà caùc quyeàn kinh teá, xaõ hoäi vaø vaên hoùa<br /> vaø caùc quyeàn daân söï, chính trò trôû thaønh tieâu chuaån vaø ñoøi hoûi phoå bieán cuûa moïi ngöôøi<br /> vaø moïi daân toäc trong thôøi ñaïi chuùng ta. Caùc nguyeân taéc cô baûn trong caùc vaên kieän<br /> quoác teá ñoù laø nhöõng giaù trò chung cuûa nhaân loaïi maø chuùng ta caàn baûo veä”.<br /> Trong soá caùc quyeàn lieät keâ taïi “Coâng öôùc quoác teá veà caùc quyeàn kinh teá, xaõ hoäi vaø<br /> vaên hoùa” (Lieân hieäp quoác 16/12/1966 vaø Vieät Nam gia nhaäp ngaøy 24/9/1982) phaûi keå<br /> tröôùc heát ñeán quyeàn coù vieäc laøm, ñaëc bieät laø quyeàn ñöôïc höôûng nhöõng ñieàu kieän laøm<br /> vieäc coâng baèng vaø thuaän lôïi, ñöôïc traû löông thoûa ñaùng vaø baèng nhau cho nhöõng coâng<br /> vieäc coù giaù trò nhö nhau khoâng coù coù söï phaân bieät ñoái xöû naøo, ñöôïc taïo ñieàu kieän laøm<br /> vieäc an toaøn vaø veä sinh, coù thôøi gian laøm vieäc vaø nghæ ngôi hôïp lyù. Tieáp ñeán laø quyeàn<br /> thaønh laäp vaø gia nhaäp coâng ñoaøn ñeå baûo veä lôïi ích kinh teá vaø xaõ hoäi cuûa mình; quyeàn<br /> ñöôïc aên, maëc ñuû, coù nhaø ôû, ñöôïc caûi thieän ñieàu kieän soáng; quyeàn ñöôïc chaêm soùc söùc<br /> khoûe; quyeàn ñöôïc höôûng neàn giaùo duïc nhaèm phaùt trieån ñaày ñuû nhaân caùch vaø phaåm<br /> giaù; quyeàn ñöôïc tham gia vaøo ñôøi soáng vaên hoùa; quyeàn ñöôïc höôûng caùc lôïi ích cuûa<br /> tieán boä khoa hoïc vaø öùng duïng khoa hoïc, ñöôïc baûo hoä caùc lôïi ích tinh thaàn vaø vaät chaát<br /> do hoaït ñoäng saùng taïo khoa hoïc, vaên hoïc ngheä thuaät cuûa mình, ñöôïc toân troïng quyeàn<br /> töï do trong nghieân cöùu khoa hoïc vaø hoaït ñoäng saùng taïo, phaùt trieån caùc moái quan heä<br /> vaø hôïp taùc quoác teá trong lónh vöïc khoa hoïc vaø vaên hoùa.<br /> Caùc quyeàn daân söï vaø chính trò, cuõng nhö caùc quyeàn kinh teá, xaõ hoäi vaø vaên hoùa<br /> neâu trong hai Coâng öôùc quoác teá, coù giaù trò phaùp lyù ñaày ñuû ñoái vôùi caùc quoác gia thaønh<br /> vieân. Moät soá nöôùc aùp duïng nguyeân taéc xem caùc quy ñònh quoác teá veà nhaân quyeàn phaûi<br /> ñöôïc ñaët öu tieân so vôùi caùc boä luaät trong nöôùc vaø tröïc tieáp sinh ra caùc quyeàn vaø traùch<br /> nhieäm cuûa coâng daân nöôùc mình. Nhieàu nöôùc cam keát thoâng qua caùc bieän phaùp laäp<br /> phaùp ñeå söûa ñoåi phaùp luaät, hoaëc ban haønh caùc vaên baûn phaùp luaät môùi, phuø hôïp vôùi<br /> Coâng öôùc quoác teá. Cam keát naøy ñaõ ñöôïc ghi roõ: “Trong tröôøng hôïp quy ñònh treân ñaây<br /> chöa ñöôïc theå hieän baèng caùc bieän phaùp laäp phaùp hoaëc caùc bieän phaùp khaùc thì moãi<br /> quoác gia thaønh vieân cuûa Coâng öôùc naøy cam keát seõ tieán haønh caùc böôùc caàn thieát phuø<br /> hôïp vôùi quy ñònh ñaõ neâu trong Hieán phaùp cuûa mình vaø nhöõng quy ñònh cuûa Coâng öôùc<br /> naøy ñeå ban haønh phaùp luaät vaø nhöõng bieän phaùp caàn thieát khaùc nhaèm muïc ñích thöïc<br /> hieän coù hieäu quaû caùc quyeàn ñöôïc coâng nhaän trong Coâng öôùc naøy”.<br /> Quyeàn con ngöôøi coù tính chaát caên baûn ñeán möùc chuùng ta khoâng theå soáng nhö con<br /> ngöôøi neáu khoâng coù caùc quyeàn naøy. Quyeàn con ngöôøi laø nhöõng quyeàn maø baát cöù ai<br /> cuõng coù ñeå laøm ngöôøi.<br />  Neáu nhö tröôùc ñaây chöa laâu, muïc ñích phaùt trieån cuûa nhaân loaïi coøn chöa roõ<br /> <br /> raøng. Söï phaùt trieån ñaït ñöôïc mang tính chaát moø maãm nhôø choïn loïc xaõ hoäi gaït boû<br /> nhöõng pheùp thöû sai vaø giöõ laïi nhöõng pheùp thöû ñuùng. Ngaøy nay, chuùng ta may maén hôn<br /> raát nhieàu vì muïc ñích phaùt trieån ñöôïc xaùc ñònh khaù roõ raøng vaø ñöôïc coâng nhaän chính<br /> thöùc, nhaát trí ôû möùc ñoä toaøn nhaân loaïi, theå hieän trong caùc Tuyeân ngoân cuûa Lieân hieäp<br /> quoác. Chöa keå, traùch nhieäm phaùp lyù cuûa caùc quoác gia trong vieäc thöïc hieän ñeå ñaït muïc<br /> <br />